|
2000
|
|
|
Azkenik, Espainiari soilik dagozkien artikuluei erreparatuz gero (hots, EuskalHerriarekin zerikusi zuzenik3 ez duten artikuluez ari gara), erreferentzia eremu horrenpresentzia eguraldiari eta trafikoari buruzko artikuluetan handitzen da bereziki, eta baiekonomia gaietan ere, neurri txikiago batean. Eguraldiari eta trafikoari buruzko albisteei dagokienez, kontuan
|
hartu
behar dira ez soilik iragarpenak (beren mapen bitartezerreferentzia eremuak oso zehazki birsortzen dituztenak, liburu honen 5 ataleanaztertzen dugun bezalaxe), eguraldiak zein trafikoak eragindako kalte, ondorio etaabarri buruzkoak ere baizik (uholdeak, istripuak, e.a.).
|
|
|
Horien guztien zehaztapena etaemakida prozesuen ezaugarriak Soinuzko Irrati difusioaren gaineko zenbait PlangintzaTekniko eta horien ondorioz zabaldutako frekuentziak esleitzeko Deialdi Publikoenbidez finkatzen joan dira60 Horrez gain, Irrati Lokalak araupetzen dituzten Legeaketa, azkenik, bereziki, Irrati Digitalen Araudia eta Plan Teknikoa dira Estatu mailanirratia antolatzen duten funtsezko legeak. Horien ondoan, telebistaren kasuan bezala, araudi autonomikoak ere aintzat
|
hartu
beharrekoak izango dira61.
|
|
|
Balizko Euskal Herriko komunikazio eremua enpresa aldetik aztertzean, industriaezberdinen dinamika espazial berezituak
|
hartu
behar dira aintzat, baina baita, berriroere, Ipar eta Hego Euskal Herrien arteko banaketa Frantziar eta Espainiar Estatuenartean. Prentsan, merkatuaren zatiketa territoriala handia izan da, bai Frantziar Estatuan zein, bereziki, Espainiarrean.
|
|
|
Ideiak elkarren eragile dira, batek besteazehazten du. Ezin dira ez ideiak ezta errepresentazioak ere, berez, zerbait isolatu etalotugabetzat hartu; aitzitik, osotasun sistematiko baten partaidetzat
|
hartu
behar dira, parte bat bestean bermatzen baita1 2.
|
|
|
Aipaturiko testu horiek, bada, konstituzioizena eraman arren, ez dira zuzenbidean, eta politikagintzan are gutxiago? konstituzionalismoaren ildokotzat
|
hartu
behar. Aitzitik, lehenengo Mundu Gerrarenondoren idatziriko zenbait konstituzioren antzera, estatuko egituraren berri ematendigute; baina ez dute balio, estatuaren aurrean giza eskubideen defentsa behar adinabermatu ahal izateko.
|
|
|
Hor kokatzen ditut ekialdeko arteak, hots, gorputzaren kontrolerako diziplinaguztiak. Baina bertan kokatzen ditut, halaber, gorputzaren funtzio eta apeten menperatze psikikoaren ariketatzat
|
hartu
behar diren antzinateko arte mendebaldarrakere.
|
|
|
besoainurrituta daukagula sentitzeko, sarri askotan nahikoa izaten da besoa mugitzea.Beraz, tentsio kronikoa izateagatik mugitu ezinik dagoen gorputzaren edozeinatalek beharrezkoa du mugitzen hastea. Alabaina, pazienteak prozesu horretan bereborondatez
|
hartu
behar du parte. Eta horretarako, lehenik eta behin atal edo aldehorietako tentsio muskularrez eta sentipen ezaz kontzientziatu behar du.
|
|
|
Berriz, analistak ez du izan behar ez sistematikoki zapuztaile, ez sistematikokipermisiboa: bidezko eta egokia izaten saiatu behar du bere jarreran eta erabakiteknikoetan, sendaketaren aurrerabidea eta pazientearen eboluzioa bakarrikkontuan
|
hartu
behar dituelarik. Beraz, giza harreman bereziaren aurrean gaude:
|
|
|
a) giza sexualitatearen erantzunaren ezagupena (Master etaJohnson, 1966), ikerkuntzaren ikuspuntutik ekarpen handiena ekarri zuena, b) gizasexualitatearen arazoen deskribapena, bai gizonengan bai emakumeengan agertzendiren arazoen taxonomia zehaztuz; haietatik abiatuz, garai horretan berriztatzaileazen terapia sexualerako metodo bat proposatu zuten (Master eta Johnson, 1970). Soilik ikuspuntu historikoak ematen digu lan hori kritikoki baloratzeko etahasieran aurkeztu zuten triunfalismoa gainditzeko bidea. Dena dela, gaur egungoterapia sexualaren egoera ulertzeko, kontuan
|
hartu
behar dira, ezinbestekoerreferentzia dira-eta. Honen inguruan, giza erantzun sexualaren ezagupeneanegindako ekarpenak nabarmenak izan baziren ere, maila psikologikoarizegozkionak eskasak izan zirela esan genezake.
|
|
|
Gauzak honela, XX. mendearen azken laurdenean H. S. Kaplan-ek argitaraturiko liburuetako bat parafraseatuz, Terapia sexual berria deitu izan denakonfiguratuz joan dela esan daiteke. Izendapen hau gehiegizkoa izan daiteke, agian, baina kontuan
|
hartu
behar da, marko teorikoek beren lana egitekoproposamen honen funtsezkoena oinarritzat hartu eta berezkoak dituzten printzipioteorikotara egokitu dutela: konduktismoa, kognitibismoa (Lopiccolo, 1989), sistemen teoria orokorra (Verhulst, 1988), planteamendu humanistak, objektu harremanetan oinarritutako norabide psikodinamikoa duten terapiak (Apfelbaum, 1988) eta abar.
