|
2015
|
|
|
Beste alde batetik, bertsolaritzan arrazoi gehiagorekin gertatzen da hori, bertsolaritzak Euskal Herrian identifikazio izugarria daukalako, historian ere zerikusi handia eta gure nortasunaren zati bat delako. Orain arte ahozkoa izan da, eta horrek badu bere garrantzia, baina hori dena gordetzeko momentua iritsi da; bestela, belaunaldi
|
guztien
memoria galdu egiten da. Herri baten memoria gordetzea da honelako zentro bat martxan jartzeak duen helburu nagusia, ez gainera geldirik egoteko, aurrera bultzarazteko baizik”.
|
|
2016
|
|
|
Proiektu baten aurrean, haurrekin gaia adosteko bidea defendatu izan dute batzuek. Adosteko bidea ez dela
|
guztien
interesekoa irizten dio Gonzalezek, euren interesa “denengana iristea” da. Hargatik hautatzen dute emozioa pizteko bidea.
|
|
2017
|
|
|
Hala zioen: “Aizu droga dohakabe/ indartsuegia zaude/ zu egin zera nere amets ta ekintza
|
guztien
jabe/ bizimodua desertu huts bat/ iruditzen zait zu gabe”. Lehenengo drogari kantatzen dio eta gero bere burua madarikatuz, amari.
|
|
|
Horrelakoa zen plazan, baina, gero, inork baino bihotz samurragoa zuen. Eta, lehen esan dudana, gauza
|
guztien
gainetik bertsotarako grina zuen. Niri gertatu izan zait Joxerekin norabait joan eta gai batekin larri samar ikustea, baina handik hamar egunera antzeko gai bat jarri eta primeran moldatzea, etxean landuta zekarrelako.
|
|
2018
|
|
|
Txapelketek, ordea, badituzte kritikariak: txapelketak bertsolari
|
guztien
kantaerak berdindu eta fragmentazio edo espezializazioaren kontrako bidea bultzatzen duela esaten dutenak…
|
|
|
mundu
|
guztien
aurrian,
|
|
|
Gandul
|
guztien
txapeldun dago
|
|
|
Ez pentsa, errimatzerakoan lagungarri izan daiteke euskalkia, Txirritaren egiya, alegiya; bizkaitarren txarto, bapo; nafarren bortz ez da geratzen motz eta iparraldean fite errimatzen dakite. Hala ere, hizkera bat ez da biziagoa izen
|
guztien
amaieran ixe ahoskatzeagatik, bizia erabilerak ematen dio, eta euskararik bada geroz eta hiztun gehiago dituena, hori batua da. Beraz, Saioa, segi lasai eta harro zure euskara ederrean bertsotan, larrutan, bizitzen… Iruñea berriro euskararen erdigune bihurtuko bada.
|
|
|
Gai pertsonalagoetara joateak eman du bidea ikuspegi zabalagoko bertso sortak entzuteko. Formulatutako gai
|
guztien
eta kartzelako gai irekietatik hartutako bide guztien azterketa eginez gero, ageri da gaur egungo gai eta arazoen errepaso zabala eta xehea egin dela: parekidetasuna, tratu txarrak, besta giroa, besta eta sexua, bikote hasiberriak, bukatutako maitasuna, bikote banatuak, familia birkonposatuak, adulterioa, bikote harreman askeak, etxebizitzen prezioa, gazteen egoera prekarioa, haurren zaintza, kontziliazioaren arazoak, familia bizitza eta engaiamendu politikoa, lan egoerak, esplotazioa, zahartzaroa baserri munduan, osasuna, baztertutako jendea… Alabaina, etxeko arazoek maiz daukate lotura gizarteko eta lan munduko arazoekin; eta hori ederki islatu da Txapelketako bertsoetan.
|
|
|
Gai pertsonalagoetara joateak eman du bidea ikuspegi zabalagoko bertso sortak entzuteko. Formulatutako gai guztien eta kartzelako gai irekietatik hartutako bide
|
guztien
azterketa eginez gero, ageri da gaur egungo gai eta arazoen errepaso zabala eta xehea egin dela: parekidetasuna, tratu txarrak, besta giroa, besta eta sexua, bikote hasiberriak, bukatutako maitasuna, bikote banatuak, familia birkonposatuak, adulterioa, bikote harreman askeak, etxebizitzen prezioa, gazteen egoera prekarioa, haurren zaintza, kontziliazioaren arazoak, familia bizitza eta engaiamendu politikoa, lan egoerak, esplotazioa, zahartzaroa baserri munduan, osasuna, baztertutako jendea… Alabaina, etxeko arazoek maiz daukate lotura gizarteko eta lan munduko arazoekin; eta hori ederki islatu da Txapelketako bertsoetan.
