|
2012
|
|
|
Parentetikoaren egiturapean aztergai izango ditugun enuntziatu ironikoek, zeharkako izaera? edo dute, esatariak ez baitu esan nahi duen hori
|
hitzez
hitz esaten, zeharka baizik. Eragingarria den esanahia maila xumean edo handiagoan isilean dagoen informazioa da; hau da hitzez hitz esandakotik harago inplikatu nahi dena.
|
|
|
edo dute, esatariak ez baitu esan nahi duen hori hitzez hitz esaten, zeharka baizik. Eragingarria den esanahia maila xumean edo handiagoan isilean dagoen informazioa da; hau da
|
hitzez
hitz esandakotik harago inplikatu nahi dena. Hortik, berreraiki?
|
|
|
Aztergai ditugun Koldo Mitxelenaren enuntziatu parentetiko ironikoetan, batzuetan behintzat, bi hartzaile bereiz ditzakegu, arras bestelakoak diren bi hartzaile. Batek inolako erreparorik gabe esatariak
|
hitzez
hitz esandako hori onartzen du; hau da, besterik gabe, irakurketa literal hori onartzen du. Bada, ordea, beste hartzailerik; guk hartzaile hori, norentzako?
|
|
|
Ironiazko gertakaria, irudipenezko esanahia, amets xuri gorriarekin parekatzen du. Beraz, garbi dago ez dela berak benetan aditzera eman nahi duena; berak guztiz kontrakoa dena inplikatu nahi du,
|
hitzez
hitz esandakotik harago dagoen bere ikuspegia; besteren oihartzunezko aipamenak baliatzen ditu horrekin erabat kontra dagoen iritzi eta jarrera bat inplikatzeko. Inplikatura horietaz jabetzean ohartuko gara esatariak aditzera eman nahi izan duen errealitateaz; ohartuko gara esatariaren beraren isla den barneko ahots eta ikuspegiaz.
|
|
|
Esaterako, egilearen hitzak aldatuz berrargitaratze bat egitea ez du etikotzat jotzen eta horrek eragiten dizkio kritikarik zorrotz eta garratzenak, ironiaren bidez aditzera ematen dituenak. Ez dugu, bada, horietan
|
hitzez
hitz esandakoa hartu behar kontuan, horrek iradokitzen edo inplikatzen duena baizik, guztiz bestelakoa (kontrakoa, edo desberdina) dena, hain zuzen.
|
|
|
Pasarte hori ia bere osotasunean da ironikoa, esatariak
|
hitzez
hitz esandako horrekin justu kontrakoa inplikatzen baitu: ez da aski egonaldi labur bat hizkuntza bat ikasi eta barra barra egiteko, ezta ikasle hori Cela bezain azkarra eta. Jainkoaren dohai bereziz argitu eta zorroztutako gogoa duen artista228?
|
|
|
e) Esatariak
|
hitzez
hitz esandakoaren eta esatariaren uste iritzien arteko bat ez etortzeak.
|
|
|
–ez daitezen neka, astiro astiro aurreratzen dira, jira-bira polit bat eginda noiz etzango?. Bestelako testuinguru batean, apika, ez litzateke ironikoa izango; hau da, esatariak
|
hitzez
hitz esan duen hori adierazi nahiko luke, baina ez gerrateko bataila bat deskribatzen ari denean. Testuinguru honetan, gaizki antzeztu dutela aditzera eman nahi du.
|
|
|
Ezustekoaren muina honela laburbil dezakegu: esatariak
|
hitzez
hitz dioen hori testuinguru horretan ez da batere koherentea; inkongruentea eta desegokia da, eta esatariaz duen ezagutzak ez dio norentzakoari uzten, besterik gabe, esandakoa dagoen dagoenean interpretatzen. Izan ere, hitzez formulatu duenaren eta hark esatea espero zezakeenaren artean kontraste eta haustura handia dago.
|
|
|
Komunikazioaren ondorioa irribarre isila da. Irribarre hori, batetik,
|
hitzez
hitz dioenaren eta esan gabe aditzera eman nahi duen errealitatearen arteko kontrasteak sorrarazten du, baina baita hizkuntza joko horretan parte hartzeak ere.
|
|
|
Esataria esandakoari atxikiko zaio. Beraz, arrazoibide horrekin esatari ironikoa gorde egin daiteke
|
hitzez
hitz esandakoaren atzean, eta alde horretatik diogu ironia esatariaren gordeleku izan daitekeela.
|
|
|
Baina, berez, esatariaren atxikimendua benetan
|
hitzez
hitz esandako horretara mugatzen ote da, edota komunikatutako inplikaturei ere atxikitzen zaie. Bestela nola uztartu enuntziatu parentetikoen izaera eta enuntziatu parentetikoen egiturapean agertzen den ironiaren oihartzun izaera?
