|
2000
|
|
|
Sasoian dabil
|
herri
antzerkia. Udan egitekoak diren lau lan nabarmendu ditugu:
|
|
|
Izan ere, talde artistiko irekia dugu La Nave, bere lanetan dramaturgia, performancea, margoa, eskultura eta musika nahasten dituena. Ikuskizun handiak taularatu arren, gizarte gaiak lantzen dituzte,
|
herri
antzerkiaren gazi gozoen iturritik edanez, ihauterietatik, batik bat. Zuzendaria Elena Bezanilla dugu, Sevillan aspaldi bizi den bilbotarra, triki punk doinuaren aitzindaria, gaztetxez gaztetxe ibili zena.
|
|
2001
|
|
|
mezu politikoa igortzen du, baina ez da manifestu aspergarri bat. Diaz de Radaren hitzetan,« testu hau
|
herri
antzerkitik oso gertu dago; sinpatikoa da, transzendentala izan gabe. Fo gizon erradikala da, konprometitua, eskubideen alde borrokatzen duena eta gainera dibertigarria».
|
|
2003
|
|
|
Nekazal girotan sortu eta garatutako ahozko umorearen isla dira gehienetan pasarte idatzi horiek: pasadizoak, ipuinak, bertsoak, abestiak,
|
herri
antzerkiak... Gure herrian bidaiari ibili eta bertako umorearen berri eman dutenak ere badira batzuk.
|
|
|
Rafel Castellanoren hitzetan, «idatzian gutxi landu da euskal umorea, baina ahozkoan tradizioa badago». Bertsolaritza, abestiak,
|
herri
antzerkiak, inauteriak... ahozko umoreak hainbat esparru izan du gurean.
|
|
2007
|
|
|
Artea molde berriz ikusten hasi zen giza begi hark eszenario ugariak izan zituen helendarren kulturan begi bihurtzeko: rapsoden tribuna,
|
herri
antzerkia, atleten harea, sinposioa..., baina, baita ere, modu instituzionalagoan, Biltzarra, epaitegiak eta jaialdi handiak —tragediaeta komedia antzezpen zirraragarriak, haien barruan363— Nortasun agonistiko klasikoa erakusteko eta hezteko esparru ezberdin haietan iritziak, irizpideak eta juzkuak ematen eta gaurkotzen zituen ikusleak364, aurrez aurrekoaren zentzu sakona garatzen zuen3...
|
|
2008
|
|
|
Pastorala delarik horien alde tragikoa». Lukuren ustez, iradokia bada lehena modernoa dela eta hauek berriz
|
herri
antzerki eredukoak, arkaikoak: «Uste dugu arras alderantziz dela izatekoz, eta saiatzen gara horren erakusten».
|
|
|
Horra froga, pastoral batean, Urdiñak ez direla beti onak eta Gorriak beti gaiztoak. Zuberoako
|
herri
antzerki zaharra ez baita horren manikeoa, askok, lehen begirada batean, uste izaten duten bezala.
|
|
2009
|
|
|
Makalena elkarteko kideak 1979an hasi ziren
|
herri
antzerkiarekin. Ordutik zortzi ikuskizun prestatu dituzte, beti ere euskaraz.
|
|
|
Topaketetan jorratutako bigarren eremua
|
herri
antzerkiarena da. Nik dakidanez, herri antzerkiak ez du inoiz indarra galdu Iparraldean, eta Hegoaldean badirudi apurka apurka berpiztu daitekeela, aurreko hamarkadetako atzerakadaren ostean.
|
|
|
Topaketetan jorratutako bigarren eremua herri antzerkiarena da. Nik dakidanez,
|
herri
antzerkiak ez du inoiz indarra galdu Iparraldean, eta Hegoaldean badirudi apurka apurka berpiztu daitekeela, aurreko hamarkadetako atzerakadaren ostean. Eta antzerki mota horrek lan ederrak eman ahal ditu baldintzak sortzen direnean.
|
|
|
Baina
|
herri
antzerkia ez da soilik herriko jendeak egiten duena, baizik eta herriarengandik hurbil egiten dena eta haren erantzun zuzena jasotzen duena. Aulestin emandako lan batzuk Eta Karmele?, TxanoBarraGorro, Ibañeta bera... alde bietatik ziren herrikoiak, baina Le Petit Theatre de Painen emanaldiak Tartean eta Juglarea, puta eta eroa ikusleekiko hurbiltasun froga bilakatu ziren.
|
|
|
Gaur egungo pastoraletan, bertset bat ematen duten guztiek mikroak dauzkate jantzietan ezkutuak, eta entzun beharrak eta entzun behar ez liratekeenak ere milaka ikus entzuleen belarrietara heltzen dira. Baina hori ere pastorala da, perfektua izan beharra ez duen benetako
|
herri
antzerki bat.
|
|
2010
|
|
|
Badirudi askatasun handiena Zuberoan izan zutela. Irakasle zuberotar hauei, gisa batez edo bestez, zor omen zaie bertako
|
herri
antzerki nagusia: pastoralak edo trajeriak; haiek ziratekeen sustatu zituztenak.
|
|
|
Attattak maite zuen ausagailua arriskutsua da, beherera tira gaitzake, non ez duen B mailako zuzendari batek kudeatzen, Ilargi xendara edo Orreaga Roncesvals en bezala. Gure arte dramaren oinarriak transmitituak ez direnez, sorkuntza batean
|
herri
antzerkiari hartuak baleude ez lirateke ikusiko ere. Epaitzeko orenean," graduaren" emateko hiztegia eta ebaluatzeko kontzeptuak Frantziatik heldu dira eta ez dira beti pertinenteak gurean.
