|
2005
|
|
|
Hala ere, subjektu kolektiboaren nortasunean, baterokatasun eta desberdintasuna ikusten eta arakatzen saiatu behar dugu. Horregatik, herri ikuspegia esaten dugunean, gizartean islatzen zaiguna, abiapuntutzat
|
hartu
behar dugu, herri eta gizartea multzo berekoak baitira.Badago gai bat, besteak beste, historia nazionalari buruzkoa. Estatu nazioak XIX. mendean eraiki eta antolatu zirenean, Espainian nazio politiko bakarra zegoela adierazteko historia nazionalak idazteari ekin zioten.
|
|
|
Euskaltzaindiaren barruan ere piztuta zegoen eztabaida hori eta egun bizi dugun estandarizazio prozesuaren oinarriak jarri ziren 1958 urtean Euskaltzaindiak Bilbon egin zuen Euskaltzaleen biltzarrean'. Idazle gehienak etorri ziren bat euskara estandarizatzeko beharrarekin, baina behar hori onartzen zutenen artean ere, askotariko iritziak zeuden euskara batuaren oinarritzat
|
hartu
behar zen euskalkia erabakitzeko orduan2. Azkenik nagusitu zen iritzia erdialdeko euskalkietan (gipuzkera, goi nafarrera eta lapurtera) oinarrituriko hizkuntz ereduaren aldekoena izan zen,
|
|
|
Edonola, Elorduik (1995) azpimarratu duenez, ikertzaile zenbaitek ohartarazi gaituzte zail samarra gertatzen dela askotan aipaturiko hiru mota horietako aldaketak bereiztea. Edozein aldaketa ez dugu a priori ahulgarritzat
|
hartu
behar; izan ere, aldaketa batzuek funtzio jakin bat dukete euskara garai berrietara egokitzeko saioetan eta ahulgarriak baino indargarriak dirateke orduan. Ezaugarri soziolin
|
|
|
12 Euskara Teknikoa izeneko gaien irakasleak dira, beste batzuen artean, profesional egokiak mota honetako eginkizunak aurrera eramateko, hizkuntzalaritzarekin eta euskara tekniko zientifikoarekin lan egiten baitute. Hizkuntzalaritza aplikatuak hizkuntzalaritza teorikoa ren ekarpenak ere kontuan
|
hartu
behar ditu eta haren eginkizuna neurri handian erabiltzai leei zuzenduta badago ere, ateratzen dituen ondorioek erkagarriak izan behar dute, hiz kuntzalarien bermea edota kritika jaso ahal izateko.
|
|
|
Esparru berezitu horietako zientzialariek, aldiz, argi eta garbi nahiago dituzte termino horiek, euskaraz asma litezkeen txikijale edo antzeko zerbait baino adigai berezitu horietarako nazioartean erabiltzen diren terminoen ordain zuzenak baitira. Hortaz, ekonomia eta hizkuntzaren gaineko eraginkortasun txikia kontuan
|
hartu
beharrekoak dira maila honetan.
|
|
|
' 30 Ikus Elordui (1995). 500EVSKARA BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOAgara hizkuntza menderatuak menderatzailearekin berdintzera jotzen duenean, eta hizkuntz bereizteaz, aldiz, hizkuntza menderatuak menderatzailearen eredutik urruntzera jotzen duenean. Kanpo eragiletzat har daiteke hizkuntza indartsuago batekiko ukipena, baina kanpo eragiletzat
|
hartu
behar dira era berean estandarizazioa eta oro har hizkuntzalarien, zuzentzaileen, estilo liburuen idazleen e.a.en esku hartzea. Azkenik, barnetik eragindako aldaketak ere bereizi behar ditugu eta lan honen testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria.
|
|
|
Decrept en ondotik, Jose Eizagirrek berak
|
hartu
behar zuen laster Euskaltzaleen buruzagitza, eta gero, bat bestearen ondotikJean Etxeparek eta Louis Dassancek, bainan ez zuten engoitik Biltzarraren buruzagi bihi baten prosak ez bertsoek sekulan gehiago Errepublika kordokatu: hain gogorki zion alabaina, lehen aldian berean, Mauleko suprefetak ahoa hetsi botza altxatu nahi izan zuen Georges Lacombe gerlari ohi eta ameslari ausartari!
