|
2000
|
|
|
Hizkuntza bat normalizatu behar da,
|
hiru
administraziotan banatuta gaude, herritarren integrazioa... Gauza asko dago egiteko.
|
|
|
Sustrai sakoneko herria dogu, kultura berezia daukana eta hizkuntza bereziaren, euskerearen, jabe dana. Zazpi herrialdek osatzen dabe Euskal Herria eta
|
hiru
administraziotan banatuta dagoz: Euskal Herriko Autonomi Elkartea eta Nafarroako Foru Komunitatea Estatu Espainiarrean, eta Iparraldea Estatu Frantseseko Pirineo Atlantiarren Departamentu barruan." Eusko Legebiltzarraz mintzo zen taula beste testu batean:
|
|
2001
|
|
|
Europako hego mendebaldeko herria, Frantzia eta Espainiako estatuetan banatua; 20.864 km2 eta hiru milioi biztanle inguru ditu. Hego mendebaldeko nazioa,
|
hiru
administraziotan banatuta.
|
|
|
Euskal Herria banatuta dago bi estatutan eta
|
hiru
administraziotan. Ipar Euskal Herria osatzen duten Lapurdik, Nafarroa Behereak eta Zuberoak, Biarnoarekin batera, Pirinio Atlantikoak izeneko departamendua osatzen dute Akitaniako eskualdean.
|
|
2002
|
|
|
Horrek administrazio guztien arteko koordinazioa eskatzen dusarea diseinatzeko, garatzeko eta kudeatzeko orduan. Hala ere, gaur egungoesparru instituzionalak, euskal lurraldea
|
hiru
administraziotan zatitzen duena (EAE, Nafarroa eta Ipar Euskal Herria, azken hori esparru instituzional propiorikgabe), elkarlanik eza eta kooperazio falta kezkagarria ekarri du, sarritan interespolitiko hutsengatik. Gainera, EAEri dagokionez, alor horretako eskumenak ForuAldundiei dagozkie; ondorioz, errepide sare koherente baten garapena ziurtatzeko, erakunde desberdinen arteko kooperazio iraunkorraren beharra areagotu da, lehentasunak eta proiektu desberdinen erritmoak bateragarri izan daitezen.
|
|
|
Azkenik, kupoa eta Eusko Jaurlaritzari eman beharreko zatia zehaztu ondoren, gainerakoa lurralde bakoitzekoForu Aldundiaren eta udalen artean banatu behar da. Gaur egun, gelditzen denzenbateko horren %53, gutxienez, udalentzat da, eta %47, gehienez, aldundientzat.Oro har, 1999an bildutako %80, 9 banatu zen
|
hiru
administrazio maila horienartean. Gainerakoa, hau da, %19, 1, Foru Aldundiak berak kudeatzeko geratu zen.
|
|
|
Hori horrela izatearen arrazoietarikobatzuk bistakoak dira:
|
hiru
administrazio esparrutan eta bi estatutan banaturik dagoen lurraldean egonik, unibertsitateen lege arauen eta unibertsitate politika lerroen arteko alde nabariak daude.
|
|
|
Hala ere, aurrera begira oraindik arantzaz jositako eginbide luze bezain latza dugula argi daukagu. Ezin dugu ahantzi zein kontestutan mugitzen garen, zein den gureUnibertsitateen errealitatea, bi Estatuko legedi arrotzen menpe,
|
hiru
Administraziotan zatikaturik, batzuk publikoak, besteak pribatuak, bi hizkuntza boteretsuen erdi erdian... Errealitate honek behetik gorako lan nekeza egitera eta, inertzia zein patxada direla medio, indar korrelazioaren eskasiagatik edo, etengabeko errebindikazioan murgiltzera eramaten gaitu.
|
|
|
• Euskal unibertsitateak euskal eremu osoari eta euskal hiztun guztiei irekia izan luke, definizioz. Eremu eta hiztun hauek bi estatu eta
|
hiru
administraziotan sakabanatuta izateak askoz ere zailago bilakatzen du euskal unibertsitatearen eraikuntza. Administrazio desberdinen arteko elkarlanak berez dituen zailtasunei gehitu egin behar zaizkie bi estatuetako zenbait erakundek euskalgintzaren kontra hartutako jarrera beligerantea eta hiru administrazioetako erakundeen jokabide arras desberdinak, baten ausentzia eta beste baten kontrakotasun nabarmena tarteko.
|
|
|
Eremu eta hiztun hauek bi estatu eta hiru administraziotan sakabanatuta izateak askoz ere zailago bilakatzen du euskal unibertsitatearen eraikuntza. Administrazio desberdinen arteko elkarlanak berez dituen zailtasunei gehitu egin behar zaizkie bi estatuetako zenbait erakundek euskalgintzaren kontra hartutako jarrera beligerantea eta
|
hiru
administrazioetako erakundeen jokabide arras desberdinak, baten ausentzia eta beste baten kontrakotasun nabarmena tarteko.
|
|
2003
|
|
|
«Eskolak euskaldundu behar du» lelopean azkenaldian egindako mobilizazioak, A eredua kentzeko asmoz Nafarroako Gobernuan eta Eusko Jaurlaritzan aurkeztu nahi dituzten mozioak eta Nafarroako Ikastolen Elkarteak eta Sortzen Ikasbatuazek ereduan matrikulatzeko egindako eskariak ez dira gertakari hutsak, nahi eta ideia batzuen adierazle dira. Batetik,
|
hiru
administrazioetan haurrak euskalduntzen dituen eredu bakarra eredua dela eta bestetik, egun dauden ereduak zalantzan daudela adierazten dute. Eta haiek berraztertzeko eskaera bat somatzen da.
