|
2000
|
|
|
Nire ezpain txikienek musu ematen zioten sabelpe horretaraino ailegatu den bere esku jostariari; eta musu ematen zioten, hain zuzen ere, esku horrek abileziaz aurkitu duelako bilatzen ari zen garau txikerra. Ez dakit noiz,
|
ez
dakit nola, nire mingainak ez du gehiago Rocíoren aurpegia ukitu, bat batean hantxe behean baitzegoen, musu ematen eta lehenago inoiz sentitu ez dudan lurrikara bat sortzen nire erraietan barrena.
|
|
|
Baina zuk ere oroituko duzu ikasle hura, beharbada. Burgoskoa zen, baina
|
ez
dakit nola zeritzan... Edo bai...
|
|
|
Haatik, zer nenbilen ni orduan ere pentsu haien hausnarrean eta esperantza faltsuen peskizan, pentsatzeko denborarik ere ez nuenean, zeren ene laguna fin gaitza egiterat baitzihoan, erremediorik gabe! Eta, hala, oharturik ezen Joxek ez zuela deus egiterik bere ezpatarekin eta nik are gutiago gerrian neraman puinalarekin,
|
ez
dakit nola —zeren munduko gizonik ahulena eta ezdeusena sentitzen bainintzen—, baina, premiazko premiak premiaturik edo, zaldun haien arterat egin nuen bat batean, paparretik dilindaka nuen erlikiontzi iduriko hura eskuan. Eta erran nuen ozentki:
|
|
|
Ez dizut kontatuko zenbat neke eta trabailu, eta zenbat pena eta sufrimendu pairatu behar izan genuen, ezta zenbatetan sentitu izan nintzen ahiturik eta anu eginik ere, zeren zuhaurk ere imajina baitezakezu, hango ibai-adar lohitsuetan eta hango baso amarauntsuetan, ni neure hanka herrenarekin arrastaka, behin baino gehiagotan biluz eta ortuz, ez aldatzeko atorrarik eta ez etzateko oherik, atsekabearen bide meharrean gaitz eta penos, deserosotasuna eta gabetasuna egunorozko bisitari bagenitu bezala, eskuak eta oinazpiak maskurturik eta ikorzirinez josirik... Nik
|
ez
dakit nola atera ginen handik bizirik, ez bada zeren Probidentziak gidaturik eta indarturik baikindoazen, hain izan baitzen neurriz kanpokoa gure gorputzen soportua eta jasana, eta ez bada zeren neure ondoan bainuen Goruki, zeinak, nola baitzen oihanean jaioa eta oihanean bizia, beti baitzekien, baita zalantzarik edo ondikorik handienen erdian ere, norat jo, eta zeinak beti baitzuen aterabideren ... Eta, arrazoin bertsuagatik, ez dizut kontatuko, halaber, nola garaitu eta azpiratu behar izan genuen hainbat eta hainbat mehatxu, zeren oihaneko edozein lekutan eta edozein partetan ezkuta baitzitekeen mandatari gaixto bat —hemen suge pozointsu bat, hor armiarma are pozointsuago bat, eta han piztia—, heriotzaren mandatua noiznahi den zabal zezakeena.
|
|
|
Eta nik Gorukirekin hitz egin nahi izaiten nuen, haren kontsolatzeko, baina
|
ez
nekien nola, egunez ezinezkoa zelako, zeren eta trabailuz trabailu baitzebilen, eta gauez ere neke eta gaitz izaiten zelako, indiar guztiak lastozko txabola haietan pilaturik bizi zirenez gero, borzpasei guardiak guardiaturik.
|
|
|
Nik ere guti sinesten nian. Damatxoa mintzatzen hasi zaidanean, ordea,
|
ez
zekiat nola erran, baina barren barrenean sentitu ditiat haren hitzak, eta orduan jakin diat ezen hark errana gertatu eginen zaidala. Segur nagok, segur nagok...!