|
|
2011
|
|
|
«Bakea lortzea eta mantentzea inoiz amaitzen ez den lana da», ohartarazi zuen Gorroñok. Indarkeria guztien aurkako, eta torturen eta legez kanporatzeen aurkako mezua eman zuen, eta «bakearen aldekoa».Iluntzean, berriz, bonbardaketaren gaineko Gernika sutan
|
herri
antzerkia eskaini zuten 150 lagun inguruk.Iñaki Uriarte arkitektoak, bestalde, bonbardaketa irudikatzen duen Gernika koadroa Madrildik Gernikara eramateko tramiteak has ditzala eskatu dio Eusko Jaurlaritzari. Gauza bera eskatu dio Gorroño alkateak Madrilgo Gobernuari.
|
|
|
Barka nazatela Dejabu konpainiako lagunek beren azken lanaren izenburua eraldatzeagatik testu honetan jartzeko, baina geure bideak aurkitzearen ideia buruan dabilkit Aulestiko Antzerki Topaketen kontura.Artedrama Euskal Laborategiaren ekimenez eta Aulestiko udalaren erabateko laguntzarekin antolatzen diren topaketok sei urte bete dute aurten eta beren ezaugarriak aztertuz gero, honako hauek nagusitzen dira: erdal eraginetik kanpo aritzea; antzezle eskarmentudunen eta hasi berrien arteko hartu emanak bultzatzea; Euskal Herri osoko ikuspegitik jardutea, loturak Iparraldekoekin bereziki sendotuz;
|
herri
antzerkia babestea eta aro garaikidean kokatzea... Ez da gutxi, gero! Lanaldi osoko ikaste eta trukatze jardunaren ostean, iluntzero izan dira antzerki emanaldiak udal aretoan eta frontoian.
|
|
|
Iduzkilore izan zen lanik handiena. Topaketek
|
herri
antzerkiari emandako garrantziari kasu eginez, ezinbestekoa zen Iparraldeko lan hau ekartzea, eta, hain zuzen ere, Aulestin bukatu da muntaiaren ibilbidea. Joseba Aurkenerenak eta Peio Chipik idatzi zuten jatorrizko testua, eta Manex Fuchsen zuzendaritzapean Lapurdiko zenbait herritako aktoreek 1609ko sorgin ehiza antzeztu zuten lapurtera jasoan, baliabide eszeniko apalak baina indartsuak baliatuz eta kemen pertsonal handia erakutsiz.
|
|
|
" Auzoetako antzerkia eta nekazarien antzerkia", eta Abetxukoko esperientzia hura aipatzen du:
|
herri
antzerkitzat definitzen du, antzerki sozialtzat, lekuan lekuko bizimoduaren ispilu izan nahi duena, lekuko jendearen baitako kontzientziak astindu. Auzo batetik bestera ibili ginen Gasteizen.
|
|
|
Bilketa lanean baieztu deuskuenez, gerra aurrean
|
herri
antzerkiak egiteko ohiturea bizi bizi egoan Busturian. Patxi Bilbao bermeotarrak zuzendu ebazan antzerki horreetariko hainbat.
|
|
|
Gerra aurrean
|
herri
antzerki ugari egin ziran Busturian.
|
|
|
Zuberoan, aldiz, pastoralak, hots, trajeriak, aire zabaleko
|
herri
antzerki kantatuak hasiak ziren berriro jokatzen (1951n Robert Le Diable Garindainen) 1936az geroztik bat ere jokatu gabe egon ondotik, eta hamarkadan barrena hamar pastoral prestatu eta hamaika emankizun izan ziren.
|
|
|
Zuberoako
|
herri
antzerki zaharrak ere eraberritzea izan zuen hamarkada horretan; izan ere, hainbat ezaugarri garrantzizkotan, hala nola luzeran, satan edo deabruen egitekoan, sujet edo gaien hautatzean (1951tik 1954ra bost pastoral ohiko gaidunak, eta handik aurrera euskal gaidunak jokatu ziren 1976 urte arte), aurreko pastoralgintzarekiko inflexio puntu ezin eztabaidatuzkoa ezarri zuen, eta pastoral idazle gisa... Etxahun koplakaria (Barkoxe, 1953), Matalaz (Eskiula, 1955) eta Berterretxe (Maule, 1958).
|
|
|
onen eta gaiztoen dualismoaren bidez, Mundua egituratzen du. Onak,
|
herri
antzerkian bezala, kristau zintzoak, apaizak eta, oro har, Xabierren jarraitzaileak dira. Gaiztoak, berriz," turkoak" dira, hau da, arrotzak eta atzerritarrak.
|
|
2012
|
|
|
–Eüskal Herrian antzerki hori Xiberoalat sartü zen 15 mentearen ürrentzean nonbait han, Misterioen agerraldiek Frantzia güzian arrakasta handiena bazüelarik.? (112) Orano haboro, Misterio hoietarik sortü zen, zeren eta, literatür errotik herritar bat ez beitoa hürrüneala bere ereduen bila, eta
|
herri
antzerki baten idazleek jarraikitzen düenari antzerki hüilanenetan egiten ikusi düena beita.? (93) Bena Hérelle k ez ote zakian Euskal Herria ordü hetan ez zela Frantziaren menpean?