|
|
|
Bada, hori da Euskadin gertatzen ari dena. Planean onartzen da Euskal Herria bat dela, baina gehitzen da bi estatutan eta
|
hiru
administraziotan banatua dagoela eta eremu bakoitzak bere erritmoak behar dituela.
|
|
2005
|
|
|
Askotan, baldintzen inguruan hitz egitean, benetako borondatea ezkutatzen dela uste dut. Ezker abertzaleko kideoi inozo eta ameslariak garela leporatzen zaigu, Euskal Herri osorako plan batek ez duela zentzurik,
|
hiru
administraziotan banatuta eta zatituta dagoelako. Hori irakurketa subjektiboa da.
|
|
2006
|
|
|
• Lehen aldia da, bi Estatuen eta
|
hiru
Administrazioen eraginpean bizi arren, Erregio edo Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Kartan adierazitakoaren ildotik (14 artikulua), mugaz gaindiko curriculum planteamendua egiten dela, derrigorrezko eskolaldirako guztiontzako oinarrizkoa eta komuna izango dena proposatuz.
|
|
|
Azken batean, Euskal Curriculumaren bidez erantzun nahi dugun galdera hauxe da: nahiz eta bi estatutan eta
|
hiru
administraziotan bizi, zer daukagu eta, batez ere, zer eduki nahi dugu elkarrekin Euskal Herrian bizi garenok?
|
|
|
Artikulu honen hasieran, Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculuma aplikazio fasean indarrean jartzeko zer nolako ikasmaterialak eta testuliburuak liratekeen irudikatzeko saio bat dela aurreratzen nuen. Testuliburu horiek bete behar dituzten funtzioak, funtsean beste edonongo testuliburuk bete behar dituenen antzekoak dira; baina aitortu beharra dago ez dela batere ohikoa curriculum bat hezkuntzako gizarte eragileen ekimenez egitea, eta are gutxiago politikoki bi estatu eta
|
hiru
administraziotan antolatuta dagoen herri batentzat. Esperientzia berria litzateke eta, irudimenaz aparte, borondatea, ahalmena eta baliabideak dira adosten dugun curriculumari egokitzen zaizkion testuliburuak eta ikasmaterialak sortzeko eta plazaratzeko.
|
|
2007
|
|
|
Egia esan, HEAk hainbeste arazorekin egiten du topo. Alde batetik, euskararen eremua soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 27
|
hiru
administrazio desberdinen artean banatuta dago, eta horren ondorioz hasieratik ageri dira egoera desberdinak leku batetik bestera. Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo, zer esanik ez, Iparraldean.
|
|
|
Galiziaz gain, bide segurtasuneko plan estrategikoak egin dituzte Euskadiko, Kataluniako, Gaztela eta Leongo eta Nafarroako gobernuek, eta Valentziako Erkidegoa, Andaluzia eta Gaztela Mantxa ere ari dira prestatzen. Nafarroak, bere esku hartzean, azpimarratu zuen
|
hiru
administrazioek (estatukoak, autonomikoak eta tokikoak) elkarrekin lan egin behar dutela, errepideetako segurtasuna “erantzukizun partekatua” baita. “Ez dute balio ekimen bakartuek.
|
|
2008
|
|
|
Ondore horietarako, Tributuen Lege Orokorrak
|
hiru
administrazio bide arautzen ditu, egintzak berrikusteko. Lehenengo bidea Administrazioaren ariozko bidea da (legeak dioen moduan, berrikuspen prozedura bereziak), horren barne zor ez diren sarrerak itzultzeko prozedura jorratzen delarik.
|
|
2009
|
|
|
Tresna hori baliagarria izango da, halaber, Kontsumitzailearen Informaziorako Udal Bulegoetarako (KIUB) informazio interesgarria banatzeko, merkatuaren kontrolean jarduteko irizpide adostuak transmititzeko eta tresna informatikoekin sare bat ezartzeko, kontsumitzaileen babesaren arloan erabakitzen diren jardueren kudeaketa errazteko. Osasun eta Gizarte Politika Ministerioak azaldu duenez, Espainiako estatuko kontsumo eskumenak
|
hiru
administraziok partekatzen dituzte (estatukoak, autonomikoak eta tokikoak), baina Estatuaren eta toki administrazioen arteko harremanen esparruan ez zegoen orain arte haien arteko lankidetza eta koordinazioa erraztuko zuen organorik, “kontsumitzaileen eskubideak behar bezala babestea bermatzeko”.
|
|
|
Euskal Herria (Zazpiak bat) ez omen da existitzen, ez omen da benetakoa. Ez, Frantziak eta Espainiak Nafarroako Estatua konkistatu, suntsitu eta desegin zigutenez geroztik lurraldea
|
hiru
administraziotan berek (armadaren indarrarekin, epaileen zigorrekin eta hedabide bozgorailuekin) zatituta daukagu, baina ezein lurraldetako euskaldunek, eguraldiaz gainera, badu eskubide naturala, berezkoa, nazionala eta euskal herritarra, bere lurrekoa alegia, bere hizkuntza kideek zer, nola eta non egiten duten jakiteko eta hori existitzen da eta PP PSOEk nahi baino gehiago existitu ere zorione...
