|
2006
|
|
|
Horrela batez beste, euskaldunak gero eta gazteagoak izatea zantzu positibotzat
|
hartu
behar dugu. Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio.
|
|
2007
|
|
|
auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago edukitzeko...). Horiek erabiltzen ikasi dugu eta, gainera, ikasteko prestutasuna eta gogoa erakutsi dugu; izan ere, teknologiaren erabilera egokiak ekar diezazkigukeen abantailak geure aldeko indar-gunetzat
|
hartu
behar ditugu.
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak —baita estrategia didaktikoak berak ere— kontuan
|
hartu
behar du inguru soziolinguistikoa. Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko.
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak –baita estrategia didaktikoak berak ere– kontuan
|
hartu
behar du inguru soziolinguistikoa.
|
|
|
Horretaz gain, argi dago zenbait esparru oso arrotzak zaizkiola euskarari eta eragin handia dutela lurralde osoko biztanleengan, hala nola komunikabideak, arlo sozio-ekonomikoa, osasungintza eta abar. Era berean, kontuan
|
hartu
behar dugu, arlokako lanak, egoera soziolinguistiko ezberdina duten guneetako herritarrak harremanetan jartzea ahalbideratuko digula. Zonalde ez euskaldunetako biztanleentzat aukera paregabea izango da gerora herriko plangintzetan subjektu aktibo bihurtu ahal izateko.
|
|
|
ikasleak zer egin behar duen aurretik jakin behar du. Ikasleak bere aurrezagutzak martxan jarri behar ditu eta bere ikas prozesuaren bilakaeran eta emaitzetan parte
|
hartu
behar du.
|
|
|
Hipotesiak lantzen ditugunean, Euskal Herri mailan kontrakoak diren muturreko egoerak aurkitzen direla eta, beraz, datu orokorrak orekatzen direla haien artean ere kontuan
|
hartu
behar dugu. Beraz, datu orokorrak ez dira esanguratsuak eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren arabera aztertu behar dira.
|
|
|
Hipotesiak lantzen ditugunean, Euskal Herri mailan kontrakoak diren muturreko egoerak aurkitzen direla eta, beraz, datu orokorrak orekatzen direla haien artean ere kontuan
|
hartu
behar dugu. Beraz, datu orokorrak ez dira esanguratsuak eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren arabera aztertu behar dira.
|
|
|
2001eko neurketa zela eta, zioena errepikatu besterik ez dugu egingo: " sexuen arteko aldeak ulertzerakoan, sexu bakoitzari sozialki egokitutako arauak, rolak, aurreikuspenak... kontutan
|
hartu
behar ditugu". 9 Eta amaitzeko hona berak planteatu izan dituen galderak: " Aldaketen agenteak eta protagonistak berriz emakumeak dira.
|
|
|
Horregatik, datuen irakurketak denbora tarte osoaren joera edo noranzkoa
|
hartu
behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datu xeheak eta gorabehera zehatzak. Datu irakurketa egokirako irizpideak behin finkatuta, gertu gaude 2006an jasotako emaitzez jarduteko.
|
|
|
Horregatik, datuen irakurketak denbora tarte osoaren joera edo noranzkoa
|
hartu
behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datu xeheak eta gorabehera zehatzak. Datu irakurketa egokirako irizpideak behin finkatuta, gertu gaude 2006an jasotako emaitzez jarduteko.
|
|
|
Arabako euskararen erabilera datuetan gertatzen diren neurraldiz neurraldiko gorabeherak metodologiari egotzi beharrekoak dira, behaketa teknikak dituen mugei zein lagin erroreari, hain zuzen ere. Hortaz, datuen irakurketak joera edo norabide osoa
|
hartu
behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datuen irakurketa xehea.
|
|
|
Metodologia ongi ulertzea, bada, datuak irakurtzeko baldintza da. Horretaz gain, analisiak kontuan
|
hartu
behar du Txillardegik, Euskararen Erabileraren Kale Neurketa bera oinarri, sortu zuen Soziolinguistika Matematikoak egindako ekarpena. Azken garai honetan hizkuntzen eraRosa Ramos –Neurketaren konplexutasuna bileraz hausnartzeko boladan dagoen hiztunaren alderdi emozionalari eta psikosozialari garrantzia kendu gabe, ezin dugu bazterrean utzi hiztun elebidunek sortutako hizkuntza komunitateak egituratzeko eta hiztun berriak erakartzeko daukan (edo ez daukan) indarraren garrantzia; hau da, egiturazko aspektuen garrantzia.
|
|
|
EKEren egitasmoa zen" euskal lurraldeko politika kulturalaren egitura nagusia eta mugiarazlea" izatea. d’ouvrage) da aginteak zerbait eginarazten duelarik eta obralaritza (maîtrise d’oeuvre) langileak obratzen duelarik. Beraz erakundeek eta tokiko aginteek erabakiak hartzen dituztelarik, ekek parte
|
hartu
behar du euskal kultura aipagai delarik. kultura egitura publiko asko badira: Baionako eta Akitania hegoaldeko agertoki nazionala, Baionako kontserbatorioa, Biarritzeko zentro koregrafikoa, eskualdeko eta departamenduko kultura sailak eta arte bulegoak. egitura horiek diru publikoa darabilte, euskal kulturari tarte ttipia eginez.
|
|
2008
|
|
|
Beraz, gure iritzia da euskara ez zela ‘berandu’ iritsi corpusgintzara, ez behintzat beste hizkuntza nagusi asko baino askoz beranduago. OEHTC posizio aurreratuan ageri da grafikoan, eta argi dago corpus hori orduan egin izana ikuspegi estrategiko baten seinaletzat
|
hartu
behar genukeela (nahiz eta lematizatu gabea izateak nabarmen murrizten duen haren baliagarritasuna), baina aurrerago, XX. mendearen amaieran, moteltze nabarmen bat gertatu da, eta corpus ‘handien’ eraketan hamarkada baten atzerapena dugu, gutxienez, inguruko hizkuntzekiko.
