|
2008
|
|
|
«Egoera hobetzeko beste aukera bat galdu dugulako irudipena daukagu», esan zuen atzo Xabier Mendiguren Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluko idazkari nagusiak, Bilbon egindako agerraldian. Izan ere, Eusko Jaurlaritzak onartu berri duen kontsumitzaileen dekretua ez da «eraginkorra» izango; haren ustez, ez dituelako kontsumitzaile euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako saltokiek eta enpresek zerbitzu elebiduna eskaini behar dutela dio dekretuak, baina aplikazio arloa mugatua izango da, denda eta enpresa txikiak horretatik kanpo geratuko direlako.
|
|
|
Euskara putzutik ateratzeko herritarrok lan handia egin dugu: Ikastolak sortu eta garatu; helduen euskalduntze eta alfabetatzea martxan jarri eta garatu; eskola publikoan euskarazko irakaskuntza txertatu; aisialdian eta lan munduan euskarari lekua egiteko proiektuak abiatu; administrazioan euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko aldarrikapena zabaldu; herriz herri euskara berreskuratzeko plangintzak aplikatu;... Txalotzekoa da ahalegina, baina zoritxarrez ez da nahikoa, euskara putzu sakon eta ilunetik atera, estatuen atzaparretatik askatu eta itsaso urdin eta zabal bat izateko instituzioak eta legeek ere, euskararen berreskurapenari bultzada eman behar diote, gaur ez bezala.
|
|
|
Gure fundazioaren xedeak Nafarroako euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea eta erdal komunitatearekin loturak estutzea dira, bi hizkuntz komunitateen arteko zubiak indartzeko. Bi lan ildo nagusi ditugu:
|
|
|
Frantziako Konstituzioan hizkuntza gutxituak ondare gisa ezagutzeak ez ditu
|
hizkuntza
eskubideak bermatzen
|
|
|
Frantziako Kongresuak hizkuntza gutxituak Frantziako ondarearen parte izendatzea onartu zuen astelehenean, eta Konstituzioko 75.1 artikuluan aipatu ditu. Aipamen horrek ez du neholako
|
hizkuntza
eskubiderik bermatzen, eta eragile gehienek diote euskara eta antzeko hizkuntza gutxituek duten aitzinamendu bakarra onarpena dela. Nolanahi ere, Frantziak lehen aldiz onartu du bertan hizkuntza gutxituak daudela.
|
|
|
«Frantziako Kongresuaren erabakiari eragile batzuek eman dioten garrantzia harriduraz hartu dugu. Frantziako ondarearen parte gisa aipatzen dira hizkuntza gutxituak, eta horrek ez ditu
|
hizkuntza
eskubideak bermatzen. Konstituzioko bigarren artikulua indarrean dago, eta Frantziako hizkuntza bakarra frantsesa dela dio.
|
|
|
«UPNren helburua ez da euskararen normalizazioa, hori oztopatzea baizik. Zer gertatzen da
|
hizkuntza
eskubideak bermatuak ez dituzten herritarrekin?». NaBaikoak erantsi zuenez, CDNk UPNren «ildoari eusten» dio azken urteetan, hori dela eta, alderdi horiek «garden» jokatzen dutela nabarmendu zuen.
|
|
2009
|
|
|
Kasu batzuetan, herritarren haserrearen arrazoia konpontzeaz gain, herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeari begira urratsak egiten ari dela jakinarazi du Bilbaok.
|
|
|
Berdintasunaren aitzakian, Frantziak uniformetasuna bultzatzen duela salatu du. Horrela, Frantziarentzat frantsesa da herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak berma ditzakeen bakarra, zangopilatuz bertze hizkuntzetan mintzatzen direnen haurrena.
|
|
|
Frantziak frantsesari ematen dion lege estatus bera aldarrikatu zuen euskararentzat Xabier Mendiguren Kontseiluko idazkari nagusiak. Euskaraz bizi ahal izatea ekartzeaz gain,
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea eta hori babestuko duen esparru juridikoa sortzea eragin dezakeela nabarmendu zuen. –Euskarak estatusa eta lege egokia behar ditu, euskararen normalizazioa ekarriko duen hizkuntza politika gauza dadin?, gaineratu zuen Mendigurenek.
|
|
|
Nabarmendu zuten Frantziako Konstituzioak
|
hizkuntza
eskubiderik bermatzen ez badu legeak izan behar duela eginkizun hori bermatuko duen tresna. Eraginik gabeko lege sinbolikoa ez dela behar erran zuten.
