|
2006
|
|
|
Beraz zenbakietara jo baino lehenago aurreneko galbahe hori kontutan
|
hartu
beharra dago.
|
|
|
Horrela batez beste, euskaldunak gero eta gazteagoak izatea zantzu positibotzat
|
hartu
behar dugu. Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio.
|
|
|
Dena den gertaera hori, III. Taulan beha daitekeena, puztuta dago ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde horri batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako. Aipatutako hau aztertzen dugun prozesuaren beste ezaugarri bat baino ez bada ere, gure ustez oso kontutan
|
hartu
beharrekoa da. Hala ere lan honetarako adinari lotutako beste alderdi batzuk gehiago interesatzen zaizkigu.
|
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik, beraien osagai indibidual zein kolektiboak kontutan
|
hartu
behar dira, zeren hizkuntz aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da. Beraz, hizkuntza politika guztiek bi oinarri kontutan hartzen dituzte:
|
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik, beraien osagai indibidual zein kolektiboak kontutan
|
hartu
behar dira, zeren hizkuntz aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da.
|
|
2007
|
|
|
auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago edukitzeko...). Horiek erabiltzen ikasi dugu eta, gainera, ikasteko prestutasuna eta gogoa erakutsi dugu; izan ere, teknologiaren erabilera egokiak ekar diezazkigukeen abantailak geure aldeko indar-gunetzat
|
hartu
behar ditugu.
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak —baita estrategia didaktikoak berak ere— kontuan
|
hartu
behar du inguru soziolinguistikoa. Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko.
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak –baita estrategia didaktikoak berak ere– kontuan
|
hartu
behar du inguru soziolinguistikoa.
|
|
|
Euskara abantaila bezala
|
hartu
behar da. Tokian tokiko administrazioetan zeharkako gaia izan behar du.
|
|
|
Euskara abantaila bezala
|
hartu
behar da. Tokian tokiko administrazioetan zeharkako gaia izan behar du.
|
|
|
Gure lana helduei euskara irakastea da gehienean. Baina egun ditugun baldintza kaskarretan bistan da Nafarroan hausnarketa bateratu batetik abiatuta neurriak
|
hartu
beharrean garela eta euskalgintzaren indar bateratuak baino ezin ekarriko duela aldaketa hori.
|
|
|
Aditu guztien arabera, gure hizkuntzak aurrera egingo badu neurriak azkar
|
hartu
behar dira. Argi dago hizkuntzaren berreskurapenean erdibidean geratzea ez dela konponbidea.
|
|
|
Horretaz gain, argi dago zenbait esparru oso arrotzak zaizkiola euskarari eta eragin handia dutela lurralde osoko biztanleengan, hala nola komunikabideak, arlo sozio-ekonomikoa, osasungintza eta abar. Era berean, kontuan
|
hartu
behar dugu, arlokako lanak, egoera soziolinguistiko ezberdina duten guneetako herritarrak harremanetan jartzea ahalbideratuko digula. Zonalde ez euskaldunetako biztanleentzat aukera paregabea izango da gerora herriko plangintzetan subjektu aktibo bihurtu ahal izateko.
|
|
|
ikasleak zer egin behar duen aurretik jakin behar du. Ikasleak bere aurrezagutzak martxan jarri behar ditu eta bere ikas prozesuaren bilakaeran eta emaitzetan parte
|
hartu
behar du.
|
|
|
Hipotesiak plazaratzeko Euskal Herriaren bilakaera soziolinguistikoa euskararen ezagutzari dagokionez
|
hartu
behar da kontuan. Hegoaldean, irakaskuntzari esker, haurren eta gazteen artean euskararen ezagutza handitu egin da azken bost urte horietan, bereziki ingurune erdaldunenetan.
|
|
|
Hipotesiak lantzen ditugunean, Euskal Herri mailan kontrakoak diren muturreko egoerak aurkitzen direla eta, beraz, datu orokorrak orekatzen direla haien artean ere kontuan
|
hartu
behar dugu. Beraz, datu orokorrak ez dira esanguratsuak eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren arabera aztertu behar dira.
|
|
|
Hipotesiak lantzen ditugunean, Euskal Herri mailan kontrakoak diren muturreko egoerak aurkitzen direla eta, beraz, datu orokorrak orekatzen direla haien artean ere kontuan
|
hartu
behar dugu. Beraz, datu orokorrak ez dira esanguratsuak eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren arabera aztertu behar dira.
|
|
|
" Datuen interpretaziorako bi ohar
|
hartu
behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera." kale jendetsuenei dagokienez aldaketarik ez bada behinik behin, izan ere, gune berriak sortu badira ¾espazio urbanizatu berriak eraiki direlako¾ ibilbideak egokitu egingo dira."
|
|
|
•" Datuen interpretaziorako bi ohar
|
hartu
behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera."
|
|
|
2001eko neurketa zela eta, zioena errepikatu besterik ez dugu egingo: " sexuen arteko aldeak ulertzerakoan, sexu bakoitzari sozialki egokitutako arauak, rolak, aurreikuspenak... kontutan
|
hartu
behar ditugu". 9 Eta amaitzeko hona berak planteatu izan dituen galderak: " Aldaketen agenteak eta protagonistak berriz emakumeak dira.
|
|
|
Horregatik, datuen irakurketak denbora tarte osoaren joera edo noranzkoa
|
hartu
behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datu xeheak eta gorabehera zehatzak. Datu irakurketa egokirako irizpideak behin finkatuta, gertu gaude 2006an jasotako emaitzez jarduteko.
|
|
|
Horregatik, datuen irakurketak denbora tarte osoaren joera edo noranzkoa
|
hartu
behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datu xeheak eta gorabehera zehatzak. Datu irakurketa egokirako irizpideak behin finkatuta, gertu gaude 2006an jasotako emaitzez jarduteko.
|
|
|
Arabako euskararen erabilera datuetan gertatzen diren neurraldiz neurraldiko gorabeherak metodologiari egotzi beharrekoak dira, behaketa teknikak dituen mugei zein lagin erroreari, hain zuzen ere. Hortaz, datuen irakurketak joera edo norabide osoa
|
hartu
behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datuen irakurketa xehea.
|
|
|
Euskararen Erabileraren Kale Neurketa konplexua da, izan ere, alderdi asko
|
hartu
behar dira kontuan metodologia zehazterakoan eta datuak aztertzerakoan. Datuak jasotzean martxan jartzen den makineriari ere ez zaio zailtasunik falta:
|
|
|
Metodologia ongi ulertzea, bada, datuak irakurtzeko baldintza da. Horretaz gain, analisiak kontuan
|
hartu
behar du Txillardegik, Euskararen Erabileraren Kale Neurketa bera oinarri, sortu zuen Soziolinguistika Matematikoak egindako ekarpena. Azken garai honetan hizkuntzen eraRosa Ramos –Neurketaren konplexutasuna bileraz hausnartzeko boladan dagoen hiztunaren alderdi emozionalari eta psikosozialari garrantzia kendu gabe, ezin dugu bazterrean utzi hiztun elebidunek sortutako hizkuntza komunitateak egituratzeko eta hiztun berriak erakartzeko daukan (edo ez daukan) indarraren garrantzia; hau da, egiturazko aspektuen garrantzia.
