|
2022
|
|
|
elurrari dirautso, edo badirautso soilik, Aramaio aldean esaten den bezala. Urdaibai aldean erauntsi honen aldaera bat erabili izan da, galdu aginean badago ere, inotsi;
|
hau
ere adizki trinkoaz. Adineko hiztunek badakite oraindik esaten, elurragatik dela, euriagatik dela, [binotso], era landuan badinotso, baina eguraldi izena sartuz gero, elurrari edo euriari dinotso; edo elurrari edo euriari dirautso.
|
|
|
Badugu oraindik beste aditz bat ere eguraldi kontuan, ekarri,
|
hau
ere adizki trinkoaz, dakar, etortzekoa den eguraldiaren iragarpen gisa sarri darabilguna: elurra dakar, euria dakar, hotz dakar.
|
|
|
etorria. Aukeran dugu hirugarren
|
hau
ere, beraz: Bizitzeko Gutxieneko Etorria.
|
|
|
" Zu eta ni, maskara beti musuetan (jantzita) dugula gabiltza". Bigarren aukera
|
hau
ere zuzena da.
|
|
|
Kontakizun bera izan dai teke aukera bat. Baina badugu beste aukera
|
hau
ere: kontaera.
|
|
|
Plazido Mujikak dakarren aukera da, gustuko dudana. Gehi dezagun, hiz tegigile beronek, dezepzionatu aditza adierazteko badakarrela irudi aditz po lit
|
hau
ere: ametsak kendu.
|
|
|
· Hirugarren bat, onomatopeia modukoa,
|
hau
ere Iparraldeko erabileratik jasoa, Azkuek dakarrena eta Harriet hiztegigilea iturri duena: " Tirripiti tarrapata barreiatu ziren batzu hunat, bertzeak harat.
|
|
|
Ez dezu, ez, garaituko, eta joango zera amilka betiko infernura" (Era cusaldiac I). Eta Gregorio Arrueren beste
|
hau
ere eraz dator: " Otsoa, ardia utzita, burua zorabiaturik, aldapak behera amilka joan eta gero, mendiak barrena orroaz aienatu zan" (Santa Genobeba).
|
|
|
" Postureo", erregistro kolokialean garatu den hitza dugu. Berorren azpian aditz bat datza,
|
hau
ere berria: " posturear".
|
|
|
· Bostgarren aukera bat izan daiteke, LAKOA izan edo LAKOA egin egituraz baliatzea,
|
hau
ere testuinguruak onartzen duenean. Gaisorik dagoelakoa egin, gaztea delakoa egin, kontra dagoelakoa egin ereduko egiturak.
|
|
|
haragi ixte edo uzte, jatorrian. Hitz
|
hau
ere Arabako Lautadan ageri da lehenengoz XVI. mendean. Idazle biren lumaz, gainera:
|
|
|
" Morkotsetan hazia zera zu", biguintxo edo hazia izan dela aditzera emateko (Esaera Zaarrak, 150). Azkenik, baita konparantza esapide
|
hau
ere bildu zuen berorrek Nafarroako esaera zaharren artean: " Errazkingo gaztaina gorringo baten pare", gaztaina alea arrautza gorringoaz berdinkatuz.
|
|
|
Eta azaroaren azkenetan gaudenez, iragarpen antzeko
|
hau
ere eraz dator, iragarten dena ziurrenik beteko ez bada ere: " Hazila hotz, negua motz; hazila bero, negua gero" (Gotzon Garate, Atsotitzak, 1.730).
|
|
|
Hitzaren bigarren adiera dugu
|
hau
ere, ajearena bezala. Biharamun ize naren oinarrizko esanahia, lehenengoa, ‘hurrengo eguna’ dugu.
|
|
|
Gure hiztegietan ageri da mailegu hori. Olana ere esaten zaio, aintzat hartzeko izena
|
hau
ere. Baina izen garbiagoetara jo nahi izanez gero, itzal oihala edo itzalkia guztiz egokitzat ditut.
|