|
|
2011
|
|
|
Azpimarratu dute ez dutela edozein lege onartuko. Euskal herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko dituen lege geriza eskatu dute, eta azaldu dute diputatuekin elkarlanean aritzeko gertu daudela, bide horretan sakontzeko prest badaude.Ostegunean Frantziako Senatuan izandako eztabaidaren inguruan ez dute denborarik galdu: «antzerki hutsa» izan dela nabarmendu dute.
|
|
|
Nola egin daiteke hori? ...edu egokiak eskainiz, lege ausart eta egokien bitartez, epeak ezarriz, diru inbertsioak eginez eta diruz lagunduz urrats biziak eman nahi dituzten entitate, enpresa eta era guztietako establezimenduak.Bai Euskararik urrats biziak ematen laguntzen du, entitate bakoitzaren egoerara egokitutako neurriak proposatzen ditu eta urrats biziei esker, abagune paregabea dugu kontsumitzaile eta erabiltzaileen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzera iristeko urratsak emateko. Haserre eta suminduraren garaian, suminduta dauden euskal kontsumitzaile eta erabiltzaileei erantzuna eman behar zaie, euren hizkuntza erabiltzeko parada izan behar baitute; hori bermatzen ez den bitartean, hauen eskubideak oztopatzen ari gara, bigarren mailako pertsonak sortuz.Euskarak ateak irekitzen ditu, eta arlo sozioekonomikoak ere ateak ireki behar dizkie euskaraz kontsumitu eta merkatu harremanetan euskara erabili nahi duten guztiei.
|
|
|
Bien bitartean, Estatu honen kide garen bitartean eleaniztasunaren eta kulturaniztasunaren gaia agenda politikoan jarri behar dugula iruditzen zait. Madrilen izango ditugun ordezkariek Estatuko administrazioak euskaldunok ditugun
|
hizkuntza
eskubideak berma ditzan jarrera aktiboa izan luketela iruditzen zait. Bermatuko litzaiguke Telenortek euskaraz ere emititzea, Estatuaren administrazioarekin dihardugunean euskaraz egin ahal izango dugula, nortasun agiriak euskaraz ere egongo direla?
|
|
2013
|
|
|
Ezinegona helarazi diot jaialdiaren zuzendariari. Kexa honen bitartez Gasteizko Udal eta Arabako Foru Aldundiari babesle eta ko babesle diren heinean, gasteiztar eta arabarrok merezi ditugun
|
hizkuntza
eskubideak bermatu ditzatela eskatu nahi diet eta euskarazko telebistak eta Euskal Telebistak merezi duen esparrua izan dezala.
|
|
2016
|
|
|
Aurrerapausotzat jo zuten lankidetza akordioa. Labakaren iritziz, arnasguneek izaera berezia dutela aitortu dute bi entitateek, eta bere egin dituzte
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko eta euskararen erabilera bultzatzeko irizpideak. «Erakunde publiko guztiek hartu lituzketen konpromisoak dira.
|
|
2020
|
|
|
Jendartearen ongizatea bermatzeko bide bakarra
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea da. Gertutasuna helarazteko eta herritarrekiko errespetua bermatzeko, eta ziurtatzeko mezu hori ongi helduko zaiela herritar guztiei.
|
|
|
Ematen du Eusko Jaurlaritzak dena egina duela, baina ez ditu behar bezala bermatzen hizkuntz eskubideak. Gero, Nafarroan eta Ipar Euskal Herrian kexa kopurua txikiagoa izateak ez du esan nahi inondik inora
|
hizkuntza
eskubideak bermatuagoak daudenik lurralde horietan: administrazio horiek de facto uzten dituzte albo batera.
|
|
2021
|
|
|
herritarrek, «ahalegin berezirik» egin beharrik gabe, euskara eroso erabiltzeko baldintzak izatea, euskaraz hitz egiteagatik deseroso edo baztertuak sentitu gabe. «Hortaz, jokaleku horretan,
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko dira, eta euskaraz duintasunez bizi ahal izateko baldintzak beteko dira».
|
|
|
Euskara maila «meritua» izan dadin nahi du sindikatuak. Kontseiluak gogoratu du administrazioek herritar denen
|
hizkuntza
eskubideak bermatu behar dituztela
|
|
|
Lanpostu publikoetan hizkuntza eskakizunak betetzearen garrantzia azpimarratu zuen Paul Bilbao idazkari nagusiak: «Herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko dituzten langileak kontratatu behar ditu administrazioak». Halaber, betebehar horrek garrantzi berezia du Poliziaren esparruan, Bilbaok esan zuenez, «kontuan hartuta oso esparru sentibera dela eskubideei dagokienez».
