|
2023
|
|
|
Aitzitik, ordaintze kuota zehazten denean adin, sexu, erlijio edo egoera zibilaren ariora, tributua Konstituzioaren aurkakoa izango da, ekonomia ahalbiderik erakusten ez duen inguruabarraren gainean eratu baita. Laburbilduz, tributuak ezartzean legegileak ekonomia ahalbidea azalarazten duen inguruabarra
|
hartu
behar du kontuan (errenta edo diru sarreren bat jasotzea, ondarea edukitzea, ondasunak eskuratzea...), eta tributu betebeharpeko bakoitzaren tributu zama ahalbide horren arabera moldatu behar du. Horiek horrela, Konstituzio Auzitegiak Hiri Lurren Balio gehikuntzaren gaineko Zerga Konstituzioaren aurkakoa dela adierazi zuen, ekonomia ahalbiderik ez zegoenean ere zerga kobratzen zelako (26/ 2017, 37/ 2017 eta 59/ 2017 KAE), eta gero berriro adierazi zuen Konstituzioaren aurkakoa zela tributu zorra zehazteko sistema ez zetorrelako bat zergadunaren benetako ekonomia ahalbidearekin (182/ 2021 KAE).
|
|
|
Nolanahi den ere, betebehar nagusiari zuzenean lotuta ez dauden formazko betebeharren kasuan, adibidez, subjektu berak informazio eman behar duenean, kontuan
|
hartu
behar dugu informazioa gorde eta emateko betebeharrak merkataritzako arauketan ezarritako epeen mende daudela sei urte dira Merkataritzako Kodearen 30 artikuluaren arabera derrigorrezko liburuetarakoedota formazko betebeharrak eskatzeko epeen mende, handiagoa izango balitz. Kasu honetan, horrenbestez, preskripzio epeak ez dute loturarik edozein betebehar nagusirekin.
|
|
|
Horretarako, nahikoa da ebazpenaren testu osoa jakinarazteko ahalegin bat egin dela frogatzea. Hortaz, arau haustea likidazio batetik eratorriz gero, bi iraungitze epe aintzat
|
hartu
behar ditugu: 6 hilekoa prozedura hasteko likidazioa jakinarazi denetik zenbatuta, eta 6 hilabete gehiago ebazpena emateko behin prozedura hasi eta gero.
|
|
|
Delitua burutu den unea zehaztean jokabide ezberdinak aintzat
|
hartu
behar ditugu. Tributuak, atxikipenak edo konturako sarrerak ordaindu ez badira, delitua burutuko da autolikidazio aurkezteko epea amaitu denean edota aitorpenaren ondoriozko likidazioaren sarrera egiteko epea amaitu denean, delitua egitez zein ez egitez gauzatzen denean.
|
|
|
Halakoak dira, besteak beste, ziurtagiriak emateko prozedurak, identifikazio fiskaleko zenbakia emateko edo kentzeko prozedurak, edota aitorpenen aurkezpena kontrolatzekoak. Edozein kasutan, prozedura horiek zein eta nolakoak diren behar bezala ulertzeko, erregelamenduz egindako garapena aintzat
|
hartu
behar dugu, batik bat, hau bezalako gaietan ezinbestekoa den zehaztasun eta xehetasuna41 gogoan izanik.
|
|
|
Tributu arauketa konplexua izateak eta zergadunak bere gain
|
hartu
behar dituen betebeharren multzoak, hots, zerga egitatea aitortzeko beharraz gain, berori behar bezala kalifikatzeko eta tributu kuota zenbatzeko eta ordaintzeko beharrak, behar dute Tributu administrazioak berak ahalegina egitea, tributu betebeharpekoei beharrezko informazioa emateko euren eskubide eta betebeharrei buruz.
|
|
|
Gogoan
|
hartu
behar dugu, zordun nagusiak eta erantzule solidarioek erantzukizun maila bera dutela zorrak ordaintzeko beharrari begira. Ez da zordun nagusiaren ondasunen aurka aurretiaz jo behar erantzule solidarioak erantzun behar izateko.