|
|
|
Horrez gainera, beste dohain batzuk be baditu ume, gazte eta adinekoen artean onartua izateko: musika, kantua, abesbatzak eratzen eta zuzentzen trebea izatea,
|
herri
antzerkietan be nahiko sartua egotea. Gaur egun gauzak guztiz aldaturik dagoz, eta musika, euskera, antzerkia eta kultura gauzetarako ez da abadeagana jotzen; bestera:
|
|
|
Aurten, berriz, Larramendi Bazkunak Lekukotzak izeneko bere bilduman bi zenbaki berezi argitaratuko ditu Andoaingo guduari buruzkoak.Andoaingo gudua, 1837 ekimenaEsan bezala, azken urteetan Andoaingo gudua, 1837 izeneko ekimena gauzatzen ahalegindu da Andoaingo hainbat kultur, kirol eta gizarte elkarte eta taldek osaturiko batzordea. Ekimen horren lehen helburua, aurten, hain zuzen ere ostiral edo larunbat honetan, gudu haren oroitzapena biziberritzeko
|
herri
antzerki eta erakustaldia antolatzea zen, baina, azkenik horren antolakuntza atzeratzea erabaki dute, batetik, egoera ekonomikoak lanak prestatzeko diru iturri ia gehienak agorturik utzi dituelako eta, bestetik, kosta egiten ari zaielako behar besteko jendea inguratzea herri ekimen hau txukun eta egoki gauzatu ahal izateko.Nolanahi ere ez dute etsi eta udazken honetan ekimena 2013an modu batean a... Egitasmoaren arabera, herri ekimenak bi zati izango ditu:
|
|
|
Inork gutxik zekien ordura arte zer zen tobera bat, eta hala ere, bailarako lehen tobera edo
|
herri
antzerki satirikoaren emanaldia arrakastatsua izan zen benetan. Eta zer den tobera?
|
|
|
Beste 700 baietz!!!
|
herri
antzerkia. Orduan frontoia bete egin zen baina lana ikusi gabe herritar asko gelditu zirenez, igandean bigarren emanaldi bat egitea erabaki dute.
|
|
2013
|
|
|
Bestalde, asteazkeneko antzezlana azpimarratu du Uribetxeberriak. Oibarko
|
herri
antzerki talde batek jokatuko du, eta kritika politiko soziala izanen du ardatz. Antzezlana hasi aurretik, kalejira eginen dute herriko plazan.
|
|
|
Orain arte ezer gutxi erran izan da bataila horren inguruan, eta hori ezagutarazi nahi dute beratarrek. Hala, larunbatean ehun bat lagunek prestatutako
|
herri
antzerkia eginen dute Berako Herriko Etxeko plazan, 21:00etan. Igandean, berriz, San Migel zubia leku sinbolikotzat hartuz, oroitzapenezko ekitaldia eginen dute eguerdian, Berako eta Lesakako dantzariek eta musika bandek lagunduta.
|
|
|
Jardunaldiotan hainbat gai landu dira: kontapoesia, herri narratiba, ahozkotasuna, paremiologia,
|
herri
antzerkia, euskal fraseologia, kantu laburrak eta, azkenik, herri prosa eta ahozkotasuna.
|
|
|
Napoleon garaiko gerrak eta 1813ko Donostiako suntsiketa ulertzeko, bigarren mendeurrena izan delarik, Donostiako historia lokala egin izan da gehienez, hau da, eskainitako ia dena Donostiako erreketaz, birrinketaz eta abar izan arren, ez da biztanleriaren parte hartzea alboratu, bultzatu baizik. Horrela elkarte gastronomikoak, danborradak,
|
herri
antzerki taldeak eta beste motako kolektiboen ekarpenak (idazleak, artistak, historialariak...) aintzakotzat hartu dira urte osorako prestatutako egitarauan, nori bere espazioa emanez.
|
|
|
Ezta inola ere! Pastoral edo trajeria bat bezala emana da,
|
herri
antzerki zahar zahar horren funtsezko arauak beteak direnetik... besterik gabe! Eta Ederlezi pastoral bat dela esan beharrik ere ez genuke... ezjakin batzuk ez balira pastoralaren ustezko aditu bihurtu edo behintzat bihurtzeko asmotan ez balira.
|
|
2014
|
|
|
Horregatik, amateurrak kalitate ezarekin zerikusirik ez duela dio aktoreak. " Hitz horren atzean denetariko taldeak egon daitezke,
|
herri
antzerkia, ikastetxeari loturiko taldeak, zirkuitu ez ofizialetan dabiltzan taldeak, antzerkitik bizi gabe ere profesionaltzat har litezkeen proiektuak, antzezpenetatik bizi diren antzerkigileek sortzen dituzten proiektu txikiagoak... Kalitatez eginiko lanak izan daitezke denak.
|
|
|
Ignazio Irizar eta Jerardo Elortza, Olaitturriren
|
herri
antzerkia, 2010 (jardueraren egoerara aldatua)
|
|
|
Ignazio Irizar eta Jerardo Elortza, Olaitturriren
|
herri
antzerkia, 2010 (jardueraren egoerara aldatua)
|
|
|
Pastorala Erdi Aroko antzerkian jatorria duen Zuberoako
|
herri
antzerkia da. Bertsoen, kantuen eta dantzen bitartez antzezten den emanaldi hori urtero antolatzen dute.
|
|
|
Besteak beste, Amasa, Urnieta eta Zizurkil.Ekitaldi ugari 2015eanLaugarren mendeurrena, efemeride borobila, ondo gogoan izango dute Andoainen 2015ean zehar. Hitzaldiak, erakusketa, argitalpenak,
|
herri
antzerkia... Udal lantaldea aspaldi ari da lanean eta ekimen horiek gauzatzeko herriko taldeekin elkarlanean ari dira.