|
|
|
Gibela beha paratzen nauk, eta Inkisizionearen gartzela sekeretuetan egin nuen egonaldia oroitzen diat: hango harri hotzak, hango burdinak eta hango ezina... baita nola, bakardadearen negu gordin hartan, zoratzeko beldur ere izan nintzen hainbat mementutan, halako moldez, non oraino ere
|
ez
baitakit nola jalgi nintzen handik neure buruaren jabe. Erraiten ditek ezen Jainkoak hersten gaituela, ez itotzen, eta nagok ezen egia izan daitekeela, ene kasuan bai bederen.
|
|
|
Hamahiru urteen zedarria gibelera utzi arte
|
ez
dakit nola moldatzen nintzen. Litekeena da gau osoa hats batez egitea, lozorroan.
|
|
|
—Hara, ama,
|
ez
dakizu nola...
|
|
2001
|
|
|
–Herminio, maitea, neska hau... Barkatu,
|
ez
dakit nola deitzen zaren.
|
|
|
Ezinezko zerbait, politegia litzatekeena edo. Eta hain zuzen ere,
|
ez
dakit nola esan baina, juxtu horregatik nengoela beretaz hain maiteminduta uste dut, heldu ezineko zerbait zelako, bezala.
|
|
|
Bai, Arantxak berak nahi zuen bezala erabili nahi zuen beti, esan du haserre, sarjentona horrek, baina nik bereak eta asto beltzarenak bota nizkion, ze uste zuen ba horrek, nire Jon horrela maneiatzen lagako niola nik. Tasiok
|
ez
daki nola moztu hura. Ez daki nora begiratu.
|
|
2002
|
|
|
Badakizue zergatik:
|
ez
dakigu nola azalduko den Alex. Jarrera ulerkorra hartu dugu, badaezpada.
|
|
|
–Egia esan
|
ez
dakit nola erantzun horri. Ez dakit nola hasi ere.
|
|
|
Mirarik zakiletik erdi heldu zion. Koadrilako beste neskek esanda, bazekien eskua mugitu behar zuela, gora eta behera edo, baina ez zegoen seguru,
|
ez
zekien nola, eta gainera ez zen ausartzen. Hala ere hobeto heldu zion.
|
|
|
maitasun pixka bat. Aski da hori; laztan laztan banauzu,
|
ez
dakizu nola eskertuko dizudan!
|
|
|
San Pedro egunean meza entzun, Altzako San Martzial parrokiako elizan, eta anaiaren etxerantz abiatu zen gero, San Markorako bidean zegoèn Martigoi izeneko baserrirantz... baina, nola eguraldi eguzkitsua zegoen eta denboraz ongi zebilen, San Marko aldera joatea erabaki zuen, baserria alde batera utzita. Iritsi zen, bada, San Markoko gotorlekura, baita kanoi batzuk zeuden lekura ere, nik
|
ez
dakit nola, zeren soldaduren batek behar baitzuen inguru haietan guardia egiten: hantxe behar zuen, bai, oihu batzuk aditu baitzituen bat batean:
|
|
|
Hura larritasuna! Doberman bat zetorren nire gainera, bel beltza eta handi handia, baina nik orduan, oraindik
|
ez
dakit nola, ihes egitea lortu nuen, korrika eta lasterka.
|
|
2003
|
|
|
Pertsonaiek kutsatu egiten dutela esaten zuen orduan. Ni ez naiz idazlea eta
|
ez
dakit nola diren gauza horiek, baina era guztietako aldarteak eragiten zizkion idazteak Monikari. Bolada horretan bereziki isilune luzeak izan genituen gure artean eta arrotz bati bezala begiratzen zidan tarteka.
|
|
|
–Ama, zerbait esan nahi dizut, baina
|
ez
dakit nola, ezta nondik hasi ere... Izan ere, gaua iritsi da etxe honetara... zure ausentziak inguratzen bainau ni, desertu beltz batek bezala, eta nire ausentziak zu.
|
|
|
Poliziek esan zioten neure burua bota nuela leihotik behera bere izena ez ematearren. Ez zen egia, orduan
|
ez
nekien nola zuen izena.
|
|
|
Karla ezagututa
|
ez
dakit nola ez zaidan burutik pasatu. Iban ere gonbidatu du.
|
|
2004
|
|
|
Bestela honezkero bidali huen kaka egitera txoro hori bere erosketa eta txorradekin. Orain hik beste horrekin joan nahi duk buelta bat ematera, eta
|
ez
dakik nola esan niri. Eta hemen habil, buelta handik eta buelta hemendik, nola esan ez dakiala.
|
|
|
–Ongi. Atzoko gonatxoarekin etortzen bazara,
|
ez
dakit nola moldatuko zaren motoan ibiltzeko.
|
|
|
Oinarri oinarrizko oharmen kontua dela iruditzen baitzait neuri ere. Jakinaren gainean, edo oharkabean,
|
ez
dakit nola, baina euskararen auzia ez dugu sarrienik gure izatearen baitan hezurmamiturik ikusten. Hainbatetan eta hainbatetan, hainbatek eta hainbatek, euskararen zoriaz hitz egiten dizunean ez du ematen, itxura batean behintzat, bere eta nire egoeraren zoriaz mintzo denik, gugandik landa dagoen landare baten antz handiagoa hartzen baitiozu euskararen auziari.
|
|
|
bi hizkuntzetan eratu nahi den gisa horretako antolamendu soziolinguistikoan zer toki dagokio euskaldunari? Euskaraz bizi nahi duen euskaldunak, bizi nahi ez duena edota ahalegin handirik egiten ez duena
|
ez
baitakigu nola izan daitekeen euskaldun, euskaldun izatea ez delako zentzu hertsian euskara jakitea, ba al dauka aterabiderik egungo egunean?
|
|
|
Hau Gandiagaren azkeneko liburua da – edo izan da, zitekeen, liteke,
|
ez
dakit nola esan genukeen: postumoa baita, baina ez guztiz.
|
|
2005
|
|
|
Sentimendu nagusi haren ondotik, ordea, arnasa hartzen zuela ohartu zen, baina
|
ez
zekien nola; ikusi ere egiten zuen, baina beste begi batzuk ziren haiek, barru aldera jiraturik balitu bezala; entzun ere egiten zuen, eta hitz egin ere bai, baina ez zekien nola.
|
|
|
Sentimendu nagusi haren ondotik, ordea, arnasa hartzen zuela ohartu zen, baina ez zekien nola; ikusi ere egiten zuen, baina beste begi batzuk ziren haiek, barru aldera jiraturik balitu bezala; entzun ere egiten zuen, eta hitz egin ere bai, baina
|
ez
zekien nola.
|
|
|
Niri gertatua! Amets gozo bat bezalakoa izan da,
|
ez
dakit nola esan, puntu ezdeus bat banintz bezala, haizeak hara eta hona bultzatuta.
|
|
|
Horregatik, Ines jaio zenean, kezkatuta egon zen, nora ezean,
|
ez
zekielako nola hezi behar zuen bere biloba hura, Teresarekin izan zuen porrotaren ondoren, eta ibili ere, halaxe ibili zen urte batzuetan, egiten ari zenaz batere ziur ez zegoela, egun batean argi bat piztu zitzaion arte.
|
|
|
–Ez, ez, ez zagok ezer, baina gustatu egiten zaidak, bazeukak zerbait,
|
ez
zakiat nola esan... beno, hik ezagutzen duk.
|
|
|
–Oraindik
|
ez
dakit nola ez zenidan esan ezkontzera zindoazenik!
|
|
|
Baina hona etorri zen bizitzen. Eta inork
|
ez
zekien nola etorri zen honaino, ze oinez ezin du, eta hegan ere ez, ze hegoak oso txikiak ditu eta kilometro asko dago Txinatik hona. Ehun baino gehiago.
|
|
|
Dortokek begi handiak dituzte eta uste dut kolore guztiak ikusten dituztela, pertsonek bezala. Lehoiek
|
ez
dakit nola ikusten duten. Txakurrek bezala igual.
|
|
|
Halako batez, orain dela hogei bat urte, neure hegaldia hasi baino lehenago, eta
|
ez
dakit nola edo noren bitartez, Teneren berri izan nuen. Huescako merkatari aberats batekin ezkondu zela.
|
|
|
Ezer esan gabe eskegi nion eta 112 markatu nuen azkenik. Hartu zutenean
|
ez
nekien nola disimulatu ahotsa, eta erdi kantari kontatu nion gertatzen zena.
|
|
|
Berarentzat ere lehenengo aldia izan zela konturatuta, ea zergatik ez zidan aitortu galdetu nion, eta berak erantzun nik ere ez niola esan,
|
ez
dakit nola jakin zuen baina. Garrantzirik ez zuela gaineratu zuen, eta horretan ere zuzen zegoen.
|
|
2006
|
|
|
Ambas estaban del alma helénica a la misma absoluta distancia" 690 Baina grekoak ez al dira –antropologo italiarrek erakusten duten legez– erromatarren arraza mediterranear berdinekoak? Ortega-k, egunero hipotesi eta kontrahipotesi berri bat agertzen ari den arrazaren kontu horretan(" todo este vago problema étnico") 691,
|
ez
daki nola erabaki; h. d., arraza mediterranear bat egon ba ote dagoen(" el problema del parentesco étnico entre los hombres que vivieron y viven en las playas del mar interior"), besteren artean horrek arraza espainol jatorrizkoa Afrikarekin lotuko bailuke. Garbi daukana da, badagoela kultura mediterranear bat, eta zerikusirik ez daukala Greziarekin; eta badagoela kultura greko bat, eta germaniarrarekin harreman estua duela.
|
|
|
Izan ere, batetik, ez dirudi 1901eko bizkaitarrismoak, eta preseski alor linguistikoan, kanpaina iraultzaile(?) bati ekiteko aski justifikazio eskain zezakeenik, Euskal Herri osoari begira gainera. ...da, eta ez dago estuegi hartzerik; baina arrazoitzeko ailegatzen duen hori, ez dakit zein Basaburutan ez dakit zeinek esan omen duen ez dakit zer, anekdota pintoreskoa da, ezen ez argumentua, higatutxoa baliabidea, zuribide politikero gisa ere xahar eta txarra268 Bestetik, beraz, kasu ailegatuarekin jarraitzeko, apez sermolaria" bizkaitarra" [Arana Goirizale edo jeltzale] zela, Unamuno-k
|
ez
dakit nola jakingo zuen(" ETAko apaiz" askotxo eta are Gotzainen bat ezagutu zaharrak ez gara): data horietan apezak, bizkaitarrak baino errazago, karlistak izaten baitziren.
|
|
|
–Lehenago esan nahi nizun baina
|
ez
nekien nola hasi. Karlos ikusi dute hirian.
|
|
|
–Nahiko luke, baina
|
ez
daki nola egiten den hori –erantzun dio aitak.
|
|
|
Burua une batez zuri gelditu izan balitzaio bezala. Ama, irinean bota zion marmarka, eta oraindik
|
ez
daki nola ausartu zen ere bere amari kroketak nola egin behar diren esaten. Nori eta Izagirre bati.
|
|
|
Eta azkenean amore eman behar izan zuen:
|
ez
zekien nola sentitzen zen. Triste, haserre, dezepzionaturik?
|
|
|
Maritxu zuen andrea; hasieran ez zuen ia aipatzen, baina egun haietako batean,
|
ez
dakit nola, ni ariko nintzen neure amaz hizketan, bere andrea ekarri zuen ahora Julianek. Hizpidea eman zidanez, galdezka hasi tzen, zenbat urte eman zituzten elkarrekin, noiz ezkondu ziren, horrelako kontuak.
|
|
|
Egun batean hasi zuen. Etxe barnean ere igarri nion,
|
ez
dakit nola; gaixotasunak ahalmen misteriotsuak ematen dizkigulako. Auskalo.
|
|
|
Lehenengo gutuna jaso eta gero
|
ez
nekien nola jokatu. Gutun adeitsu batez erantzutea izan zitekeen aukera zentzuzkoena, esanez, bistako arrazoiengatik, ez zela posible halako harreman bat eta, nire irakasle kutun izandakoaren oroitzapen ederra gorde nahi nuenez, ahaztu egingo nuela gutun hori izan zenik ere, existitu ez balitz moduan.
|
|
|
Gainbehera zetorren otsoaren hortz horituei isiltasun hieratikoz begira geratzen zen Txanogorritxo? Ez dakit nola ikusten ninduzun,
|
ez
dakit nola ikusiko gintuen kanpoko inork, barruan zer zebilen antzemanez gero. Beharrik, ez ziguten antzematen.
|
|
|
Min eman nahi nion eta
|
ez
nekien nola.
|
|
2007
|
|
|
Halako batean,
|
ez
dakit nola, bere arreba herriko igerilekura joaten zela atera zitzaion Eduri, eta ordutik aurrera hara joateko eta joateko beste temarik ez nuen izan nik, disimulu guztia ia ia galtzeraino.
|
|
|
Oraindik susto aurpegia nabari zitzaizun, eta hala ere benetan zoragarri zeunden. Zure ezpain sensual horiek
|
ez
dakit nola jartzen dituzun ingelesa ahos katzeko, baina kiskaltzeraino berotzen nauzu. Beti hain gozo, hain ezti?
|
|
|
–Ez dizut ulertzen, Iraitz. Zu hain neska formala izanik,
|
ez
dakit nola egin diezaiokezun horrelako putakeria Iker gizajoari. Ez al zara ohartzen zeinen gaizki dagoen orain arte zurea zen mutila?
|
|
|
Haiekin asko hitz eginagatik, maiteagoak nituen gizakiak baino, Bienvenido izan ezik. Gizon ona bazen ere, zurruterako zuen joerak galbidera eramaten zuen eta, mozkor mozkor eginda etorritakoan, bera ere ukuiluan etzaten zen, gozo gozo, eta nik haren ohean lo egin behar izaten nuen, eta
|
ez
dakit nola esan baina ukuilua nahiago. Askoz garbiago eta txukunago zegoen.
|
|
|
Nik
|
ez
nekien nola deitzen zitzaion taxi bati. Leiho batera atera eta oihuka hasi nintzen.
|
|
|
Aitona zegoen tokiraino iritsi zenean arrapaladan bota zion guztia: . Begira,
|
ez
dakit nola ez ginen konturatu, erraz erraza zen-eta! Horizontaleko hitza gaizki zegoen, eusten duena ez erortzeko behar dena poste zen, eta barruan gauzak eramateko erabiltzen den objektua poltsa, noski.
|
|
|
–nuke, June, nahiko nuke, baina
|
ez
dakizu nola nabilen, txoratu behar nau rollo honek guztiak.
|
|
|
–Bai,
|
ez
dakit nola. Benetan, ezin dut ulertu.
|
|
|
Harrituta nauka gaur Nekanek. Ez da konturatu mezularitzako motoristak nahi gabe bere boligrafoa eraman duela, eta hori,
|
ez
dakit nola esan baina, ez da normala. Bulego honetan ez da inor ausartzen Nekanek mahai gainean izaten dituen boligrafoak ukitzen.
|
|
|
Boligrafo urdin, beltz eta gorri bana izaten ditu plastikozko edalontzi batean sartuta, beti buruz behera jarrita, eta hauekin batera arkatza, ondo zorroztuta eta buruz gora, etxea zaintzen duen txakurra bezalaxe, lapurraren eskuan hozka egiteko prest. Boligraforen bat falta duela ohartuz gero,
|
ez
dakit nola esan, zoratu egiten da. Lehenengo niri galdetzen dit.
|
|
|
Nekane nolakoa den ezagututa, benetan izan da bitxia gaurkoa. Goiz guztia egon da haren edalontzia boligrafo beltzik gabe eta ez da ohartu, eta hori,
|
ez
dakit nola esan baina, New Yorkera joan eta dorre bikiak falta direla ez ohartzea bezalakoa da Nekanerentzat. Zerbait gertatu behar zaio.
|
|
|
Horregatik dago ezkongabe agian, horregatik bizi da bera ere bakarrik. Esan behar baitut ni ere bakarrik bizi naizela, baina,
|
ez
dakit nola esan, gauza bat da bakarrik bizitzea, eta bestea horrelakoa izatea.
|
|
|
Tente jarri da, jaka jantzita. Baina ordenagailua itzaltzera joan denean, beheko aldera begiratu du eta,
|
ez
dakit nola esan baina, paralizatuta bezala geratu da. Segundo batzuen ondoren, aulkiaren gainera bota du berriz gorputza eta, geldika, jaka eranzten hasi da berriz.
|
|
2008
|
|
|
–Hara: bihar
|
ez
dakit nola jaikiko naizen, baina gaur sinetsia nago gizona erremediorik gabeko izakia dela, kate batzuk hautsi orduko kate astunagoak ipintzen dizkiona bere buruari. Frantses iraultzak asmatu zuen gillotina?
|
|
|
Ez dakit nondik, ez dakit zergatik,
|
ez
dakit nola, baina beldur inozo batek hartzen nau, eta birus arriskutsu bat bezala hedatzen da nire baitan. Irratian zure gustuko kantak bilatzen ditut, noizbehinkako laztanak eskaini, ideia okerreko liburuak oparitu...
|
|
|
Hegoaldeko eremuan indar abertzale guztiak legeztatzea eta joko arau demokratikoak ezartzea? Alderdi politikoen joko arauak aldatze hutsak ekar lezakeen demokratizazioak
|
ez
dakit nola iraul ditzakeen nazio egiturako osagarri nagusiak, berauek higaturik dituen herri batean. Baikorkeriari darion arinkeriazko halakoxe usain bat hartzen diot diskurtso horri.
|
|
|
Bat edo beste hanka hutsik saiatu da pauso batzuk ematen, zapatak eskuetan dituela. Gizonezkoak, noski, prest daude laguntzeko, baina
|
ez
dakite nola, erridikulurik egin gabe, eta zeharka begiratuz jarraituko dute segizioa, hildakoarekin izango zituzten harremanei buruz galdezka. Hori da onartuko nukeen omenaldi bakarra.
|
|
|
–Hara: bihar
|
ez
dakit nola jaikiko naizen, baina gaur sinetsia nago gizona erremediorik gabeko izakia dela, kate batzuk hautsi orduko kate astunagoak ipintzen dizkiona bere buruari. Frantses iraultzak asmatu zuen gillotina...
|
|
2009
|
|
|
Eta gure harridurarako, Leonen aitak garagardo bana eman zigun. Une horretan, motor artean eta garagardoa eskuan,
|
ez
dakit nola esan, gizonago edo sentitu nintzen. Helduago.
|
|
|
Beste inor fijatzen ez den gauzei erreparatzen die berak beti. Galtzerdiak estreinatu badituzu ere,
|
ez
dakit nola baina beti lortzen du zure galtzerdi berriak ikustea eta, nola ez, nobedade, interesgarri, horren berri eman behar mundu osoari.
|
|
|
axola ez badizu. Nik
|
ez
dakit nola egiten den eta zuk historia ikasketak eginak dituzunez?
|
|
|
Jada zutik,, ikusi arte? edo ezin eta, absurdoa izango zen, badaki nola pentsatzen dudan, baina aitortzen dut, momentuan horixe esateko gogo itsu bat neukan,
|
ez
dakit nola?, zerbait esan behar eta,, badakizu, esan nion nolabait, ezin asmatuz, ez zitzaidan ezer otutzen, esan behar niokeela uste nuen erakoa:
|
|
|
Ez dakigu zer den, baina berak egiten du dena, eta dena ongi egiten du; gizon emakumeon existentzia berak bidatzen du; berak ematen dio zentzua giza bizitzari, ez guk geuk; gorabehera guztien gainetik berak darama historia helburura, etab. Zola biziaren (Naturaren) determinista da; Jainkoaren lekua biziak hartu du, eta horren ibiliaren jomuga Ongia da, gizon emakume guztien ongizatezko mundu berria. Mundu berri hori ez dute gizakien ahaleginek egiten (Zola iraultzaile marxistengandik espreski distantziatzen da), baizik biziak berak, jakin
|
ez
dakigu nola, gizon emakumeen lanaren bitartez, zientziaren bitartez bereziki(, la science seule est révolutionnaire?, ik. Hiru hirien trilogiako Paris nobela). Sozialistek eta sindikalista iraultzaileek absurdoki biziari euren gogo arauak inposatu gura dizkiote:
|
|
|
Izan ere, Camino de perfección bizi filosofiaren eskuliburutxo bat da, filosofikoki ez oso ona, baina agradosa irakurtzeko. Ez da, nahiz itxura horrekin mozorrotua ageri, krisi erlijioso pertsonal baten nobela, ezta kontzientziako konflikto batena ere erlijioaren eta bizi filosofiaren artean (ez da batere kontzientziaren nobela), baizik eta soil soil, inoiz erlijiosoa izan ez den pertsonaia baten historia, nola etortzen den bizitza (Natura) negatiboki eta beldur sentsazioz ikustetik eta sentitzetik,
|
ez
dakigu nola, hura guztiz positiboki balioestera eta sentitzera. Musika eta dantza herritarrak, adibidez, narrazioaren hasieran Ossorio gazte espiritualistarentzat bitalismo ustel nardagarri baten adierazpenak dira:
|
|
|
Irakurleak
|
ez
daki nola, eta agidanez protagonistak berak ez daki gehiago (XLVII), La Manchako zalduntxo ibiltari alferra, Mediterraneo aldera sartu orduko, Gaztelako paraje idorretan arima kolpatzen zioten eraso mistikoetatik sendaturik sentitzen da osoki eta biziak limurturik. Nolabait Gaztela eta katolizismo/ mistizismoa identifikatzen dira, biak biziaren ukoak(, tenía la idea del cristiano, de que el cuerpo es una porquería?;, una religión muerta, que al revivir un momento y al vestirse con sus galas, mostraba el puño a la vida?), eta bestetik Mediterraneoa eta bizia, bizia eta bizipoza.
|
|
|
(UBM, 44). . Kantagairik asko, baina/
|
ez
dakit nola kantatu(...). Hizkuntza ez zait iristen?
|
|
|
Niretzat hori ez da odisea bat. Odisea da etxea utzi, galduta ibili, eta, batek
|
ez
daki nola, atzera Itakara itzulia aurkitzea. Bitartean, jakina, oso posible da Itaka hori arras aldatua agertzea; edo Odiseo bera egotea aldatua beretarrentzat ere kasik ezagutezina izateraino, zakurren batentzat edo ez bada; edo berak Itaka uste duen hori batere ez izatea Itaka, oraindik feaziarren beste uharteren bat gehiago baizik.
|
|
|
Eusebio Osaz pertsonalki mirespenezko oroipenik onena daukat:
|
ez
dakit nola utzi dugun horrela ahaztua. (Ez ote du inork haren izena zor diogun tokira ekarriko?).
|
|
|
Errealitateak berak dimentsioak dauzkala edo barrendurak, egunerokotasunean susmatu ere egiten ez ditugunak. Eta errebelatzen zaizkigunean, geuk
|
ez
dakigu nola, ikaraz, zoriontasunez, izuz ausaz, edo konfiantzaz,, esanezinezko, zer batez, hanpatzen gaituztela.
|
|
|
Barojaren protagonista etengabe inpresio bortitzek kolpatzen dute, batera eta bestera geldigabe jaurtia da; bakarrik bere barrua(, el silencioso proceso de su alma?) inon ez dugu ikusten higitzen, inpresioak deus elaboratzen, ideien diskurtso bat bideratzen. Hala ere, hemen fedegabea da, hor fededuna; goian zientista eszeptikoa, behean mistikoa; eta inoiz
|
ez
dakigu nola ez bat eta ez bestea. Arima honek daukana geografia da, ez historia.
|
|
|
–Ez da harritzekoa. Oskarrek eztarria garbitu zuen?. Armentia, berriz ere,
|
ez
dakit nola eskertu...
|
|
|
Ez dakit zertaz hitz eginen zuten, baina zure emazteak alde egin zuenean, Salustiano?
|
ez
dakit nola erran, aguretua zegoen. Eta hori zaila da ia laurogeita hamar urteko gizona izanik.
|
|
|
Nire negozioa ez dela inor kondenatzea. Poztu zen,
|
ez
dakizu nola poztu zen biziko zinela jakiterakoan, baina bihotza hautsia zuen, Martin. Eta ezin da betiko halako zauriarekin bizi.
|
|
|
Metalezko xafla batek apurtu zuen autoaren aurreko leihoa eta barruraino sartu zenean, ziztuan moztu zion lepoa. Medikuek
|
ez
dakite nola iraun zuen hain minutu luzeetan bizirik umeak, hildako amaren gorputzean.
|
|
|
Ez bere ama hizkuntza ez zelako, nahiko astiro hitz egiten zuen, besterik gabe. Bazuen edade bat,
|
ez
nekien nola heldu zen bidegurutzeraino. Medikua non utzia zuen, erizaina.
|
|
|
Gaur bezala. Iraganarekin aritu naiz olgetan, ezetz harrapatu esaten nion, umeen antzera, eta
|
ez
dakizu nola harrapatu nauen, umea, ze azpijoko ederra zeukan prestatua.
|
|
|
–Horixe,
|
ez
zekiat nola ez zaigun lehenago bururatu. Txanponak hemen lagatzea ia ia beraien sorburura itzultzea bezala duk gainera.
|
|
|
–eta, isilune labur baten ondotik arnasa barru barrutik hartzen zuela, segitu zuen?: Atzo, berriz, zuhaitzeko zozoa ikusi nuenean, beste amets batean bezala sentitu nintzen bat batean, hura kantatzen hasi zen arte, hala iruditu zitzaidan behintzat, zozoak denboran atzeraka eragin balit bezala,
|
ez
dakit nola esan? –gero, begiak don Julio zegoèn norabidean zuzentzen zituela, gehitu zuen?.
|
|
|
–Segundo bat izan zen, eta urtebetea izan zen,
|
ez
dakit nola esan. Baina esperientzia aparta izan zen, sekula ahaztuko ez dudana.
|
|
|
–Gauza bat ez dut ulertzen, Ernes:
|
ez
dakit nola aurkitzen duten zomorro horiek biriketarako bidea, begirik ez badute; eta ez dakit nola dabiltzan, hankarik ez badute?
|
|
|
–Gauza bat ez dut ulertzen, Ernes: ez dakit nola aurkitzen duten zomorro horiek biriketarako bidea, begirik ez badute; eta
|
ez
dakit nola dabiltzan, hankarik ez badute?
|
|
|
–Atzo entzun izan banitu kontu horiek, neure onetik aterako nintzen, baina gaur ez, aita, Jainkoaren halako presentzia bat nabaritzen baitut,
|
ez
dakit nola esan, eta Jainkoak ez baitigu hutsik egingo?
|
|
|
haragian errebolta sentitzen bainuen, ezer sentitzekotan, Jainkoaren aurka. Baina gaurkoa beste gauza bat izan da, neure haragi minduaren eta Kristorenaren artean etenik ez balego bezala,
|
ez
dakit nola esan?
|
|
|
Nahi baduzue, oraintxe joan gaitezke: datorrela nahi duena, eta Domingok etxerako bidea hartu zuen, kezkatsu bai,
|
ez
baitzekien nola hartuko zuen izeba Ernestinak, baina baita esperantzatsu ere: nola ez zion barkatuko izeba Ernestinak, izan ere, hutsa, baldin eta Domingok, ordainean, anai arreba guztiak?
|
|
|
ezer ez! Elizako organoaren notak ere iristen zitzaizkion tarteka, baina, ohi ez bezala?. