|
2009
|
|
|
Beste modu batez esanda: ...a esparru bataren eta bestearen artean aukera baztertzaile bat egitea; kontua da jakitea bi eremuen artean erronka nagusia zein den, kontua da, batez ere, jakitea euskararen bizi indarraren partida zein zelaitan jokatzen den; kontua da, halaber, ohartzea eremu pribatu eta ez formalaren pisua hain handia eta erabakigarria izatean, denboran belaunaldiz belaunaldi asko luzatzen diren prozesuak direla
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesuak, eta euskararena, jakina, ez dela salbuespen bat. Horrexegatik, ezbairik gabe, pazientzia, patxada, jarraikitasuna eta zuhurtasuna bidelagun baliosoak dira honelako prozesu batean.
|
|
|
Ez dira ohartzen esperientzia arrakastatsuenetakoa eta eredugarrienetakoa dela euskararena, Europan ez ezik mundu zabalean ere. Diogunaren karietara, argigarriak dira Miquel Gros i Lladós abokatu eta soziolinguistak Euskal Autonomia Erkidegoko
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesuaren gainean idatzitako hitzok (Gros i Lladós, 2009):
|
|
2010
|
|
|
0 euSKararen BilaKaera Soziala: ...e prozesuaren arrakasta neurri handi batean hiru faktoreren uztarduraren emaitza dela; zehatz esanda, euskararen ibilbideak erakusten du lege babes egokia, hizkuntza politika eraginkorra eta gizartearen atxikimendua (adostasun politiko eta sozial batek hauspotua) uztarri berean lotuta doazen heinean biziberritu daitekeela hizkuntza ahuldu bat. eta hirugarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako,
|
hizkuntza
biziberritze prozesuetako askotariko mugen artean muga sozialak direla prozesuen erritmoak guztiz baldintzatzen dituztenak, nahi izate hutsa ez delarik aski ahal izateko. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain laburtu beharrez hitz bitara errenditu bagina euskararen hamarraldiotako bilakaera soziala adierazteko, hazkundea eta paradoxa hitzak erabiliko genituzke. euskara inoiz... euskal autonomia erkidegoan, nafarroan eta iparraldean. hiru lurraldeotan, hain zuzen ere, lehen aipaturiko hiru faktore horiek (legeria, hizkuntza politika, herritarren atxikimendua) oso errealitate desberdina dute. horrek guztiorrek erakusten du posible dela hizkuntza bat biziberritu eta indartzea, utopia egingarria dela hori; baina, aldi berean erakusten du, hizkuntzabiziberritze prozesuen arrakasta edo porrota besteak beste aipatu berri ditugun hiru baldintza horien araberakoa izan ohi dela. orobat, aurrerapauso sendoenak eman diren lurraldean, eaen alegia, gertaturikoaren argitan bistan da errealitate soziala dela euskararen biziberritze prozesuaren abiaduran zuzenean eragiten duena, prozesu hori azkartzeko mugak oro har ez baitira legerian edo herri aginteen jardunean atzeman, euskal gizartearen beraren baitan baizik. horregatik guztiagatik da euskararena, nik uste, adibide paradigmatikoa hizkuntzen biziberritze ereduen artean. eta halaxe aitortua izaten ari da, gero eta gehiago, mundu zabaleko hizkuntza adituen artean.
|
|
2011
|
|
|
Ebaluazio txostenak azaleratu dituen ahulezia handiak eta kezkatzeko moduko arazoak Administrazioko hainbat euskara planetan ere nabariak dira, hein desberdinetan bada ere. Horregatik, aukera ona da
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesuari modu desberdin batez begiratzeko, lantegi horretan dihardugun teknikari askok ohiko estrategiak berritzeko premia sentitzen dugunez. Hortaz, saio honen muinean Osakidetzako eskarmentua badago ere, balio orokorra emateko asmoz lotu natzaio lanari, gutxienez, baldintza soziolinguistiko eta instituzional eskasetan edo Erkidego mailako erakundeetan burutzen diren euskara planak kontuan hartuta, alegia, gehien gehienak.
|
|
2013
|
|
|
kitxua ketxuak (Ekuador eta Bolivian), aimarak (Bolibian), guaraniak (Paraguai eta Bolivian), nasak (Kolonbian), kaqhikelak (Guatemalan), maia yukatekoak (Mexikon), nahuatlak (Mexikon), kurduak (Turkian), amazighak (Libian), maputxeak (Txilen). Oro har, tamaina aldetik masa kritiko aipagarria duten hiztun komunitateak dira, eta nolabait
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesuetan hasita daudenak.
|
|
2015
|
|
|
" Beti jaso dituzte zuriengandik' gaizki ari zarete, hau horrela egin behar da' lako mezuak". Euskaldunek, ordea, nasen
|
hizkuntza
biziberritze prozesua baloratzen dute: " Gurekin ikusten dute ez daudela bakarrik munduan, eta aukera horiek badaudela errealitatean".