|
|
|
Zailtasunak alde batera utziz, aitortu beharrean nago hasieratik proiektuak harrera ona izan zuela ikasle gehienengan (beti dago bat edo beste tramankulu hauekin moldatzen ez dena eta denerako zailtasunak ikusten dituena, noski). Urtetik urtera, gainera, hobea da; izan ere, beste mailako ikasleek gure lana ezagutu eta erabiltzen dutenez, lekukoa
|
hartu
behar dutenean, lan hori jarraitzeko grinaz etortzen baitira.
|
|
|
9 Hizkuntza duintzeko, duintzat
|
hartu
behar dute gizartearen abangoardiek eta gizarte eragileek hizkuntza. Eta, hedabideen aurrean dihardutenean, euskara duin eta jasoa erabili behar dute.
|
|
2009
|
|
|
berretsitako xedapen guztiak — batik bat III. atala, I. eta II. atalen inguruko eztabaidarik ez baitago— eremu mistoan indarrean dauden eta aplika daitezkeen. Izan ere, kontuan
|
hartu
behar dugu, Nafarroako Foru Gobernua, hain zuzen, aurkako tesiaren aldekoa dela, nahiz eta Europako Kontseiluko Ministroen Batzordean (Karta aplikatzen ote den egiaztatzeko eginiko segimendua dela-eta) 2005eko irailaren 21ean Espainiari zuzendutako Gomendio bat onartu zuen. Honetara, Gomendioak bosgarren puntuan zera adierazten du esplizituki:
|
|
|
Noski, hori ez egiteak ez dakar diskriminaziorik, gaztelera jakitera behartzen duten arestian aipatu balizkorik ez baita gertatzen hizkuntza koofizialetan". Nolanahi ere, kontuan
|
hartu
behar dugu, galiziera jakiteko betebehar hori ez zela ezartzen Konstituzioa zuzenean garatzen zuen Estatuko legedi organikoan (egun Katalunian gertatzen den bezalaxe), lege autonomiko batean baizik (Galiziako Estatututik at). Hortaz, Konstituzio Auzitegiaren 84/ 1986 Epaia ezin da aurrekaritzat jo, hizkuntza bat jakiteko betebeharra, konstituzionaltasun blokea deiturikoa osatzen duen Estatutu arau batean ezartzen denean.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar dugu, plangintza horien guztien kasuan maila soziolinguistikoa funtsezkoa izango dela. Adibidez 5D gelaxkan, identitatearen plangintzarekin lotuta dagoen plangintzan, bakarrik hizkuntzarekin lotura badu sartuko da informazioa.
|
|
|
Joxe Aranzabal blogariaren esanetan, kontuan
|
hartu
behar dugu blog horiek guztiak ez daudela bizirik. Euskarazko blog kopuruari David Sifry blogariak erabiltzen duen neurria aplikatuz gero, blog horien %55 bakarrik daude bizirik.
|
|
|
Pedagogia eremuan, eskolari etekin handiagoa ateratzeko, Europako Erreferentzi Markoa hartzeaz gain, metodologiak barne
|
hartu
beharra du hizkuntzaren ikaskuntza elkarrekintzan oinarritzea honek erabilpena bultzatzen duelako bai ekintza bidean eta bai harremanetan. Eskolak ezin du bete hizkuntzaren lekua sozializazio prozesuetan beharrezkoa da euskara gaitasuna lortzeaz gain euskara gizarte bizitzarekin lotzea.
|
|
|
Balorazio hau egiterakoan, kontuan
|
hartu
behar dugu merkataritza eta enpresa arloetako xede taldea, 1.400 ingurukoa dela, Gernika Lumon Jarduera Ekonomikoen Gaineko Zergaren epigrafe guztietan agertzen direnak batuta (enpresa, merkataritza mota guztiak, profesionalak, autonomoak,...); autonomo edo enpresa bera sarritan epigrafe desberdinetan jasota izaten denez, kopuru orokorra 1.200 inguruan utzi dugu goitik jota....
|
|
2010
|
|
|
Talde txiki bakoitza aditu bihurtzen da gai jakin batean (1.6 materiaren kasuan, hezkuntza sistema batean). Taldeak konpromisoak
|
hartu
behar ditu puzzle osoa osatu ahal izateko. Azkenean, talde bakoitzaren arrakasta gela talde osoaren arrakastan oinarritzen da.
|
|
|
Proiektu kooperatiboarekin lotuta dagoen beste estrategia bat da konpetentzia altua daukaten ikasleek konpetentzia baxuagoa daukatenei laguntza eskaintzea. Hori bermatzeko ikasle horiek kontzientzia
|
hartu
behar dute euren rolaz; eta ez hori bakarrik, irakasle izango diren heinean, rol horrek badauka garrantzia beraien formazioan ere. " Peer tutor" rolari buruz hitz egiten ari gara (Coelho, 2001; Gibbons, 2002; Short, 1991).
|
|
|
" Udalak erabakiak
|
hartu
behar dituela esan nahi du. Udal Batzordeetan dauden partidu politikoetako zinegotziek eta erakundeek eztabaida bidez, proiektu bat burutzera iritsi behar dutela, bakoitzak bere alternatiba eskainiz.