|
|
|
Egile hau giza egite sexuala zientzia gisa ulertzen duensexologiaren jatorritzat jotzen da. Iwan Block ek sexologiaren esparrua gizarte zientzien barnean sartu zuen (ordura arte medikuntzaren alorrari zegokiolakontuan
|
hartu
behar da). Bere azterlanek sexologia, antropologia etaetnologiarekin harremanetan jarri zuten.
|
|
|
Arlo horietan guztietan, behin eta berriro aurreratu egin zituen bere garaian, baiproblemen planteamendua eta bai geroago etorriko ziren hainbat eta hainbat soluzio.Hori ere Txillardegiren ezaugarritzat
|
hartu
behar dugula uste dut. Nik uste dut, arlohorietan guztietan esnatzaile lana izan duela, geunden lozorrotik ateratzeko ahaleginean.
|
|
|
Baina hor agertzean, pentsa nornuen aurkitu nire harridurako? Txillardegi, egun haietan hegoaldeetatik ihes etorria! Lan egiten zuen enpresan grebari ekin baitzioten beharginek, haien alde jarri zen JoseLuis; ETAko buruzagietatik izanez, ez zuen arriskurik
|
hartu
behar poliziaren aurrekogaldeketa batean, eta, beraz, muga pasa zuen Hazparneko adiskide hari buruz.
|
|
|
UEUn historiaz, literaturaz, arteaz, feminismoaz... eta politikaz mintzatzen ginen, jakina. Han zeuden, aurrez aurre eta inolako estalkirik gabe (kontuan
|
hartu
behar da, garai hartan unibertsitate espainiarrean aurpegia estalirik mintzatzen ginela asanbladetan!), euskal militante errefuxiatuak, eta ETAren estrategia eztabaidatzen zen bilerahaietan. Han ikusi nuen lehenengoz Txillardegi eta, egia esan behar badut, bileretanhitz egiten zenaren erdiaren erdia ere ez nuen ulertzen.
|
|
|
Produkzio kulturala deitzen dena baino gehiago bizitzaren edozein motatakoemaitzak
|
hartu
behar dira kontuan. Industria aroko zibilizazioaren mintzairan, emaitzak dirutan edo produktu fisikoetan neurtzen ziren.
|
|
|
Hemendik aurrera, eta literatura edo zinea zubi harturik, gaiak baino gehiagoegiturak diren beste arlo batzuk kontuan
|
hartu
behar ditugu kultur egitura osatzerakoan. 22 kromosomen zenbaki sinbolikoraino, simetriaz jarriko ditut adibideak, bainagarbi dago malgutasunez hartu behar direla atal hauek, muga garbirik ez baitago, ezkultur gaietan ezta kultur egituretan ere.
|
|
|
Hemendik aurrera, eta literatura edo zinea zubi harturik, gaiak baino gehiagoegiturak diren beste arlo batzuk kontuan hartu behar ditugu kultur egitura osatzerakoan. 22 kromosomen zenbaki sinbolikoraino, simetriaz jarriko ditut adibideak, bainagarbi dago malgutasunez
|
hartu
behar direla atal hauek, muga garbirik ez baitago, ezkultur gaietan ezta kultur egituretan ere. Aitzinean kultur diseinuaren ardura dutenkromosomak izanen dira.
|
|
|
Ezin dugu onartu, zerutar omen zen kulturaren ordezkari sutsu batek (euskaldunizan zena, S.I.) luzatu zuen aholkua arrazoizkoa denik: , guk zuria ikusi eta Elizakbeltza dela esaten duena, beltza bezala
|
hartu
behar?. Kultura lurtarra behar dugu, hemengoa.
|
|
|
Gizakia askatasuna da, hots, zabalune edo hutsune bat, zulo bat unibertsoan, ekintzak bete behar duena. Gizakiakorain bere gain
|
hartu
behar du bere burua (existentzia), hots, bere buruaren eraikuntza, erantzukizuna. Hau ez da etika arazo bat, ohiko esanahian:
|
|
|
Bestalde, kontuan
|
hartu
behar dira, halaber, dimentsioen arteko harremana etalotura, berriz ere hauek anitzak eta norabide guztietakoak izanik. Honetarako, orokorkizein partikularki hartutako hizkuntzak egokiak dira:
|
|
|
Laburbilduz, badirudi, komunikazioa? orokorki zein partikularki hartutako hizkuntzen azterketarako topagune zientifiko egokia dela, eta gerora begira ere hala izaten jarrai dezakeela, horretarako kontuan
|
hartu
behar diren alderdiak dagoeneko ondojasotzen dituelako.
|
|
|
Egungo zientziagintzan zenbait dimentsio ezberdin kontuan
|
hartu
behar eta ohidira. Dimentsio bakoitza, nahiko modu anitzean ulertu behar da, hala ere, adibidebakoitzean aplikazio maila ezberdinak bereiztu behar direlako.
|
|
|
Historia honetan lau dira nahitaez gogoan
|
hartu
behar diren agiriak: a) MartinezAnido ren debekua (1937). b) Lauzurika Gotzainaren arauak (1938). c) Ministroarenerantzuna (1938), d) Eta Gobernu Gotzainen arteko testu negoziatua (1940).