|
|
2010
|
|
|
Hala ere,
|
hiru
administrazioei (Araba ez dute ebaluatu) AAA rating a mantentzea erabaki du Moody' sek, euskal erakundeek autonomia fiskal handia dutelako, Herri Dirubideen Euskal Kontseiluaren eta administrazio ezberdinen arteko elkartasuna mekanismoen bidez.
|
|
|
Horri erantzuteko premia zegoen. Are gehiago kontuan hartuz bi estatutan eta
|
hiru
administraziotan banatuta gaudela, eta erantzun hori ez zigutela emango ez Frantziak ez Espainiak. Beno, ematen ziguten, baina emandako erantzunak ez digu balio herri bezala ditugun beharrei erantzuteko.
|
|
|
Betidanik mespretxatuak izandira Iparraldetik etorri diren departamendu bat osatzeko ahaleginak. Hori gutxibalitz, nahiz eta gainerako
|
hiru
administrazio mailak egon, estatu zentrala dabotere eta konpetentzia handienak dituena. Azken horrek kontrolpean dituenaspektuak jarraian aipatzen ditugu:
|
|
|
– Gainerako
|
hiru
administrazioen kontrola ezartzen du.
|
|
|
Euskal Herriko alderdi abertzale guztiek hartu zuten parte, hautetsi independenteak barne. Euskal Herria
|
hiru
administraziotan zatituta egonda, ez genuen Euskal Herri osoa biltzen zuen instituziorik, eta horri erantzun nahi zitzaion, baita nazio eraikuntzaren lanari ere.
|
|
|
Herri guztiek dute eskubidea nahi dituzten erakundeak izateko. Eta Euskal Herria
|
hiru
administraziotan zatitua dagoenez, Udalbiltza edo antzeko erakunde batek lortu dezake Euskal Herri osoko udalak elkar biltzea.
|
|
2011
|
|
|
Egia esan, aukera hori aztertu zen
|
hiru
administrazio kontseiluek Kutxa Bank sortzea erabaki zutenean ere. Horregatik, EAEko hiru kutxetako presidenteek joan den ekainean notarioaren aurrean sinatu zuten integrazio kontratualk klausula loteslea du:
|
|
|
Informazioaren bilketarako Focus Groups edo Talde Fokalizatuen taldeelkarrizketarako teknika erabili zen. hiru foku talde (3x7) osatu ziren Mintegira gonbidatu eta bertara agertu ziren pertsonekin. pertsona hauek aztergaiaren lagin zabala eta adierazgarria osatzen zuten, guztiak ziren hizkuntzaren normalizazioarekin erlazionatutako prozesuekin lanean edota ikerketan aritzen diren pertsonak eta gaiarekin lotutako gizarte arlo ezberdinak ordezkatzen zuten:
|
hiru
administrazio maila, unibertsitatea, aholkularitzak, gizarte erakundeak, enpresak eta ikerketa eta formazio guneak. ordubeteko iraupena izan zuen talde fokalizatuetan egindako taldeelkarrizketaren bidezko hausnarketak. Aldez aurretik egituratutako gidoi1 baten bidez iritziak trukatu eta partaideen ikuspuntuak eta ekarpenak jaso ziren.
|
|
|
pertsona bakar bat bezala batuta gaude. Euskal Herria birrosatu behar dugu, pertsona bakar bat bihurtzeraino, eta ez zazpi alderdi,
|
hiru
administrazio eta mila plataforma.
|
|
|
Oinarri oinarrian, gazteentzat prestatutako inkesta bera da nagusientzat prestaturikoa. Jakina denez,
|
hiru
administrazio eremu zeharo bakartuetan zatiturik dago gure herria, ulerturik hori kultura eta hizkuntza komunitate gisa. Alde batetik, Euskal Autonomia Erkidegoa dugu.
|
|
|
Unibertso horren lanerako lagin ordezkagarri gisa, 500 inkesta baino gehiago egin dira
|
hiru
administrazio barrutietan.
|
|
|
Eskabideekin batera aurkeztutako dokumentazioa osorik dagoela eta eskatzaileek onuradun izateko baldintzak betetzen dituztela egiaztatuko da. Ondoren, laguntza eskaeren espedienteen zerrenda igorriko zaio
|
hiru
administrazioek parte hartzen duten batzorde mistoari. Azkenik, diru-laguntzen eskaeren espedienteak Murtziako Eskualdeko Autonomia Erkidegora bidaliko dira, baita horien zerrenda ere.
|
|
|
diru sarreratik harago, ondo bizitzeko beharrezkoa den euskarri fisiko eta ekosistemikoa bermatuta izateak egingo gaitu aberats edo pobre. Gainera, lurralde txikia izateaz gain, bi estatutan eta
|
hiru
administraziotan gaude banatuta: lurralde antolaketatik ikusita, ez daukagu herri ikuspegirik, ez daukagu antolaketa komun gutxienekorik.
|
|
|
Estatu barik zail daukagu: hizkuntza komunitate orok behar du daukaguna baino segurtasun juridiko politiko handiagoa, biziraungo badu; tresna gehiago behar da neurri ekonomiko sozialak hartzeko eta garapen orekatua ziurtatzeko; bi estatutan eta
|
hiru
administraziotan zatituta egoteak serio zailtzen du behar den ikuspegi bateratua eta antolaketa komuna. Herri orok behar du bere lurralderako botere politikoa berreskuratzea, merkatu finantzarioen subiranotasunari kontrajartzea gizartearen erabakimena.