|
|
|
Baina ez da urteen kontua bakarrik aintzat
|
hartu
behar dena euskal kaze taritza historikoan, nahiz hori ere bai (dAbbadiek ere beste 25 bat urtez ida tzi bide zuen, B. Adémak eta J. Etxeparek 30 batez gutienez, etab.). Hiriart
|
|
|
Berriemaleei helarazi instruzioetan kazetaegilearen jokaeraz ondoko puntuak finkatu zituen: ...ra ongi dela esatea haizu zaio kazetae gileari (E 847); gizon publikoen huts publikoak behar denean bakarrik ager tuko dira (E 1154); ez da haizu bizitza pribatua ukitzen duen berririk agerta raztea (E 1155); berri anitz eta orotarik behar da (E 1157); amen omenkako berririk ez igor (E 1425); berri igortzale anonimoen berririk ez da agertarazi ko (E 1154); kazetak ematen dituenak bere gain
|
hartu
behar ditu (EO 15 1905
|
|
2019
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar da XIX. mendearen azken herenean jaiotako belaunaldi garrantzitsua desagertzen ari zela. Haiek izan ziren euskal kulturaren maila jaso zutenak XX. mendearen lehen herenean hainbat elkarteren bidez. Galera natural hori, gerra zibilaren eta Mundu Gerraren traumak areagotu egin zuen.
|
|
|
Bestalde, nabari da N. Oleaga idazkariaren jarrera adoretsua, R. M. Azkue zenaren laguntzarik gabe eta I. M. Echaidek Bizkaian zuen eragin ezarekin, berak
|
hartu
behar baitzuen erantzukizun guztia BPD eta JCVko agintarien aurrean. Seguru asko gorabehera horiekin lotuta, Euskaltzaindiaren egoitza hondatua konpontzeko ardura eman zitzaion idazkariari azaroko batzarrean, akta zirriborroaren arabera.901
|
|
|
Frantziskotarraren idazlana problematikoa izan zitekeen, euskara estandarraren auziak hizkuntzaren estatusarekin zuen lotura zuzenagatik, eta euskaraz idatzitako prosa lan jasoa zelako, diktadura frankistan ordura arte baimendutako literatura lanak ez bezala. Hala ere, kontuan
|
hartu
behar da BPDko presidenteak G. Riestrari F. Krutwigen hitzaldia salatu zionean, L. Villasanterenaren edukiak ez zuela inolako eragozpenik adierazi ziola.918
|
|
|
919 Kontuan
|
hartu
behar da BRSVAP ere atzerapen handiarekin plazaratzen zela eta L. Villasanteren hitzaldi osoa (bi zatitan) urte amaieran zabaldu zela. BRSVAPen 1952ko hirugarren eta azken zenbakia, adibidez, 1953ko otsailean banatu zen (ABA AIB:
|
|
|
Linguistikaren autonomiaren aldeko eta amateurismoaren kontrako aldarria zen, bere burua erreibindikatu nahi zuen goi mailako filologo baten haserrea. Kontuan
|
hartu
behar da formazio linguistiko aldetik, bera zela zalantzarik gabe tokiko lagunik gaituena, A. Tovarren edota R. Lafonen lantokiak Euskal Herritik kanpo baitzeuden.
|
|
|
Aipatutako EGLZ DCEko kide guztiek erbestera joan behar izan zuten, hil edo atxilotu ez bazituzten. Euskararen gizarte sustapen lan hori politikoki zein delikatua zen frogatzen du zeregin horretan gehien konprometitutako euskaltzainek erbesterako bidea
|
hartu
behar izateak: D. de Inza, B. Echegaray, S. Altube edota R.
|
|
|
Madril Alcaláko apezpikuak, zina heretikotzat jota, promes baino ez omen zuen egin. Kontuan
|
hartu
behar da gerra zibileko jazarpen giroak susmagarri bilakatu zituela ortodoxia katolikotik kanpo aritutako guztiak. Donostiako liburutegi eta liburu dendak depuratu zituen batzordeak, adibidez, P. Barojaren" pozoi intelektuala" edota W.