|
|
|
EKEren egitasmoa zen" euskal lurraldeko politika kulturalaren egitura nagusia eta mugiarazlea" izatea. d’ouvrage) da aginteak zerbait eginarazten duelarik eta obralaritza (maîtrise d’oeuvre) langileak obratzen duelarik. Beraz erakundeek eta tokiko aginteek erabakiak hartzen dituztelarik, ekek parte
|
hartu
behar du euskal kultura aipagai delarik. kultura egitura publiko asko badira: Baionako eta Akitania hegoaldeko agertoki nazionala, Baionako kontserbatorioa, Biarritzeko zentro koregrafikoa, eskualdeko eta departamenduko kultura sailak eta arte bulegoak. egitura horiek diru publikoa darabilte, euskal kulturari tarte ttipia eginez.
|
|
|
Izan ere, inkesten bitartez gehienbat jasotzen den aldekotasuna azalekoa da, konpromisorik gabea, teknika horren bitartez hobekien jasotzen diren ideiak gizartearen babesa duteEgoeraren gaineko gogoetak eta norabide proposamenak – Iñaki Mart� nez de Luna nak direlako. Hortik aurrera, alegia euskararen aldeko neurriak
|
hartu
behar direnean eta halakoek norbera edo senideren bat kaltetzeko arriskua dakartenean, euskararekiko aldekotasuna lurruntzen da. Hortaz, azaleko aldekotasun hori bukatzen da erabilera areagotzeko neurriak zehazten hasi bezain pronto (Amorrortu et al., 2009).
|
|
2008
|
|
|
Beraz, gure iritzia da euskara ez zela ‘berandu’ iritsi corpusgintzara, ez behintzat beste hizkuntza nagusi asko baino askoz beranduago. OEHTC posizio aurreratuan ageri da grafikoan, eta argi dago corpus hori orduan egin izana ikuspegi estrategiko baten seinaletzat
|
hartu
behar genukeela (nahiz eta lematizatu gabea izateak nabarmen murrizten duen haren baliagarritasuna), baina aurrerago, XX. mendearen amaieran, moteltze nabarmen bat gertatu da, eta corpus ‘handien’ eraketan hamarkada baten atzerapena dugu, gutxienez, inguruko hizkuntzekiko.
|
|
|
Gure asmoa hemen ez da nolako erreferentzia corpusa behar genukeen proposatzea, baina bai behintzat erreferentzia corpusa bat diseinatzean kontuan
|
hartu
behar diren zenbait alderdi, erantzun behar diren galdera batzuk eta mahai gainean argi jarri behar diren erabakigaiak agertzea:
|
|
|
Corpus gehienak Internet bidez kontsulta daitezke, baina esan dugu helburu askotarako ez dela aski. Gainera, kontuan
|
hartu
behar da corpus batzuk diru publikoz osorik finantzatuak izan direla, eta ez dela erraz ulertzen corpus horiek ez askatzea (ikerkuntzarako, esaterako) edo lizentzia baten truke ustiapen komertzialerako eskuragarri ez jartzea. Horrek ez du euskarazko corpusen erabilgarritasuna eta emankortasuna murriztu baizik egiten.
|
|
|
6 SpeechDat proiektua (http://www.speechdat.org/[]), Europar Batasunak finantzatua. Telezerbitzuak eta ahots bidezko interfazeak garatzeko hainbat hizkuntzatako datu baseak eratzea du helburu, eta euskara da hizkuntzetariko bat; ELDA bitartez bakarrik jakin daiteke berorren berri, baina hala ere oso positibotzat
|
hartu
behar da euskara landu izana.
|
|
|
Ebaluazioa. Itzulpen automatikoaren kalitatea neurtzeko kontuan
|
hartu
behar da funtsezko ezaugarri hau: esaldi bat ondo itzultzeko aukera zuzen bat baino gehiago dago.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar da emaitza txukunak lortzeko oso bolumen handiak behar direla. EuroParl corpusak, Europako Batzordearen itzulpen bildumak, 30 bat milioi hitz du hizkuntza bakoitzeko.
|
|
|
Hala ere, azken urteetan SMTn oinarritutako sistemak izan dira gehien aurreratu dutenak eta komunitate zientifikorako NIST erakundearen bitartez antolatuta sasi txapelketetan emaitza onenak lortu dituztenak (emaitzak oso eztabaidagarriak izan diren arren) 8 Googlek apustu argia egin du sistema hauen alde, eta irabazle izan da lehiaketa horietan. Bere guneetan ere hasi da mota honetako sistemak eskaintzen9 Edozein kasutan, kontuan
|
hartu
behar da hedadura handiko hizkuntzetarako (itzulpen bolumen handiko hizkuntza bikoteetarako zehatz mehatz esanda) bakarrik lortzen direla emaitza onak, konpetitibo izateko itzulpenen oso bolumen handia behar da (lehiaketa horietan NBEren itzulpenak erabiltzen dira gehienbat).
|
|
|
Zailtasunak alde batera utziz, aitortu beharrean nago hasieratik proiektuak harrera ona izan zuela ikasle gehienengan (beti dago bat edo beste tramankulu hauekin moldatzen ez dena eta denerako zailtasunak ikusten dituena, noski). Urtetik urtera, gainera, hobea da; izan ere, beste mailako ikasleek gure lana ezagutu eta erabiltzen dutenez, lekukoa
|
hartu
behar dutenean, lan hori jarraitzeko grinaz etortzen baitira.
|
|
|
Galde sorta unibertsitatean bete zuten ikasleek, eskola ordutegiaren barruan, 2004 urtean. Azkenik, kontuan
|
hartu
behar da ikerketaren azterketa eta emaitza batzuk soilik eskainiko ditugula artikulu honetan.
|
|
|
• Amaitze aldera aipatu nahi genuke, hemen erakutsi ditugun emaitzak populazio berezi bati dagozkienak direla (EAEaren ikasle unibertsitarioak), nahiz eta orokorrean antzeko emaitzak lortu ohi diren. Gainera, kontuan
|
hartu
behar da momentu zehatz bateko datuak aztertu direla (2004 urtean). Gure ustez, identitatearen eraikuntza oro har, eta, bereziki, identitate etnolinguistikoaren eraikuntza(), prozesu oso dinamikoen bitartez garatzen ari dira, eta, horregatik, luke urte gutxi barru antzeko azterketarik egitea.❚
|
|
|
Horrez gain, hizkuntza suspertzea helburu duten hizkuntza plangintzarako jarduerak gidatzeko ere erabil daiteke kultura autonomiaren eredua (Landry, Deveau eta Allard, 2006b). 2 irudian ikus daitekeen moduan, aldagai ugari
|
hartu
behar dira kontuan kultura autonomiaren prozesua aurrera eramateko. Ez da nahikoa hizkuntza eskubideak lortzea (Bourhis, 2003b).