|
|
2012
|
|
|
Jendartearen presioak ahalbidetu du hori kasu askotan, jakina. Haatik, eremu honetan ere badago zer hobetu, eta, gainera, egoera guztiz ezberdina da Euskal Herriko
|
hiru
administrazio nagusietan. Itxuratik haragoko pausoa behar da, ez da nahikoa baskoa izatea, euskaldun izateko bidea euskararen ezagutza eta erabileratik etorriko da.
|
|
|
Hala ere, pentsatubehar dugu gai guztiek oso bestelako trataera eta konponbidea izango luketelahezkuntzaren norabidea Euskal Herriko aginte politikoaren esku balego, hots, euskalherritarren esanetara makurtuko litzatekeen aginte demokratiko baten testuinguruan.Hartara, euskal gizarte demokratikoan Euskal Estatu baten ardurapean jardungolukeen hezkuntza sistemak errotiko eragozpen batzuk ezabatuko lituzke, eta horrekonura ukaezina ekarriko lioke euskal gizarteari. Esan gabe doa onura horien arteanlegokeela nozitzen dugun banaketa administratiboa gainditzea, Euskal Herrikoeskola
|
hiru
administraziotan zatikaturik baitago, horrek dakarren guztiarekin.
|
|
2013
|
|
|
Hemen, modu generikoan, izen sinbolikoak erabiltzen dira etapak identifikatzeko. Hala araututa, izen horiek X batez eta, jarraian, etaparen zenbakiaz identifikatzen dira.EtapaBarne markaIzen sinbolikoa1 etapa (hasierakoa) M1X12 etapaM2X23 etapaM3X3GRAFCET baten administrazioaGRAFCET baten programazioak
|
hiru
administrazio zona ditu:
|
|
|
Euskal Telebistaren sorrera nola izan zen gogoratu aurretik, ezinbestekoa da aipatzea Euskal Herria bi estatutan eta
|
hiru
administraziotan banatuta dagoela eta, politika, ekonomia eta kulturaren beste alor batzuetan gertatu ohi den bezala, telebistagintzan ere oso ildo desberdinei jarraitu izan zaiela mugaren alde batean eta bestean. Patxi Azpillagak eta Juan Carlos Miguel de Bustosek honela adierazi zuten:
|
|
|
Orri hauetan arlo horiek gutxi aipatuko badira ere, hezkuntza eta unibertsitate publikoetako lana, adibidez, garrantzitsua da. Erakunde publikoen alorra
|
hiru
administrazio esparrutan eta bi estatutan banatua dago.
|
|
2014
|
|
|
Alta, xede nagusi hori lortzeko bidea «egungo errealitatetik» abiatu behar dela gaineratu zuen. Euskal Herrian,
|
hiru
administrazio esparruetatik abiatu behar da: «Nafarroa, EAE eta Ipar Euskal Herria dira Telesforo Monzonek aipatutako pitxer hautsiaren hiru zatiak, eta hirurak beharrezkoak dira gure Nafarroako estatu zaharra, Euskal Herria, berrosatzeko.
|
|
|
• 12:00etan, Antxeta irratia,
|
hiru
administrazio eremuetan ari den 3 sektoreko irratia. Agus Hernan, Antxeta irratiko kidea.
|
|
2015
|
|
|
Dioenez, alderdi teknologikotik garapena oso bizkor doa, baina Euskal Herriaren kasuan bi arazo ditugu: batetik, informazio estatistikoa
|
hiru
administraziotan banatuta egotea, eta, bestetik, Euskal Herria bere osotasunean hartuko duen azpiegitura espazial digital bat falta izatea. Gaindegiak bi lanak egin eta erabiltzaileari eskaintzen dizkio, Europako Batasunaren INSPIRE araudian jasotako irizpideak jarraituz.
|
|
|
Herria, Estatu propiorik gabe, bi Estatu eta
|
hiru
administrazioren pean sakabanatua, franko erdaldundua, etab., nazioa al da. Nazio bat al da?
|
|
|
(Katalanei naziotasun titulua ukatzeko Madrilen nolako enpeinua dagoen egunotantxe ikusten dugu). Berbere edo amazigak, Marokotik Egiptoraino lurralde diferentetan sakabanatuak, Marokon bertan Frantzia eta Espainiak zanpatu eta ustiatuak,
|
hiru
administrazio diferenteren pean ebakiak, hizkuntza, ohitura, etab., berdinekin, dudarik gabe herri bat dira: nazioa al dira?
|
|
2016
|
|
|
Gure proposamenean, matrize baten antzera irudikatzen dugu zonalde linguistikoen banaketa, non ardatz batean jartzen dugun banaketa administratiboa, eta gaitasunean oinarritutako eremu soziolinguistikoak beste ardatzean. Mapa Soziolinguistikoan egiten den bezala, lau eremu soziolinguistiko bereiziko ditugu (ezagutza %20tik behera, %20, %5080, %80tik gora3), eta
|
hiru
administrazio esparru. Lau bider hiru dimentsioko matrizean, 12 gelaxka ateratzen zaizkigu, eta gelaxka bakoitza zonalde linguistiko bati dagokio4.
|
|
|
Horretarako arrazoiak hainbat dira: nire espezializazioa, ikerketak lukeen denbora luzeagoa eta Euskal Herrian
|
hiru
administrazio ezberdin egoteak sortzen duen zailtasuna.
|
|
|
Ikus daitekeenez, Erresuma Batua (polizia datuak
|
hiru
administrazio diferenteetatik datoz eta eskola porrotareanak aldiz bakarretik,, beraz lanbrotsuago geratzen da irudia, arlo honetan zerbait okerrago egiten duela garbi badago ere) eta Grezia dira aipatu korrelazioan huts egiten dutenak. Gainerako estatu guztiak, gorabeherak gorabehera, ongi daude aurreko orrialdeko taulan jarritako zutoin berean.