|
|
|
Bestalde, diktaduraren politika linguistikoaren aurkako salaketak indargabetu nahi ziren operazio kosmetiko batekin. Euskaltzaindiaren jarduera baimentzen zuen erregimenak herri hizkuntzen babesle gisa aurkeztu nahi zuen bere burua, maila publikoan eta ofizialean bestelako erabakirik
|
hartu
behar gabe. Akademiaren berpiztea baimentzeaz den bezainbatean, argi dago J. M. Areilza JCVren batzorde iraunkorreko burua izan zela sustatzaile nagusia.
|
|
|
Baldintza zail horietan argitaratu zen, adibidez, P. Barojaren Comunistas, judíos y demás ralea (1938) antologia, E. Giménez Caballeroren hitzaurrearekin (García de Juan 2016). Kontuan
|
hartu
behar da Mundu Gerrako urte horietan Espainiako arkeologiaren burua Julio Martínez Santa Olalla() filonazia zela. Berari esker, J. Caro" Sociedad Española de Antropología, Etnografía y Prehistoria" ko (SEAEP) idazkariorde izendatu zuten 1940an, eta hurrengo urtean J. Urquijo bera izendatu zuten elkarteko kide.299 Barojatarra hizkuntza paleohispanikoak ikertzen ari zen, baina ez zetorren bat inperialismo arrazalogiko falangistarekin, Iberia zeltiko elebakarra kosta ahala kosta irudikatu nahi zuena.
|
|
|
J. M. Seminarioren gutuna R. M. Azkueri, Kontuan
|
hartu
behar da adinagatik J. M. Seminario zela F. Krutwigi gehien hurbiltzen zitzaion euskaltzaina. Beste guztiak XIX. mendean jaiotakoak ziren.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar da F. Krutwigek 1949ko irailean aurkeztu zuen dosierraren bidetik, Euskaltzaindiaren batzar gehienak Donostian egin zirela azken bi urteetan. artean hamahiru batzar egin ziren:
|
|
|
Pablo Pedro Astarloa() apologistaren bigarren mendeurrena Durangoko Udalarekin ospatzeko erabakiaz beste, Euskaltzaindia izan zuten hizpide. Kontuan
|
hartu
behar da aurreko urtetik harremanak erabat gaiztotuta zeudela, eta JCVk ez ziola diru laguntzarik ematen Akademiari. Hain zuzen, 1951n Bilbon egindako J. Gorostiagaren sarrera ekitaldian esandakoek JCVko kideen ezinegona eragin zuten.
|
|
|
Batzar deiak berandu jasotzen omen zituzten, eta muga zeharkatzeko eskaera egitetik baimena eskuratu arte, sei egun igarotzen ziren. Hori zen batzarretara ez agertzeko arrazoi nagusia, baina kontuan
|
hartu
behar da erbesteko abertzaleekin zuten harreman estua, EJ GEk diruz ere laguntzen baitzituen Pirinio Behereetako euskal argitalpenak.1179
|
|
|
Hutsegite handia izan zen hura, euskararen erabilera publikoak garai hartan zuen babes sendoenari (ortodoxia katolikoa) haginka egin baitzion. Atzera bueltarik gabeko erabakia zenez, erbesterako bide nekeza
|
hartu
behar izan zuen. Hamar urte igarota, Vasconia (1963) saiakera politiko mindua idatzi zuen, frankismoaren aurkakoa ez ezik, EAJ PNVren kontrakoa ere bazena.
|
|
|
Ikusi dugunez, ordura arte Iruñeko alkate zenak harreman adeitsua gorde zuen Akademiarekin, Errepublikan parlamentario gisa izan zuen jarrera politiko irekiagoarekin bat zetorrena. Kontuan
|
hartu
behar da M. Gortarik, EI SEVeko kide izateaz gain, CEDAren ildoko ideologiatik Euskal Herriko Autonomia Estatutu bateratuaren alde egin zuela, eta horregatik V. Pradera eta E. Esparzaren erasoak jaso zituela. Hain zuzen, M. Gortari presidentearen jarrera giltzarri izan zen NFDren eskuduntzak babestu eta L. Valero Nafarroako gobernadore zibil falangista 1955ean kargugabetzeko (Estornés Zubizarreta 1990; García Sanz Marcotegui & al. 1998; Agirreazkuenaga & al. 2007; Mikelarena Peña 2013). 1053
|
|
|
1954an, egoera erlatiboki normalizatuan, Euskaltzaindiak 23.750 pezetako diru laguntza jaso zuen, itolarri ekonomikoa gainditzeko bidean jarrita, inflazioa gorabehera. Dena dela, kontuan
|
hartu
behar da JCVk 1953an eta 1954an CSICen" Patronato José M.ª Quadrado de Estudios e Investigaciones Locales" etik soilik hori baino gehiago jaso zuela. Honela banatu ziren JCVren 1954ko diru laguntzak:
|
|
|
" Arana Goiri idatz iztilari" artikuluan bere betiko leloari eutsi zion. S. Arana 1903an hil geroztiko linguistika eta filologia kontuan
|
hartu
beharra, ortodoxia antzuan erori gabe. A. Ibinagabeitiak, aldiz," Arana Goiri euskel idazle" artikuluan EAJ PNVren sortzailearen defentsa politikoagoa egin zuen (Alderdi 1953; 1954).