|
|
|
1.998.500 euro (%42) aldizkarientzat, %39 egunkarientzat, 500.000 euro telebistetarako, %6 irratientzat eta, azkenik, 98.100 euro bakarrik argitalpen digitalentzat eta agentzientzat (%2). Jakina, kontuan
|
hartu
behar da dirulaguntza jasotzen duten aldizkari, egunkari, irrati eta telebista gehienek webgune bana dutela, eta hara doala dirulaguntzaren zati bat.
|
|
|
9 Hizkuntza duintzeko, duintzat
|
hartu
behar dute gizartearen abangoardiek eta gizarte eragileek hizkuntza. Eta, hedabideen aurrean dihardutenean, euskara duin eta jasoa erabili behar dute.
|
|
|
Gazteenak kenduta, berdintsu erabiltzen dute euskara gainerako guztiek. tuan
|
hartu
behar da. Gure kalkuluak euskaldun guztiak kontuan hartuta egin beharrean euskaraz irakurtzen dakitenen artean eginda, bi ondorio hauetara iritsi gara:
|
|
|
Telebistaren kasuan, aldiz, kontsumo euskaldunagoa erakusten dute euskal elebidun arruntek, trebatuek baino. Alde hori ulertzeko, kontuan
|
hartu
behar da elebidun trebatuak gazteak direla gehienbat, eta horien artean ETB1ek sarbide urriagoa duela, zaharragoen artean baino.
|
|
|
203/ 2001 Foru Dekretuak, uztailaren 30ekoak, agertzen du Nafarroako Foru Komunitateko administrazioaren eta haren erakunde autonomoen plantillako zein lanpostu diren euskara jakin beharrekoak (Hezkuntza eta Kultura Departamentuko irakasleenak kanpo direla) eta zer jakite maila behar duten, eta zehazten du zein lanpostutan
|
hartu
behar den euskara jakitea beste batzuen arteko merezimendutzat. Foru dekretu horretan hiru jakite maila zehazten dira, eta jakite maila horiei dagozkien baliokidetzak ezarri: 1 jakite maila (mintzamenean 4 maila eta idazmenean 3 maila).
|
|
|
2. " Hizkuntzen identitate funtzioari buruzko ekintzak ere kontuan
|
hartu
behar dira egoeren bilakaeran. Frantzian, adibidez, eremu urriko hizkuntzen defendatzaile batzuek eskari artifiziala sortzen dute, okzitaniera edo bretoia gizarte funtziorik gabeko hizkuntza bihurtu direla militantziazko hizkuntza eskaria eginez konpentsatuz" (Calvet 1999:
|
|
|
Ezegonkorrak eta gatazkatsuak izan daitezke, edo post diglosia bihurtzeko zorian egon —post diglosia horietan, gainera, baliteke hizkuntza ordezkapena izatea prozesuaren azken emaitza, batzuetan gaizki onartua edo ez hautatua8— Hizkuntzak, halaber, modu askotan desager daitezke; besteak beste, hiztunek jakinaren gainean utz diezaiokete hizkuntza erabiltzeari. Bistakoa da horrela baztertzea gutxitan izaten dela gogozkoa; hein batean, merkataritza negoziazio batean edo burtsa eragiketa batean ordaindu beharreko prezioaren parekoa izan daiteke, merkatuaren egoera gardena ez denean edo erabakiak oso azkar
|
hartu
behar direnean, nahiz eta hartutako erabakiez berehala damutu. Hizkuntza alde batera uztearen atzean ere, hizkuntza merkatuaren joerek eragindako aukeraketak egon daitezke; hain zuzen, komunikazio gaitasuna eta botere erlazioak uztartzen dituzten joerak.
|
|
2009
|
|
|
berretsitako xedapen guztiak — batik bat III. atala, I. eta II. atalen inguruko eztabaidarik ez baitago— eremu mistoan indarrean dauden eta aplika daitezkeen. Izan ere, kontuan
|
hartu
behar dugu, Nafarroako Foru Gobernua, hain zuzen, aurkako tesiaren aldekoa dela, nahiz eta Europako Kontseiluko Ministroen Batzordean (Karta aplikatzen ote den egiaztatzeko eginiko segimendua dela-eta) 2005eko irailaren 21ean Espainiari zuzendutako Gomendio bat onartu zuen. Honetara, Gomendioak bosgarren puntuan zera adierazten du esplizituki:
|
|
|
" Nafarroako legediari men eginez, Kartako III. Atalak eremu mistoan euskarari eskaintzen dion babesa era egokian ezartzeko aukera aurreikusi behar dela" 16 Bestalde, laugarren puntuan zera adierazten du: " neurriak
|
hartu
behar direla euskararen erabilera sustatzearren, Euskal herriko hedabide elektroniko pribatuetan, baita orokorrean Nafarroako irrati zein telebista saioetan ere" 17.
|
|
|
Bestalde, aipamen berezia egin behar diogu Justizia Administrazioari. Izan ere, epaile zein magistratu lanpostuetan, printzipioz, euskara lehentasunezko meritutzat jo litzateke (EHAE 35.1 art.). Aitzitik, Euskal Herriko Justizia Auzitegi Nagusiko presidentearen izendapenarekin gertatutakoa ikus daiteke 2006ko maiatzaren 31ko Auzitegi Gorenaren Epaian10 Arlo honetan ere kontutan
|
hartu
beharra dago, Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeak, 2005eko irailaren 21ean onartutako Gomendioan, zera aholkatzen diela espainiar agintariei, Autonomia Erkidegoetan kokatutako Justizia Administrazioko langileei buruz Kartako 9 art.ak ezarritakoarekin bat: " jasotako konpromisoak ziurtatzearren, behar adina neurri juridiko zein praktiko har ditzatela, langile kopuru aproposak dagokion hizkuntzaren ezaguera praktikoa eduki dezala bereziki bermatzearren" 11 Orobat, arestian aipatu 2008ko abenduaren 10eko Gomendioak ildo beretik tinko darrai, espainiar agintariei aholkatzen dienean:
|
|
|
Honetara, aipatu Legeak xedatzen du, enpresa eta establezimendu horiek, bi hizkuntza ofizialetako edozein erabiltzen dutela ere, zerbitzu egokia eman dietela (37.b art.). Gerora, uztailaren 1eko 123/ 2008 Dekretuak, erabiltzaileen zein kontsumitzaileen hizkuntzaeskubideei buruzkoak zehazten ditu, jendeari begirako enpresen, erakundeen eta establezimenduen hizkuntza betebeharrak. Alabaina, Kontutan
|
hartu
beharra dago, Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeak, 2005eko irailaren 21ean onartutako Gomendioan, zera aholkatzen diela espainiar agintariei, Autonomia Erkidegoetan kokatutako JustiziaAdministrazioko langileei buruz Kartako 9 art.ak ezarritakoarekin bat: " jasotako konpromisoak ziurtatzearren, behar adina neurri juridiko zein praktiko har ditzatela.