|
|
|
Udal lantaldea aspaldi ari da lanean eta ekimen horiek gauzatzeko herriko taldeekin elkarlanean ari dira. Otsailaren 1eko
|
herri
antzerkia izango da Udalaren eta herri ekimenen arteko elkarlana ondoen islatuko den ekitaldia. Andoainen mendeurrena ospatzeko gogoa badago, eta giro hori pixkanaka indartuz doa.
|
|
|
Iduriz eta sintesia egin nahi duela bi ereduen artean. Euskal Herrian dauden bi legitimitate horiek bateratu nahi balitu bezala, bera profesionala izanki, naturalki kokatu baita Landarten ereduan,
|
herri
antzerkiaren mundua lotu beharrean ari dela ematen du. Ene ustez bada hortarik baina beste zerbait ere eta liburu honen funtsetarik bat honi arrapostua ematea da.
|
|
|
" hauentzat euskara mantxarik gabeko hizkuntza baitzen". Ikusten denez auzi politiko/ filosofikoa bada gibelean eta toberek,
|
herri
antzerkiek herexa guti utzi badute gure literaturan hautu baten emaitza da. Euskaltasunaren definizioa eta mugak eman dituztenak atzeman daitezke lokarria bilatuz Peru Abarka, Garoa eta Escualdun Ona kazetaren artean.
|
|
|
• Baina
|
herri
antzerki. Iturrietara berriz joaten da.
|
|
|
Funtzionatzen da errealitatetik altxatzen delarik, kopia uzten delarik, ez puntuz puntu errealista delarik. Eta ene ustez profesionalen bila joanez ere, ez da hobeki ibiliko, Larzabalen antzerkietan hasteko ez, pertsonaiek panpina errusiarrek bezala,
|
herri
antzerkiaren barne kodea baitute beren baitan gordea.
|
|
|
Baina naturalismoaren ezina kontziente ikusten dut Larzabalen antzerkian. Sintesia hori
|
herri
antzerkiarekin, naturalismoari sinbolismo dosis baten isurtzeko bezala ikus daiteke. Areagotu du oraino antzerki historikoetan, bere Commedia dell’Arte ren maskak urtzen ditu on eta gaixto diren pertsonaietan.
|
|
|
Larzabal eta Landart abiatzen dira leku beretik eta bide ezberdinak hartzen. Larzabalek
|
herri
antzerkia integratzen du, dantzan kontserbatu gorputzaren jakintza hura, hots gorputza bere defaut eta miseriekin. Gorputza dantzan hasten delarik, ari da, ez da bozgorailu soil.
|
|
|
Preseski adibide interesgarria da. Larzabal
|
herri
antzerkiaren kodeekin jostatzen dela aipatua dugu. Bordaxuri antzerkia urrunago doa oraino erregistro horretan.
|
|
|
Inpaktua, errebelazioa bilatzen du. Baina bereziki inspiratzen da
|
herri
antzerkiaren kodetarik bere egituran. Eszena arras mutuak, irudi garbiak bilatzen ditu, plazakoa zen lehen, gorputz marrazki bat, dantza erran behar zaio?
|
|
|
Larzabalen estilo eta artea, bere komedia arin itxurarekin, genero berezia da, genero berria sortu baitu gurean. Saletako antzerkiko egina, urre aroan horretarako zen eskaera, sintesia egiten du formatu ttipiko antzerki hezitzaile eta jendeen inkontziente kulturalean den
|
herri
antzerkiaren, libertimenduaren artean.
|
|
|
Antzerki honek
|
herri
antzerkitik ez du deus, ez du nahi, biziki antzez lana da. Egituratua da finki, irekidura biziki pentsatua da sar gaitezen ekintzan laster, pentsatzen da zerbait tramankulu ondoko pertsonaia sar dadin, berriz partitzean iragartzen da bestearen sartzea, arte horretan konfidentziak entzuten ditugu.
|
|
|
Orhi gainetik gure euskal
|
herri
antzerkia begiratzen diogularik, soa lerratzen zaigularik Salbatoreko juntara, gure dramak, jostatzekoa edota tragikoa sinbolikoak dira biak. Hau da gure herentzia txerrea zafratzez eta dantza puntuz, xilintx eta xirula soinuz, euskal oihuz edo kantuz lur honetan sartu zutena.
|
|
|
Hau guzia eta biziki gehiago oraino, abilezia handienean menturaz
|
herri
antzerkiaren irenstea bezala bere antzerki garaikidean, sarri ikusiko dugu, jendearen inkontzienteari mintzatuz, publikoaren sakelaratzeko giltza hor ere ikus baitaiteke.
|
|
|
Herriko mutilaren lehen agerraldia tobera irekitzea da. Tutalariak eta jaslariak sinesgaitz dira baina
|
herri
antzerki egituran sartzen dira. Bukaeran Pako juje absurdo dugu, mozkorraren rolean da.
|
|
|
Ikusi dugu Herriko bozak ekin antzerki landuago batetara edo hobeki erran ezberdinera eramaten duela Larzabalek, anizten duela bai edukia eta bai forman. Antzerki honek, dramaturgiari dagokionez, ez du kidetasunik
|
herri
antzerkiarekin. Seminario ttipian frantses kurtsoetan aztertu antzerkiak ezagutzen dira lan horietan, frantses klasikoen eragina nabari.
