|
2008
|
|
|
Gizarte ingurune baten eta hizkuntzaren gizarte funtzioak eskaintzean
|
hizkuntza
bat bestearen gainetik sustatzen duen hizkuntza sistema baten artean sinbiosi bilakaera badago, beti dago galdetzerik zein den joera hori izateko arrazoia; bai gizarte ingurunean eta haren bilakaera ez arautuan, edo gizartearen ildoetan, politika, ideologiaeta ekonomiaaldaketak eragin ditzaketen pertsona horien zuzenbidezko edo egitezko hautaketetan. Hala ere, hemen konstatazio gisa balio duenak ez du azalpen eta justifikazio baliorik.
|
|
2009
|
|
|
Diskurtso berriak eta haien hizkerak pentsamenduan eta hizkuntzan kokatzen dira. Horregatik, prozesua ez da hizkuntza desplazamendu soila, ez da soilik
|
hizkuntza
baten ordez bestea aukeratzea. Aitzitik, hiztun herria mendeko eta ahula bada, kultura berriekin sartzen diren kontzeptu berriek tokiko hizkuntza sistema arian arian desegiten dute.
|
|
|
Arraro sentitze horretan, ematen du kristona kostatu behar zaizula... zaila da
|
hizkuntza
batetik bestera pasatzea... bueno, zaila emateu! Gero hasten zea eta...
|
|
2010
|
|
|
Batzuengan muga linguistikoa pasatzea eta
|
hizkuntza
batetik bestera igarotzea modu guztiz mekanikoan, are inkontzientean gertatzen da. Eta traumarik gabe, noski.
|
|
|
Curriculuma ikaslearengan zentratua egon behar da. te hizkuntza batean berreskuratzea (Sagasta eta Sainz, 2006) eta sakontasunez lantzea. Eta azkenik, ezinbestekoa da atazetan erabilitako prozedurak ere
|
hizkuntza
batetik bestera transferitzea eta, adibidez, kontrol zerrenden bidez ebaluazio koherentea bermatzea hizkuntza ezberdinetan. Azpimarratzekoa da zein garrantzitsua den inplikatuta dauden tutore guztien koherentzia eta kontzientziazioa (Carrasquillo eta Rodriguez, 1996, Gibbons, 2002) prozesuak modu orekatuan aurrera egin dezan.
|
|
|
— bi hizkuntzen parekidetzea edo berdintasuna, elebitasun osoaren kasua. bi hizkuntzen ezagutza nahikoa ziurtatzea jende guztiarengan. gizarte baten elkartasun eta elkarbizitzarako, hirugarren bidea ikusi zen egokien bezala gure herrirako lege hau proposatzerakoan. beste aukera guztiak
|
hizkuntza
bati bestearengan nagusitasuna aitortzera datoz. bai gizarte osora begira, elebitasun diglosiko edo pasiboaren kasuan, bai barruti zehatzetan hizkuntza bakoitza nagusi bihurtuz bere lurralde mugetan. kasu guzti hauek hizkuntza komunitate ezberdinen banaketa eta zatiketa areagotuko lukete. beraz, elebitasun osoaren aukera zen egokiena gizarte integratu eta batu bat eraikitzeko, baita bi hizkuntzen...
|
|
|
Jakinekoa da helburu hori lortzea ez dela erraza, eta horrela aitortzen zuen etxenike berak ere legea eztabaidatzerakoan. ...nagusia, aldeko baldintzak dituena, estatus politikoa edo hiztunen gehiengoa edo prestigioa e.a. dituelako, eta gainontzeko hizkuntzak gutxiengotuak izan ohi dira. honela, giza harremanetan hizkuntzak elkarren lehian bizi ohi dira. hizkuntza bat ala bestea aukeratu beharra; gure gizartean, bat da nagusi edo bestea. giza harreman jarraituetan hizkuntza bat edo bestea nagusitzen da eta denborarekin
|
hizkuntza
batek bestea ordezkatzen du.
|
|
|
elebitasuna da biztanleriaren gehiengoak %81ek desiratzen duen etorkizuneko hizkuntza egoera. euskararen nahiz erdararen elebakartasunaren aldekoak, berriz, kopuru urriak dira: ...te honen elkarbizitzarako aukera egokien bezala, baina badira, gutxiengoa izanik ere, hizkuntza bat zein bestearen elebakartasuna nahi dutenak. hizkuntza bat zein bestea nahiago izatea aukera pertsonal bat izan daiteke, baina gauza ezberdina da herri bezala aukerak egin behar direnean. gure gizartean bi hizkuntzek presentzia erreala izan eta hizkuntza bakar baten aukera eginez gero, gure gizarteko
|
hizkuntza
bati bestearengan nagusitasuna aitortzea esan nahi du. Jarrera honek eta ondorengo jokabideek hizkuntzaren eta hiztunen menpekotza eta gizarte banaketa sortzeko arriskua dakarte. hiztunen artean arerioak sortzea eta baita gure herriaren lurralde banaketa areagotzeko arriskua ere. bide horretatik gatazkak pizten dira eta herritarren elkarbizitzari ez zaio laguntzen.