|
|
|
Malon etxaideren luma bizi eta irudimentsuak ez du galdu nahi guztiari eman nahi dion zientzi oinarria, exegesi eguneratu batetik dakarrena. herritar laikoentzat ari da idazten bere Libro de la conversión de la Magdalena hura (1588), baina oso gogoan ditu irakurle jantziak eta inkisizioa bera ere. ez da hura eleberri arin bat, dotrina zaindu eta trinkoa eskaini nahi duen liburua baizik. idazlanak irakurlego nahiko zabala irabazi zuen, nonbait, zeren eta urteetan hamabi argitaralditaraino aipatu izan baitira37 galdutako Malon etxaide ren idazkirik egon zela esan izan da38, eta berrikitan frogatu samartu denaren arabera, haren hilondokoan bestek bere izenez argitara emandakorik39 hemen 1588an argitara emandako liburura mugatuko naiz40 zer du bere bizialdian argitaratutako Malon en liburu bakar honek? emakume kristauaren inguruan eta eskritura Santuaren argitan, espiritualitatea landuz, modu literario eder batean idatzitako liburua da La conversión de la Magdalena hau, eta neurri handi batean emakumezko baten harira burututako gogoeta unibertsal kristaua izan nahi du. hortaz, gutxienez bost egiteko larri
|
hartu
behar zituen aintzakotzat idazleak:
|
|
2011
|
|
|
Orain arteko xalotasuna gaindituta, euskal hiztun herriak hainbat arlotan bere burua kudeatzera jo behar luke, nahiz maila sozio-politikoan, euskal nazio bilakatzeko, maila soziokulturalean, hiztun herri normala izateko, maila sozio-ekonomikoan, herri bezala euskarriak eskuratzeko. Horrela, gomutan
|
hartu
behar genuke, funtsean, boterearen arazoa dugula aurrean, eta halatan, ez dela nahikoa agintariak alde edukitzea, baina, orobat, kontra egotea ere ez dela eragozpena, boterea izari anitzekoa, ubikuoa, eraikitzailea eta aldi berean menderatzailea delako, batzuetan, baita bortitza ere.❚
|
|
|
Ba al da munduan halako adibide ezagunik, lehen edo orain? (dakigularik) inoiz esistitu ez denik eta orain ere (dakigularik) inon esistitzen ez denik zergatik
|
hartu
behar dugu" normal" tasun patroitzat. Ba al da hori baino gauza anormalagorik?
|
|
|
" edo" pentsatu beharrean" eta" pentsatzen badugu, denek dute arrazoia. egun, hizkuntza fenomeno psikologiko, soziologiko, sozial eta kontzeptual bat da. Jada ez dago kontraesanik. hizkuntzek aldi bereko hiru dimentsio horiek dituzte. horrek, noski, aldaketa epistemologiko handia dakar. horiek horrela, hizkuntza ekologiaren teorizazioak bat etorri behar du ikuspegi horrekin. helburuak ezartzean, kontuan
|
hartu
behar ditugu pertsonen ikuspegiak eta arrazoibide nagusiak. Baina, nola konbentzituko ditugu gizabanakoak?
|
|
|
zer mekanismoren bidez aldatuko ditugu jarrerak, errealitatearen adierazpenak eta ikuspegiak? hori guztia gizabanakoen garunean dago. ez gara gizaki itxiak. horrez gainera, kontuan
|
hartu
behar dugu elkarrekintza soziala ere; izan ere, gizakiok ez gara guztiz independenteak, aitzitik, batasun bat osatzen dugu: gure barnean dagoen munduaren parte gara. zuek nire barnean zaudete, eta ni zuen parte naiz.
|
|
|
Beraz, hizkuntza ekologiari buruz teorizatzen dugunean, kontuan
|
hartu
behar dugu lehiaren kontzeptua; izan ere, hizkuntzen arteko lotura —erromantikoak izan nahi badugu ere— tirabiratsua eta gatazkatsua izan daiteke. hizkuntza batek beste hizkuntza baten eginkizuna bereganatzen duelako gertatzen da hori. hori dela eta, arazo bat sortuko da; pertsonok arrazoizkotasunez, senidetasunez eta elkartasunez konpondu dugun arazo bat, hain zuzen. eta hori teorizatu... Beste hizkuntza batzuk jan dituztelako dira hizkuntzak handiak; hau da, jatorrizko eremutik atera eta beste hizkuntzei zegozkien eremuak eta eginkizunak bereganatu dituzte. horregatik, espezieen arteko lehia, eta, beraz, hizkuntzen arteko lehia, hartu behar dugu abiaHizkuntza bat salbatzeko, ez da hizkuntza bera salbatu behar, baizik eta haren habitata; hau da, haren garapen eremua, existentziaren testuingurua.
|
|
|
Beraz, hizkuntza ekologiari buruz teorizatzen dugunean, kontuan hartu behar dugu lehiaren kontzeptua; izan ere, hizkuntzen arteko lotura —erromantikoak izan nahi badugu ere— tirabiratsua eta gatazkatsua izan daiteke. hizkuntza batek beste hizkuntza baten eginkizuna bereganatzen duelako gertatzen da hori. hori dela eta, arazo bat sortuko da; pertsonok arrazoizkotasunez, senidetasunez eta elkartasunez konpondu dugun arazo bat, hain zuzen. eta hori teorizatu egin dezakegu; izan ere, hizkuntzen galeraren eragileetako bat hizkuntza handien jarduna da; hau da, gizadia menderatu duten hizkuntza talde handien jarduna. Beste hizkuntza batzuk jan dituztelako dira hizkuntzak handiak; hau da, jatorrizko eremutik atera eta beste hizkuntzei zegozkien eremuak eta eginkizunak bereganatu dituzte. horregatik, espezieen arteko lehia, eta, beraz, hizkuntzen arteko lehia,
|
hartu
behar dugu abiaHizkuntza bat salbatzeko, ez da hizkuntza bera salbatu behar, baizik eta haren habitata; hau da, haren garapen eremua, existentziaren testuingurua.
|
|
|
3.2.3 Euskarak botereguneen erdigunea
|
hartu
behar du. Hori da eraldaketa prozesuaren buruan ezagutuko den normalizazio egoeraren gakoa.
|
|
2012
|
|
|
Aurreko emaitzen irakurketa une batez alboratu, eta, azter dezagun apurtxo bat sakonago testuingurua. Bizkaiko inguru hau, Arratia, bertako herri guztien euskalduntasun maila berdina ez bada ere, euskararen arnasgune gutxietariko bat da (zalbide, 2009), baldintza hori kontuan
|
hartu
behar dugu ikastetxeetako egoerak aztertzean eta baita hizkuntza planak diseinatzean ere. Gure herrietan eta ikastetxeetan euskara" etxeko jaun ta jabe" balitz, ikastetxeetako diagnosietan eta diseinatzen ditugun hizkuntza planetan, izaera/ egoera horrek isla izan luke.
|
|
|
Aldiz, helduen artean erabilerak ez du izan aldaketarik. Kontuan
|
hartu
behar dugu, dena den, azken bost urtetan, 2006tik 2011ra, erabilerak zertxobait behera egin duela haurretan, gazteetan eta helduetan. Etorkizuneko neurketetan arretaz jarraitu beharreko gertaera da, dudarik gabe.