|
|
|
M. Azkuek bere hiztegiari egindako gehigarriak eta Latsibi bizkaierazko nobela argitaratu lituzketela, azken hori Euskera agerkarian zatika. Batzarrak idazkariaren proposamena ere ontzat eman zuen.1121 Kontuan
|
hartu
behar da N. Oleaga erabateko garbizalea zela, eta ez zituela inolaz ere Aro Modernoko euskal idazleak eredugarritzat jotzen (Urgell 1991: 903).
|
|
|
Axularren" Gero" ari dira, nik ere zerbeit laguntzen diet, imprimatu nahiean; 1ko edizionea den bezala, oraiko graphian emana: " rr" doble eta" ll" dobleaikin; eta" h" letrak errespetatuz, ez denak..., ezen hemengoentzat zuzendua baitago; eta hemen traba handia da letra hori; hala erabaki dugu, konsonantekin dauden" h" ak ekentzea eta vocal en artekoak konserbatzea; bide bitxia da, bainan, zerbait erregela
|
hartu
behar," h" ak gutxitzeko; horreri buruz ere nahi ginuke mintzatu, eta erakuts zuri zenbeit orrialde; lana abantzu finitua dago (Andiazabal & al. 2005: 226). 1167
|
|
|
M. Azkuek beti saihestu zuen jarduera. Euskaltzainburuordeak uste zuen Akademiak erabaki ofizial bat
|
hartu
behar zuela arazoarekiko, baina presaka ibili gabe. Erruki zen F. Krutwigez, bere senean ez zegoelakoan, eta damutzeko aukera eman nahi zion:
|
|
|
Milkowicz, Ch. Bally, E. Richter, J. Urquijo, J. Ithurry, A. Dirr edota A. Rovira.710 Informe de los señores académicos A. Campión y P. Broussain a la Academia de la Lengua Vasca sobre la unificación del euskera (1920) ere baliogabetu zuen, J. Leiçarragaren euskara literarioari jarritako eragozpenak funsgabeak zirelakoan.711 Kontuan
|
hartu
behar da, bestalde, euskal literatura klasiko hori ez zela erraz eskuratzen eta oso ezezaguna zela, baita euskaltzaleentzat ere.712
|
|
|
N. Ormaechea eta I. Fagoagarekin izandako arazoek bideratuta edo gutxienez estalita ziruditen. Kontuan
|
hartu
behar da J. Zaiteguik gorabehera horien guztien berri bazuela, baina zurikeriaz jokatzea erabaki zuen, horrek aldizkarien arteko lehia iradokitzen duelarik (Iztueta & Diaz 2007b: 283, 295).
|
|
|
J. Gorostiagaren" Bizkai zaharreko izenak" apirilean bidali zion F. Krutwigek eta 1952ko maiatzeko zenbakian agertu zen.736 Ez ordea beste bienak, seguru asko arrazoi politikoengatik: " Seminario iauna guztiz faxista baita goganbehaŕtsua da, eta orain niri baietz erranagatik’ beharr bada geroz ezetz eŕan diroke". 737 Dena dela, kontuan
|
hartu
behar da Guatemalako aldizkaria nekez argitaratu eta atzerapen handiarekin iristen zela Espainia frankistara. Era berean, F. Krutwigek" h" grafemadun hitzen zerrenda eta Akademian irakurritako" Sobre ortografía vasca y el vascuence escrito" lana bidali zizkion, bere estandarrerako proposamenak azaltzeko.