|
|
|
Honenbestez, paradoxikoa bada ere, enuntziatu parentetiko ironikoetan, gainerakoetan ez bezala, esataria ez da
|
hitzez
hitz dioenaren arduradun, ezpada hitz horietatik inferitzen den esatariaren adierazpen inplizituarena. Alde horretatik, benetan komunikatu nahi duena inplizituan dagoen adierazpen edo jarrera inplizitua denez gero, horren arduradun litzateke.
|
|
|
Ezin uka, bada, ironiaren balio sozial eta psikologikoa. Beti
|
hitzez
hitz esan gabe doan horretaz ari garenez gero, inplizituan dagoen eta aditzera eman nahi izan duen horretaz ari garenez gero, esatariak ez du erantzukizun errealik izango, ez baita esan gabeko horren erantzule izaterik. Beste alde batetik begiratuta, ironia gizakion komunikazioaren bereizgarria ere bada (animaliek... ez dute).
|
|
|
2) Intentzio ironikoz gauzatutako enuntziatu parentetikoan esatariaren ikuspegia aditzera ematen da, baina ez
|
hitzez
hitz dioenari erreparatuz (edo hitzez hitzeko irakurketa eginez), hitzez hitz dioen horrek inplikatzen duenari erreparatuz baizik. Hitzez hitzeko irakurketa eginaz ohartuko gara maiz besteren oihartzunezko aipamena dakarrela, baina hitzez hitz esan gabe doana inferituz gero, atzemango dugu esataria urrundu egiten dela oihartzun aipamen honetatik, eta berak benetan aditzera eman nahi duena arras bestelakoa dela.
|
|
|
2) Intentzio ironikoz gauzatutako enuntziatu parentetikoan esatariaren ikuspegia aditzera ematen da, baina ez hitzez hitz dioenari erreparatuz (edo hitzez hitzeko irakurketa eginez),
|
hitzez
hitz dioen horrek inplikatzen duenari erreparatuz baizik. Hitzez hitzeko irakurketa eginaz ohartuko gara maiz besteren oihartzunezko aipamena dakarrela, baina hitzez hitz esan gabe doana inferituz gero, atzemango dugu esataria urrundu egiten dela oihartzun aipamen honetatik, eta berak benetan aditzera eman nahi duena arras bestelakoa dela.
|
|
|
2) Intentzio ironikoz gauzatutako enuntziatu parentetikoan esatariaren ikuspegia aditzera ematen da, baina ez hitzez hitz dioenari erreparatuz (edo hitzez hitzeko irakurketa eginez), hitzez hitz dioen horrek inplikatzen duenari erreparatuz baizik. Hitzez hitzeko irakurketa eginaz ohartuko gara maiz besteren oihartzunezko aipamena dakarrela, baina
|
hitzez
hitz esan gabe doana inferituz gero, atzemango dugu esataria urrundu egiten dela oihartzun aipamen honetatik, eta berak benetan aditzera eman nahi duena arras bestelakoa dela.
|
|
|
Hitzez hitz esan duenari ala inplikatu duenari atxiki zaio esataria? Gauza bat baita
|
hitzez
hitz esaten dena eta bestea (oso bestelakoa) inplikatu edo aditzera eman nahi dena; hau da, esan gabe doana. Eta esan gabe doan horri atxikitzen zaio ironiazalea.
|
|
|
Eta esan gabe doan horri atxikitzen zaio ironiazalea. Alde horretatik esango genuke esataria enuntziatu ironikoetan ez dela
|
hitzez
hitz esan duenaren erantzule, benetan inplikatu edo aditzera eman nahi duen horren erantzule baizik.
|
|
|
Arau horiek ez dira jokaeraren arau zorrotzat hartu behar, hizkuntza jokabidea epaitzeko erabiltzen diren arau deskribatzailetzat baizik. Batzuetan, ordea, goian esan dugun bezala, esatariak
|
hitzez
hitz esandakoaz harago beste zerbait, inplikatu, nahi duelako, edota esatari norentzakoen arteko harremana egokiagoa izatearren hauts daitezke arauok.
|
|
|
Honenbestez, populu hitza testuinguru honetan ez da sinonimo soila. Adigaia indartuz hainbat interpretazio lerrori irekiko dizkio ateak,
|
hitzez
hitz esan gabe ere, garai hartan pil pilean zeuden gertakariak inferitu edo aditzera emateko. Eta alde horretatik diogu enuntziatu parentetikoek balio dutela enuntziatua testuinguru jakin batean kokatzeko (testuinguratzeko); azken batean, testuinguru batean kokatzeko keinuak edo oharrak bidaliko dizkiolako norentzakoari.