|
|
|
Iparraldean gora egin du euskara erabiltzen dutenen ehunekoak 35 urtetik beherako gazteen artean. Baina emaitza hori tentuz
|
hartu
behar dugu, eta datozen urteetan bilakaera gertutik jarraitu. Hala ere, pentsatzekoa da, EAEn eta Nafarroan gertatu den bezala, eskola bidez euskaldundu diren gazteak hazi ahala, euskara erabiliko dutenen ehunekoa jaitsi egingo dela.
|
|
|
A gizarteko kide guztiek hitz egiten dute, eta B, berriz, gutxiengo elebidun batek bakarrik. Garatuko dugun ereduan, agente elebidunek erabaki estrategikoak
|
hartu
behar dituzte elkarrizketa batean hizkuntza bat ala bestea erabiltzeko, partehartzaileen elebitasunari edo elebakartasunari buruzko informazio inperfektua izanik. Ahal dela, populazio elebiduna bi taldetan banatuta dago:
|
|
|
Garatuko dugun ereduan, agente elebidunek erabaki estrategikoak
|
hartu
behar dituzte elkarrizketa batean hizkuntza bat ala bestea erabiltzeko, parte hartzaileen elebitasunari edo elebakartasunari buruzko informazio inperfektua izanik.
|
|
2013
|
|
|
— Guzti horretarako, zeregina handia da kultura eta hizkuntza bakoitzarekiko gizartearentzako, bereziki errespontsabilitate handia
|
hartu
behar duten gizarte horretako buruak kontsideratzen direnak (gobernuak, liderrak, unibertsitateak, enpresak, erakundeak, mugimendu sozialak...); horren ondoan, baita kultura eta hizkuntza boteretsuen gizarteko buruak ere zeregin handia dute, esandako guztia aurrera egiteko bere eskuetan bereziki dagoelako;
|
|
|
euskararen mamuak uxatu, euskararen kontrakotasuna indargabetzea. Horrela, biak parte
|
hartu
behar dute Framing Berria ereduan: eraikitzerakoan eta erabiltzerakoan.
|
|
|
Hizkuntzaren sistema bakarrik aztertzearen kasuan bezalaxe, erabilera bakarrik ikertuz ere ezin dira ulertu hizkuntza eta soziolinguistika osotasunean. Oso bestelako kontua da adieraztea hizkuntzaren kontzepzio soziolinguistikoak berekin dakarrela ekintza soziala hizkuntzatik ezin askatu izatea, eta beraz, hizkuntza gertakariari buruzko edozein ikerketak kontuan
|
hartu
behar duela hizkuntzaren (eta ondorioz, edozein sistemaren) dinamikotasuna. Hizkuntza, hein handi batean, praktika sozialen multzo bat denaren ideia nozio nagusitzat izateak badu ondorio onuragarri bat:
|
|
|
Eta hori guztia zertarako? Urtez urte eskolagiroko hizkuntza erabileraren ezagutzan tresneria zientifikoaren bidetik pixkanaka aurreratzen joateko, eta gaiaren inguruan erabakiak
|
hartu
behar dituztenei, zein eskola giroko mila ekimen sortu eta garatzen dituztenei, ezagutza zehatza, metodikoa eta lagungarria eskaintzeko. •
|
|
|
Eta kontuan
|
hartu
behar ditugu hizkuntza baliabide horien artean dauden hizkuntza desberdinekin batera hizkuntzaren aldaerak ere. Alegia, local variety edo regiolect bezala ezagutzen diren eta gure kasuan euskalkiak diren horiek ere hiztunaren hizkuntza errepertorioa aberasten duten baliabideak dira.
|
|
|
Baina hiru hitz horiek inguruko hizkuntzetatik hartu ditu gaztelaniak, arabieratik eta ingelesetik, hain zuzen ere. Beharbada, beste batzuen ustean, gaztelania bera zaila, ez praktikoa eta pobrea da eta horregatik
|
hartu
behar ditu modako hitzak arabieratik eta ingelesetik. Gurean, ordea, hizkuntzarik erakargarriena deritzogu gaztelerari, agian, mundura begira egon beharrean, Espainiak itsututa bizi garelako, Gaztelako gure jauntxoen kultur irizpideez maiteminduta, egunero haiek imitatu nahian.
|
|
|
" If you want to be successful, you have to take 100% responsibility for everything that you experience in life". Hau da, arrakastatsua izan nahi baduzu, bizipen guztien erantzukizun osoa
|
hartu
behar duzu. Lidergoari buruzko liburuetan eta autolaguntza liburuetan, behin eta berriz errepikatzen da ideia bera.
|
|
2014
|
|
|
Euskara toki garapenean, gonbidatu gabeko protagonista eta hizkuntzara moldatu egingo dira. Sustapen politikek ere alderdi hauek kontutan
|
hartu
behar dituzte.
|
|
|
65). Alde batetik bertsolariak bere ikuspuntu propioarekiko distantzia
|
hartu
behar du, pertsonaia batek edo egoera batek behartuta, eta bestetik, bertso kidearen ikuspuntuarekiko ere kokatu behar du.
|
|
|
Eta gainera, behin eta berriro geure buruei gogoratu behar diegu gazteen artean aniztasuna dela nagusi. Eta kontutan
|
hartu
behar dugu baita euskararen etorkizuna funtzionalismoaren bidetik etorriko dela, maitasuna jada egon badago eta.
|
|
|
Arriskuak ere izan ditzake honek, ordea. Kontuan
|
hartu
behar baitugu normalean kode aldaketa hizkuntza menderatzailetik menderatura gertatzen dela. Gainera, gure kasuan bezala hizkuntza normalizatua ez baldin bada, are eta kaltegarriagoa izan daiteke ukipenaren ondorioa.