|
|
|
Euskararen eliz erabilpenerako debeku eta arauak ez ziren izan legeria edo Administrazioko gertakariak bakarrik; gizartera ere jaitsi zen haien eragina, eta haiek zegozkien agintari eta herritarrek, onerako nahiz txarrerako aintzakotzat
|
hartu
behar izanzituzten. Horregatik, galdetzekoa da zein izan zen, haien aurrean, herri eta elizetakoburubidea, pertsonala eta instituzionala.
|
|
|
Gertakarien ingurua ezagutzeko, hemen hiru erakunde protagonistari buruz esanbehar da zerbait, hau da, arazoa xaxatu eta gidatu zuten Gobernu frankistez, nahitaezauzian esku
|
hartu
behar izan zuen Diozesiko Gotzaindegiaz (eta Gotzainaz bereziki), eta Donostiako frantziskotarren komentuaz.
|
|
|
Denok dakigun bezala, belare egingo da, ostean belare batagertuz gero; sabaikari, sabaikari baten aurrean; edo horzkari gisa, horzkari batenaurrean. Datu basearen unitateen artean/ n g/,/ n t/ eta/ n tt/ difonemak sartu baditugu, inbentarioan ez ditugu hiru alofonoak kontuan
|
hartu
behar izango, aipatutako ezaugarriartikulatorio horiek aurre grabatutako errealizazioetan egongo baitira; eta sarrerakotestuak hala behar duenean aukeratuko dira egokiro.
|
|
|
Testu baten irakurketan egiten diren etenaldietariko batzuk ez dira testuan preseski adierazita egoten puntuazio marken bidez. Diskurtsoan etenak egiteari, idazlearenestiloak nola hiztunarenak ere eragiten diote. Koma gabeko esaldi luzeak aurkitzekoaukera kontuan
|
hartu
behar da, eta horrekin batera, puntu egokiak aurkitzea horiekegiteko, zeren diskurtso jarraituaren sintesiak, eten barik, antinaturala ez ezik, entzulearen baitan itolarria ere eragiten baitu.
|
|
|
Hiruetan, azentuazioari etatranskripzio fonetikoari dagozkien arau eta gomendioen falta berberarekin egin duttopo, tartean hamar urte pasatu arren. Erabaki batzuk hartzeko unean, intseguritatebera sentitu dugu; eta gustatu zein gustatu ez, gure makinak hitz egin dezan, erabakibatzuk
|
hartu
behar dira derrigor.
|
|
|
Kontseiluak eskainiriko eztabaida foru bikainean ikasitakoa batetik, eta ur teotanbilduriko ene esperientzia dela bestetik, ondoren, saiatuko naiz azaltzen zein diren, nire ustez, edozein saltoki euskalduntzeko
|
hartu
behar diren neurririk garrantzitsuenak.Eta, adibide moduan, euskaldundu nahi dugun saltoki hori, nagusiki erdalduna denhirian. Gasteizen, eman dezagun, kokatuko dut.
|
|
|
Beraz, halako galderen aurrean norberak nahi duen jarrera ager dezake (isiltzea, galdegilearen benetako kezka politikoa eta ez kultural musikala dela argitzea, alagaldera berberaz erantzutea bere komunitatearen, berezko? kulturari buruz), bainadenok kontuan
|
hartu
behar ditugu jadanik aipatu ditugun alderdi batzuk: 1) komunikazio sozialaren mekanismoak eta joera errepresentatiboak ez dira bereziak euskaldunontzat; 2) gure komunikazioan gauzatzen diren fenomenoak eta agertzen direnkategoria analitikoak Mendebaldeko gizarte guztietan agertzen direnak dira; 3) errepresentazio kulturalak konbentzionalki finkatutakoak dira (gero azalduko dugu ideiahau); eta 4) betiko topiko kulturalen bidez norbere burua defendatzea (objektukulturalaren ezaugarri fisikoak, jatorria eta abar aipatuz, alegia) antzua eta ez zientifikoa izateaz gain, galdegilearekiko morrontza adieraztea da.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
beharra dago, azken hogei urteotan (biok batera heziketa zereginetan ibili garen haietan) pedagogiaren mundua etsipenak jota egon dela. Funtsezkoakizan zaizkigun egileek (Basil Bernstein, Michael Apple edo Pierre Bourdieu eta JeanClaude Passeron1) irakaskuntzak indarrean zegoen gizarte mota iraunarazteko besterikez zuela balio zioten.
|
|
|
Lehenik, konkista Estatuaren ekintza publiko gisa
|
hartu
behar dela uste dugu, ezpertsona batek bere kabuz egiten duen ekimen modura. Beraz, konkistatzaileaz dugunean, ez zaigu interesatzen Zesar edo Hernan Cortes edo Napoleonnolakoak ziren deskribatzea, Erroma, Espainia eta Frantziako estatuak edo inperioaknolakoak ziren baizik, eta benetako subjektu konkistatzaileak Estatu hauek zirelaadierazi nahi dugu.
|
|
|
Nolanahi dela, entzuleria arakatu baino lehen, zenbait tasun edo kualitate
|
hartu
behar ditugu aintzakotzat (Muñoz eta Gil, 1986):
|
|
|
Entzuleria potentzial handiei zuzenduriko programek entzuleria horren berezitasunak
|
hartu
behar dituzte aintzakotzat, dibertsitate horretan aglutinazio edo biltze faktoreak bilatuz, eta ez alderantziz, hots, desintegrazioari eraginez.
|
|
|
jotzea izaten da, ezpainak, mihia eta abar egokiro kokatzen saiatuz. Irratilari telebistalariek exotoponimoak ebakitzeko orduan
|
hartu
behar dute kontseilu hori gogoan. Euskal Herritik kanpoko izenak ahoskatu baino lehen, aldez aurretik aurki ditzakegun problemen jakitun egotea eta traba horiek uxatzeko ariketak burutzea, ez da batere desegokia.