|
|
|
Hori dela-eta, tributuzko berrikuspen prozedurak TFAOetan (eta TLOn), horiek garatzeko arauetan eta gainerako tributu arauetan ezarritakoaren arabera arautu dira, eta modu ordeztailean, 39/ 2015 Legeak jasotakoaren arabera. Esangura horretan, TFAOek (eta TLOk) euren V. Tituluan xedatutakoa aintzat
|
hartu
behar dugu, baita honako erregelamendu hauek ere: maiatzaren 13ko 520/ 2005 Errege Dekretua, administrazio bidean berrikuspen arloan TLO garatzen duen Erregelamendu orokorra onetsi duena; eta Araban, uztailaren 1eko 65/ 2008 Foru Dekretua, bermeen kostua berreskuratzea, berraztertze errekurtsoa eta berrikuspen prozedura bereziak arautzeko Erregelamendua onetsi duena, eta urtarrilaren 30eko 2/ 2007 Foru Dekretua, bide ekonomiko administratiboan errekurtso eta erreklamazioen prozedurak arautzeko Erregelamendua onetsi duena; Bizkaian, abenduaren 27ko 228/ 2005 Foru Dekretua, administrazio bidean berrikuspen arloan Tributuen Foru Arau Orokorra garatzeko Erregelamendua onetsi duena; eta Gipuzkoan, irailaren 26ko 41/ 2006 Foru Dekretua, administrazio bidean berrikuspen arloan Gipuzkoako Lurralde Historikoaren Tributuen Foru Arau Orokorra garatzeko Erregelamendua onetsi duena (hemendik aurrera" erregelamendu" edota" erregelamenduak" deituko ditugunak).
|
|
|
Hasteko, kopuruari dagokionez, berandutza interesen zenbatekoa zehazteko hiru ezaugarri aintzat
|
hartu
behar ditugu: batetik, oinarria, bestetik, oinarriaren gainean aplikatu beharreko tasa, eta azkenik, ordainketa atzeratu den denbora.
|
|
|
Zeregin horretan, Administrazioak oreka bilatu behar du erabilitako bideen eta lortu nahi den emaitzaren artean. Modu horretara, etekin garbiak zehaztu nahi dituenean, ustezko sarrera gordinez gain, aintzat
|
hartu
behar ditu sarrera horiekin batera izan ohi diren gastuak ere. Zehatzago esateko, zuzeneko zergetan, zeharkako zenbatespen metodoaren bidez salmentak eta prestazioak, erosketak eta gastuak edo jardueraren etekin garbia zehaztu daitezke.
|
|
|
Karga tasei begira, bi kontzeptu
|
hartu
behar ditugu gogoan, horrelako tarifei heltzeko: batez besteko tasa eta tasa marjinala.
|
|
|
Batzorde hori osatzen dute Foru Aldundi bakoitzeko ordezkari banak, Eusko Jaurlaritzako hiru ordezkarik eta Estatuko Administrazioaren sei ordezkarik. Akordioak
|
hartu
behar dituzte Batzordeko kide guztiek aho batez.
|
|
|
Enpresaburuak, ahal duen neurrian, kontuan
|
hartu
behar ditu berritze eskaerak. Eta ezin duenean berritzea onartu, arrazoitu egin du bere ezezkoa, eta idatziz emango dio horren berri langileari.
|
|
|
Esangura horretan, EKren 40.2 artikuluaren arabera, botere publikoek lanean segurtasuna eta higienea zainduko dituzte. Hain zuzen ere, botere publikoek kontuan
|
hartu
behar dute horren inguruan nazioarteko arautegiak ezarritakoa. Zehatzago, arautegi horretan nabarmendu behar dira:
|
|
|
Are gehiago, enpresaburuak du antolaketa horren gaineko titulartasuna [1994ko martxoaren 18ko (558/ 1993 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Era berean, gogorarazi behar da lan arloko ondoreetarako, lantokia dela" lan agintaritzan alta
|
hartu
behar duen antolaketa zehatzeko ekoizpen unitatea", hurrengo berezitasunarekin: " itsasoko lan jardueran itsasontzia da lantokia; itsasontziaren portua zein probintziatan izan eta lantokia probintzia horretan dagoela ulertuko da" (LELTBren 1.5 artikulua).
|
|
|
Prestakuntza arloan, enpresaburuak kontuan
|
hartu
behar ditu, ahal den neurrian behinik behin, distantziara egindako lanaren ezaugarriak. Orobat, distantziara lan egiten duten langileei bermatu die behar adinako prestakuntza euren jarduera modu egokian gauza dezaten, hala distantziara lan egiteko akordioa egiteko unean, nola erabilitako baliabide edo teknologietan aldaketak gauzatzen direnean.
|
|
|
Enpresaburuek distantziara egindako lanaren berezitasunak
|
hartu
behar dituzte kontuan, bereziki telelanarenak, sexu jazarpenaren, sexuan oinarritutako jazarpenaren, bereizkeria arrazoiengatiko jazarpenaren eta lan jazarpenaren aurkako neurriak eratu eta aplikatzean. Beste horrenbeste egin dute genero indarkeriaren biktimak babesteko neurriak hartzeari dagokionez.