|
|
2015
|
|
|
• Etxeko elkarrizketetan nagusiki euskara erabiltzen duten hiztunen ehunekoa jaitsi egin da: kontzientzia sakonagoa
|
hartu
beharra dugu.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar dugu gure ikasleen hizkuntza gaitasuna ez dela bat eta bakarra. Hizkuntza gaitasun horretan eragile desberdinek dute zeresana:
|
|
2016
|
|
|
Alde nabarmenak egon litezke, bestetik, aurrerago ikusiko ditugun aldakortasun iturrien arabera. Hori guztia
|
hartu
behar dugu kontuan, hortaz," euskaraz egitea" zer den argi adierazteko.
|
|
|
Sei aldakortasun iturri nagusi
|
hartu
behar ditugu beraz kontuan, ahal delarik, eta ez" beti euskaraz" baieztapenetik" beti erdaraz" erantzunera daraman maiztasun eskala kuantitatiboa bakarrik. Seikote horrek nabarmen eragiten du gure mintzajardunaren nolakoan eta, horren oihartzunez, gure euskal/ erdal jardunaren maiztasunean.
|
|
|
Funtsezko azterlana da Xabierren ekarpen hori, euskalgintzaren lehentasunak aurrera begira non jarri behar diren argitzeko eztabaida patxaraz, gizabidez eta buru hotzez bideratu ahal izateko. Kontuan
|
hartu
behar ditugu hortaz bere ekarpenak, demolinguistikazko ekarpen handiekin uztartuz.
|
|
|
Udalerri bakoitzean" euskaraz egiten duten" horiek (gutxienez) zer maiztasunez egiten duten ere ez; are gutxiago zer jardungunetan egiten duten euskaraz. Kontuok argitu arte kontuz
|
hartu
behar ditugu, beraz, horko emaitzak. Beren (edo gure ezjakitearen) muga horiekin ere, lagungarri dira mapa grafikook euskal hiztun elkartearen udalerriz udalerriko perspektiba geoterritorial zuhurragoa eskuratu ahal izateko.
|
|
|
Giza arteko mintzajardun arruntari bizirik eusteko eta, horren bidez, ahuldutako hiztun taldeen edo hiztunelkarte osoaren ama hizkuntza belaunez belaun transmititu ahal izateko, eraginindar handia (goa) dute jardungune batzuek (etxeak, lagunarteak, auzogiro hurbilak, une batetik aurrera lan esparruak) eta txikia (goa) besteek. territorial globalean edota aldian aldiko errepikakortasunez jokatzeko, beraiek dira eskueran dugun informazio iturri aberatsena; zenbaitetan, iturri baliagarri bakarra. Hori guztia kontuan
|
hartu
behar dugu, hortaz, zer aztertzera goazen, eta nola, argitzeko orduan. c) Metodo bakoitzak bere abantailak eta bere eragozpen mugak ditu. Zentsueta inkesta lanek, esate baterako," jatorrizko bekatu" ezaguna dute:
|
|
|
429 Veltman ek argi azaldurik duenez, transmisio lan sendo hori ez da etxe esparrura mugatzen halere, are gutxiago haurren lehenengo urteetara: belaunez belauneko transmisio betearen azterketak belaunaldi berriaren 30 urte inguruko epea
|
hartu
behar du kontuan.
|
|
|
Ezagun da Bourdieuk merkatua eta kapitalaren metaforak erabili zituela eremuen analisietan2 Bourdieu k" praktika ororen ekonomia" proposatu zuen. Horrelako ekonomia batek kontuan
|
hartu
behar lituzke jendarteko balio mota guztiak, ez soilik ekonomikoa. Praktiken logika, bistan da, ez da bakarrik logika ekonomikoa, alderantziz, diskurtso eta ekintzaeremu bereiziak atontzen dituzten logika asko ditugu.
|
|
|
Eta ez merkatu libre batean, non, teoria hutsean, hizkuntzen balioa zein erabilgarritasuna banakoen elkarrekintza libreetatik sortu liratekeen. Beste arlo batean, erlijio merkatuan, J. Stolzek (2007) egindako oharpenak kontuan
|
hartu
behar ditugu: tradizioak edo errutina sozialak (habitusak, alegia) bideratzen dute eremu batean egiten diren hautuak.
|
|
|
Ikuspegi sozio estrukturala ezin dugu ahaztu, beraz. Baina, hizkuntza jarduna (eta haren aldaketa) habitusetik aztertzeko, beste alderdi bat ere
|
hartu
behar dugu kontuan. Nire ustez erabateko garrantzia duen alderdi bat:
|
|
|
inguruko gizartean dauden egiturazko eraginak gainditu behar ditu eta hizkuntza praktiketan ere joko gune berezia sortu behar du. Esan bezala, trebetasunak dira eta curriculum formala da tresna eta azken finean konpromisoa; baina, hizkuntza joko berezia sortzeko alboko curriculuma eta, oro har, unibertsitateko bizitza kontuan
|
hartu
behar ditu. Hartan, egoera soziolinguistiko berriak definitu behar ditu:
|
|
|
Horiek horrela, kontzeptuaren muina nabarmendu nahi dut: norberaren jakite eta inguru sozialaren arteko lotura.Jakitea modu guztiz praktikoan
|
hartu
behar dugu. Bestela ezin da izan:
|
|
2017
|
|
|
" Lurralde estrategiak prozesu parte hartzaile baten fruitu izan behar du eta prozesu horretan parte
|
hartu
behar dute" helize laukoitza" osatzen duten eragile guztiek: herri agintariek, enpresariek, hezkuntza eta jakintza munduak eta gizarte zibilak.
|
|
|
Aurrera begira horrelako ekimenak abian jartzekotan, Protokoloa hizkuntza politika egokiak burutzeko tresna gisa aurkezteko eskaera egin zitzaien, eta halaxe egingo dutela adierazi zaigu. Kontuan
|
hartu
behar dugu aipatu Ebazpena Parlamentuaren %92ko babesa izan zuela, eta beraz, Protokoloan agertzen diren neurriak aipatu Ebazpenak jasotzen dituen eskaerak aurrera eramateko bide praktiko gisa balia daitezkeela ondorioztatu dugu.