|
|
|
Noski, hori ez egiteak ez dakar diskriminaziorik, gaztelera jakitera behartzen duten arestian aipatu balizkorik ez baita gertatzen hizkuntza koofizialetan". Nolanahi ere, kontuan
|
hartu
behar dugu, galiziera jakiteko betebehar hori ez zela ezartzen Konstituzioa zuzenean garatzen zuen Estatuko legedi organikoan (egun Katalunian gertatzen den bezalaxe), lege autonomiko batean baizik (Galiziako Estatututik at). Hortaz, Konstituzio Auzitegiaren 84/ 1986 Epaia ezin da aurrekaritzat jo, hizkuntza bat jakiteko betebeharra, konstituzionaltasun blokea deiturikoa osatzen duen Estatutu arau batean ezartzen denean.
|
|
|
Urteak pasa ahala, ereduak indarra hartu zuen, eta I Nafarroako Unibertsitate Publikoan matrikulatu zenean (2001ean), eredu horrek foru lurraldearen ikasleen %25, 2 biltzen zuen. Kontuan
|
hartu
behar da, gainera, eredua ez zela eremu ez euskaldunean eskaintzen. Horrek esan nahi du ereduak bere bezero potentzialen %40 inguru biltzen zuela.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar dugu, plangintza horien guztien kasuan maila soziolinguistikoa funtsezkoa izango dela. Adibidez 5D gelaxkan, identitatearen plangintzarekin lotuta dagoen plangintzan, bakarrik hizkuntzarekin lotura badu sartuko da informazioa.
|
|
|
Azpiegitura hauek planifikatzean, plangintza hori aurrera eramateak gizarte ereduaren eraketan efektu zuzenak dituela nabarmentzen du. Honela, euskararen bilakaera soziolinguistikoaz ari garenean, ere, lurralde antolaketa mailako erabakien ondorioak kontuan
|
hartu
beharrekoak direla dio, hizkuntzaren gaiaz haratago doan hausnarketa saioan.
|
|
|
Joxe Aranzabal blogariaren esanetan, kontuan
|
hartu
behar dugu blog horiek guztiak ez daudela bizirik. Euskarazko blog kopuruari David Sifry blogariak erabiltzen duen neurria aplikatuz gero, blog horien %55 bakarrik daude bizirik.
|
|
|
Gainera, beste ezagutza alor batetik begiratuta ere, zugandik jasotako irakasgaietatik ikasle askok azpimarratu dute norberak duen euskalkiaz ere kontzientzia
|
hartu
beharraz, eta, besteak beste, azentuaren egitekoaz jabetzea.
|
|
|
Pedagogia eremuan, eskolari etekin handiagoa ateratzeko, Europako Erreferentzi Markoa hartzeaz gain, metodologiak barne
|
hartu
beharra du hizkuntzaren ikaskuntza elkarrekintzan oinarritzea honek erabilpena bultzatzen duelako bai ekintza bidean eta bai harremanetan. Eskolak ezin du bete hizkuntzaren lekua sozializazio prozesuetan beharrezkoa da euskara gaitasuna lortzeaz gain euskara gizarte bizitzarekin lotzea.
|
|
|
Gizakiok osatzen ditugun sistemetan, bai txikietan (bikote bat), bai ertainetan (erakunde bat), bai handietan (herri bat), ezin dira behar bezala ulertu bertan ematen diren joku eta elkarrekintzak sentimenari lotutako alderdiak serio aintzat hartu gabe. bailitzan
|
hartu
behar, ohartuki edo oharkabean bada ere, inguruarekiko harreman ugari ari baitira dantzan haserre horren kontura. Haserretzean geure barne eragina adierazteaz gain besteen jokaeran eragiteko asmo garbia dugu gehienetan:
|
|
|
Balorazio hau egiterakoan, kontuan
|
hartu
behar dugu merkataritza eta enpresa arloetako xede taldea, 1.400 ingurukoa dela, Gernika Lumon Jarduera Ekonomikoen Gaineko Zergaren epigrafe guztietan agertzen direnak batuta (enpresa, merkataritza mota guztiak, profesionalak, autonomoak,...); autonomo edo enpresa bera sarritan epigrafe desberdinetan jasota izaten denez, kopuru orokorra 1.200 inguruan utzi dugu goitik jota.
|
|
2010
|
|
|
Arestitxoan esandakoek, aitor dezagun, ukitu erabat subjektiboa dute, eta tentuz
|
hartu
beharrekoak dira. Izan ere, ondorioak urrutiegira eramanez gero, pentsa genezake euskaraz ez jakiteak herritar batzuk talde jakin batzuetara eramaten dituela, harreman sare jakin bat ematen diela, eta sare horren balorazio soziala eskasa dela eta marjinalitate puntu bat ere ematen duela.
|
|
|
Prentsa arloan egon dira saiakerak gaztelerazko egunkariek euskarazko astekariak argitaratzeko, haien baliabideei etekin handiagoa eman nahian edo, baina emaitzen arabera ez dirudi errentagarri izan direnik. Edozein modutan, gaur egun idatzizko prentsa gainbehera dagoen sektorea izanik, agian ez genuke adibide hau erreferentzia bezala
|
hartu
behar. Baina badaude lan enpirikoa eskatzen duten beste sektoreak:
|
|
|
Lehen urratsa ikasleak talde txikitan jartzea izan zen. Kontuan
|
hartu
behar da ikasleek konpetentzia ezberdinak dituztela atzerriko hizkuntzan, eta horrek baduela eragina ikaste prozesuan. Pentsatzen dugu aniztasun horrek ikaste prozesua bera aberastu egiten duela:
|
|
|
Talde txiki bakoitza aditu bihurtzen da gai jakin batean (1.6 materiaren kasuan, hezkuntza sistema batean). Taldeak konpromisoak
|
hartu
behar ditu puzzle osoa osatu ahal izateko. Azkenean, talde bakoitzaren arrakasta gela talde osoaren arrakastan oinarritzen da.
|
|
|
Proiektu kooperatiboarekin lotuta dagoen beste estrategia bat da konpetentzia altua daukaten ikasleek konpetentzia baxuagoa daukatenei laguntza eskaintzea. Hori bermatzeko ikasle horiek kontzientzia
|
hartu
behar dute euren rolaz; eta ez hori bakarrik, irakasle izango diren heinean, rol horrek badauka garrantzia beraien formazioan ere. " Peer tutor" rolari buruz hitz egiten ari gara (Coelho, 2001; Gibbons, 2002; Short, 1991).