|
|
2017
|
|
|
Ogasunaren papera, orain bezala, hiru foru aldundiek egikarituko lukete.Eginkizun hori gauzatzeko foru aldundiek egitura egokia dute eta deszentralizazioabermatuko lukete: arau berak, baina
|
hiru
administrazio publiko deszentralizatuzerga bilketa egiteko.
|
|
|
Ingurumen inpaktu adierazpenaHego Euskal Herriko bi erakundeek estatuarekin protokoloa sinatua dute eta horren arabera hiru aldeen artean adostuko dute bi lurraldeetako prestazio handiko tren sareak nola lotu, Kantauri Mediterraneo ardatzari segida emanez, baita Europako loturari ere. Protokolo horren barruan, atzoko bileran
|
hiru
administrazioetako ordezkariek adostu zuten 2018aren akaberarako behin betiko ingurumen inpaktu adierazpena egina egotea. Ezinbestekoa den adierazpen hori lortzeko Sustapen Ministerioak beharrezko urratsak eginen dituela hitz eman du.
|
|
|
Lehenik eta behin, Euskal Herriko mapa dugu: mapa geografikoak (zazpi lurraldeena) eta politikoak (bi estatu eta
|
hiru
administrazioena) ezartzen duten errealitatea. Zazpi lurraldeei diasporak osatutako zortzigarrena gehitu behar diegu eta, era berean, globalizazio garaiak ezarritako logika neoliberalean bizi garen honetan, distantzia geografikoetan ‘urrun’ eta ‘hurbil’ dagoena birpentsatu:
|
|
|
Estatu biek independentzia osoa duten bitartean hezkuntza nahi bezala antolatzeko, Euskal Herriak mendeko izaten jarraitu behar du. Euskal Herriak
|
hiru
administraziotan jarraitzen du zatiturik, erabakiak modu independentean hartzeko gaitasunik gabe, mendekotasunean. Hortaz, independenziaren bitartez baino ez genuke lortuko (agian) kalitatezko euskal heziketa sistema bat, horrela jarraituz gero, ziurtasun osoz, arrotzak zaizkigun balioak transmititzen dituzten heziketa sistema mediokre eta hiperkapitalisten mendeko izaten jarraituko baikenuke.
|
|
|
Hortaz, independenziaren bitartez baino ez genuke lortuko (agian) kalitatezko euskal heziketa sistema bat, horrela jarraituz gero, ziurtasun osoz, arrotzak zaizkigun balioak transmititzen dituzten heziketa sistema mediokre eta hiperkapitalisten mendeko izaten jarraituko baikenuke. Horren bitartean, erabakiak, nagusiki bederen, sistema ekonomiko globalaren eta aipatu estatuen administrazioen esku daude, Euskal Herriko
|
hiru
administrazioek ezer gutxi erabaki dezaketelarik.
|
|
|
Beharrak hor hemen bezalatsukoak dira edo gehiago berdin edozoin sailetan, ekonomian, sozialean, kulturan eta abar... Nahiz gainera, hemen,
|
hiru
administrazio pusketan garen, Hego Euskal Herria, Ipar Euskal Herria+ Nafarroa eta bi estatuen menpe (Frantzia eta Espainia).
|
|
2018
|
|
|
Bakegileak ez dira bakarrik gizarte zibileko kideak, elkarteak eta hautetsiak ere badira. Iparraldeko ordezkaritzaren burua Euskal Herriko
|
hiru
administrazio edota lurraldeetako baten lehendakaria da.
|
|
|
" Handiegia gelditzen zaio eginkizuna Euskaltzaindiari. Egia da bi estatuetara eta
|
hiru
administrazioetara iristen den erakunde euskaldun bakarra dela, eta batez ere Iparraldean, dinamizatzaile funtzioa joka lezakeela. Baina elefantiasiak jota du gorputza:
|
|
|
Honela, Euskal Herri osoko aitortza instituzionala duen erakunde bakarra da Euskaltzaindia,
|
hiru
administrazioetan lortutako hitzarmenei esker (hain zuzen, EAEn, Nafarroan eta Ipar Euskal Herrian). Euskal Hirigune Elkargoarekin lortu berri duenaz gainera, erakunde aholku emaile ofiziala da, bai Euskal Autonomia Erkidegoan, baita Nafarroako Foru Komunitatean ere, eta bere finantzaketa bi autonomia erkidegoetako nahiz Espainiako Estatuko funts publikoetatik eskuratzen du.
|
|
|
Irakurketa ezkorra ere egin daiteke: azken urteetan
|
hiru
administrazio horien artean handitu den lezea, oraino gehiago handituko dela geroan ere. Bi estaturen menpe izatearen ondorioak aski kaltegarriak ez balira bezala, hiru estaturen artean banatua izanen litzateke Euskal Herria!
|
|
2019
|
|
|
Dioenez, alderdi teknologikotik garapena oso bizkor doa," baina Euskal Herriaren kasuan bi arazo ditugu: batetik, informazio estatistikoa
|
hiru
administraziotan banatuta egotea, eta, bestetik, Euskal Herria bere osotasunean hartuko duen azpiegitura espazial digital bat falta izatea. Gaindegiak bi lanak egin eta erabiltzaileari eskaintzen dizkio, Europako Batasunaren INSPIRE araudian jasotako irizpideak jarraituz".