|
|
|
Euskal azentuaren esparruan, fonologiarenean bezalatsu, Txillardegi irakaslea da erreferentzia garrantzitsua (1984). Azentuazioa, bistakoa denez, hitz pareetan
|
hartu
behar da kontu handiz, batez ere. Patxi Altuna akademikoak (1984) zerrenda interesgarria egin zuen euskarazko hitz pareak bilduz.
|
|
|
garaiz idatzi eta heldu behar dira albisteak. Irratigintzan minutuak izan ohi dira, datu informatiboak igortzeko kontuan
|
hartu
behar diren denbora unitateak.
|
|
|
Irakurketa ondo taxutzeko arnasketa ahalbideak
|
hartu
behar ditugu aintzakotzat eta baita irakurketari eman nahi diogun intentzioa ere, jakina. Ondoren hiru aholku jarriko ditugu:
|
|
|
Irrati lokalek molde edo izaera desberdinak eduki ditzakete zenbait faktoreren arabera; horrela, gure herrialdeetan bi faktore nagusi
|
hartu
behar ditugu aintzakotzat: hizkuntza (irrati estazio elebakarrak eta elebidunak) eta izaera (komertzial edo pribatuak, munizipal edo publikoak eta libre edo komunitarioak).
|
|
|
Irrati lokal guztietan programazio desberdinak egiten dira, bakoitzak bere targeta edo jomuga duelarik. Programazio lokalak burutzeko orduan programatzaileak aintzakotzat
|
hartu
behar dituen faktoreak zein diren ikustea da kontua.
|
|
|
Ikusten denez, hiru sistema horiek mintzoari, musikari eta hots edo audio efektuei dagozkie. Horiez gain, esan bezala, isilaldiaren sistema ere
|
hartu
behar da gogoan.
|
|
|
Hortaz, irratilariak gidoiak egiten dituenean, ondo atondu behar du premiazkoa daukan musika, albistegia erakargarriago egitearren. Dena den, kontuan
|
hartu
beharra dago, musika larregi jartzea kaltegarria izan daitekeela.
|
|
|
Soinu hauek gogorrak/ ahulak, baxuak/ zorrotzak eta harmoniadunak edo harmoniabakoak izan ahal dira. Soinuak jasotzeko orduan, mailak
|
hartu
behar dira aintzakotzat; ondoko taulan ikusten ditugunak erreferentziatzat har daitezke (dB: dezibel.
|
|
|
Programatzaile edo emisoreak egiten dituen zenbait galderatatik sortzen da programazioa, hau da, lan honek dakartzan itaun batzuetatik. Fernández Asís ek aipatzen duen bezala (1986, 31), aintzat
|
hartu
behar diren galderak honako hauek dira:
|
|
|
Irrati partaideek, edozein gaitan adituak bailiran, aburuak eta aieruak plazaratzen dituzte, sarritan gaiaren background az ahantzirik eta argudiatzeko egitura kaskarrak erabiliz. Informazioan background a aintzakotzat
|
hartu
behar da beti, nahiz eta batzuetan mikrofonotik islatu ez eta buruan gorde. Eta iturri guztiak ez dira berdinak, gertakarien inguruko datuak emateko orduan.
|
|
|
Irratilariak iturriak aintzat
|
hartu
behar ditu; hala hartu ere, batzuetan iturriek irratilaria hartzen duten era berean. Eta azken honetan ikerketa gutxi egin bada ere, argi dago etikaren atalase maila gainditzen duten ekintzak burutzen dituztela lantzean behin iturri boteretsuek.
|
|
|
Pando auzoan autoa utzita, distantzia txikira dagoen El Chorrote auzoraino erraz hurbil gaitezke oinez. Azken baserrien aurrean ezkerretara irteten den pista
|
hartu
behar da, hortik gora abiatuz, ordu laurdenean harizti zahar batera iristeko. Apur bat gorago, ezkerraldera joz eta altuera askorik igo gabe, pistak zeharka egiten du, beste baso batean sartuz.
|
|
|
Ibilbide hau Paulesen hasten da. Auzo honetara iristeko, Ambasaguas eta El Callejo auzoen arteko bidegurutzea
|
hartu
behar da. 2,5 km egin ostean, Paulesen bertan, amaitzen da errepidea.
|
|
|
Raneroko harrobira iristeko, Molinarko bainuetxea atzean utzita, Rane ro eta Santecillarako bidegurutzea
|
hartu
behar da eskuinetara. Raneroko auzoan, XVII. mendeko Prieto de Ahedoren jauregia ikus daiteke.
|
|
|
Egoera kezkagarri honi irtenbide egokiak bilatu behar zaizkio, batetik abeltzainen bizimodua eta nahiak kontuan hartuta eta bestetik otsoaren kontserbazioari begira hartu beharreko neurriek baldintzatuta, zeren kontuan
|
hartu
behar baita Penintsulako otsoak direla Europako Elkartean geratzen diren ia bakarrak.
|
|
|
Azaldutako ezaugarriak, ikuspegi orokorretik
|
hartu
behar dira betiere, eskualdearen gorabeherak direla eta, Karrantzan mikroklima asko baitago, ezaugarri orokor horiek betetzen ez direneko eskualdeak, alegia.