|
|
|
1949ko apiriletik GPDko presidente zen Avelino Elorriagari zuzenean baimena eskatzera ere ez zen ausartu, erantzuna ezezkoa izango zelakoan. Kontuan
|
hartu
behar da A. Elorriagak kudeatzen zuen ur kontagailu enpresako kide kapitalista izan zela I. M. Echaide artean, baina utzi egin zuela desadostasun etikoengatik. Gainera, euskaltzain foruzaleak zenbait gorabehera izan zituen GPDko agintariekin, artean probintziak telefono sarearen eskuduntza behin betiko galdu zuenean (Etxaide Itharte 1986:
|
|
|
R. M. Azkueren gutuna J. Zuazagoitiari, Kontuan
|
hartu
behar da une horretan Bilboko Udala JCVren egituran integratzen ari zirela, araudi eta kide sorta berriarekin, eta, teorian, Akademiarekiko lotura estuagoa ere sortu zen (BFAH EC: " Libro de Actas de la Junta de Cultura de Vizcaya",, Junta de Cultura C).
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar da BPD eta GPDek gutxieneko autonomia fiskala eta gastu ahalmena galdu zituztela kontzertu ekonomikoen ezabatzearekin. Hala ere, JCVren 1946ko diru sarrerak 85.471,40 pezetakoak izan ziren eta gastuak, aldiz, 84.524,60 pezetakoak.
|
|
|
Euskera agerkarian, bi zatitan (1956an eta 1982an) argitaratu ziren. Horregatik, kontuan
|
hartu
behar da 1940ko hamarkadako batzarren eduki eta erabakiak ez zirela publikora zabaldu eta oso eragin mugatua izan zutela korporazioko zirkulu txikitik kanpo. Zenbait euskaltzalerekin
|
|
|
Aldizkariak jarrera bakegilea izan zuen, eta euskal apezpikuen alde egiteaz gain, bi alderdien arteko negoziazioan konprometitu zen. Kontuan
|
hartu
behar da Baionaldeko prentsa ia guztia profrankista zela, S. Arotçarenak zuzentzen zuen Eskualduna kasu mingarriena barne. Espainiako 90 harpidedunak gerraren ondorioz galduta, Gure Herriaren 1936ko azken zenbakia bertan behera uztea erabaki zuten.
|
|
|
678 Kontuan
|
hartu
behar da 1951n BRSVAP izan zela akademikoen lan gehien argiratu zuen aldizkaria: R.
|
|
|
S. Michelenaren poema liburuari egindako kritika bidali zion eta N. Ormaechearen Euskaldunak, argitaratu baino lehenago, irakurria zuela adierazi.689 Ekainaren 28an euskaraz idatzi zion berriz Arantzazuko santutegira. Badirudi frantziskotarrak F. Krutwigen" Sobre ortografía vasca y el vascuence escrito"() irakurri eta zen685 Kontuan
|
hartu
behar da garai hartan euskarazko testu arruntak agertzen zituzten salbuespenezko kasuak zirela, Eliza katolikoaren babesari esker. Arantzazuco Andre Mariaren Egutegia 1947az geroztik argitaratzen zen eta 25.000 ale inguru banatzen zituen, Gipuzkoan bereziki (Intxausti 2014a:
|
|
|
Diario de Navarra;). Kontuan
|
hartu
behar da Bizkaian, gerra zibilera arte, BPDk nahiz Bilboko Udalak antolatutako euskara katedrak egon zirela, baita euskaraz ematen zituzten baserri auzoetako eskolak ere. EAJ PNVren agerkariak, esaterako, editorial oso gogorra argitaratu zuen diktaduraren euskararekiko asmoak salatzeko:
|
|
|
Baina oraingoan," yagoleen" saila berpiztean egin zuen indar gehien. Kontuan
|
hartu
behar da JCVk 1941ean Euskaltzaindia berrabiatzeko baimena eman zuenean," ikerleen" eta" yagoleen" sailak desagertu egin zirela. N. Oleagak ere J. Gorostiagaren sarrera ekitaldian adierazi zuenez, Akademiaren zeregin nagusia hizkuntza gizartean sustatzea zen.