|
|
|
Azkenik, oreka mantendu genuke hemengoaren eta nazioartekoaren artean. Euskal Herriaren egitura administratiboa kontuan izanda, erakundeen hurbiltasuna beste toki askotan baino errazagoa iruditzen zait, eta horregatik ez litzateke zaila izango horrelako proposamen bat
|
hiru
administrazioetara eramatea.Nahi izanez gero, egin daiteke, baina denok dakigu kultura ez dela aipatu ere egiten datorren urteko aurrekontuak negoziatzen ari diren une honetan.
|
|
|
Nolako administrazioa, halako errealitateaToponimiaren normalizazioa estatus politikoari estuki lotuta dago, hain zuzen ere, eta Euskal Herriaren kasuan, lurraldea
|
hiru
administraziotan banatu izanak dakarren errealitateari. Egoera zertan den errepasatzeko eta erkatzeko xedez, Arazeli Díaz de Lezana, Mattin Bacho eta Aingeru Mikeo Azpirotz batu ziren mahai beraren inguruan, hurrenez hurren, Eusko Jaurlaritzak, Euskal Hirigune Elkargoak eta Nafarroako Gobernuak egiten dutenaz mintzatzeko.
|
|
2020
|
|
|
Komunitatean topatuko al ditugun kultur sorkuntzak eskuratzeko bide berriak, sortzaileek euren lana baldintza duinetan egin ahal izan dezaten. Edo, azokak zabaltzera Jaurlaritza bultzatu dugun moduan, bultzatuko al ditugun Euskal Herriko
|
hiru
administrazioetako arduradunak euskara eta euskal kulturarekiko dagokien ardura hartzera. Komunitatea zaintzea bai baita geure gorputzak zaintzea.
|
|
|
Honek zerikusia du Euskal Herrian, herri proiektu gisara, estrategia digitala eta subiranotasun teknologiak bete lukeen paperaz (Calzada 2019b) 13, aurrean dugun ekonomia eta gizarte digitala ulertu eta gutxieneko berme demokratikoei eusteko bada ere (Calzada 2019a) 14 Agian hemen, stakeholderrak diren sektore publiko, pribatu, zibila, baina baita ere akademia eta ekintzaile/ aktibistak lerratzea falta litzateke euskal nazio algoritmiko bat erdiesteko. Hemen, EBren aterkipean, blockchain bezalako arkitekturak oso baliagarriak suertatu litezke gure
|
hiru
administrazioen artean (Calzada 2018a) 15 (eta batik bat gure metropolizatze prozesua kontuan edukiz; Calzada 2018c) 16 protokolo deszentralizatu eta sareratuak egikaritzeko (Calzada 2018d) 17 Nola jarri AI a euskal nazio algoritmiko baten zerbitzura ongizate soziala bermatuz? (Floridi et al. 2020) Nola ekidin Euskal Herria eta bere hiritarrak zelatatuak egotea etengabe Big Tech edota estatuaren kontrolaren aldetik?
|
|
|
Eztabaida hauek guztiak, nola ez, ezin ditugu herri gisa dugun potentzialitate osoa ateratzea mugatzen diguten bi estatuen menpe, eta
|
hiru
administraziotan banatuta gaudela ahantzita egin. Iñaki Goirizelaia Ordorikak aipatzen duen dependentziaren kostua hor dugu.
|
|
|
Hori gutxi balitz, ezin dugu ahantzi gure herria, Euskal Herria, une historiko honetara, eginahal asko eginda ere, egoera zaurgarrian iritsia zela: kulturalki zarpaildurik, linguistikoki gutxiagoturik,
|
hiru
administraziotan ba natuta, eta bere DNAn zentralizazioa hain errotuta duten Espainia eta Frantziaren menpe oraindik ere. Hau berriro ere argi gelditu da COVID inguruan, Paristik eta Madrildik bultzatu diren politika zentralista eta inposatzaileetan, Iñaki Goirizelaia Ordorikak, Agirre Lehendakaria Center ALCk edota David Bajona i Carrera eta David Soler i Gonzalezek azpimarratu bezala.
|
|
2021
|
|
|
Herrialdea desegiratuta dago: estatu egiturarik ez, nazioa ordezkatuko duen erakunderik ez, desadostasun handiak izenari eta izanari dagokionez,
|
hiru
administrazio egitura, 7 herrialde… Horrek estrategia berezituak aplikatu behar direla esan nahi du. Periferiako gazteengan jarri dut arreta nire lanean, baina, bestetik, erdigunea ere hor da, eta erdiguneak egin dezakeena periferiari laguntzeko.
|
|
|
Hamabost urte baino gehiago igarota eta aurrerapausoak eman diren arren, helburu hori bultzatu zuen beharrak indarrean segitzen duela uste dugu, batetik, testu honek bere inplementazio eremu naturala den Euskal Herriko hezkuntza administrazio esparru guztietan ofiziala izan gabe segitzen duelako4, eta, bestetik, curriculum eta programa ofizialek
|
hiru
administrazio esparrutakoek ez dutelako, edo helburua bere egiten, edo ez dituztelako behar besteko osagai kurrikularrak eskaintzen helburua asebetetzeko. Aldi berean, argudio horiek beste bi arrazoibideren bitartez esplika daitezke:
|
|
|
Euskaltegien finantzaketan aurrerapausoak eman direla onartu bazuen ere, oraindik ez da aski. «AEK Euskal Herri osoan aritzen da; herritarrei euskara ikasteko aukera ematen zaie edonon bizi direlarik ere; horregatik, gaur egun,
|
hiru
administrazioetatik bultzada estrategikoa eman behar zaiolakoan gaude».