|
|
|
Kodetze deskodetze bidez jasotakoaz gain, bada, inferentzien bidez hainbat eta hainbat informazio geureganatzen dugu; hau da, agerian
|
hitzez
hitz esan gabe ere, berariaz sortzen ditugun zantzu edo susmabide izan litezkeen aztarnak interpretatuz (hau da, inferituz) ere bideratzen da solaskideen arteko komunikazioa. Horretarako, jakina, aldez aurretiko ezagutza komun bat izatea ezinbestekoa da.
|
|
|
Gricek inferentzia, hondarrik hondarrean,
|
hitzez
hitz esandakoaz harago esatariak aditzera eman nahi duenari deitzen dio, baina inferentzia horiek esatariak nahita, berariaz, sortu baditu, horiek inplikatura deituko ditu. Gauza bat baita erantzunak esaten duena edo erantzunaren adiera, eta beste bat adiera horren bidez aditzera eman nahi dena, edo esatariak aditzera eman nahi duena; hots, inplikaturik gelditzen den esanahia.
|
|
|
Azken batean, adibide horiekin erakutsi nahi dugu enuntziatu bat interpretatzeko ez dela aski enuntziatu horrek
|
hitzez
hitz esaten duenaren esanahia ezagutzea (kodetze deskodetze prozesua); enuntziatu horrekin esatariak aditzera eman nahi duena (bere komunikatzeko intentzio asmoa) zer den jakitea dela garrantzitsua; hau da, esan duen horretatik zer inferi dezakegun, edo esan duen horrek zer inplikatzen duen.
|
|
|
Baina zergatik diogu inplikatura horiek diskurtsozkoak direla? Nola atzeman dezakegu esatariak
|
hitzez
hitz esan duenaz harago zer eman nahi duen aditzera?
|
|
|
Garbi dago, bada, enuntziatu parentetikoez baliatuz, esatariak
|
hitzez
hitz esandako horretaz gaindi beste zerbait eman nahi duela aditzera. Eta inplikatu nahi duen hori azpian dagoen bidegabekeria da, eta baita euskarak bizi duen egoera ere.
|
|
|
Testuinguruak lagunduko digu, bada,
|
hitzez
hitz esandako horretatik harago aditzera eman nahi duen hori interpretatzen. Oraingo honetan, kotestuak, edo berak idatzitako beste pasarte batzuek.
|
|
|
Hizkuntzalari hau ere ohartzen da
|
hitzez
hitz esandakoaz harago jo behar dugula enuntziatuak interpretatzeko, hitzez esaten dena aditzera ematen dena baino gutxiago baita. Eta horretarako testuinguruak edo hizketako baldintzek (entornos) zeresan handia izango dute.
|
|
|
Orain artean harilkatutako argudiatzean ikusi dugu hainbat enuntziatu parentetikok diskurtsoan duten egitekoa, ezaupide eta sinismen uste horietan oinarrituz, esatariak
|
hitzez
hitz esaten duenaz haragoko informazioa inferitzen laguntzea dela. Norentzakoak esatariaren esanetatik horixe inferituko duen esperantzan, edo asmo horretan?
|
|
|
Horrek adieraziko digu
|
hitzez
hitz esandakoaz harantzago doan horrezaz jabetzeko (hots inferentzia horietaz jabetzeko), esatariaren eta norentzakoaren arteko interakzio ekintza horretako testuinguru jakinak lagunduko digula; edo interakzioa gauzatu den une jakin horretako esatari norentzakoek batean duten informazioak. Azken batean, inferentziazko prozesua aldez aurretik ditugun nahiz solaskideek partekatzen duten ezagutza horietatik abiatuz mentalki egiten den ariketa da.
|
|
|
1 Esatariaren mezua ongi interpretatzeko, kodetze deskodetze prozesuaz gain inferentziazko prozesu pragmatikoak oso garrantzizkoak, eta are ezinbestekoak? dira; funtsean,
|
hitzez
hitz esandakotik harago berariaz ematen dituen aztarna edo arrastoek zer inplikatzen duten aditzeak interpretazioari eta iradokizunei ateak zabaltzen dizkie.
|
|
|
Enuntziatu parentetikotik bertatik deduzi dezakegu esatariak etxean badituela haurrak eta haurrak dituenez gero haurrentzako liburuak ere eskuartean ibili beharrean izan dela. Eta hori,
|
hitzez
hitz esan gabe inplikatu duen hori edo atera daitekeen ondorio hori da hain justu ere E1 oinarrizko enuntziatuan dioenaren azalpen.
|
|
2021
|
|
|
Pierre Lafitte zen buru; Jean Haritxelar buruorde; Patxi Goenaga idazkari eta Maria Pilar Lasarte idazkariorde. Eta erabakiaren berri ematen duen Euskaltzaindiaren agiriak
|
hitzez
hitz dio batzordelagun izanen direla" Arrasateko batzarrean txostenak egin zituztenak" eta" gaur gramatika lanetan sartuak diren beste zenbait ikerleren izenak". Izen horiek ere gaineratu direla, hortaz.
|