|
|
2016
|
|
|
Gure artean ere aspaldi kezkatu gara Irlandako
|
hizkuntza
biziberritze prozesuen arazoez. Oraindik ere ondo irakurgarria da Joxe Azurmendiren 1977ko artikulua (berak indio reserbatuak deitzen ditu Irlandako gobernuek eratutako Ghaeltacht guneak), edota beste ikuspuntu batzuetatik bada ere J. Albarezen 1990ekoa.
|
|
2017
|
|
|
Gurasoak
|
hizkuntza
biziberritze prozesuan aktore ipar euskal herrian azken hamarkadetan euskararen familia bidezko transmisioaren etena gertatu da. ordea, azken aldian hiztun kopuruaren hazkunde apala gertatu da eta horretan izan dute zerikusirik seme alabak euskarazko murgiltze eskoletara eramateko erabakia hartu duten gurasoek. izan ere, euskararen jarraipenaren aktore gisa jokatzen dute eta bere egiten dute"... Jakitun dira euskarazko murgiltze ereduaren aldeko hautua eginda ahalegin kolektibo baten partaide direla.
|
|
|
6.2.10 Guraso erdaldunak eta euskararen biziberritze prozesua bildu ditugun iritzi eta gogoetak askotarikoak badira ere, orokorrean muga bererako joera dute: euskarari presentzia sozial handiagoa eman beharra zaio. guraso horiek beren burua abian den
|
hizkuntza
biziberritze prozesuaren baitan kokatzen dute eta euskararen jarraipenean
|
|
2018
|
|
|
Legitimazioa nork eta zeren arabera merezi duen definitzen duen hizkuntza ideologia nagusiak jatorrizko hiztuna izan du hiztun legitimoaren eredutzat (Woolard, 1998, 2008), eta profil bati berez emana zaiona, besteak irabazi beharra dauka. Alabaina, legitimo sentitzea bera gako izanik hiztun berrion aktibaziorako, legitimazio prozesua bera ulertzea estrategikoa da
|
hizkuntza
biziberritze prozesuan eragiteko.
|
|
|
Hizkuntza gutxituetan eta hedabideetan interesa duen edonork. Batez ere, hemen, Euskal Herrian, zorionez gauza asko egin dira gure
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesuan eta konkretuki hedabideen alorrean. Baita Europa eta mundu mailan egiten ari diren gauzak.
|
|
2021
|
|
|
Ale bereziaren aurkezpenean, Mireia Zarate Sabino Arana Fundazioaren presidenteak azpimarratu du Hermes aldizkariaren ale honen helburu nagusia “euskararen erabilerari lotutako etorkizuneko joerak aztertzea” izan dela, “egun darabilgun
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesuan kontuan har daitezen”.
|
|
2022
|
|
|
Gizarte bizitzaren esparru orotan euskararen erabilera erosorako aukera bermatzeko, euskaraz inongo eragozpen eta zailtasunik gabe egin ahal izateko,
|
hizkuntza
biziberritze prozesua indartu eta zabaldu behar da. Erabilerarako baldintza erosoak bermatzeko bide horretan, euskararen ezagutza unibertsalizatzeak tarteko helburu gisa joka dezake, besteak beste.
|
|
2023
|
|
|
Horrez gain, EAEko herritarren %70ek euskararen aldeko jarrera aktiboa dute: euskara sustatzearen alde egoteaz gain,
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesuan parte hartzeko prest daude. Halaber administrazioan lanean aritzeko euskara jakin behar dela uste dute %74, 7k.
|
|
|
Hori dela eta, gaur egun herri indigenek argi dute euren hizkuntza eta kultura mantentzea eta indartzea garrantzitsua dela eta burujabetza politikoa eta lurraldea berreskuratzeko borrokarekin uztartu dituzte prozesu horiek azken hamarkadetan (FPCC 2018k, 27). Haien ustez,
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesua talde lana da, eta herriek eta erakundeek elkarrekin egin behar dute lan. Kanadako gobernu federalak eta probintzialek egindako politikak eta plangintza nahiko oinarrizkoak dira horretarako.
|
|
|
Bigarrenik, hizkuntza programek belaunaldien arteko transmisioa sustatu behar dute. Adin guztietakoek, gazteek, gurasoek zein adinekoek,
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesuan parte hartzea beharrezkoa da. Horrez gain, hizkuntza biziberritzeko ahaleginak belaunaldi gazteenetan zentratu behar dira batez ere.
|
|
|
Ez da erraza horrelako eferbeszentzia kolektibo bat errepikatzea. Edozelan ere, argi dago gutxieneko baldintza batzuk behar direla
|
hizkuntza
biziberritzeko prozesu bati indarrez ekiteko. Bitartean, ahal den neurrian eustea da aukera bakarra herri askorentzat.
|