|
|
|
1. " Arriskuan dagoen hizkuntza batek bizirik jarraitzea lortu nahi bada, horren aldeko neurriak
|
hartu
behar dira, nahiz eta guztien gustukoak ez izan".
|
|
|
Aldiz, lotura eta konpromisoa inplikatzen duten iritziekiko kontrako iritzi eta jarrerak gehiago dira, aldekoak baino. Eta, beraz, esan daiteke oso kezkagarria dela, gizarte sektore hori euskararen berreskurapenerako
|
hartu
behar diren neurri berezien alde ez egotea, kontuan izanda euskara hizkuntza ukipen egoeran gutxitua izan dela.
|
|
|
Baina elebidun edo eleaniztun izateaz zer ulertzen den jakitea ere beharrezkoa da. Europako Portofolio egitasmoan hizkuntza jakin bat erabiltzeko gaitasuna, apala izan arren, baloratu behar dela esaten da, norbanako bakoitzaren hizkuntza biografia kontuan
|
hartu
behar delako, hau da, bizitzan zehar norbanakoak izan duen hizkuntza ezberdinekiko harremana eta hizkuntza horien erabiltzeko gaitasuna, edozein mailatakoa izanik ere, kontuan hartzekoa dela.
|
|
|
Hizkuntzak enpresaren kultura eta kudeaketaren araberako ardatzetan kokatu behar dira; bezeroaren hizkuntza aukera aitortu behar da; gizarte erantzukizuna eraman behar da kultura ingurumen arlora (bereziki hizkuntza ingurumenarena); negozioa eta hizkuntzak lerrokatzen saiatu behar da; langilea komunikazioa kontsumitzen duen barne bezerotzat
|
hartu
behar da; elebidun izateari prestigioa eman behar zaio; hizkuntza propioa eta konpartitua edo komunak bereizi behar dira; edo erabilera sustatzeko bakoitzak berea eginez elkar ulertzea posible dela onartu beharra dagoela.
|
|
|
Zuzeneko aipamenak ez badira ere, besteak beste, zentzuz betetako ideiak adierazi zituen Mikel Irizarrek hartan: hizkuntzak enpresaren kultura eta kudeaketaren araberako ardatzetan kokatu behar dira; bezeroaren hizkuntza aukera aitortu behar da; gizarte erantzukizuna eraman behar da kultura ingurumen arlora (bereziki hizkuntza ingurumenarena); negozioa eta hizkuntzak lerrokatzen saiatu behar da; langilea komunikazioa kontsumitzen duen barne bezerotzat
|
hartu
behar da; elebidun izateari prestigioa eman behar zaio; hizkuntza propioa eta konpartitua edo komunak bereizi behar dira; edo erabilera sustatzeko bakoitzak berea eginez elkar ulertzea posible dela onartu beharra dagoela.
|
|
|
Beraz, hizkuntza kudeaketak zein paper bete behar duen mugatuta datorkigu. Hizkuntza kudeaketa erakundetzea edo erakunde barruko uztarketa lerro estrategiko gisa
|
hartu
behar da eta ondorioz, landu behar da. Baina hau ere ez litzateke nahikoa arrakasta izateko.
|
|
|
Horrek inplikazio sozio-politikoak ere baditu gizartean, kontuan izan behar baita modu bertsuan garatzen direla hizkuntzarekiko identitate eta jarrerak eta hizkuntza taldeekikoak. Horrela, hezkuntza elbidunetan eta eleaniztunetan dimentsio sozio-politikoa kontuan
|
hartu
behar da, bertan garatzen diren identitateak, jarrerak eta joerak ulertzeko. Horrek garrantzi berezia du euskararen kasuan, ikerketa askok —ofizialek eta ez ofizialek— adierazten duten bezala.
|
|
|
Hezkuntza elbidunetan eta eleaniztunetan dimentsio sozio-politikoa kontuan
|
hartu
behar da, bertan garatzen diren identitateak, jarrerak eta joerak ulertzeko.
|
|
|
ENEKuS ereduaren funtsezko indar ideien mapak hizkuntza prozesu jakin baten kudeaketa optimizatzeko kontuan
|
hartu
behar diren indarideiak azaltzen ditu eta prozesu hori optimo izateko nola irakurri behar den adierazten du. horrela, erakundeetan hizkuntza normalizaziorako kudeaketa prozesu bat optimoa izango da ondoko indar ideia horiek adierazten dutena bereganatu baditu, hemen azaltzen den eran:
|
|
|
erakunde kulturaren egokitzapena. optimizatutako normalizazio prozesu batean hizkuntza eraldaketaren azken emaitza erakundearen kulturaren egokitzapena da, hain zuzen sistemaren baitan egiteko eta komunikatzeko sortu diren modu berriak ohiko jokabideetan eta kulturan txertatuz egindako egokitzapena. azkenik, ENEKuS ereduaren diseinuaren garapen teknikoa burutu da. indar ideien mapan normalizaziorako eraldaketa prozesuen kudeaketa optimizatzeko zehaztutako funtsezko printzipioetan oinarrituta, erakundeetan euskararen normalizazioa kudeatzeko eredu formala diseinatu da: ...eferente teorikoak eta ekinbiderako erreferente praktikoak formulatu dira. horrela, ENEKuS erreferentziazko eredua egituratu eta irudikatu da bi ardatz lerrotan banatutako eta elkarren artean lotutako bederatzi akziogunez osaturiko diagrama baten bidez. Akzio guneak, normalizazio prozesuen optimizaziorako indar ideietan oinarrituta eraiki diren eta eraldaketa interbentzioa egituratzerakoan kontuan
|
hartu
behar diren jarduketarako erreferentziazko aspektu edota espazioak dira. akzio gune horiek bi ardatzetan kokatuak daude: ‘hard’ ardatzean eta ‘soft’ ardatzean.