|
|
|
Bestalde, duela lau urteko egitasmoan, Jaurlaritzak 2020rako bermatu nahi zien herritarrei euskarazko arreta. Atal horretan, gobernuak xede gisa azaldu du «kontsumitzaileen eta erabiltzaileen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko bidea egiten jarraitzea, Kontsumobiderekin lankidetzan».
|
|
|
Zatiketa «anakronikotzat» jo, eta
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko eskatu dute sustatzaileek
|
|
2022
|
|
|
Euskal Herriko erakunde publikoei eskatu diete hori hala izan dadin neurriak hartzeko. «Urteetako joan etorriak atzean utzita, garaia heldu da
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko eta arlo horretan jauzi esanguratsu bat emateko. Garaia heldu da hizkuntz politiketan aldaketak egiteko, eta, jakina, erritmoak erritmo, Euskal Herri osoan eta norabide berean», adierazi dute.
|
|
|
«Euskaraz bizi nahia egingarri egin», eta, funtsean, «Euskal Herri euskalduna» lortzea dute helburu. Alabaina, eskubideen eta aniztasunaren defentsa ere egin dute deialdiaren bidez,
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeak ezinbestean horiek ere indartzen duela iritzita. Euskarak «hizkuntzen, hizkuntza komunitateen eta herrien berdintasunean oinarritutako munduari» ekarpena egiten diola uste dute, eta, halaber, euskara «herri kohesiorako zuntza» dela.
|
|
|
Eduardo Ruiz de Gordejuela, Kutxabankeko Xehekako Negozioaren zuzendaria izan zen ordezkaria Uemarekin sinatutako akordio berrian. Akordio horren helburua bezeroek finantza erakundeekin dituzten harremanetan euskararen erabilera areagotzea da, betiere haien
|
hizkuntza
eskubideak bermatuz.
|
|
2023
|
|
|
«Euskararen Errepublika» eraikitzeko beharra. «Euskaldunok gure
|
hizkuntza
eskubideak bermatuak izango ditugun marko bat behar dugu, eta hori independentziak bere horretan ziurtatuko ez badu ere, independentzia nazionala ezinbestekoa dugu horretarako». Taldeak ezinbestekotzat jo du euskara ardatz izango duen «Errepublika propioa» eraikitzea.
|
|
|
—Euskara bultzatzeko ezarritako neurri batzuk desagertu dira: eredua bultzatzea, haur eskolan euskarazko lerroaren onurak zabaltzea, euskararen sustapenerako herriko entitateekin hitzarmenak egitea, diru sarrerarik ez duten herritarrei euskara ikasteko doakotasuna bermatzea, udalarekiko harremanetan
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko ardura, beste erakundeetan hizkuntza eskubideak bermatzeko ekimenak, udal ludotekan gaztelaniako lerrokoak euskarara hurbiltzeko ekimen dibertigarriak egitea, herritar euskaldunen fitxategia...
|
|
|
—Euskara bultzatzeko ezarritako neurri batzuk desagertu dira: eredua bultzatzea, haur eskolan euskarazko lerroaren onurak zabaltzea, euskararen sustapenerako herriko entitateekin hitzarmenak egitea, diru sarrerarik ez duten herritarrei euskara ikasteko doakotasuna bermatzea, udalarekiko harremanetan hizkuntza eskubideak bermatzeko ardura, beste erakundeetan
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko ekimenak, udal ludotekan gaztelaniako lerrokoak euskarara hurbiltzeko ekimen dibertigarriak egitea, herritar euskaldunen fitxategia...
|
|
|
Jakinarazi zuten, esaterako, merkataritza gune handi «askok» legez ezarriak dituzten betebeharrak ez dituztela betetzen, «herritarren eskubideak urratuz inolako ondoriorik gabe». Horregatik, «urgentziazkotzat» jo zuen bezeroen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko «neurri eraginkorrak» behin betiko hartzea.
|
|
|
«Kezkagarria eta larria iruditzen zaigu sententzia euskararen normalizazio eta biziberritze prozesuari oztopoa jartzea delako, helburu horren alde udaletatik bideratzen diren hizkuntza politikak guztiz mugatzen baititu», adierazi dute gaur irakurri duten manifestuan. «Bide batez, herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatzen dituzten hizkuntza politikak dira atzera bota diren horiek, ezetsi den udal legearen 6.2 artikuluak berariaz jasotzen baitu berme hori».