|
|
|
Antzeman daitekeenez, jokoan zegoen irizpideak eraikitako egituraren eskemari erantzuten zion. Hala, probintzietako hiriburu bakoitzak, legeak horrela aginduta, bere institutua izan behar zuen, eta probintzia bakoitzak (lehen udalekin eta oinarrizko eskolekin gertatzen zen bezala)
|
hartu
behar izango zuen bere gain horren ardura (118 eta 119 art.). Zentro pribatuei zegokienez, Estatuak ezarritako kontrola eta ofizialak ziren institutuekiko menpekotasuna nabarmenak ziren.
|
|
|
Gure ustez, honen inguruan egin litzatekeen irakurketak, zuzenean bat egingo luke Estatu Nazioa sortzeko nahiaren analisiarekin. Hau da, goreneko lege koadroa sortzeko gertakariak eta kontuan
|
hartu
behar da, hori Estatuaren antolakuntza juridiko politikoaren oinarria dela Nazioa gorpuzteko beharrari erantzun zion, eta honek berekin hezkuntza alorrean Estatuaren ekarri zuen. Beste era batera esanda, konstituzioarekin Estatuak sortu zuen antolakuntza sozio-politiko berriak aldi berean Estatuaren hezkuntza politikaren sorrera ekarri zuen110 Puelles ek111 dioen moduan, Cadiz-ko Konstituzioak, gero aipatuko ditugun Quintana-ren. Informe?
|
|
|
Izan ere, oso gatazkatsua izan zen epealdi hartan, Estatu liberala ezarri zen. Egia da, lehenengo urteek ez zutela Estatu absolutuaren politikaren aldetik funtsezko aldaketarik ekarri, baina, esan dugunez, aurrera aterako ziren administrazio mailako erreformak liberalen politika boterea lortu bezain pronto erraztuko zuten pausotzat
|
hartu
behar dira. Hezkuntzaren arloari dagokionez, hezkuntza sistemak hurrengo urteetan bizi izan zuen nolabaiteko modernizatzea mota honetako izan zela esan daiteke:
|
|
|
izenaz ezagutzen zenak izango zuela berriro. Itxuraz administrazioaren inguruko jokoaren barruan joan etorri gisa uler daitekeen honek badu, gure iritziz, garrantzia duen eta kontuan
|
hartu
behar izango den elementu adierazgarri bat. –Fomento?
|
|
|
–servidores del Estado?. Kontuan
|
hartu
behar da, bestalde, funtzionarioen nomina ez zela 1852 arte antolatu, burokrazia berri honen pertsonaiarik garrantzitsuena Bravo Murrillo dugularik.
|
|
|
Garbi asko ikus daiteke, ikasgai batzuen irakaskuntza gizartearen modernizazio prozesuarekin edota prozesu honi aurre egin ahal izatearekin bat zetozela. Estatu espainiarreko kapitalismoaren garapenaren testuinguruan irakurri behar den errealitatea dugu hori264, kontuan
|
hartu
behar baita merkatu nazionala eraikitzen ari zela, burgesia finkatuz zihoala, populazioaren parte handia proletarizatzen ari zela, etab.; eta hori guztia erregimen kapitalistaren ezarpenaren bere kili koloka eta muga guztiekin265, barruan kokatu behar da.
|
|
2001
|
|
|
ATa, askotan, hitz nagusi, gako hitz edo giltza hitz baten inguruan mamitzen da; beste batzuetan, ostera, hiperonimo/ hiponimo/ sinonimo erlazioen arabera ezarri ohi dira osagaidesberdinen arteko kateamenduak. Edozein modutan, AT batetik beste bateraigarotzearen deskripzio egokirik egingo bada, alderdi semantikoez gainelkarreraginezkoak ere
|
hartu
behar dira kontuan. Izan ere, ATaren kateamendusemantikoa hitz nagusi edo giltza hitzen bitartez egiten den bitartean, elkarreragin mailari dagokionean urrats tematikoen (UT) bitartez egiten da kateamendu hori.UT bat, honenbestez, AT baten barnean eta bi mintzakide edo gehiagoren arteanelkarlanean burututako hitz nagusi baten jorratzea da.
|
|
|
Izan ere, denen errealitatea ezberdina da. Ahalik eta ikasle gehienei erantzun egokiaemango badie, ikasgelako jardunbideak hori guztia
|
hartu
behar du aintzat; hots, ikasleen aniztasun horri erantzuteko mekanismoak behar ditu izan, eta, malgutasunez jokatuta ere, koherentea izango den lan eredu bat proposatu du.
|
|
|
Eta jardun hori ebaluatzeko tresna batzuk eduki behar ditugu, handik gabeziak detektatzeko. Lau puntu hauek
|
hartu
behar ditugu kontuan:
|
|
|
Bigarren iturriak lankide izan ditudan irakasleen ekarpen kritikoak emangodizkit. Ekarpen horiek, langintza berean zaildutako profesionalenak direnheinean, aintzat
|
hartu
beharrekoak dira oso. Gainera, ikuspuntu trukaketa honekgeure antolakuntza eta koordinazio sistemaren eraginkortasuna utz lezakeagerian, gauza bat baita nik pentsatu eta egin dudana, eta beste bat, seguruenez, irakasle urraskideek ulertu eta egin dutena.
|
|
|
Irizpide horiek guztiak
|
hartu
behar ote dira kontuan ordubeteko saioa prestatunahi dugun bakoitzean. Egia esanda, ez dut uste horrenbesterako denik.
|
|
|
Bestalde, gaiak, funtzioak, testuinguruak eta abar desberdinak dira espaziobakoitzean. Gainera, pertsonen bizitzan espazioek eragin desberdina dute eta haukontuan
|
hartu
beharrekoa da.