|
|
|
• Euskalduna kategorian sartzen direnek hizkuntza gaitasunak izanda ere, ez dute euskara erabiliko besterik gabe (egoeran egoeran mota askotako aldagaiak
|
hartu
behar dituzte kontuan);
|
|
|
• eta adibide zerrenda partzial hau ixteko, kontuan
|
hartu
behar ditugu komunikazio eta harreman esparru berezietako praktikak neurtzen dituzten lanak. horietan nabarmendu nahi ditugu internet eta sare sozialetako praktikak neurtzeko egin direnak (Sagarna, 2003; aizpurua, 2010; petxarroman, 2016), batez ere, uMapen ekarpenak24 eta rankingak25 kasu guztiak jo ditzakegu praktika linguistikoen erregistrotzat: batzuk erregistro hutsa izatetik besteak baino hurbilago egonik, jakina. batzuetan, produktuak edo produkzioa neurtu arren, produktuaren inguruko praktika hartu ahal da kontuan (hau da, produktua egiteko edo erabiltzeko jardunak). beste batzuetan, zuzenean praktikak zenbatu beharrean, testuingurua eta harreman zein praktikaren harreman komunikatiboak izan daitezke aztergai. horrela edo hala izan, badugu nondik jo praktikei zuzenean eragitea helburu duten politikak sustatu nahi izanez gero. badugu praktiken politikak sustatzeko, neurtzeko, ebaluatzeko ikerketa eredurik. errealitate Soziolinguistikoa eraikuntza praktiketan oinarrituz gero, praktiketara bideratu behar dira neurriak:
|
|
|
Baina, ikerketan ez dugu euskalgintza antolatuaren lana neurtu, baizik eta Udalaren zerbitzu baten aurrean jendeak dituen erantzunak. pentsatzekoa da legeek, arau markoek, araudiek, erabilera protokoloek edo plan ofizialek eragin zuzen zuzena izango dutela twitter eko kontu ofizialetan. beti ez da horrela. alabaina, gure asmo nagusia ez da izan udal praktika ofizialak ebaluatzea, praktika horiek jendearen aldetik zein erantzun duten baizik. zergatik? uste dugu, euskara biziberritu, edo besterik gabe, hizkuntza ofizialen parekotasuna sustatu nahi duten politikek oinarria praktiketan behar dutela. are gehiago, erakundeek euren jarduna ebaluatzen dutenean arau markoak edota politika jakinak errespetatzen dituzten ebaluatzeaz gain, jendearen praktika bera
|
hartu
behar dute kontua. bestela esan, praktikak eraldatzeko politikak neurtzean jakin behar da (jendearen) praktikak politika horien norabidean zenbat aldatu diren.
|
|
|
10 ONDORIOAK aztertutako araudian ikusi dugu, lehenik eta behin, gaztelaniaren eta euskararen ofizialtasun maila ezberdina dela euskal autonomia erkidegoan. bi hizkuntzen ofizialtasunaren ezberdintasun nagusia ezagutzaren derrigortasunean datza; alegia, herritarrak modu orokorrean gaztelania ezagutzera legez derrigortuta dauden bitartean, euskararen ezagutza herritarrei modu orokorrean legez derrigortzea debekatuta dago. bestalde, euskal autonomia erkidegoko administrazio orokorrerako langileak hartzean, euskararen ezagutza ez dela derrigorrezkoa ikusi dugu: zenbait lanpostutan euskararen ezagutza derrigorrezkoa izanik, beste batzutan meritu gisa bakarrik baloratzen baita. langile publikoak kontratatzean, indarrean dagoen espainiako konstituzioak ezartzen du, alde batetik, espainiar guztiek dutela administrazioan berdintasunean sartzeko eskubidea, eta, bestaldetik, administrazioak eraginkortasunez aritu behar duela eta langileak
|
hartu
behar dituela meritu eta gaitasun printzipioetan oinarrituta. bi indar horien arteko tira-bira horretan, azkeneko hamarkadetan auzitegiek ebatzitako epaietan egon den bilakaera ere ikusi dugu; gaur egun, espainiako estatuko hainbat autonomia erkidegotan berezko hizkuntzaren ezagutza modu orokorrean derrigorrezkoa delarik administrazioan sartzeko. kontuan izanda, alde batetik, euskaraz lan egiteko...
|
|
2018
|
|
|
Horrek ez du esan nahi, berriro diogu, elebidun guztiek hizkuntza gutxitua maila berean erabiltzen dutenik. Erabilera indibiduala edo norbanakoaren erabilera nolakoa eta zenbatekoa izan daitekeen ulertzeko, aintzat
|
hartu
behar ditugu erabilera sozialak elebidun bakoitzari ezartzen dizkion mugak. Hau da, elebidun bakoitzaren borondatea, nahia, motibazioa, ideologia edo beste zernahi ez da nahikoa hizkuntza gutxituaren egoera soziolinguistikoa gainditzeko.
|
|
|
EKB k, SEI k eta Klusterrak egindako kale erabileraren neurketak 1989 2016 Euskararen erabilera sozialaz ari gara. Kontuan
|
hartu
behar dugu hizkuntza gutxituaren komunitateari, hobeto, euskararen hiztunelkarteari, aldaketei aurre egitea eta egokitzea gehiago kostatzen zaiola egoera asimetrikoan murgildurik bizi delako. Hau da, euskararen hiztun elkarteak hizkuntzen arteko asimetriari aurre egiteaz gainera jendartearen aldaketei heldu behar baitie hizkuntza normalizatuko bada.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar dugu euskararen hiztun elkarteari, aldaketei aurre egitea eta egokitzea gehiago kostatzen zaiola egoera asimetrikoan murgildurik bizi delako.
|
|
|
Erabilera indibiduala edo norbanakoaren erabilera nolakoa eta zenbatekoa izan daitekeen ulertzeko, aintzat
|
hartu
behar ditugu erabilera sozialak elebidun bakoitzari ezartzen dizkion mugak.
|
|
|
, generoaz mintzo? – Jaime Altuna Ram� rez eta Jone M. Hernández Garc� a koan, sexu bakoitzari sozialki egokitutako arauak, rolak, aurreikuspenak... kontutan
|
hartu
behar ditugu" (Hernández 2002, 124). Egin ditugun ikerketetan alderdi hau oso garbi agertzen da.