|
|
2019
|
|
|
Aurretik aititak eta osabak irabazi bezala, orain hirugarren belaunaldiko emakume bati egokitu zaio leinuaren arrastoari segida ematea bere bertsogintza Bizkaiko bertsolaritzaren gailurreraino eramanez. Emakume bertsolariek egiten duten lanaren erakusleiho dugu txapeldun berria, eta zalantzarik ez gainerako emakume bertsolari
|
guztien
isla ere badela. Nabarmentzekoa da, bestalde, azken Txapelketako gai jartzaile taldeko hamaika kideetatik bederatzi emakumeak izatea.
|
|
|
1986a zen, Lesakako frontoian hiru ikaslek abestu genuen agurra. 80ko hamarkada ia osoan eta 90eko hamarkadaren erdialdera arte, hezkuntzan, txapelketa antolatzen eta elkartearen eginbehar
|
guztien
arduraduna zen Lontxo Aburuza etortzen zen ikastolara bertso tailerrak ematera, eta haren eskutik atera ginen oholtzara. Aitak iradoki zidan Migel Arozamenari buruz kantatzea.
|
|
2020
|
|
|
Erregimeneko gizona zen Arrue, baina sui generis samarra, karlista foruzalea zelako. Euskara eta bertsolaritza maite zituen eta oso hiztun ona zen… Información y Turismotik gai
|
guztien
zerrenda behar zutela esanez etorri zitzaizkigun, ordea, hurrena. Jakina, gairik ez geneukan, txapelketa Euskaltzaindiak antolatzen zuen… Berriro ere Arruek lortu zuen traba hori gainditzea.
|
|
|
|
guztien
errege
|
|
2021
|
|
|
P.E.– Komeni da Zavalari buruzko klixeak eta estereotipoak haustea. Jesuita eta karlista izango zen; baina, lehenik eta behin, pieza bateko gizona izan zen, bere bide propioa urratu eta ibiltzen asmatu zuena, klixe eta eskema
|
guztien
gainetik eta azpitik.
|
|
|
Beste askok, ez. Baina
|
guztien
begiak dituzu gainean. Guztiek epaitzen dute, nolabait, zure presentzia.
|
|
|
|
guztien
omenez
|
|
|
|
guztien
oihartzuna
|
|
2022
|
|
|
Eta hizkera hori? Orain arte gutxi hitz egiten izan du Pello Urionaren lehengusinarekin, baina badaki euskara traketsa darabilela, tatarrez heltzen dela esaldi
|
guztien
amaierara, kostata, Pello bera bezala, eta hara hor gaur hitano zuzen hori, egokia, non eta Goizuetara bidean. Ikusi dok denporalea?
|
|
|
Demagun bertso ikuskizunak baduela kode espezifiko bat, ez performancearena ez literaturarena, baizik eta ahozko inprobisazio performatuarena –tradizioz kultura popularrari lotua–, eta kode espezifiko horren anbiguotasunak zeharo despistatu izan dituela zenbait historikoki –bertsolariei “poeta kaskar” deitzen zietenak, bertsolaritza tabernazulotik antzokietara eraman behar zela aldarrikatzen zutenak, “autore bertsolaritza” planteatzera iritsi zirenak–, eta despistatzen dituela beste zenbait egun –hala holako formula hibridoei fede apurtzailez erreparatzen dietenak eta abar luze bat– Demagun, diot, kode bakar bat duela esatea asko erreduzitzea izan daitekeelako, eta, zer esanik ez, ibilian ibilian kode horrek propio izateari utz diezaiokeelako –zer da propioa, izan ere? – Baina uler gaitezen: demagun bertso espazioak, jendaurreko ikuskizun bezala egonkortzen den unetik, sortzen dituela tradiziozko joko arau konbentzional batzuk, denboran zehar moldatu arren oraindik antzeratsu irauten dutenak –eta, itxura
|
guztien
arabera, aurrerantzean ere halatsu iraungo dutenak– Eta demagun joko arau horien funtsa dela bertsolarien eta entzuleen arteko adostasun inplizitu bat, arrazoiketa entimematikoan gauzatzen dena: bertsolariak kantatzen du mezua, entzuleak aktiboki osatzen du hark kantatu nahi duenaren esanahia –oroitu irudiaz:
|
|
|
Eta horrek logika gehiago zuen. Izan baitzituen Beethovenek hainbat Teresa bere jiran… Beraz, munduko Elisa
|
guztien
disgusturako eta Teresa guztien pozerako, hori da azkenaldian zuzentzat jotzen den bertsioa…
|
|
|
Eta horrek logika gehiago zuen. Izan baitzituen Beethovenek hainbat Teresa bere jiran… Beraz, munduko Elisa guztien disgusturako eta Teresa
|
guztien
pozerako, hori da azkenaldian zuzentzat jotzen den bertsioa…
|
|
|
Honen besotan egin omen zuen azken hatsa Udarregik. Komunioa eman aurrekoak bete zituen, bekatu
|
guztien
barkazioa eskatu zion Jainkoari, eta Elizak erakusten dizkigun sinesgaiak egi egiaz sinesten zituela aitortu zion Udarregik. Gero —Felix Zatarainen hitzak— “beregana zatorkion Jaunari harrera eginez” hitz hauek esan omen zituen:
|
|
|
Joxepa izena zuen, eta ahoz aho zebilen sekulako maila zeukala. Joxepari buruzko daturik apenas dagoen, baina itxura
|
guztien
arabera, lore jokoetan behin baino gehiagotan parte hartutako Joxepa berbera da Bilintxek eta lagunek bisitatu zutena. Elkarren artean bertsotan aritu bai, baina Bilintxek ez zituen aurreikuspenak bete –edo ez zuen eztarria askorik urratu–, laster jakin baitzuen Joxepari ez zitzaiola aski bertsolari iruditu.