|
|
|
Beraz, gure lana ez da bukatzen euskara ikasten dutenean, erabiltzen dutenean baizik.Helburu hori lortzeko, ez da bukaera arte zain egon behar. Aitzitik, gaitasunkomunikatibo partziala lortzen duten neurrian, aurrerapausoak emango ditugu, ikasi duten hori beren ingurune hurbilean praktikara eramateko; eta, era berean, ingurune hurbilean dauden euskaldunek parte
|
hartu
behar dute aktiboki ikaslearenikas prozesuan, berau azkartzeko, eta batez ere, ohitura komunikatiboak sortzeko.Honela ikasteari kulturgintza deitu diogu.
|
|
|
Horrek aukera emango du ikaslearen eta egindako lanaren jarraipena egiteko, eta hartu diren eta
|
hartu
behar diren erabakiak aztertu eta une egokian ezarri, aldatu edo baztertzeko. Bere autonomia garatzen duen neurrian, ikasleak aholkuariaren behar txikiagoa izango duenez, saiotik saiora tarte luzeagoa utzi da, eta saioak ere bestela gauzatuko dira.
|
|
|
Aholkulariak ez du inongo erabakirik
|
hartu
behar. Hauxe da sistema honenberezitasunik handiena.
|
|
|
– Orain arte esandako guztiarengatik, irakasleak ere bere irakats estilora egokitzeko denbora
|
hartu
behar du. Teoria patxadan mamitu ondoren, praktikan jarrikoduena ikasleen onerako delako uste osoz egin du, ikasleei ziurtasunikeza kutsatu nahi ez badie behintzat.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar dugu, hala ere, laugarren maila honetan sor dakigukeenarazo bat, ikasleek lortuko duten komunikatzeko erosotasun horren eskutik etordaitekeena, hain zuzen ere. Esan dugun bezala, oinarrizko maila honetan, ikasleekhiztun arruntaren gaitasuna lortu ez duten arren, erraz eta eroso jaso eta ekoitzikodituzte ohiko testu mota gehienak.
|
|
|
Gogora dezagun berriz, emaitza hauek orientazio gisa
|
hartu
behar direla, etahorietatik ezin dela helduen euskalduntzearen eremurako ondorio orokorrik atera.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar dugu, elkarrizketa baten aurrean gaudela eta jatorrizkohiztunek elkarrizketaren arauak ezagutzen dituztela; hau da, galdera egiten duenakerantzuleak egia esaten diola pentsatuko duela, eta erantzuleak, berriz, galderaegiten dionak zinez lortu nahi duela eskatutakoa. Ikus dezagun zer adieraztenduten diskurtsoaren ustezko jira eta bueltek:
|
|
|
gobernatzen zituzten barrutietan ondasunak (estortsioaren bitartez?) erosiz edo monarkarentzat nekazariek egiten zituzten lan zerbitzu batzuk bereganatuz, hain zuzen.Baina prozedura horiek ez ziren behar adinakoak nobleziari nagusitasun erabakigarria emateko. Zergatiak ulertuko baditugu, nekazariak
|
hartu
behar ditugu aztergai17.
|
|
|
Dena den, nola justifikatu hilarri multzo honen kronologia hain goiztiarra. Hori egiteko, epigrafedun hilarriak
|
hartu
behar dira kontuan, lehen aipatutakoak?, IX. mendera eraman behar direnak. Jakina, pieza anepigrafikoak betiizaten dira goiztiarragoak.
|
|
|
Horregatik, argi dagoez dela fenomeno isolatu bat, hau da, momentu konkretu batean eta puntu geografiko batean sorturiko zerbait, batzuek ikusi nahi izan duten bezala. Fenomenoegonkortzat
|
hartu
behar da, beraz. Gogoratu Aldaieta ko nekropolia epealdi luzeanerabili zutela:
|
|
|
Nahitaez laburpena egin dugu, eta hau ere azaletik, bakoitzaren irudi tipiko tipikoaeskainiz. Dena den, kontuan
|
hartu
behar da barietate asko dagoela tokien arabera.
|
|
|
Orain arte aipatutako estrategia horiekin guztiekin batera, kronotopoarena ereaintzat
|
hartu
beharrekoa da. Emaitzak laburbilduz, lehen bi bildumetan indeterminatua13 da ia narrazio gehienetan14 Esan nahi baita, istorioen kokagunea zehazgabea da:
|
|
|
Berriz ere kontuan
|
hartu
behar da, ordea, azpilagin edo azpipopulazio ezberdinek eredu horren egokitzea behar dutela. Adibide moduan, euskararen ezagutza maila aldagai ezinbestekoa da euskara erabiltzeko; horregatik, aldagai nagusia daeuskara ez dakitenentzako, euskararen erabilera baldintzatzeko.
|
|
|
1) Talde menperatzaileetan (bizitasun etnolinguistiko altukoak) exotaldearen hizkuntzaikasteak ez du jatorrizko hizkuntza arriskuan jartzen; horregatik, motibaziointegratzailea izan ohi da exotaldearen hizkuntza ikasteko arrazoi nagusia; 2) Talde menperatuetan (bizitasun etnolinguistiko baxukoak), berriz, exotaldearen hizkuntza ikasteak jatorrizko hizkuntza galtzeko sentimendua gara dezake; horregatik, exotaldearen hizkuntza ikasteko nagusi den arrazoiamotibazio intrumentala izan ohi da. Bestalde, bigarren hizkuntz gaitasunaeta erabilera ziurtatu eta errazteko behar diren taldearteko harremanen kalitatea eta kantitatea azaltzeko, prozesu afektiboak
|
hartu
behar dira kontuan; horiek taldearteko jarrerek baldintzatzen dituzte, akulturazio teoriak dioenbezala.