|
|
|
Bultza euskara! kanpainaren barruan,
|
hiru
administrazioetara gutun bana bidaliko du AEK k apirilean. Duela 55 urte Rikardo Arregi euskaltzale eta kazetariak Euskaltzaindiari helarazi zion gutunaren oinarria gogoratu du Iribarrenek.
|
|
|
Zenbait ez gaude inolaz ere harro egun dugun Euskal Eskola Publikoaren legeaz. Herri batek
|
hiru
administrazioren baitan duen eskola banaketa ez dugu maite. Kontzertazio sistemak edota hainbatetan herritarren interesekin talka egin duen administrazioaren titulartasuna duen eskolak ez du gure desioa bermatzen.
|
|
|
Ea behingoz gai garen
|
hiru
administrazioak gainditu eta bertako Euskal Eskola Publiko bakarrean biltzeko! Ikasketa publiko horretan bidelagun izango gara!
|
|
|
Hala ere, uste du Arabako Foru Aldundiko Ingurumen sailak faunari buruzko eskumenak ere badituela, eta, URA agentziarena dela, berriz, uraren erantzukizuna. Erantsi du lantalde tekniko bat eratzeko konpromisoa ere hartu zutela
|
hiru
administrazioek, baina, oraingoz, ez dagoela berririk.
|
|
|
2021eko gutuna. Gutun bat helaraziko die AEKk Euskal Herriko
|
hiru
administrazio nagusiei, datozen urteetan euskalduntze mugimenduak nolako baldintzak izan behar dituen jasota. Rikardo Arregik 1966ko urtarrilean idatzitako gutunetik, 2021eko apirileko eskutitzera igaroko da AEK.
|
|
|
Batetik, gurasoen arteko adostasuna ezinezkoa baita, bakoitzak bere seme alabentzat beren ideal eta itxaropenen araberako heziketa sistema desiratzen dutelako; bestetik, zenbait korronte demokratikok aldarrikaturiko berdintasuna edo uniformetasuna ez delako erreala, ume eta gazte batzuk langileagoak direlako besteak baino, edo azkarragoak, edo sortzaileagoak, edo irudimentsuagoak, irakasleekin ere gertatu bezala, ume eta nerabe guztiak modu berean irakasle hoberenek modu egokian heziak izatea utopia bat delarik. Bi arrazoi horiei gaineratu diezaiekegu, gurera ekarrita ni neu ere, neurri handi batean, aurrekoak bezain ezkorra naizen heinean, politikariak eta hezkuntza eragileak ere ezgai direla adostasun egonkor bat lortzeko, are gehiago
|
hiru
administraziotan banaturik egonik. Ezkor izateko arrazoi asko dago, beraz.
|
|
|
Hori da, azken batean, ikastolak bereizten dituena eta, hortaz, familia euskaltzale ugari erakartzen dituena; sare publikoak osotasunean erakusten ez duen euskalduntzeko gaitasuna eta nazio ikuspegia, alegia. Azken horri dagokionez, Euskal Herriko sare publikoa
|
hiru
administraziotan dago zatiturik, bi estatu zentralisten menpe, bakoitza bere berezitasunekin, ikastolak Euskal Herri osoan zehar hedaturik dauden bitartean; euskalduntzeari dagokionez, sare guztietan beherakada nabaria den arren, agerian dago ikastolak eraginkorragoak direla sare publikoa baino. Sare publikoan eredua gero eta indartsuagoa den arren, egun euskaraz ikasteko ikastolara joan beharrik ez badago ere, eremu erdaldunetako ikastolen eta ereduko publikoen arteko aldeak handia jarraitzen du izaten.
|
|
2022
|
|
|
Gaur egun
|
hiru
administrazio erakundetan banaturik egotera eraman gaituzten gorabehera historikoak ulertzen ditugu: Nafarroako Foru Erkidegoa, Euskal Autonomia Erkidegoa eta Euskal Hirigune Elkargoa.
|
|
|
Eskumenak
|
hiru
administrazio mailen artean banatzeak kultur proiektu integrala eragozten du, besteak beste. Eskumen eta kudeaketaren arazoa ez da kultur politikan soilik aurkitzen dugun auzia; politika publikoaren eta, orokorrean, zerbitzu publikoen afera da zer nolako egituraketa izan behar duen.
|
|
|
Ordurako EHU eta NUP sortuak zirela," hegoaldean bederen, euskaldunen nahitaezko emigrazio intelektuala" bukatua zela zioen sarrera testuak, ondoren honako hau gehitzeko: " Euskal Herriko Unibertsitate honi, dagoen bezala egonda
|
hiru
Administrazio esparrutan zatitua eta orekagabe eredu elebidun nekagarrian oinarrituta, oinarrizkoenen artean oinarrizkoena falta zaio oraindik: benetan nazionala eta euskalduna izatea.
|
|
|
Euskal testuinguruan, eleaniztasunari gehitzen zaizkio bertako hizkuntzaren transmisioaren, hedatzearen eta normalizazioaren erronkak. Eta horiei aurre egiteko lanabesak, tartea eta aukerak ezberdinak dira
|
hiru
administrazioetan (Erdocia 2018). Edonola ere, iraganeko ikuspegi elebakarrak galbidean daudela esan daiteke (Garaa & Otheguy 2020), eta ikuspegi eleaniztun abegikorrek bide berriak argitu dituzte hizkuntza gutxituen berreskuratze, ahalduntze eta transmisioaren egitasmoei dagokienean (Cenoz & Gorter 2019).