|
|
2021
|
|
|
...1993) lanetan, Thompsonek hedabideak kulturaren ikerketa soziologikoaren erdigunean jartzen dituen metodoa aurkezten du, lehen oinarri teoriko gisa antropologian White edo Geertz bezalako egileek garaturiko kulturaren ikuspegi sinbolikoa baliatuz, baina ikuspegi horri dimentsio estrukturalista bat gehituz, zeinuen eraikuntza eta hautematea behar bezala ulertzeko testuinguru soziohistorikoa kontuan
|
hartu
behar dela ulertzen baitu:
|
|
|
Interpretazio lanetarako hedabideen analisian hedabideen eskaintzak daukan harrera kontuan
|
hartu
behar dela gaineratzen du estatubatuarrak. Hor ere egingo da ahalegina, lehen zikloetan orokortasun batzuk baino askoz gehiago eskaintzeko modurik egongo ez bada ere.
|
|
|
Ez zion bertsolaritzari aurreko hamarkadetan egotzi zitzaizkion gaitzak planteatzeari uko egin. Eta bertsolariak jantzi beharra eta euskal intelligentsiak egokitzapen horretan bere gain
|
hartu
beharreko ardura azpimarratu zituen:
|
|
|
" Ezagutzak egin zituzten 1836an, Brasilerako bidean, Andromède itsasontzian, eta geroztik harreman onak atxiki dituzte. Hendaiako Abbadia jauregiari azken harria eman beharra zion enperadoreak, baina 1870ean alemanen aurkako gudua galdurik, haiek presoner eginik, desterrurako bidea
|
hartu
behar izan zuen, Ingalaterraruntz. Beraz harri bat eskas du Abbadiak balkoi batean, adiskidantzaren lekuko ederra delarik hutsune hori" (2012:
|
|
|
Arrakasta hori endelegatzeko, liburu hark gauzatu zuen iraultzaren elementuak
|
hartu
behar dira gogoan. Lehenik tematikaren eraberritzea[...].
|
|
|
108). Horrela, Thompsonek elkarreragin eremuko agenteen helburuak eta estrategiak kontuan
|
hartu
behar direla dioenean18 baliabide sinbolikoen kasuan helburuak kolektiboak izango direla gaineratzen du nafarrak; edota Thompsonek agenteen kokapena kontuan hartu behar dela seinalatzen duenean (1993: 233), estaturik gabeko komunitateen ondare kulturalaren kasuan komunitatearen eta estatu barneratzailearen arteko harremanari erreparatu behar zaiola.
|
|
|
108). Horrela, Thompsonek elkarreragin eremuko agenteen helburuak eta estrategiak kontuan hartu behar direla dioenean18 baliabide sinbolikoen kasuan helburuak kolektiboak izango direla gaineratzen du nafarrak; edota Thompsonek agenteen kokapena kontuan
|
hartu
behar dela seinalatzen duenean (1993: 233), estaturik gabeko komunitateen ondare kulturalaren kasuan komunitatearen eta estatu barneratzailearen arteko harremanari erreparatu behar zaiola.
|
|
|
Irazuk, esaterako, mugitzen den lan bolumenak eskatzen duen dedikazioa aipatzen du: " Beti izan dut garbi bolumen honen ardura
|
hartu
behar baldin baduzu, dedikazio oso handia behar dela. Nik, ardurak izan nituenean, ez nuen ez denborarik ez tarterik ardura horrek behar zuen neurrian ejerzitzeko" (Barandiaran, 2011:
|
|
|
Errealitatearen desitxuraketa bat dago hor, baina ezinbestean ematen da. Batetik, beste formatuak gehienetan eremu pribatutik oso gertu mugitzen dira, eta interes publikotik gehiago daukanetik
|
hartu
behar duzu. Bestalde, esan bezala, bestelako formatu horien laburpena, edizioa eta abar askoz ere konplikatuagoak dira.
|
|
|
1997tik aurrera zerbitzu publiko bat eskaintzen zuenez, hala zegokion laguntza publikoa ere hasi zen jasotzen, baina martxan jartzea eta lehen urteetako finantzaketa osoa Elkarteak
|
hartu
behar izan zituen bere gain. Ekonomikoki larri ibiltzea tokatu zitzaion, eta hainbat fronte irekita zituen erakundeak gisako proiektu batean hainbeste indar eta baliabide xahutzeak erakusten du bertso munduak bilketan ardaztutako lan ildoari ematen dion garrantzia.