|
|
|
Haatik, baliteke enpresa nagusiak enpresa kontratariaren esku ordenagailuak eta informatika ekipamenduak jarri eta horri intraneten sartzeko gakoa eman arren, enpresa kontratari hori benetako enpresa izatea, antolaketa propioa izateagatik, enpresa nagusian zerbitzuak ematen dituzten langileak prestatzeagatik eta horien lana antolatzeagatik [2017ko urtarrilaren 10eko (1670/ 2014 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Halaber, kontratariak bere langileak ordaindu behar ditu, langile horiek enpresa nagusian egiten duten lanarengatik, eta kontratari horrek zuzenean
|
hartu
behar ditu bere gain arriskuak [2002ko maiatzaren 30eko (1945/ 2001 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; 1991ko urtarrilaren 17ko (2858/ 1989 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
2 Goragoxe aipaturiko erabakiak betetzeko, Erkidego Autonomoen agintari guztiei behar diren azalpenak emango dizkie Gobernuak" 215 Artikulu horren arabera, autonomia erkidego batek Estatuaren ongitasunaren aurka erabakirik hartuz gero, Estatuko gobernuari ahalmena ematen zaio autonomia erkidegoaren lehendakariari egoera zuzentzeko
|
hartu
behar dituen erabakiak azaltzeko. Modu honetara, antolamendu juridikoaren gainetik Estatuaren ongizatea kolokan jarriz gero, gobernu zentralari esku hartzeko aukera ematen zaio.
|
|
|
Idazlearen ikuspuntutik, kontrol horiek ez diote kalterik egiten EKren 137 artikuluak aipatzen duen toki autonomiari, toki autonomia hori EKren bestelako adierazpenekin interpretatu behar delako. Horiek guztiak toki autonomiaren mugak dira eta horiek
|
hartu
behar ditugu kontuan. Esangura horretan KAren 46/ 1992 Epaiaren 2 zuzenbideko oinarrian honakoa dio:
|
|
|
" Beste ikuspuntu batetik ENTRENA CUESTAk honako administrazio harreman hauek bereizten ditu: ...a hierarkia kontrolak inposatzen dituztenak; kooperaziokoak, berdintasunean oinarritutako kooperazioeta elkarlan harremanak osatzen dutena, eta tradizioan administrazio kontratuak deitu direnak; koordinazio harremanak, koordinazioeta eragingarritasun printzipioen ondorioz ematen direnak; eta talka harremanak, hau da, Estatuak edo autonomia erkidegoak aparteko egoeretan euren interesak defendatzeko
|
hartu
behar dituztenak" 241.
|
|
|
Definizio honetatik zuzeneko ondorio bat atera daiteke: ekitaldi ekonomiko batean izaera ekonomikoa duten toki erakundeen administrazio egintza guztiak organo eskudunak
|
hartu
behar ditu eta egintza horiek aurrekontuan kontsignazioa izan behar dute, aurrekontua betearazteko prozedurak jarraitu behar ditu, kontabilitatean isla eduki du eta fiskalizaturik egon da.
|
|
|
Finantza zaintzako organo eskudunek toki erakunde baten arau fiskalen ez betetzea gertatzeko arriskua ikusten duenean, horri ohartarazpena egiteko aukera izango du. Ez betetze arriskuan dagoen toki erakundeak 3 hilabeteko epean ez betetzeko hori saihesteko neurriak
|
hartu
behar ditu eta neurri horiek epe horretan finantza zaintza organo eskudunari jakinaraziko dizkio. Toki erakundeak ez baditu neurri horiek hartzen edo toki erakundeak hartutako neurriak egoki ez baditu ikusten, orduan, finantza zaintzako organo eskudunak neurri zuzentzaileak behartzeko aukera izango ditu.
|
|
|
Honen lehenengo ondorioa da aurrekontu saldo ez finantzarioak
|
hartu
behar ditugula kontuan, hau da, Diru sarrera ez finantzarioak — gastu ez finantzarioak= aurrekontu saldoa Toki erakundeetako aurrekontu arauak aplikatzean, TOLTBa eta 500/ 1990 Errege Dekretua, formula hori beste modu honetara uler daiteke: aurrekontuaren diru sarreren 1 kapitulutik 7 kapitulura doazen kredituen emaitzari kenduko zaio gastuen 1 kapitulutik 7 kapitulura doazen kredituen emaitza.
|
|
|
Zor komertziala gehienez ere hogeita hamar eguneko epean ordaindu behar da. Administrazioak gaitasuna izan dezake gastu bat finantzatu ahal izateko, baina kontuan
|
hartu
behar du, zor komertziala bada, ez dela nahikoa gastu hori finantzatzeko gaitasunarekin, baizik eta, gainera, gai izan behar dela gehienez 30 egun naturaleko epean ordaintzeko.