|
|
|
solaskideen ezaugarrien araberakoak. Hizkuntzen arteko ukipen egoeran aplikatzen denean, hirugarren faktore bat kontuan
|
hartu
behar da: 3) Ukipen egoeran dauden hizkuntzen edo kodeen rol sozialak, erabileraren araberahonela deskriba daitezkeenak:
|
|
|
1) Lurraldearekin erlazionatuak, euskaldun proportzioa kasu; 2) Eremu sozialarekin lotuak, euskaldun proporziorik handiena eta euskararen erabilerahandiena eremurik gertukoenetan (familian, batik bat) gertatzen delako; 3) Norbanakoarekin zerikusia dutenak, bakoitzaren sare sozialaren euskaldun proportzioa (kantitatea) eta harremanen maiztasuna (intentsitatea) kasu; 4) Mintzakide moten araberakoak. Horien ezaugarri batzuk kontuan
|
hartu
behar dira; adibidez, haurrekin eta haurren aurrean hitz egiterakoan, euskaragehiago erabiltzen da.
|
|
|
4 Lan honetan ez da zuzenean kontuan hartu bestelako ikusmirarik, bainahorrek ez du esan nahi
|
hartu
behar ez direnik. Alderantziz, literaturaorokorrean esaten dena euskal testuingururako ere baliagarria bada, etaprintzipioz hala izango dela pentsatu beharrean izanda?, gutxienez honakobeste bi ikusmirak ere derrigorrezkoak izan daitezke:
|
|
|
Alderantziz, literaturaorokorrean esaten dena euskal testuingururako ere baliagarria bada, etaprintzipioz hala izango dela pentsatu beharrean izanda?, gutxienez honakobeste bi ikusmirak ere derrigorrezkoak izan daitezke: 1) Alde batetik, psikologikoa, gizabanakoen zenbait ezaugarri orokorrez gain (adinarena, adibidez) nortasunarekiko beste ezaugarri batzuk (herstura edo autokonfiantza, adibidez) kontuan
|
hartu
behar direlako. 2) Bestalde, psikopedagogikoa etadidaktikoa, euskara delako ukipen egoeran dagoen menpeko hizkuntzagutxitua, eta horregatik, oraindik ere bigarren hizkuntzari buruz aritu behardelako, gehienbat helduekin pentsatzen bada (bi doktorego tesietan bezala), euskalduntzea irakaskuntza/ ikaskuntza formalaren bitartez emango denneurrian behintzat.
|
|
|
Hortaz, nazioarteko ordainketen gaur egungo sistemari egin behar zaion aldaketak kanpo zorraren zerbitzu bikoitza baztertu behar du. Horretarako, bankugintzaren printzipioak kontuan
|
hartu
behar dira kontabilitate berrian.
|
|
|
Begira diezaiegun gertakariei. Herrialde bakoitzaren merkataritza orekaren mugaren barnean, H k H diruan ordaintzen ditu bere inportazioak, eta I k I diruan; beraz, banku gordailuen truke bat ikusten dugu alde batean 8 HM eta bestean 8 IM berdintzen dituena, truke tasa oraingoz H diruko 1 unitate I diruko 1 unitaterako izanik (zeren H herrialdearen kanpo zorraren zerbitzuaren eragina beraren diruaren kanpo balioan
|
hartu
behar baita kontuan, oraingoz). Herrialde bakoitzari bere esportazioengatik bere diruan ordaintzen zaionez, truke merkatuak 8 HM koek egindako 8 IM rako eskaria erregistratzen du eta, alderantziz, 8 IM koek egindako 8 HM rako eskaria.
|
|
|
Aipatu denez, kromatografiak erabat aldatu eta irauli du analisi kimikoen arloa. Esate baterako, arlo honetan 50.000 mila artikulu zientifiko argitaratu dira, eta kontuan
|
hartu
behar genuke ezen gas kromatografiaren eta masa espektroskopiaren erabilera bateratua 1957tik aurrera burutu dela.
|
|
|
Oro har, teorikoki onartuta dagoenez, usaina hartu ahal izateko, molekularen eta hartzaileen arteko ukipen zuzena gauzatu behar da, nahiz elkarrekintza horri buruz gutxi jakin. Hala ere, osmoforoen taldeen eragina ezaguna bada ere, molekularen estereokimika ere
|
hartu
behar da kontuan. Azken honek, usainaren gaineko eragina izango du, erreaktibitate kimikoaren gainean daukan bezalaxe.
|
|
|
Industria kimiko batera egindako bisitan usainarekin ez poluitzeko babes neurri egokiak
|
hartu
behar dira
|
|
|
etiketak, ontziak, aurkezpenak? hori guztia eta gehiago
|
hartu
behar dira kontuan perfumeen modaz hitz egitean.
|
|
|
Azken liburu horren inguruan sortutako mintegiak, hitzaldiak eta ikastaroak autorearentzako oinarri egokiak izan dira. Zer esanik ez, Udako Euskal Unibertsitateko hainbat ikaslerekin urteetan zehar gauzaturiko mintegi zientifikoak horrelakoetan bapore presioak eta kimika organikoa landu direlarik ere
|
hartu
behar dira kontuan. Eta azkenez, bibliografiaren usaina ere aitortu behar da, zeren edozein arterekiko zaletasuna ekinez garatzen baita; hau da, heziketa prozesu luze baten ondorioz sortzen da.