|
|
|
Arte diziplina
|
guztien
moduan, bertsolaritzaren helburu gorena edertasuna da. Edertasun horren kanonak denboraren, jendearen, egunaren, gustuen edota lekuaren arabera aldatzen dira, nahiz eta kultura bereko jendearentzat plazer estetikoa antzekoa izan daitekeen.
|
|
|
sasi
|
guztien
gainetik.
|
|
|
bertsozale
|
guztien
|
|
2023
|
|
|
Halako zerbait gertatu zitzaien egun osoan Santa Barbaran izan zirenei. Ahaztua zuten ordurako goizean igotako aldapak sortutako arnasestua, eta irribarreak ezaugarritzen zuen pertsona
|
guztien
aurpegia. Zaila da eremu bati hainbesteko zukua ateratzea egun bakarrean; sagardotegi, dantzaleku eta bertso plaza bihurtu baitzen denbora tarte laburrean.
|
|
|
Hobe da jendea eskolatzea, eta ez itzulpenak egitea: kontra iraultzaile eta fanatikoak baizik zerbitzatu ohi ez dituzten jargoi barbaro eta hizkuntza arlote horiek mantentzea guri balegokigu bezala […] Frantsesa, hizkuntza unibertsal bilakatuko da, herrien hizkuntza izanez […], frantses
|
guztien
hizkuntza bilakatu behar du. […] Herri libre batean, bat bera izan behar du hizkuntzak, eta guztientzat berdina” (Intxausti, 2014:
|
|
|
Orkazarreko erromeria horretako kontua izango da seguru asko Joxe Lizasok aipatu ohi zuen gure aitaren, Joxe Mari Agirreren, bertso eder bat, Joxin Iturriotzek Urolaldea bertsolari liburuan jaso zuena. Orkazarreko nagusia, itxura
|
guztien
arabera, tentatzen ari zitzaion eta gure aitak bota omen zion: “Bertso bat botatzeko arren eta arren/ guztiok adiskide gerade alkarren/ hanka bat okerra du, bestetikan herren/ gizon bat gauza denik ez da Orkazarren”.
|
|
|
Frantzian zelarik Marsellesa abesteagatik kanporatu zutenak, orain zer eta bere Marsellesa propioa konposatu du. Oraindik ez dira bi urte abestia lehen aldiz kantatu zuenetik, eta dagoeneko foruzale
|
guztien
ereserki bilakatua da, karlista zein liberal. Bilintx ere, jendetzara batuta, ozenki kantatzen hasi da, Iparragirreri begirada ezin kendurik.
|
|
|
Hasteko eta behin, txapelzentrismoarekin behingoz akabatzea, eta
|
guztien
gainetik bertsolari bakar bat saritu beharrean, azken kondekorazioek bertsoaren ertz askotarikoak aitortzeko balio izatea, ziklismoan egiten den bezala: txapelketa osoko bertsolari dieselenarentzat, deus txundigarririk bota gabe ere beti buena egiten duenarentzat, txapel berdea, erregulartasunarena; une gogorrenetatik, baldintzarik estuenetatik bizirik ateratzen trebeenarentzat, puntu gorriko txapel zuria; gazterik onenarentzat, txapel zuria; eta, azkenik, saio bakoitzean sari berezi bat saiatuenarentzat –hots, tiroa zuzen zein oker jo, asmotsuen aritu denarentzat– Eta txapelaren ordez zapia balitz, puskaz hobe – kolore aniztasuna errespetatzen bada, beti ere–.
|
|
|
Finalean, hasieratik ikusi genuen Lujanbio bat inoiz baino zentratuagoa eta, soilik, bere burua zukutzera bildua. Eskarmentuak berekin dakarren patxadari esker, ziur aski, baina baita emakume
|
guztien
ordezkari bat eta bakar izan beharraren karga arindu izanaren ondorio ere. Azken mende laurdenean lehen aldiz, Lujanbio ez baita izan final nagusiko emakume bakarra.
|
|
|
Errespetu handia zaio hemen bertsolariari. Bertso
|
guztien
bukaeran txalo jotzen du jendeak, bertsoa oso ona edo ez hain ona izan, eta hori ere oso polita iruditzen zait.
|
|
|
Pandemia
|
guztien
gainetik,
|