|
|
|
Logikoa dirudi pentsatzea probintzietako diputazioek kostu txikiagoa lortzeko modua dela enpresa pribatuetan kanpora ateratzea, kontratu bidez, zerbitzu publiko horiek ematea. ..., nabarmen mugatuko litzateke udalerriek beren zerbitzu publikoak zuzenean kudeatzeko izango luketen tartea, eta, aldi berean, ekimen pribatuak lizitazio publiko baten bidez prestazioa bere gain hartzeko aukera zabaltzen zen" 543 Hori horrela, zerbitzuen kostu eragingarria murrizteko beharra ikusiz gero Diputazioek egin beharreko zerbitzuen koordinazioa Ministerioaren eskuetan uzten zen, hark
|
hartu
behar zuen erabakia.
|
|
|
Zabala Allendek eskumen edo ahalmen horien inguruko zerrenda egin zuen: " Errege Dekretu horretan zehazten da euskal diputazioek esku
|
hartu
behar dutela udal obretan; udalerrietako ondareeta herri mendietan; udaletako langile fakultatibo, administratibo eta mendekoetan; herri aprobetxamenduetan eta baso aprobetxamenduetan; alkate eta udal organismoek dituzten gobernu erantzukizunen eskakizunean; udalerriei kasu batzuetan jar dakizkiekeen zaintza araubidean; organo ekonomiko administratiboaren izendapenean, zeinak, azterketan, aurreko...
|
|
|
• Gastuen edo baliabideen erabileraren inguruan honako irizpide
|
hartu
behar dugu kontuan: toki autonomiaren printzipioa.
|
|
|
arauetan ordainketak egiteko legezko epea betearazteko arazoak daudenean, diruzaintzak horren inguruko diruzaintza plana aldatuko du eta finantza zaintzaren organoari jakinaraziko dio, honek egoki ikusten baldin badu gastua murrizteko neurriak hartu ditzatekela eta neurri horiek toki administrazioak bete lituzkeela. Aipatu dugu lehen TOLTBren arabera, epe luzerako zorpetze eragiketa guztietan finantza zaintzaren organoak esku
|
hartu
behar du. Aurrekontu egonkortasuna edo finantza jasangarritasuna betetzen ez duten toki erakundeen epe luzerako zorpetze eragiketa guztiak aurretiazko baimena izan dute.
|
|
|
Aurrekontuen onespenari dagokionez, TOLTBren 169.4 artikulua
|
hartu
behar dugu oinarri. TOLTBk 168 eta 169 artikuluetan aurrekontua onesteko prozedura zehazten du.
|
|
|
Gauza berdina esan daiteke legeak zehazten dituen aurrekontua aldatzeko espediente ezberdinetan. Aurrekontua aldatzeko toki erakundearen batzak osoko bilkuran erabakia
|
hartu
behar duenean, aldaketa onesteko 169 artikuluan zehaztutako prozedura jarraitu dute eta ondorioz aurrekontuaren aldaketaren kopia bidaltzeko beharra ere egongo da 169.4 artikuluak adierazten duenari jarraituz. Dena den, TOLTBk 40 artikuluan aurrekontu partida konkretu batzuen inguruko kontrol zehatza ezartzen du:
|
|
|
" zer ez zen esaten, ez lehenago, ez orain ere, Toki Ogasunei buruzko Legea bateratu ondoren; ezer ez zen aurreikusi, ezta ezer ere. Egoera defizitarioan likidatzen zuten Udalak defizitarioak izaten jarraitzen zuten, ez ziren saneatzen, legeak esaten baitzuen neurri berean edo hala
|
hartu
behar zutela, baina ez zen gertatzen, egiten ez bazuten, zigorgabeak ziren, ez zen aurreikusi ondorio juridikorik edo beste edozein ondorio. Ez zen esaten, adibidez, neurriren bat hartzen ez bazen, aurrekontua baliogabetzeko arrazoia izango zela, edo ezin izango zela zorpetze eragiketa berririk hitzartu, edo defizitak konpontzera behartuko lituzkeen beste edozein inguruabar, nahiz eta isilbidez izan" 445 Hori bai, TOLTBren 193.5 artikuluak, diruzaintzako gerakin negatiboa dagoenean, likidazioaren kopia bat Estatuari eta autonomia erkidegoari bidaltzeko betebeharra ezartzen du.
|
|
|
Kreditu eragiketa udal aurrekontuaren baliabide arrunten %10 baino handiagoa denean eskumena udalbatzak izango du. Udalbatzak osoko bilkuran erabakia gehiengo osoz
|
hartu
behar du.
|