|
|
|
1993an international pen Club erakundeko itzulpen eta hizkuntzaeskubideen batzordeak Mallorcan egindako ez-ohiko bileran hasiera eman zitzaion deklarazioa prestatzeko prozesuari: ...estakuntzari. bi urteko eztabaida prozesu luze eta dinamikoaren ondorioz, 1996ko ekainaren 6an hizkuntza eskubideen Mundu mailako konferentzian 90 estatutako 220 lagunek sinatu zuten adierazpena. deklarazioa sinatutakoan uneSCo erakundeko idazkari Federico Mayor zaragozari helarazi zitzaion. gizarte zibilak uneSCoren mahai gainean instituzio horretan lanerako ildo gisa hizkuntza eskubideak kontuan
|
hartu
beharra eta abiapuntu gisa bartzelonako deklarazioa kontuan hartzeko eskatu zion. izan ere, prozesuaren azken helburua oso argia zen: uneSCok gomendioa egin ziezaiola nazio batuen erakundeko asanblada orokorrari hizkuntza eskubideen nazioarteko ituna bere egiteko edota giza eskubideen deklarazio unibertsalaren osagarri gisa onartzeko. lehen bi urteetan aurrerapauso interesgarriak izan ziren. horrela, hizkuntzen barrutia sortu zen, edota Mayor zaragozaren agintearen azken urtean hizkuntza aniztasunaren komite batzorde kontsultiboa eratu zen. hizkuntza eskubideen deklarazio unibertsalaren Jarraipen batzordea haiekin bildu eta deklarazioaren azterketa eta hizkuntza eskubideei buruzko testu berri baten prestakuntza helburutzat hartu zuen batzordeak. hala ere, koichiro Maatsura jaunak Mayor zaragozaren ardura hartu zuenean, gauzak zeharo aldatu ziren. batetik, hizkuntzen barrutia desagertu zen ustezko arrazoi ekonomikoengatik eta interlokuziorik ez da izan ordutik uneSCorekin. berriki, euskal herriko, kurdistango eta herrialde katalanetako ordezkariek hala eskaturik, international pen Club erakundeak hizkuntza eskubideen deklarazio unibertsalak bere bidea egin dezan estrategia berraztertzeari ekin dio. horren ondorioz, 2007ko maiatzean deklarazio unibertsaleko jarraipen batzordeko bi kide nazio batuetako giza eskubideen batzordeko presidentearekin bildu ziren, deklarazioa erakunde horretako eztabaidagai nola izan daitekeen hausnartzeko. hala ere, bidea luzea izango dela jakin dakigu. deklarazioaren edukiari dagokionez, eta akaso hor jarri genuke indarra, hainbat berrikuntza ekarri zuen; ordura arte ezelango itunetan jasotzen ez zirenak hain zuzen ere. lehenik eta behin, deklarazioak jaso zuen berdintasun printzipioa aipatu genuke; beste sailkapen batzuk alde batera utziz deklarazioak hizkuntza guztien berdintasunaren aldarrikapena egiten duelako. bigarrenik, azpimarragarria da deklarazioak eskubideen babeserako definitzen duen subjektua, izan ere, ordura arte erabili ez zen subjektu mota berri bat jaso zuen:
|
|
|
balio integratzailearekin zerikusia dutenak eta" barrendik" irteten direnak, hain zuzen. are gehiago, balio integratzaileari baino instrumentalari lehentasuna ematea kaltegarria izan daitekeela eta batzuek inposizio bezala hartu dezaketela esaten da. orain arte aurkeztu diren emaitzak aintzakotzat hartuta, ideia batzuk azpimarratu behar dira: alde batetik, azken hiru hamarkadetan euskarak tresna balioa irabazi duen pertzepzio orokorra positiboki baloratu behar da. tresna balioa oso lotuta dago arestian aipaturiko ageriko ospearekin, eta ez dago zalantzarik euskarak azken hamarkadetan nabarmen igo dela. euskara normaltzeko neurriak hartzen hasi zenean euskara zein egoeratan zegoen kontuan hartuta, aurrerapen handi bezala
|
hartu
behar da aipaturiko pertzepzioa. edonola ere, zaila da esaten hizkuntzaren balio instrumentala handitu izana zein eraginari esker gertatu den: erakunde publikoen kanpoko eraginari esker, gizartean hizkuntzaren ageriko ospea handitu delako, ala arrazoi biek bultzatuta. bestetik, interesgarria da euskararen egoeran dagoen hizkuntza bati, berreskuratzeari begira, balio instrumentala emateko izan behar luken kanpoko sustapena baloratzerakoan, partaideek muga ezberdinak ipintzea. batzuen ustez (ikus du b, (5) aipua), kanpoko sustapena beharbeharrezkoa da, ez da zalantzan ipintzen euskararentzat tresna balioa izatea oso garrantzitsua dela. alabaina, du b partaideak ez du uste tresna motako kanpoko sustapena euskara berreskuratu eta normaltzeko eraginkorra izango denik, baldin eta" zerbait gehiago" ez badago, hots, balio integratzailerik ez badauka.
|
|
|
" Udalak erabakiak
|
hartu
behar dituela esan nahi du. Udal Batzordeetan dauden partidu politikoetako zinegotziek eta erakundeek eztabaida bidez, proiektu bat burutzera iritsi behar dutela, bakoitzak bere alternatiba eskainiz.
|
|
|
Xii, 1925, 258, 470, 652673; Xiii, 1926, 76, 194, 302 erromantzez idatzitako erlijio liburuen alde eta kontrako garaiko arrazoiak ezagutzeko agiriak biltzen ditu: inkisiziotik aurka esaten erabilitako argudioak, alonso giron komisariaren lumatik (a. giron en albiste biografikoak 656 orrialdeetan), eta puntuz puntu unibertsitatetik Francisco Sánchez-ek emandako erantzuna (kalonje eta irakasle txostengile honen albisteak ik. 302 orrialdeetan). data gogoan
|
hartu
behar da: 1601 bestalde, irakurtzekoa da berriz ere nola gogorarazi zituen bere betiko arrazoiak giron komisariak, hurrengo urtean latinez idatzitako Contiones bere liburuko eskaintza gaztelaniaz egin zuenean.
|
|
|
Malon etxaideren luma bizi eta irudimentsuak ez du galdu nahi guztiari eman nahi dion zientzi oinarria, exegesi eguneratu batetik dakarrena. herritar laikoentzat ari da idazten bere Libro de la conversión de la Magdalena hura (1588), baina oso gogoan ditu irakurle jantziak eta inkisizioa bera ere. ez da hura eleberri arin bat, dotrina zaindu eta trinkoa eskaini nahi duen liburua baizik. idazlanak irakurlego nahiko zabala irabazi zuen, nonbait, zeren eta urteetan hamabi argitaralditaraino aipatu izan baitira37 galdutako Malon etxaide ren idazkirik egon zela esan izan da38, eta berrikitan frogatu samartu denaren arabera, haren hilondokoan bestek bere izenez argitara emandakorik39 hemen 1588an argitara emandako liburura mugatuko naiz40 zer du bere bizialdian argitaratutako Malon en liburu bakar honek? emakume kristauaren inguruan eta eskritura Santuaren argitan, espiritualitatea landuz, modu literario eder batean idatzitako liburua da La conversión de la Magdalena hau, eta neurri handi batean emakumezko baten harira burututako gogoeta unibertsal kristaua izan nahi du. hortaz, gutxienez bost egiteko larri
|
hartu
behar zituen aintzakotzat idazleak:
|
|
2011
|
|
|
Arruti batetik, eta Maddalen Ezkerra Iñaki Fernandez bestetik, jarrera kontrajarritan agertzen zaizkigu; eta honek, agian (eta" agian" hau ipartarren balio semantikoaz
|
hartu
behar da oraingoan) eztabaida sortuko du irakurleen artean.