|
|
|
Baina Larzabalen lanetan
|
herri
antzerkiko arketipoak ikusten ditugu aldizkatzen, Santibatek andere ko" nagusi bilo izurra" ren avatar gisa interpreta daiteke Okilomendi jaun mera, funtsean Monzonen Hazparneko anderea ko rol nagusia berdin. Hainbat obretan ageri da haur gizon hori, komedia pertsonaia guzien defautez jantzia.
|
|
|
Kontzeptuak jalgi dira hortik, hauetarik, kontzeptuetarik, dira pertsonaiak esplikatzen eta funtzioak agerian uzten. Ihauteria
|
herri
antzerkia da, errituala, hil ala bizikoa baitzen herriarentzat, transmisio eta heziketa (g) une, jendartearen arraberritzea du trabes. Tobera nahi eta ez, berdin garrantzitsua izanik ere, bere trabesetan artista antzerkia da, pastorala den bezala, aipatuko dugu urrunago.
|
|
|
Toberez ikerketan hasten delarik,
|
herri
antzerkiaren izenaren pean sailkatuak diren herri edo jende ekitaldi anitz atzematen dira nahasirik. Tobera liburutegietan, iturri gehienetan, antzerkia da, eta antzerki klasikotik bereizten diren gauza ezberdin anitz izen horren pean biltzen dira.
|
|
|
Hasteko ta bat, errepikatu behar da euskal antzerkiarentzat, xantza izan dela Herelle Baionatik pasatu bazaigu egun batez, zeren eta hura gabe ez baikenuen deus izanen aztergai. Ez da
|
herri
antzerkiaz mintzatzen ahal orain Herelle aipatu gabe, haren obrak kritika berezi bat merezi luke. Arestik, Kaniko eta Beltxitina aitzin solasean, erakusten digu zer begirune zuten tokiko jakintsuek, herri ekintza horientzat.23 Ardura errana da frantseskeriaren parean euskararen zaintzaile izan dela Eliza, baina 1909an, Herelle pastoralaz pastorala, eta toberen ondotik zebilelarik, apezpikutegiak manatu zuen inkestan, ageri da ez dela izan Eliza herri ekimenen babesle, are gutxiago bultzatzaile, euskaltasunaren gainean finkatua zen integrismo bat baizik.
|
|
|
Zer egin beraz
|
herri
antzerki komikoaz?
|
|
|
Laborategian deskubritzen duguna agerian uzten badugu eta izendatzen hizkuntzan, magian bezala errealitate horren jabe jartzen da hizkuntza eta diglosiatik ateratzen. Errebelazioa hunkitzen du antzerkiaren inpaktuak eta lotura egiten
|
herri
antzerkiak duen augurio funtzio eta magikoarekin. Lehen sentsuan.
|
|
|
Kontradikzioa ikusiko du batek testu honen alpha eta omegaren artean. Eta
|
herri
antzerkia orduan. Herri antzerkia antzerki izan da eta da batzuetan.
|
|
|
Beharra antzerki zaharrean galtzen delarik maite ditugun formak ikusten ditugu urtez urte soiltzen, tturrintzen, esleitzen. zaie
|
herri
antzerkiko aritzaileei berriz erran zer egiten duten plazan, galde egin zer helburu ikusten dioten beren deanbulazioari, herresta galdu gisa ager ez daitezen karrikan. Dantzariei bietan.
|
|
|
Baina justizia zen jomuga, tobera hala baita bere izatean, mise en abime bat ere bazen, tobera beraren auzia balitz bezala, kabaret edo joko hanpatu batekin. Tu quoque k xokatu zuen azkar, ez zen ene helburua, antzerkia egitea baizik baina orduan ohartu nintzen, antzerkia ez zela gehiago antzerki ordu arte bezala, ezezagutza handia bazela definizioetan, erraten zen
|
herri
antzerkiaren gordinkeria, arrunkeria ez zela utzi behar sartzera euskal antzerkira. Zeri erraten zioten euskal antzerki?
|
|
|
Zeri erraten zioten euskal antzerki? Non ikusi zuten
|
herri
antzerki hori. Nehon ere.
|
|
|
• Ohar:
|
herri
antzerkian bezala, toberako zirtzila bere tresnarekin jalgitzen da, pala du eskutan, funtzioak du pertsonaia egiten.
|
|
2015
|
|
|
Azkar samar hitz egiten dudala eta hori zuzentzen ahaleginduko naiz”. Emakumezkoek, esan bezala, tarte berezia dute
|
herri
antzerkian. Maider Arano Luperen paperean arituko da, “eskolan jaso genuen parte hartzeko gonbitea eta ikuskizunean parte hartzea erabaki nuen”.
|
|
|
Haien aldean, eskarmentu handia dute ikuskizunean parte hartuko duten urnietarrek. Ondoko herrian, izan ere, maila handiko
|
herri
antzerkiak egin dituzte eta oso trebatuta daude horrelako muntaiak prestatzeko garaian. Mikel Agirregomezkorta Urnieta’59 eta beste bi antzerkietan zuzendari lanetan aritu da, eta gertukoak zaizkio horrelako lan baten atzean gutxi batzuk hartzen dituzten ardurak:
|
|
|
Zizurkilek hiribildu titulua eskuratu zuela 400 urte beteko dira aurten, eta horixe izango da aurtengo Maiatza Saltsanen ardatz nagusia. Maiatzaren 16ko
|
herri
antzerki izango da ekimen nagusia, baina beste hainbat izango da gozagarri. Larunbat honetan, esaterako, herria ezagutzeko lau ibilaldi antolatu dituzte, baita bazkaria eta erromeria ere.