|
|
|
Izan ere, euskararen egoera soziolinguistikoa ez da bera Euskal Herri osoan; aitzitik, ezberdintasun nabariak daude. Gai hori ardatz, 2017ko Udako Ikastaroan egindako hiru mahai inguruak leudeke, Euskal Herriko
|
hiru
administrazioen azterketa, sintesi eta erronkak plazaratzeko asmoz (Azurmendi et al., 2018). Ondorioak honako bost puntu hauetan laburbildu ditugu:
|
|
|
Ondorioak honako bost puntu hauetan laburbildu ditugu: bat,
|
hiru
administrazioek bat egiteko aukera dute euskararen aferan, Nafarroako hizkuntza politika hastapenetan izanik (Euskarabidea) eta Iparraldean hizkuntza politikari buruzko erabaki politiko partekatu eta instituzionalerako lehen habeak jarririk (EEP); bi, harreman hizkuntzan gaztelaniak eragin handia izanik eta berau aldatzea zinez zaila baldin bada ere, egin egingarria da, baina halere kezkagarria d... Testuinguru horretan, Martmez de Lunak (2018) zehazten du euskararen errealitatea Europako beste hizkuntza gutxituen antzekoa dela, eta eleaniztasunaren paradigma baliatu behar duela Euskal Herriak euskaltasun berri bat sortu eta helduleku berriak eraiki ahal izateko hizkuntza gutxituaren etorkizuna bermatzeko; izan ere, teorian, Europako testuinguruan eleaniztasuna onartzen bada ere, praktikan, nabariak dira elebakartasunaren zantzuak.
|
|
2023
|
|
|
Loli Garcia idazkari nagusiak ere deia egin die administrazio publikoei. «Aldi baterako enplegua batez ere
|
hiru
administraziori lotuta dago: administrazio orokorrari, Osakidetzari eta Hezkuntza Sailari».
|
|
|
Zeren arabera hartu erabakiak? «Gureak ez diren bi estaturen menpe eta
|
hiru
administrazio ezberdinetan egoteak egunero baldintzatzen gaitu. Euskal gizartearen eta mugimendu abertzalearen bilakaerak eta inertziek ere bai».
|
|
|
«Euskal Herriak bere ahalegina berritu du une historiko bakoitzean bere izaera kolektiboa zaintzeko eta berritzeko. Espainia eta Frantziaren artean zatiturik egon arren, eta
|
hiru
administraziotan antolaturik dagoen arren, Erkidego autonomoek eta diputazioek euskal herritarrei eskaintzen diete ahalmen maila bat politika propioak garatzeko zenbait alorretan: adibidez, fiskalitatean eta hezkuntzan.
|
|
|
Erraza ez dirudi,
|
hiru
administrazio eta hainbat hezkuntza sare ditugun herri honetan. Baina egin behar litzateke.
|
|
|
Kudeaketa, ikuskapeneta bilketa organoen arteko bereizketak badu oinarri historikoa esan bezala, organo horiek tributuen aplikazioan sartzen diren
|
hiru
administrazio jarduerak gauzatzeko ardura dute. Egun gaindituta dagoen sistema batean, tributu prozedura aitorpenaren bidez hasi ohi zen, eta zorra likidatzeko eginkizuna kudeaketa organoena zen; tributua egiaztatzeko eginkizunak, ikuskaritzarenak; eta zorrak kobratzekoak, organo zerga biltzaileenak, aurreko jarduketatik lokabe.
|
|
|
Ondore horietarako, Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 219 artikuluak, Bizkaiko TFAOren 220 artikuluak (eta TLOren 213 artikuluak)
|
hiru
administrazio bide arautzen ditu tributuen arloan, egintzak berrikusteko. Lehenengo bidea Administrazioaren ofiziozko bidea da akats oso astunak duten egintzen aurka egiteko (Foru Arauek eta Legeak dioten moduan, berrikuspen prozedura bereziak), horren barne zor ez diren sarrerak itzultzeko prozedura jorratzen delarik.
|
|
|
Espainia Estatu totalitario baten kontrol sistematik eta Estatu zentralista batetik Autonomien Estatura pasatzen da urte gutxitan. Azkenengo honetan eratutako antolamendu juridikoan, autonomiaren printzipioaren poderioz, lurraldetasunari lotuta,
|
hiru
administrazio maila ezberdin eratzen dira: Estatuaren Administrazioa, autonomia erkidegoen Adminisrazioa eta Toki administrazioa.
|
|
|
Lehen esan dudan bezala, gai hori ez dago berariaz jasota eskumena gaitzen duen ezein arautan. Hala ere, LHLren bigarren xedapen gehigarriaren 3 zenbakiak, gai horri dagokionez, xedatzen du, EAEko
|
hiru
administrazio mailetako ogasunak modu eraginkorrean artikulatzeko, horiek eta haien organismo eta erakundeek, Herri Dirubideen Euskal Kontseiluak zehaztutako moduan, Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde erkideek aurrekontu prozeduraren eta kontabilitate publikoaren arloan erabiltzen dituztenen irizpide homogeneoak aplikatuko dituztela. ENDEMAÑO AROSTEGUIren iritziz xedapen horrek, inplizituki, esan nahi du legegile autonomikoak eskumena duela toki erakundeen aurrekontu araubideari buruzko alderdiak arautzeko; izan ere, araubide horren arauketa oso laburra da307.
|