|
|
|
Bereziki, hiru harreman mota, hiru jokaera mota eta haiei lotutako zereginak
|
hartu
behar ditugu gogoan: 1) Hizkuntza arau berria abiaraziko duten jokaera urratzaileek zentraltasuna eskuratzea, taldeak emandako zilegitasuna dela medio, 2) hizkuntza arau berriarekiko jokaera eragozleen neutralizazioa lortzea, balio demokratikoen aplikazioren bidez, eta hizkuntza arau zaharraren aplikazioa onartuz, eta 3) hizkuntza arau berriarekiko jokaera egokitzaileen areagotzea, taldeak jokaera urratzaileari onartutako zentraltasuna dela medio.
|
|
|
Izan ere, bisitarien kopuruak nabarmen egin du gora azken urteetan. Gai honek hausnarketa merezi du, sustatuko den turismoak herriko balioak eta hizkuntza kontuan
|
hartu
behar dituelako.
|
|
|
Euskararen Erabilera Normalizatzeko Bigarren Planean jasotzen denez, Osakidetzako zerbitzu erakunde guztiek hizkuntza kudeaketaren Bikain kalitate ziurtagirira (Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak eta Euskalit Bikaintasunaren Euskal Fundazioak antolatzen dute) aurkeztu behar dute, behin gutxienez. % 40tik gorako biztanleria elebiduna artatzen duten erakundeek helburu
|
hartu
behar dute gutxienez tarteko ziurtagiria lortzea plangintzaren lehenengo hiru urteetan; eta% 40tik beherako biztanleria elebiduna artatzen duten erakundeek helburu hartu behar dute tarteko ziurtagiria lortzea plangintzaldia bukatu aurretik.
|
|
|
Euskararen Erabilera Normalizatzeko Bigarren Planean jasotzen denez, Osakidetzako zerbitzu erakunde guztiek hizkuntza kudeaketaren Bikain kalitate ziurtagirira (Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak eta Euskalit Bikaintasunaren Euskal Fundazioak antolatzen dute) aurkeztu behar dute, behin gutxienez. % 40tik gorako biztanleria elebiduna artatzen duten erakundeek helburu hartu behar dute gutxienez tarteko ziurtagiria lortzea plangintzaren lehenengo hiru urteetan; eta% 40tik beherako biztanleria elebiduna artatzen duten erakundeek helburu
|
hartu
behar dute tarteko ziurtagiria lortzea plangintzaldia bukatu aurretik.
|
|
|
Osakidetzan Euskararen Erabilera Normalizatzeko Bigarren Planean jasotzen den bezala, entitateko zuzendaritza guztiei eta zerbitzu erakundeen zuzendaritzei dagokie plana garatzeko ardura, gerentea buru dela. Zuzendaritzak
|
hartu
behar du planaren lidergoa, bai eta haren garapenaren gaineko erantzukizuna ere.
|
|
|
Erreleboa izan denean, gazteak sartu izan direnean, normalean euskararen onerako izan da. Guztiek badakite, ordea, zerbait antolatu behar badute, euskara aintzat
|
hartu
behar dutela. Nagusien Mahaiak euskaraz funtzionatzen du.
|
|
|
Aurreko atalean elkarte eta taldeez hirugarren pertsonan hitz egiten aritu gara, baina geu ere bagara horietako kide, eta hor adierazitakoa geuri ere badagokigu. Ardura, dagokiguna, geure gain
|
hartu
behar dugu, gure esku ere badagoelako. Ona litzateke bakoitzak bere praktikari begiratzea, zer egiten duen zer hizkuntzatan, eta ikusi ea bat datorren nahi duenarekin.
|
|
2019
|
|
|
Euskarazko auzogiroa bermatu eta indartuko duen jokamoldea diseinatu, antolatu eta hezur-mamitu behar da horretarako. terbentzio bide horrek ematen du sarri etekinik hoberena, buruhauste eta albo kalte txikienaz. hortik jo behar du euskalgintzak ere, ahal duen guztietan eta ahal duen heinean. " ezinbesteko albo arazoak" sortzea giza arteko jarduera orok ordaindu beharreko prezioa da, bai, baina hori ez da justifikazio baliagarria beti eta nonahi. hori justifikatu ordez" jendearen eguneroko arazoak (ez ezinbestean, eta ez nagusiki, arazo linguistikoa) konpontzea"
|
hartu
behar du bide batezko euskalgintzak xede. arazo konponketa bera, hori bai, euskaraz bideratu behar du euskalgintza horrek: bestela ez da euskalgintza.
|
|
|
21 orrialdean zera dio mikel zalbidek: " jendearen eguneroko arazoak konpontzea"
|
hartu
behar du bide batezko euskalgintzak xede. hau erantsiko nioke nik, esaldi horri: azken urteotan zoriontasunari buruz argitaratzen ari diren ikerketak ere kontuan hartzea komeni da, eta hor aukera bat dugu.
|
|
|
Andras Kornai – Hizkuntzen Heriotza digitala ospe txikiko zyryan aldaera atzean uztea ekarriko du seguruena. gainera, komierarako azaldutako jokalekua optimista dela
|
hartu
behar dugu kontuan; ehunka mila hiztun ditu, oraindik populazioaren laurdena, eta unibertsitatea ere badago. horrez gain, eskualdea garatzeko pizgarri ekonomikoak ere badira (petrolioa, zura). Baina munduko hizkuntzen %95ean ez dute aldeko faktore horietako bat edo gehiago, eta eten digitala saihesteko esperantza txikia da.
|
|
2020
|
|
|
" 2020tik 2025era aldaketa oso azkarra izango da. Lekua
|
hartu
behar duzue, kokatu eta egokitzen hasi." Carmina Crusafón
|
|
|
Helburu hori bete nahi badute, EITBk eta CCMAk ezin dute mugatu berezko edukien ekoizpena eta banaketa indartzera. Korporazio publikoek beren gain
|
hartu
behar lukete gazteentzako edukien kanpo ekoizpena sustatu eta pizteko ardura. Arnau Rius ek (2020; 23) honela azaltzen du proposamena:
|
|
|
Lankidetza eskema horrek irrati eta telebistako operadoreekiko, telekomunikazio operadoreekiko eta tokiko OTTekiko lankidetza politika bat osatu behar luke. CCMAren kasuan, lankidetza politikahorrek barne
|
hartu
behar lituzke, halaber, Valentziako korporazio publikoa —À Punteta Balear Uharteetakoa —IB3.