|
|
|
‘Andoaingo herri antzerkia, taularatzeko prest’ izenburuarekin etorriko da urtarrilaren 23ko Aiurri aldizkaria, bihar eta etzi artean harpidedunen etxeetara banatuko dena. Izan ere, Andoaingo Katramila antzerki taldeak eta beste hainbat eragilek Andoaingo 400 urteurrena gaitzat hartuta, otsailaren 1ean Basteron taularatuko duten
|
herri
antzerkia prestatu baitute. Era berean, Susana Truchuelo andoaindar historialariari eginiko elkarrizketa biltzen da aldizkarian, Andoain herri bilakatu zen garaiaren inguruan liburuxka osatu eta gero.
|
|
|
‘Andoaingo
|
herri
antzerkia, taularatzeko prest’ izenburuarekin etorriko da urtarrilaren 23ko Aiurri aldizkaria, bihar eta etzi artean harpidedunen etxeetara banatuko dena. Izan ere, Andoaingo Katramila antzerki taldeak eta beste hainbat eragilek Andoaingo 400 urteurrena gaitzat hartuta, otsailaren 1ean Basteron taularatuko duten herri antzerkia prestatu baitute.
|
|
|
Hontan izanik, erran niroke pastoral koloretsü bat eta kantore hanitxekilako bat dozena bat ikusiko düala jenteak. Taula joküetan gaüza berri zonbait badirela ohartüren dira ikusliarrak, hala nola güdüketarik batetan edo satanerietarik batan, eta hori ez da batere gaixki, gure
|
herri
antzerki zahar zaharra beti aitzina ari delako seinale beita. Hori erranik, pastoraleala joanen diren ikusliarrak berak ütziren dütüt beren abürüpenaren egitera, trajeria bat hau da pastoralaren izen zaharragoa norberak den zerbait beita.
|
|
2016
|
|
|
Antzerkia, deuseztik izatera (1976). “Lan honek
|
herri
antzerki zaharraren izpiritua barnebiltzen du, Ipar Euskal Herriko karrosek, asto lasterrek edota maskaradek daukatena. Antzerki genero zehatza da:
|
|
|
Halaxe izan da aurten ere, gehienek dakitelarik hau dela politikariaren eta publikoaren arteko joko bat... oholtza gainekoari aurrea hartzen diona.Tauladan, hain zuzen, dena nahiko ongi pasatu zen, eta bertseten aldarrikatzean edo taula jokoetan huts bakanak gertaturik ere, horiek dira ofiziokoak ez diren aktoreen ikuskizunetan bidezkoak direnak. Pastoraletan horiek egotea egiazko
|
herri
antzerki baten seinale da, eta eskerrak mendeak daramatzala horrela.Pier Paul Berzaitz muskildiar kantari eta kultur eragileak idatzi eta Jean Pierra Rekalt altzabehetiar errejentak oholtzaratutako Jean Pitrau pastoraleko 23 jelkaldietan ez zen txalo zaparradarik falta izan. Horiek piztu dituzten antzerkialdietatik batzuk baino ez aipatzearren, halaxe gertatu zen Otsagabia eta Atharratze Sorholüze herrien arteko senidetzea gogorarazteko asmoz Zaraitzuko bi joterok eta dantzari talde batek egin zuten agerraldi zoragarrian, halaxe ere Jean Pitrau eta haren emazte Anita Galanten karguak zeramatzaten Johañe Etxebarne eta Mathilde Baquek birazka eman zuten kantuaren amaieran, halaxe beti ezteien aukerarako eta satanek emandako dantza balleten karietara, eta, nola ez??
|
|
|
eta Telesforo Monzonen Hazparneko anderea ikusi ditugu Lipusen gidaritzapean, lehenengo biak Lapurdiko antzezleekin eta hirugarrena Markinako amateurrekin, eta Manex Fuchsek Iduzkilore zuzendu zuen, Peio Chipy (Txipi) eta Joseba Aurkenerenaren liburutik abiatuta. Betiere
|
herri
antzerkiaren eremuan, baina beste plano batean, ezin aipatu gabe utzi aspaldion eta Zuberoatik kanpo sortu diren pastoral garaikideak: Gerezien denbora Lapurdin eta Bidador Nafarroa Garaian.
|
|
|
Bai Fuchstarrek bai Lipusek Antton Lukuren ideiak miresten dituzte, bakoitzak bere distantziatik, ulertzekoa denez?, eta horrek zuzenean garamatza
|
herri
antzerkiaren eremura, horretan ere ezarri baitituzte molde berriak, antzezleen barne indarra nabarmenduz eta eremu eszenikoa era metaforikoan atonduz. Bide horretatik, azken urteotan Piarres Larzabalen Ibañeta, Joseba Sarrionandiaren Biba zorrien izurritea!
|
|
|
Polemika azkarra sortu zen Itxaro Bordak Euskaldunon Egunkarian egindako elkarrizketa baten ondotik, non
|
herri
antzerkia aipatzen zen eta Pariseko antzerkiarekin konparazioa egiten zen. Antton Luku idazleak eta taularatzaileak erantzun sakon bat eman zion elkarrizketari eta herri antzerkia eta, antzerkigintza berak eramaten duena ere aztertu zuen.