|
|
|
Belaunaldi aldaketa, neurri handi batean, ohikoa denez, aurreko belaunaldiak adinagatik erretiroa
|
hartu
behar izango duelako gertatuko da, baina Elkartearen profesionalizazioarekin ere izango du zerikusirik. Elkarteak lehen hamarkadetan dokumentazio zentrokoez harago ez ditu bi langile baino izango, baina 2000ko hamarraldian hazkunde nabarmenean sartuko da:
|
|
|
Esaterako, Koldo Tapiaren azalpenak: " 2003ko urte hartan batzuk tira egiten ari ginen fuerte ikusten ari ginelako ikerketaren bideak lehentasuna
|
hartu
behar zuela, hor behar genuela azpiegitura sendoa sortu, bertsolaritzak, bertsogintzak eta euskalgintzak orokorrean zituen beharretik erantzuteko. [...] buruan genuen institutu baten itxura antzeko zerbait izan lukeela, eta Unibertsitateak barruan egon behar zuela.
|
|
|
Besteek telebistaz bazekiten baina bertsoaz zekien lehenengoa bera izan zen eta laguntza handia izan zen niretzat. Ordura arte bertsoari buruzko erabaki guztiak neuk
|
hartu
behar izan nituen, oso bakarrik, eta Joxe Marirekin beste gorputz bat hartu zuen taldeak. Felix Irazustabarrena ere batu zen laister eta hura ere bertsozalea zen.
|
|
|
Bikoiztu egiten ditu beste hiruren kopuruak. Izatez, datua ulertzeko hainbat faktore eta gertakari
|
hartu
behar dira kontuan. Hasteko, Hernandorenak antolatutako hainbat txapelketa irabazi zituen:
|
|
|
Eta bertsolariak bere burua egoera berrietara egokitu beharra dauka bat batean[...]. 78 aldera, bertsolariek ze jarrera
|
hartu
behar zuten ez zekitenez, gehiago zekien bati deitu zioten, (ez dakit ziur nor zen gehiago zekien hura baina Abel Muniategi zela esango nuke) hitzaldi batzuk eman ziezazkien. Hartaraino aurkitzen zuten nonbait galdua euren burua.
|
|
|
Harreman horietan medioen beharrak ez ezik mugimenduaren hedapen estrategiarenak ere aintzat
|
hartu
behar direla ulertu du bertso munduak:
|
|
|
Dikotomia hori zalantzan jarri izan da gerora, mugimendu guztiek, neurri batean edo bestean, izaera politiko bat dutela eta aldi berean kulturgileak direla azpimarratuz (Larrinaga, 2007b: 133), eta azterketa integral batek bi alderdiak
|
hartu
behar dituela kontuan ulertzen da egun.
|
|
|
Salbuespen bakarra gaia jorratzen duen hedabide kopuruarena litzateke: 84 hedabide identifikatu dira, Euzko Pizkundean 72 eta Lore Jokoetan 163 Datu hori esplikatzeko kazetaritzak berak izandako bilakaera
|
hartu
behar da kontuan. Izan ere, XIX. mendean panorama mediatikoa askoz ere ezegonkorragoa zen, bizitza laburragoa izaten zuen egunkari edo aldizkari bakoitzak, eta berriak ere askoz sarriago sortzen ziren.
|
|
|
Hori izan da lehen hipotesi nagusia: izan den garapena ulertzeko berrikuntza bezain kontuan
|
hartu
beharrekoa izan zitekeela jarraitutasuna.
|
|
|
281). Buelta batzuk eman zaizkio arrakasta horren azalpenari, eta ikusi da bertso munduak hedabidetzeko eta bereziki telebistaratzeko egindako apustu indartsua ere kontuan
|
hartu
behar dela azalpen horien artean.
|
|
|
Moeta askotako publiko baten aurrean bertsolaritzak zer bide
|
hartu
behar du. Zein dira, bestalde, bideak?
|
|
|
18 kritika zenbatu genituen 2000 urtean, eta 67, aldiz, 2009an. Kontuan
|
hartu
behar da, halaber, tartean martxan ipini zela Literatur Itzulpena Hedabideetan ekimena (Ibarluzea, 2011).
|
|
|
Dagokigun pasarteko itzultzailea jakitun da testua interpretatzen ari dela, eta testuaren interpretazioa hainbat angelutatik egin daitekeela, subjektuaren posiziotik, alegia. Halaber, hartzailearen itxaropen eta aurrejuzguak ere kontuan
|
hartu
beharraz ohartzen da itzultzailea. Hala, ezin daiteke interpretazio bakarrera heldu, Hermansek dioen gisan:
|
|
|
Gisa berean, literatur eremuaren autonomizazioa dagokigun historia lan hau idazten duen garaian gertatzen ari zela adierazten du, eta jakitun zen berak idatzitakoa autonomizazio horren eragile edo emaitza zela, aldez edo moldez. Literaturaren historia egiteko irizpide literarioak aintzat
|
hartu
behar direla uste zuen, ordura arte egin ez bezala (1976: 57).
|
|
|
Biak bereizten dituen ezaugarria autorearen etika da. Edonola ere, kontuan
|
hartu
behar da hauste edo transgresio hutsak ez duela artelan bat egiten (Sapiro, 2010: 55).
|
|
|
Ekoizpen urriko eremuak aztertzeko metodologiari dagokionez, posizioen interpretazio bikoitzetik abiatu behar da. Batetik, kultur eremuari dagozkion posizio hartzeen unibertsoa
|
hartu
behar da kontuan, eta, bestetik, eremu aliatuen edo etsaien posizioekiko harremanen multzoa. Munta berezia du, gainera, eremu mugakideekiko posizioak aztertzeak, eremuaren beraren existentziari buruzko hainbat auzi interpretatzeko balio bailezake (Bourdieu, 1984:
|
|
|
3 Oso kontuan
|
hartu
behar da hori, batez ere, euskal literaturaren hasierako testuetan. Esaterako, esan genezake Lazarragaren eta Axularren lanetan sormenaren eta itzulpenaren muga oso lausoa dela, eta kontuan hartu behar da orduko literaturaz eta itzulpenaz ari garenean orduan itzulpena eta sormena ulertzeko beste modu bat zegoela.
|
|
|
3 Oso kontuan hartu behar da hori, batez ere, euskal literaturaren hasierako testuetan. Esaterako, esan genezake Lazarragaren eta Axularren lanetan sormenaren eta itzulpenaren muga oso lausoa dela, eta kontuan
|
hartu
behar da orduko literaturaz eta itzulpenaz ari garenean orduan itzulpena eta sormena ulertzeko beste modu bat zegoela. Beraz, eremuen arteko interrelazioa bai literatur itzulpenaren bai literaturaren historia berrirakurtzeko modu bat da.
|
|
|
Bi arrazoi nagusi egon litezke oinarrian. Batetik, egituratzen eta bereizten ari den barne eremuan posizioa
|
hartu
beharra; hots, barne eremua bera autonomizatzeak eta idazleak eremu batean edo bestean zein sormeneta itzulpen praktikan (edo bietan), kokatu beharrak, gaiari buruzko kontzientzia eta pentsamendua areagotu eta agerrarazi du. Bestetik, badirudi euskal literaturan ere idazletza esperientzia literaturan agerrarazteko joera hazi egin dela azken urteotan, 86 eta, idazleek gertuko jarduera dutenez gero, ia ezinbesteko gaia dute; gisa horretan, egoera diglosikoan bizi den literaturaren eta hizkuntzaren kezkak sortutako antsietateak plazaratzen dituzte oro har.
|
|
|
prozesu mentalak, erabakiak hartzeko prozesuak... dira fokuak. Hala ere, kontuan
|
hartu
beharrekoa da itzulpen ikasketetan aztertzen eta deskribatzen diren hainbat testuinguru mugetan kokatzen direla, pluralak direla (Chesterman, 2006: 11).
|
|
|
Sari nazionalerako egin behar eta behin baino gehiagotan gertatu izan zait nobela bat, Gorde nazazu lurpean adibidez, zatika eman izan beharra garaiz iristeko. Orduan, testu hori neronek neurea egin izan dut, hori bai; zeren eta kontuan
|
hartu
behar da nik ere badudala nire gaztelera bat ere.
|