|
|
|
4 diSKurTSo SoziolinguiSTiKoa alde batera utziko dut iñaki larrañagak soziolinguistika aplikatuari egin dion ekarpena. ez garrantzirik ez duelako, sakontasun gehiago eskatzen duelako baizik; lan eskerga burutu baitu eta nik baino hobeto egin dezaketenak ere izan badirelako. iradokizuna egina da. azpimarratu nahi dut, ordea, esparru ideologikoan eta ideien lehian, iñakik teoria orokorraren baitan zabaldu dituen diskurtso soziolinguistikoak eta argudio sorta. etengabeko kezka eta ardura berezia izan ditu oinarrizko kontzeptu soziolinguistikoen definizioak zedarritzeko: ...aren kasuan, sarritan, huts eragiteko edo modu anbiguoan bederen erabiltzen baitira. iñakirentzat euskararen egoera ez da estatikoa eta ezin itzulizkoa, etengabeko eraldaketa prozesuan dagoena baizik, hizkuntz ukipenaren neurri berean. eta ‘elebitasun sozial egonkorra’ lortu ezinezko helburua da, asmo hori hizkuntza baten galeran interesatuta dauden ideologiek mantentzen dute, azkenean,
|
hizkuntza
batek bestea baztertzen duelako. denboran zehar, iñakik egindako esanetan eta idatzietan nabarmen agertzen da bere diskurtsoaren koherentzia eta mendetasunezko eredu soziolinguistikoa gainditzeko alternatiba. a) 1970eko diskurtsoa tolosako haurtzaindegia euskaraz izan zedin eta ez elebidun iñakiren informazioa eta aholkuak erabakigarriak izan ziren. garai hartan zenbaitek esaten zuten euskaraz ...
|
|
|
1 hizkuntzen arteko ukipena ez da elebitasunezko egoera orekatu batez konpontzen; aitzitik,
|
hizkuntza
batek bestea ordezkatuz bukatzen du. hortaz, biktima bat sortzen da, heriotz zeinua berekin darama.
|
|
|
Euskaraz normalki bizi ahal izatea eta euskara edonon erabili ahal izatea, alemanera Alemanian bezala" 6 espainiako konstituzioak eragiten duen desberdintasunaz, iñakik hauxe esan zuen: "...
|
hizkuntza
bat besteen gainetik jarriz. Hizkuntza komunitateen arteko erlazioa, Estatua eta Komunitate Autonomoen arteko erlazioa planteatzen dute.
|
|
2011
|
|
|
Beraz, hizkuntza ekologiari buruz teorizatzen dugunean, kontuan hartu behar dugu lehiaren kontzeptua; izan ere, hizkuntzen arteko lotura —erromantikoak izan nahi badugu ere— tirabiratsua eta gatazkatsua izan daiteke.
|
hizkuntza
batek beste hizkuntza baten eginkizuna bereganatzen duelako gertatzen da hori. hori dela eta, arazo bat sortuko da; pertsonok arrazoizkotasunez, senidetasunez eta elkartasunez konpondu dugun arazo bat, hain zuzen. eta hori teorizatu egin dezakegu; izan ere, hizkuntzen galeraren eragileetako bat hizkuntza handien jarduna da; hau da, gizadia menderatu duten hizkuntza talde handien jarduna.... Beste hizkuntza batzuk jan dituztelako dira hizkuntzak handiak; hau da, jatorrizko eremutik atera eta beste hizkuntzei zegozkien eremuak eta eginkizunak bereganatu dituzte. horregatik, espezieen arteko lehia, eta, beraz, hizkuntzen arteko lehia, hartu behar dugu abiaHizkuntza bat salbatzeko, ez da hizkuntza bera salbatu behar, baizik eta haren habitata; hau da, haren garapen eremua, existentziaren testuingurua.