|
|
|
Polemika azkarra sortu zen Itxaro Bordak Euskaldunon Egunkarian egindako elkarrizketa baten ondotik, non herri antzerkia aipatzen zen eta Pariseko antzerkiarekin konparazioa egiten zen. Antton Luku idazleak eta taularatzaileak erantzun sakon bat eman zion elkarrizketari eta
|
herri
antzerkia eta, antzerkigintza berak eramaten duena ere aztertu zuen.
|
|
|
Zentsurapeko autorea, Alfonso Sastreren antzerkigintzak
|
herri
antzerkiarekin ere lotura zuen.
|
|
|
Bat batekotasunari lotua da, nahiz eta ikasi eta nahi den guzia, momentu horretan zer pasatzen den taula gainean da kontutan hartzen. Lizeoan hartzen duzu jendarma baten alaba Hazparnekoa, lagunak ari zaizkio ikustera, ez daki euskaraz, antzerkia konotazioz kargatua da, halarik ere konotazioz horren entzuteak badu ondoriorik, ateratzen da eta zerbait pasatu da, bada ere lagunak zituela eta hori da
|
herri
antzerkia, amateurren indarra. Nik ez nuke nahi itzul dezaten Lurra, nik Lurran erraten dudana euskalduner erran nahi diet, hemengo publikoari, ez naiz Landesetara joaten.390
|
|
|
Antzerkia, antzerkia, teatroa, komedia,
|
herri
antzerkia, irri antzerkia. Hiztegi zabal hau, gaiaren eremu hedatuaren isla da.
|
|
|
Herri antzerkiari ikusgarri zaharrenak lotzen zaizkio. Pastorala bete betean kokatzen da
|
herri
antzerkian, beste kasuetan hitza zabalegia bilakatzen ari delarik, ikerketen poderioz zorroztasunaren beharra nabarmentzen ari den heinean. Irri antzerkia, berrikitan erabilitako kontzeptua dugu, Patri Urkizuren eskutik, kontzeptuak antzerki komikoa nahi luke sailkatu.
|
|
|
Baina beste debate bat dakarkigu Le Ducek Erdi Arotik garatu den antzerkiaren izendatzeko. Izan ere,
|
herri
antzerkia zeri deitu?
|
|
|
Definizioaren arazoa planteatzen du, gaur arte ikerketan aurkitzen dugun arazoa. Hemen, nolazpait, antzerkia hizkuntza gutxituari lotuz
|
herri
antzerki gisa definitzen du. Herriak ez du hizkuntza nagusia erabiltzen, beste hizkuntza ezagutzen du.
|
|
|
Aldiz, hizkuntza gutxituan egiten denarekin definizio orokorra erabiltzen da, hurbilena herriari lotuz. Horrela,
|
herri
antzerkira heldu gara, definizio hori eskasa bada ere.
|
|
|
Hizkuntza nagusiak kultura nagusia garatzen duela alegia; literatura beste hizkuntzaren, frantsesaren eremuan kokatu zen. Gehiengoari edo askori gustatzen zaion antzerki hau
|
herri
antzerkia da. «Gustatu» aditzaren gibelean irizpide asko jar daitezke, gustuarekin gutxi ikusteko luketenak; adibidez, jendeak antzerki obra horiekiko sentitzen duen hurbiltasuna hizkuntza komunitate batekoak baitira, antzerki horietan erabilitako kodeak ulertzen baitituzte.
|
|
|
Herri antzerkiaren izenaren gibelean beste antzerki mota batzuk daude, ikusiko ditugunak, zehaztasun gehiago eskatuko dizkigutenak,
|
herri
antzerkiaren definitzeko unean.
|
|
|
Ikusi dugu, pastoralak, hemeretzigarren mendean, hizkuntzen arteko konfrontazio lekuak zirela. Zehatz genezake erranez antzerki, pastoral,
|
herri
antzerki horietan agertzen ziren hizkuntzen konfrontazioa, gizartean bertan zegoenaren isla zela. Zenbait tokitan, hizkuntzaren desagertzearekin batera antzerki mota batzuk desagertzen joan dira Bretainian Gaskoinian bezala.
|
|
|
Herri antzerkiaren definitzeko zailtasunak direla erran dugu, herri hori zer den ez baita definitzen, gizartean euskal antzerkia arte handitzat ez dela hartzen, hizkuntzari ez zaiola balio handirik ematen; ondorioz ez dira zentro nagusietan erakusten, argitan ez den eremu batean antolatzen dira. Horrez gain, agintetik hurbil ez da garatzen, instituzioek ez dute inplikaziorik
|
herri
antzerkian, ondorioz ez dira liburuetan aipatzen, memoria kolektiboan ez da gordetzen, bederen memoria kolektibo idatzian, bidaiariek gordetzen dute horren memoria.
|
|
|
Arana Martijak azpimarratu zigun antzerki lirikoaren inguruan, XIX. mendean, Euskal Herrian zegoen interesa eta eraikuntzetan frogatzen zena. Patri Urkizuk beste elementu batzuk eskaintzen dizkigu
|
herri
antzerkia bizirik zegoela frogatzeko, eta bere erakustokia zuela ere. 1798 urtean hasi zen Bilboko Antzokia eraikitzen, eta Donostia 1802an mugitzen hasi zen eskaerak eginez horrelako antzoki bat eraiki zezaten; baina horien ezean, ematen du euskaldunek edo kolegioetako aretotxoetan edota herriko plazan edota baserrietako ganbaretan antzezkizunak ematen jarduten zutela. Antzokietan eskaintzen ziren garaiko ikusgarri gehienak ez ziren euskarazkoak izango, behintzat ez dago dokumenturik antzoki horiek euskarazko programaziorik betetzen zirenaren frogatzeko, ez egoera beraren adierazteko, ez sorkuntza kopururik.