|
|
|
«Kezkagarria eta larria iruditzen zaigu sententzia, euskararen normalizazio eta biziberritze prozesuari oztopoa jartzea delako, helburu horren alde udaletatik bideratzen diren hizkuntza politikak guztiz mugatzen baititu», adierazi zuten manifestuan. «Herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatzen dituzten hizkuntza politikak bota dituzte atzera, ezetsi den udal legearen 6.2 artikuluak berariaz jasotzen baitu berme hori».
|
|
|
Etxanizek dio UEMAko udalerrietan indarrean dagoen hizkuntza politikak ez duela inolako gatazkarik sortzen herritarren artean: «Euskararen normalizazioa eta herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea ez daude kontrajarrita». Hala, uste du existitzen ez den istilu bat sortzea dela epaiaren helburua.
|
|
|
Eta hizkuntza eskubideak errespetatzeko eskatu du: «Gure ardura da herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea, administrazioarekin dituzten harremanetan erabiliko duten hizkuntza aukeratzeko eskubidea izatea bermatzea. Hizkuntza eskubideen berme hori botere publiko guztien konpromisoa izan behar da:
|
|
|
Zortzi puntu biltzen duen idatzian, Legebiltzarrak eskaera jakin batzuk egin ditu: «Udalei, herritarrengandik hurbilen dauden administrazioak izanik, zein gainontzeko erakunde publiko guztiei, eta sektore publikoa osatzen duten herri langileei manten dezatela azken 40 urteetan egin duten lana, eta adierazi duten konpromisoa euskararen erabileraren normalizazioan, herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatze aldera». Era berean, ganberak «irmoki» salatu ditu «azkenaldian modu nabarmenean ikusten ari garen euskararen biziberritzearen aurkakoak ez ezik adostasun sozial handi baten kontrakoak ere badiren hainbat sententzia».
|
|
|
Zortzi puntu biltzen duen idatzian, legebiltzarrak eskaera jakin batzuk egin ditu: «Udalei, herritarrengandik hurbilen dauden administrazioak izanik, zein gainontzeko erakunde publiko guztiei, eta sektore publikoa osatzen duten herri langileei manten dezatela azken 40 urteetan egin duten lana, eta adierazi duten konpromisoa euskararen erabileraren normalizazioan, herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatze aldera». Era berean, ganberak «irmoki» salatu ditu «azkenaldian modu nabarmenean» ateratzen ari diren sententzia batzuk, «euskararen biziberritzearen aurkakoak ez ezik adostasun sozial handi baten kontra koak ere badirenak».
|
|
|
2019ko dekretuak, 2016ko Udal Legea garatzen duenak, arnasa eman zien udal euskaldunei: aukera jarri zien euskara lehenesteko eta prozedura batzuk erabat euskaraz egiteko, betiere herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatuta —harremana gaztelaniaz nahi duenari hala eman zaio— Euskaraz funtzionatzeko hautua ez dute udal askok egin, eta txikiak dira gehienak, udalerri euskaldunak. Epaileak ez daude ados euskaraz funtzionatu ahal izatearekin, eta, are, ezta euskara lehenesteko neurriekin ere —pentsa, telefonoa euskaraz hartzeko irizpidearekin ere ez— Oker ulertutako elebitasuna dago oinarrian:
|
|
|
Lanpostuetan ere izango du eragina araudi berriak. Gaubekak azaldu duenez, bertan behera utzi nahi dituzte euskararen erabilera sustatzeko eta
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko plantilla organikoarekiko —hor ezartzen dituzte udaleko lanpostuak eta horien profilak— neurri zehatzak. Horiek horrela, Gaubekaren esanetan, «lausotu» egingo dituzte udalak hizkuntza politika egiteko dituen eskumenak.
|
|
|
Esaterako, euskararen ezagutza nahitaezkoa ez den lanpostuetan orain arte merezimendu gisa baloratzen zuten; orain, artikulu hori ezabatu egin dute. Gainera, proposatu dute azpikontratatutako zerbitzuetan herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatu behar izatea ezartzen duen artikulua ere ezabatzea.
|
|
|
Gaubekak ez ezik, zenbait herritarrek ere hartu dute hitza, eta Orkoiengo Udalari eta Nafarroako gainerako erakundeei eskatu diete herritarren eta hizkuntzen berdintasunarekiko «atzerapausorik» ez onartzeko. Gainera, galdegin dute
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko eta euskararen irakaskuntza eta erabilera sustatzeko. «Baina, batez ere, berdintasunean oinarritutako gure herriko berezko hizkuntzen bizikidetza eskatzen dugu».
|