|
|
|
Nerabezaroen ezaugarriekin amaitzeko esan behar da, adin horretan ematen den haustura horrekin batera, kontuan
|
hartu
behar dela ere nerabeek ereduenganako duten imitazio indarra. Alegia, nerabeek identifikaturik sentitzen diren jarraibideak bilatzen dituzte gizarteak eskaintzen dizkien ereduetan.
|
|
|
Euskal soziolinguistek metodoei eta teknikei buruzko makina bat deliberamendu
|
hartu
behar izan dituzte azken berrogei urteotan.
|
|
|
Horrela, momentu historiko bakoitzean, osotasun sozialak gizakien pentsamoldeetan eta portaeretan duen eragina ez bada aztertzen, itxurak eta azaleko gertaerak besterik ez dira ezagutzen. Hortaz, Hizkuntzekiko jarrerak, motibazioak edo hizkuntzen erabilerari, ezagutzari edo transmisioari buruzko dinamikak atzemateko, testuinguru sozialak bere osotasunean
|
hartu
behar dira kontuan.
|
|
|
Orain arteko xalotasuna gaindituta, euskal hiztun herriak hainbat arlotan bere burua kudeatzera jo behar luke, nahiz maila sozio-politikoan, euskal nazio bilakatzeko, maila soziokulturalean, hiztun herri normala izateko, maila sozio-ekonomikoan, herri bezala euskarriak eskuratzeko. Horrela, gomutan
|
hartu
behar genuke, funtsean, boterearen arazoa dugula aurrean, eta halatan, ez dela nahikoa agintariak alde edukitzea, baina, orobat, kontra egotea ere ez dela eragozpena, boterea izari anitzekoa, ubikuoa, eraikitzailea eta aldi berean menderatzailea delako, batzuetan, baita bortitza ere.❚
|
|
|
Ferguson-en 1959ko artikulua, Word en argitara emana eta dell hymes ek, handik bost urtera, Language in Culture and Society ezagunean berrargitaratua. diglosia terminoaz ari garelarik, hori da aurreko eta ondoko fasealdiak markatzen dituen unea: diglosiari buruzko azterbide soziolinguistikoan aurrera egin nahi dugunok ondo kontuan
|
hartu
behar izaten ditugu, beste hitzetan esanik, Ferguson-en 1959 aurreko lanak, batetik, eta 1959 ondokoak bestetik. Aurreko lanak, orain arte hanka punttaka pasatu ohi genituenak, Mauro Fernández-en ildotik atentzio handiagoz irakurri dira, antza denez:
|
|
|
Ama hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipen hori da beraz, alde orotatik, lehentasun guztietan lehena. horren arabera antolatu behar dira planak: ...n, ebaluatu behar da ahalik eta zorrotzen. ebaluazio horren emaitzaren argitan asignatu behar dira lehentasunak. euskara ama hizkuntza gisa hurrengo belaunaldira transmititzen laguntzen ez duen euskalgintza ez da euskalgintza ona. zenbat eta gutxiago laguntzen duen transmisio lan horretan, orduan eta energia gutxiago xahutu behar da euskalgintzaren ekimen horretan. horretarako, jakina, oso kontuan
|
hartu
behar da" etxe auzo ingurumen hurbil" eko katea. esparru multzo horretan gertatzen da izan ere, mende berri honetan ere, sozializazioaren zati on bat eta, horren barruan, ama hizkuntzaz jabetzea. Beste esparru asko erdararen mende izango badira ere, hurbileneko esparru multzo hori bere eskuan izan behar du hiztun elkarte orok, era naturalean (munduko hizkuntza gehien gehienek egin ohi duten moduan) hurrengo belaunaldira proiektatzeko aukera minimoak izan nahi baditu. hori bere mende izango duen diglosia behar da orain ere, gurasoak euskaldun diren eta aski kontzentrazio demografiko sendoa osatzen duten ingurumenetan:
|
|
|
Ba al da munduan halako adibide ezagunik, lehen edo orain? (dakigularik) inoiz esistitu ez denik eta orain ere (dakigularik) inon esistitzen ez denik zergatik
|
hartu
behar dugu" normal" tasun patroitzat. Ba al da hori baino gauza anormalagorik?
|
|
|
eta bertako euskaldun zaharrak? zer irizpide patroi
|
hartu
behar da oinarri, dimentsio sozial baten hizkuntza egoera diglosikoa den ala ez jakiteko, c) diglosia zer gizarte girotan sortu izan den, eta zer transformazio demografikok, soziokulturalek, politiko operatibok eta ekonoteknikok indarrean mantentzen duen edo aldarazten, ahultzen eta, azkenik, ezabatzen duen, gutxi landutako analisi bidea izan da hasieratik. gutxi landua eta, bereziki, orain arte adostasun txikia eskuratua.
|
|
|
lehen baino zailagoa dela orain, oro har, eskala txikiko eraikin etnokulturalen eguneroko bizimodu beregaina, belaunez belauneko iraupen aukera eta gizaldiz gizaldiko garapen bidea. gero eta zailagoa da aukera bide hori autorregulazio politiko operatibo ohargarria duten entitate etnokultural" txiki" entzat5 eta arras zaila da hori, bereziki, aurreko horiek baino autorregulazio ahalmen nabarmenki murritzagoa dugun hiztun herri ahulduontzat6 gertakari hau edo hori (arras) zaila izatea gauza bat da ordea, eta ezinezkoa izatea bestea. errazegi ematen du zenbaitek, gure artean, bigarren pauso hori: hor dago arazoa7 gizarte berrikuntzaren ondorio lineal hutsean finkatu ordez eragile eta irtenbide posibleen abaniko osoa
|
hartu
behar da kontuan, diglosia hemendik aurrera ezinezkoa dela
|
|
|
Mintzajardunaren giza arteko moldaeran eragiten, eta horrenbestez hiztun talde horren belaunez belauneko transmisio bidean interbenitzen, duen faktorea ez da hori bakarrik: faktore demografikoak, soziokulturalak eta politiko operatiboak ere oso kontuan
|
hartu
behar dira, ekonoteknikoez gainera, koadro osatu eta orekatua egin ahal izateko. hori falta zaio batetik, odriozolaren goiko azalpen zorrotz horri. d) hori bakarrik ez: faktore horien arteko lotura harremanak ez dira unilateral hutsak. ez da atzo goizekoa Max weber ek, XIX.
|
|
|
zergatik gaude gauden tokian? gainera, kontuan
|
hartu
behar da euskararen kontrako diskurtsoa etengabe elikatu egiten dela. esate baterako, ikusten baduzu euskararen aholkularitzan dagoen pertsona batek euskara nekazal hizkuntza dela idazten duela, edo lehendakari batek euskara eta biolentzia lotzen dituela, esango didazu non gauden. euskararen kontrako diskurtsoa etengabe elikatzea da. Batzuetan ahaztu egiten zaigu saltsa horren barnean gaudela baina hori neutralizatu egin behar da.
|
|
|
J U L E N A R E XO LA L E I B A. Lehentasunezko arloak definitzerakoan argitu da zergatik eta zertarako ari garen lan hau guztia egiten. horren inguruan bi postura ikusi ditut nik gaur oso oso garbi. errealitatea asumitu egin behar dugula esaten duena versus atzerapen linguistikoaren kontzeptua gaitzat
|
hartu
behar dela esaten duena. Nondik joan nahi dugun pentsatu behar dugu. zientzia eta politika sozialaren arteko eztabaida horretan ez nator bat bakoitzak bereaz arduratu lukeela esaten duen pentsamenduarekin:
|
|
|
6 Hizkuntza guztiek garrantzi bera dute gizateriarentzat (1) etab izi iraun dezaten neurriak
|
hartu
behar dira, (2) hiztun kopurua edozein delarik. [Todas las lenguas son igual de importantes para la humanidad (1) y se han de tomar medidas para que sobrevivan, (2) independientemente del número de personas que las hablan.
|
|
|
Gero eta jende gehiagok (egiten du protesta) euskara inposatzen ari direla uste duelako. gehiengo zabal bati (%84) iruditzen zaio euskara galtzea arazoa dela —ezezko eran zegoen esamoldea— gehiengo nabarmen batek (%64) ez du uste euskara zama denik enpresentzat eta merkatarientzat. Azkenik, gehiengo handi batek uste du hizkuntzaren (euskararen) biziraupenerako neurriak
|
hartu
behar direla. elkarrizketatuei egin zaizkien galderen formulazioa ikusirik, galdera edo item alboratuak zirela ikusirik, ezin itxaro genezake tankera horietako erantzunik. Jasotako erantzunen arabera pentsatu behar dugu, halabeharrez, elkarrizketatuak, oro har, oso euskararen aldekoak direla. hau da, galderetan, inplizituki, iradokitzen zitzaienak ez diela esanguratsuki eragin.
|
|
|
Ildo horretatik, behin eta berriro adierazi du berdintasunaren printzipioa ez dagoela hizkuntza guztiak berdin tratatzearen baitan, egoera desberdinak berdin tratatzea bidegabekeria izango bailitzateke. ez; berdintasunaren printzipioa aukera berdinak sortzeko neurriak hartzetik hurbilago dago. Aldi berean, hizkuntzen gaiaz aritzerako alde kognitiboa kontuan
|
hartu
beharraz, edo txikia izateak munduan kokatzeko modu berezia eskaintzen duenaren ideia ere azpimarratzeko modukoak dira.
|
|
|
" edo" pentsatu beharrean" eta" pentsatzen badugu, denek dute arrazoia. egun, hizkuntza fenomeno psikologiko, soziologiko, sozial eta kontzeptual bat da. Jada ez dago kontraesanik. hizkuntzek aldi bereko hiru dimentsio horiek dituzte. horrek, noski, aldaketa epistemologiko handia dakar. horiek horrela, hizkuntza ekologiaren teorizazioak bat etorri behar du ikuspegi horrekin. helburuak ezartzean, kontuan
|
hartu
behar ditugu pertsonen ikuspegiak eta arrazoibide nagusiak. Baina, nola konbentzituko ditugu gizabanakoak?
|
|
|
zer mekanismoren bidez aldatuko ditugu jarrerak, errealitatearen adierazpenak eta ikuspegiak? hori guztia gizabanakoen garunean dago. ez gara gizaki itxiak. horrez gainera, kontuan
|
hartu
behar dugu elkarrekintza soziala ere; izan ere, gizakiok ez gara guztiz independenteak, aitzitik, batasun bat osatzen dugu: gure barnean dagoen munduaren parte gara. zuek nire barnean zaudete, eta ni zuen parte naiz.
|
|
|
Beraz, hizkuntza ekologiari buruz teorizatzen dugunean, kontuan
|
hartu
behar dugu lehiaren kontzeptua; izan ere, hizkuntzen arteko lotura —erromantikoak izan nahi badugu ere— tirabiratsua eta gatazkatsua izan daiteke. hizkuntza batek beste hizkuntza baten eginkizuna bereganatzen duelako gertatzen da hori. hori dela eta, arazo bat sortuko da; pertsonok arrazoizkotasunez, senidetasunez eta elkartasunez konpondu dugun arazo bat, hain zuzen. eta hori teorizatu... Beste hizkuntza batzuk jan dituztelako dira hizkuntzak handiak; hau da, jatorrizko eremutik atera eta beste hizkuntzei zegozkien eremuak eta eginkizunak bereganatu dituzte. horregatik, espezieen arteko lehia, eta, beraz, hizkuntzen arteko lehia, hartu behar dugu abiaHizkuntza bat salbatzeko, ez da hizkuntza bera salbatu behar, baizik eta haren habitata; hau da, haren garapen eremua, existentziaren testuingurua.
|
|
|
Beraz, hizkuntza ekologiari buruz teorizatzen dugunean, kontuan hartu behar dugu lehiaren kontzeptua; izan ere, hizkuntzen arteko lotura —erromantikoak izan nahi badugu ere— tirabiratsua eta gatazkatsua izan daiteke. hizkuntza batek beste hizkuntza baten eginkizuna bereganatzen duelako gertatzen da hori. hori dela eta, arazo bat sortuko da; pertsonok arrazoizkotasunez, senidetasunez eta elkartasunez konpondu dugun arazo bat, hain zuzen. eta hori teorizatu egin dezakegu; izan ere, hizkuntzen galeraren eragileetako bat hizkuntza handien jarduna da; hau da, gizadia menderatu duten hizkuntza talde handien jarduna. Beste hizkuntza batzuk jan dituztelako dira hizkuntzak handiak; hau da, jatorrizko eremutik atera eta beste hizkuntzei zegozkien eremuak eta eginkizunak bereganatu dituzte. horregatik, espezieen arteko lehia, eta, beraz, hizkuntzen arteko lehia,
|
hartu
behar dugu abiaHizkuntza bat salbatzeko, ez da hizkuntza bera salbatu behar, baizik eta haren habitata; hau da, haren garapen eremua, existentziaren testuingurua.
|
|
|
3.1.3 Eraldaketa prozesuan norbanako eta taldeen aspektu psikosozialak kontuan
|
hartu
behar dira. Euskalduntze plangintzan konprometitu direnen lana eta ahaleginak korrespondentzia eta errefuertzoa behar dituzte.
|
|
|
3.2.3 Euskarak botereguneen erdigunea
|
hartu
behar du. Hori da eraldaketa prozesuaren buruan ezagutuko den normalizazio egoeraren gakoa.
|