|
|
|
Eta bere garrantzia dauka Arabako herri euskaldunean estreinatu izanak, Arrasateko taldeak beti jardun duelako euskaraz eta
|
herri
antzerkiaren parametroetan.
|
|
|
Deustuko Erriberako Jaiak atzo, osteguna, hasi eta igandera arte luzatuko dira, egitarau oparoarekin. Asteburuari begira, futbito txapelketa, paella txapelketa,
|
herri
antzerkia, zein beste hainbat ekintza prestatu dituzte adin guztiei zuzenduta.
|
|
|
...o ikastetxean filosofia irakasle arizan zen 1909 az geroz, non doktorego tesi bi apailatu baitzituen, bata Les elements cartesiens de la doctrine spinosiste sur les rapports de la pensee et de son oljet izenburupean, eta bestea, bereziki gure interesekoa den Helene de Constantinople pastoralaren edizio kritikoa, Parisen 1909.ean argitara eman zuen 500 orrialdetik gorako liburuki mardula, Zuberoako
|
herri
antzerkiaren ikerketarako, Herelleren lanekin batera, ezin utzizkoa dena. Azken horrek Baionako lizeoan zuen ardura largatu zuenean, Leoni berari eskaini zioten katedra, eta ordutik genuen Adurreko hirian, langile nekaezin; hango Cercle dEtudes Euskariennes izeneko lagunartean partaide ahaidea zuen Hiriart Urrutiren eskutik sarturik, orduko beste euskaltzaleekin batera arizan zen Urkixo, Lacombe, Broussain, Gavel, Landerretxe..., euskarari buruz eta Euskal Herriari buruz ainitz kolaborazio ondu zituela, Gure Herria zein RIEV aldizkarian bereziki agertu zirenak.
|
|
|
Frantses aldaerak Vinson zenak ekarri zituen, eta espainierazkoak ere egon bazeuden. Bi urte beranduxeago Zuberoako
|
herri
antzerkiak solasgai izan zituen Quelques notes sur lespastorales basques Baionan argitaratu zen idazkian, alabaina bizi eta ikertutako oro hil baino sei urte lehentxeago Chalons sur Saonen karrikaratu Les loisirs d’un etranger au Pays Basque liburuan jaso zuen.
|
|
|
Ametsen gillika Azaroaren 5ean, arratseko 9etan, Hazparneko Mendeala gelan" Ametsen gillika"
|
herri
antzerki dantza ikusgarri ederra eskainia izanen zaiku. Istorioa:
|
|
|
Gazte horien nahikundea zen xiberotar dantza beste manera batez eremanik izan zedin, hortarako Catherine Arçanuthurryren ganat joan dira. 40,
|
herri
antzerki musikal honen bidez, oztoporik ez den mundu batetara eremanen zaituztete azaroaren 5ean, arratseko 9etan, Mendeala gelan. Ateak arratseko 7.30etan idekiko dira.
|
|
2017
|
|
|
Izan ere, apiril osoan hainbat eta hainbat ekitaldi egin dira Gernikan 80 urteurrena gogoan: bakearen inguruko mahai inguruak, memoria historikoaren inguruko hitzaldiak, antzezlanak, film emanaldiak eta nola ez bonbardaketa egunean bertan, apirilaren 26an, sirena hotsa eta 4 minutu ekimena, Gernika Garretan
|
herri
antzerkia eta kandelen manifestazioa.
|
|
|
‘Harritik hazia’
|
herri
antzerkia eskainiko dute Beran uztailaren 21, 22 eta 23an
|
|
|
Oroimen historikoan oinarritutako
|
herri
antzerkia lantzen ari dira Bera joan den urteko ekainetik hasita. Lan horren emaitza, ‘Harritik hazia’ antzezlana eskainiko dute uztailaren 21, 22 eta 23an, ortzirale, larunbatata eta igande arratsaldeko 8etan Berako Kultur Etxean eginen dituzten emanaldietan.
|
|
|
Nafarroako Gobernuko Kulturako Zuzendaritza Nagusiak sustatutako Landarte programaren baitan, Goizuetan, Olatz Beobideren eskutik,
|
herri
antzerkia berreskuratuko dute; Goizuetan Bada tailerra eskainiko du Beobidek, eta uztailaren 1ean (20:00etan), Goizuetako herritarrek duela 25 urte antzeztutako Trabuko lanaren bertsio berritua estreinatuko dute, optika berriarekin eta lengoaia eszeniko garaikideekin.
|
|
|
Montetxio abesbatzak, Alprojak, Jalgi dantza taldeak, Goizeko Ihintza txistulari taldeak, Aratz Olaizolak, Olatz Leturiagak, Mattin Ostolazak, Aitor Amilibiak, Eneritz Aulestiak, Ainhoa Garayarrek, Arranoko saltsa taldeak, Motxian bertso eskolak, Jesus Mari Olaizola Txilikuk eta Mitxel Gorrotxategik hartuko dute parte. Bestalde, Segurako antzerki taldearen eskutik, Iragana, lahar eta larrosa
|
herri
antzerkia izango da irailaren 7an, ostegunean, Modelon. «Jose Antonio Primo de Riveraren diktaduratik 36ko gerrara arteko garaian dago oinarrituta», adierazi du Iribarrek.
|