|
|
2021
|
|
|
Euskaldun batek, euskararen egoeraren berri ukan behar du. Egoera diglosikoaz gain, zapalkuntzaren kontzientzia
|
hartu
behar du. Kontzientziaz gain ere, ekintza horretan sartzeko pausua ez badu gauzatzen ulertu behar luke.
|
|
|
katalanak ohiko hizkuntza eta identifikazio hizkuntza gisa izan duen beherakadak ez dakar berekin gaztelaniaren ehunekoen gorakada ohiko hizkuntza eta identifikazio hizkuntza gisa. Hor, kasuan kasuko katalana gaztelania elebidunen ehunekoez gainera, kontuan
|
hartu
behar ditugu ere beste hizkuntza konbinazio batzuk eta beste hizkuntza batzuetako hiztunen ehunekoak. Hori horrela, 2003an,% 4,4 ziren lehen hizkuntzatzat katalanaz edo gaztelaniaz bestelako hizkuntza bat zuten kataluniarrak; 2018an,% 10,8 Hau da, katalanaren galerak lotura handiagoa du beste hizkuntza batzuen gorakadarekin gaztelaniarenarekin baino.
|
|
|
%2 inguru (Soziolinguistika Klusterra, 2017). Bestetik, bigarren atalean aipatu denez, Bilbo sinbolikoa ere aintzakotzat
|
hartu
behar dugu: gazteen irudikapenetan gaztelania bakarrik erabiltzeko espazio gisa ageri da Bilbo, non hizkuntzen erabilerarako arau sozial argiak dauden eta euskararen erabilera zigortzen den.
|
|
|
Horrelakoetan, beti izaten da kontatu beharreko anekdota bat, eta ELENen sorreran izan zen halakorik, hain zuzen ere, sareak
|
hartu
behar zuen izenarekin. Zenbait erakundek, Kontseiluak barne, gogor egin zuten, gogor egin genuen, erakunde berriaren izenean regional edo minority hitzak ager ez zitezen.
|
|
2022
|
|
|
Hizkuntza ebaluazioaren gaia udaletara ekartzeko une egokia da hauxe: bereziki Euskara Zerbitzuak
|
hartu
behar du erantzukizuna ebaluazioak bideratzeko eta lider gisa jokatzeko, horrek herriarentzat etekina ateratzeko modua eskainiko diolako.
|
|
|
Hizkuntza ebaluazioaren gaia udaletara ekartzeko une egokia da hauxe: bereziki Euskara Zerbitzuak
|
hartu
behar du erantzukizuna ebaluazioak bideratzeko eta lider gisa jokatzeko, horrek herriarentzat etekina ateratzeko modua eskainiko diolako.
|
|
|
Ziurtagiria urtebeterako ematen da eta Bai Euskarari Elkarteak jarraipen, promozio eta ebaluazio lanak burutzen ditu. Berriztatzeko, entitateek neurrien betetze maila gutxieneko bat gaindituta behar dute eta, gainera, hurrengo urterako neurri berriak
|
hartu
behar dituzte.
|
|
|
Hizkuntzaren alderdiek normaltasunez parte
|
hartu
behar dute RSCren memoriak osatzen dituzten irakasgaietako bat bezala. Errendimendua deskribatzeaz gain, espektatibak betetzen ez dituzten enpresek arrazoiak eta aurreikuspenak azaldu behar dituzte (comply or explain ereduari jarraituz, hau da, ‘bete edo azaldu’).
|
|
|
• Hizkuntzen kale neurketak egoera hori kontuan
|
hartu
behar luke, eta auzo horietan arreta berezia jarri, hiriko datuak ez ezik, auzo horietako datuak ere estatistikoki esanguratsuak izateko.
|
|
2023
|
|
|
Izan ere, mugimendu artikulatua izan nahi badugu, hiru harreman bide
|
hartu
behar ditugu aintzat: federaziotik elkarteetara, elkarteetatik federaziora, eta elkarteen artekoa (eskualdeka edo alorka).
|
|
|
Ikerlari indigenen arabera, emaitza arrakastatsuak eta bidezkoak izateko, ikerketa bera ikertuak diren pertsonek kudeatu behar dute, eta prozesuaren fase guztietan parte
|
hartu
behar dute.
|
|
|
Horretarako, Euskal Unibertsitatearekin batera, Euskal hizkuntzalaritza eta filologia doktorego programaren bitartez, ikerlan bat jorratu zuen. Ikerlari indigenen arabera (Tuhiwai Smith 1999; Graveline 2000; Henry et al. 2004; Creswell 2003; Strand et al. 2003; Brown and Strega 2005; Dickson Swift et al. 2008; Mayan 2009; Finlay et al. 2013; King 2010; Etmanskiet al. 2014; FATSIL 2014), emaitza arrakastatsuak eta bidezkoak izateko, ikerketa bera ikertuak diren pertsonek kudeatu behar dute, eta prozesuaren fase guztietan parte
|
hartu
behar dute. Izan ere, beste hizkuntza indigenekin gertatu den bezala (Martí et al. 2005, 39), nahiz eta Tŝilhqot’in hizkuntzari buruzko dokumentazio ikerlana egin den (Krauss 1975; Cook 1978; Latimer 1978; King 1979; Cook 1983, 1987, 1989, 1993, 2005, 2013), komunitateko jendearen hizkuntzari buruzko ikuspegiak eta jarrerak ez dira inoiz jaso.
|
|
|
Lagina mugatzeko, saturazio printzipioa erabili dugu, informazio berririk ateratzen ez zenean, lagina bukatutzat jo genuen (Marshall 1996). Potts ek eta Brown-ek (2005, 269) gomendatzen duten bezala, laginaren hautaketan, pertsona batek baino gehiagok parte
|
hartu
behar dute. Kasu honetan, Yuneŝit’in Gobernuak eta Hizkuntza Batzarkideek zerrenda bat proposatu zuten.
|