|
|
|
hizkuntzalaritzak hizkuntza guztiak gaitasun linguistiko berdinekoak direla esango digu (Moreno Cabrera, 2000, 2010) eta haien galera giza eraikuntza kultural garrantzitsuena galtzea dela (Crystal, 2000, adibidez). ...elebi/ eleanitzak deskribatu dituenean, hizkuntzarteko harreman onak eta ez hain onak erakutsi ditu; jatorriz eleanitzak diren erkidegoek, normalean bere hizkuntzen arteko elkarren eraginak orekaz mantentzen dituzte; besteetan, hizkuntza arteko desoreka (diglosia) handia denean bitartekoen (diskriminazio positiboa adibidez) beharra erakutsi du aniztasuna mantentzeko; inon ez du erakutsi, alabaina,
|
hizkuntza
batek bestea ordezkatu duen kasuetan, berea galdu duen giza taldea pozik eta lasai geratu denik; hizkuntza galerak beti agertzen dira desgrazi, murriztapen eta askotan giza taldearen marjinazio ondorioekin (ikus bestela eeBBetako hainbat indio komunitate, bere hizkuntza eta kultura galdua eta giza talde moduan deseginda erakusten duten hainbat adibide); komunitate berean ematen diren hizkuntza ha... Joan den mende erdian, elebitasunak nolabaiteko eskizofrenia ekar zezakeela ere aitortzen zuenik bazen arren (ries et al. 1932), gaur pertsona eleanitza da prestakuntza aldetik eredugarrien agertzen dena.
|
|
2012
|
|
|
Hizkuntzen arteko lehiari eta hizkuntza aniztasunari buruzko hamaika ikerlan ekarri zuen ereduak, hala nola Patriarca eta Leppänen (2004), Pinasco eta Romanelli (2006), Mira eta Paredes (2005), Stauffer eta Schulze (2005), Wang eta Minnet (2005, 2008), Castelló et al. (2006) eta Stauffer et al. (2007). Hiztunak erakartzeko lehian ari diren bi hizkuntza deskribatzen ditu ereduak, eta iragartzen du bi hizkuntzaren baterako existentzia ezin dela izan egonkorra,
|
hizkuntza
batek bestea desagerrarazten duela azkenean. Wang eta Minnetek (2005) nabarmendu zutenez, ordea, eredu horrek badu ahulgune nabarmen bat:
|
|
|
Geuk, berriz, frogatuko dugu elebitasunaren oreka egonkorra izan daitekeela A eta B hizkuntzak elkarrengandik urrun egonda ere, alegia, elkarrizketak hizkuntza bakarrean izan behar duenean, eta, esan bezala, ez ditugu kontuan hartuko B hizkuntzaren gotorleku diren eremuetan behin bakarrik jazotzen diren interakzioak. Azkenik, hainbat baliabide erabiliz, bada esan duenik agente elebidunek elebitasunaren oreka egonkortzen dutela eta arau edo hitzarmen linguistikoak sortzen direla (Castelló et al., 2006); adierazi dute
|
hizkuntza
batek bestea menperatzen duela epe luzean eta hizkuntza menperatua desagertu egiten dela, eta populazio elebiduna hizkuntza bakarra hitz egiten duten komunitateetan banatzen dela.
|
|
|
Beraz, komunikazioaren prozesuan dago hizkuntzaren balorea, hots, komunikazio prozesuaren helburuak betetzeko zein neurritan
|
hizkuntza
bat bestea baino baliagarriagoa den. Hau da, hain zuzen, Euskal Herrian euskarak duen erronka, komunikazio prozesu batzuetan beste hizkuntzak baino baliagarriagoa dela erakustea.
|
|
2013
|
|
|
Hizkuntzaren Statusak zera aztertzen du: " Egitura sozial jakin batean, pertsona edo
|
hizkuntza
batek besteen aldean duen lekua edo posizioa." (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, 2010: 18).
|
|
2018
|
|
|
Bermeoko bizilagunen kasuan, bi hizkuntzak berdin menderatzen dituzte, eta horrek
|
hizkuntza
batetik bestera salto egiteko erraztasuna ematen die; euskaraz egitea norbere esku geratzen da, beraz.
|
|
|
Gauden tokian gaude 50 urteotan gune hegemonikoak bultzatu eta indartu egin zirelako. Elebitasun sozial orekatua polita da, baina lortzen zaila, denek bi hizkuntzak ondo jakitea ezinbesteko baldintza duelako, eta praktikak erakusten digulako beti gailentzen zaiola
|
hizkuntza
bat besteari. Horregatik, desorekak egon badaudelako, hizkuntzek behar dituzte gune hegemonikoak, arnasgune soziofuntzionalak, eta geuk ere babestu eta behar baldin bada sortu egin behar ditugu, etorkizunean euskaldun izateko nahia erreproduzitzeko eta iraunarazteko.
|
|
2023
|
|
|
2) Espazioa edo jarduera: konexio horiek gertatzeko arrazoi guztiak zehaztea zaila den arren, badira
|
hizkuntza
batekin bestearekin baino lotura handiagoa duten leku eta jarduerak. Ondorioz, toki horietan edo jarduera horiek egiten diren bitartean sortzen diren harremanekin zerikusia izaten du hautaketak.
|