|
|
|
Ura. Kontuan
|
hartu
behar genuke ezen, 70 80eko hamarkadetan, perfumeen moda Poison edo Opium bezalakoen zalea zela, nolabait esateagatik usaimena ase utzi ahal duen usainak, alegia: loredunak eta espeziadunak.
|
|
|
Perfumea ez da txiripaz edo zoriz egindako nahaste usainduna, ondo ikasita eta landutako esperientziaren ondorioa baizik. Esperientzia horretan kontuan
|
hartu
behar dira lehengai usaindunen ezaugarriak, hegazkortasuna, iraunkortasuna, larruarekiko sentikortasuna, intentsitatea.
|
|
2002
|
|
|
2 Ekintza prebentibo eta zuhurren premia: ingurumenean kaltea egin aurretik, berau aurreikusi eta ekiditeko, neurriak
|
hartu
beharra. Neurri horien arteanaipagarriak dira Ingurumen Eraginari buruzko Deklarazioak, hots, lurraldean eta ingurumenean eragina izan lezaketen plan eta proiektuak aldezaurretik aztertu, gauzatuz gero sortuko lituzketen ondorioak identifikatu etaneurtu, alternatibak proposatu eta, azkenean, plan eta proiektuoi onespenaeman edo, hala iritziz gero, aldaketak egin nahiz guztiz debekatu egitenduten deklarazioak.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Sail ezberdinek eta lurralde historikoetako OrganoForalek egiten dituzten plan sektorialak, betiere lurraldearen egituran eragiten dutenak, noski. Erran nahi baita, erkidegoko nahiz probintzietako administraziokosail askok, bakoitzak dagokion arlo edo sektore konkretuan jardunez (dela errepideak, trenbideak, ibaiak, energia, nekazaritza...), lurraldearen egituran eraginnabarmena izan lezaketela, eta, ondorioz, beren jardun sektorialaren plangintzanlurraldearen antolaketaren aldagaia ere kontuan
|
hartu
behar dutela (LAAen etaLAZPen ildoak errespetatuz eta betez).
|
|
|
Egoera hori zehazteko, bi adierazle nagusi
|
hartu
behar dira kontuan: sortasuna (jaiotzak alegia) eta hilkortasuna (heriotzak).
|
|
|
Kutsadura: kutsadurak eragina du itsasoko baliabideetan, eta turismoareneragina ere kontuan
|
hartu
behar da.
|
|
|
9.2 atalean aipatu dugunez, zerbitzuen hedapenaren kausak aztertzerakoan, egile batzuek haien errenta elastikotasuna ondasunena baino garaiagoa izatea ipintzen zuten arrazoi nagusitzat. Ebidentziak hipotesi hori lurperatzen duenez, hedapen tertziariorako zerbitzuetako gastua ulertzeko, aurrerapen teknikoa eta prezioerlatiboak
|
hartu
behar dira kontuan, ezinbestez.
|
|
|
Joera hori bultzatzen duten elementueierreparatuko diegu segidan. Besteak beste, gogoan
|
hartu
beharrekoak dira ekonomiaren globalizazioak eta nazioarteko merkataritzaren liberalizazioak zein erregulazioak ondasunen eta zerbitzuen merkatuetan bultzaturiko eraldaketak5 Gainera, ezin da ahaztu ezen, produkzioaren eraginkortasuna handitzeko, lanaren espezializazioa areagotu egin dela, hala enpresaren barnean nola produkzio sistema osoanzerbitzuetako funtzioak mugatuz eta kanporatuz.... Bestetik, kontsumoaren arlokoeraldaketek ere aisia eta informazioa lehenesten dute, zerbitzu jardueren eskariaareagotuz eta kalitatea merkatuetako interesgune nagusi bihurtuz.
|
|
|
Aldi berean, negoziazio horretan zergei dagozkien balizko aldaketak sartzendira, Estatuak ezin baitu, bere kabuz, EAEren lurraldean zergarik ezarri. Adibidez, zerga berriak agertzen badira eta euskal administrazioak kontuan
|
hartu
behar baditu, Ekonomia Itunean arautu behar dira. Horrela 1986an Balio Erantsiaren gainekoZergarekin hala gertatu zen; hain zuzen ere, Europako Ekonomia Elkarteak horrelaaginduta beste estatu kideekin harmonizatzeko ezarri behar izan zuten zerga hori, bai Estatuan eta baita Hego Euskal Herrian ere.
|
|
|
sarrera publiko gehienak foru aldundiek bildutako zergaitunduei dagozkie. 1998an, adibidez, lau foru aldundiek aurrikusitako sarrera guztien %86 osatu zuten zerga itunduek, hau da, lau herrialdeen BPGaren %19, 3.Kontuan
|
hartu
behar dugu, dena den, presio fiskal hori zenbatzean ez dugula sartuez administrazio zentralak Hego Euskal Herrian batzen dituen zergak, ezta tokiantokiko administrazioenak ere. Beraz, benetako presio fiskala handiagoa da.
|
|
|
Lanaren ekarpena zenbat eta handiagoaizan, enpresek (produkzioa areagotzearen bidez) mozkinak lortzeko aukera handiagoa dute. Horregatik, lan indarrak mozkinen gain duen eragina aztertzeko orduan, ordainketez (kostuez) gain lan indarraren ekarpena ere
|
hartu
behar da kontuan.
|
|
|
Negoziazio kolektiboen egiturari helduz, kontuan
|
hartu
behar da sindikatueknegoziazio maila ezberdinak dituztela: enpresa mailakoa eta, sektore mailakoa edonegoziazio zentralizatua.
|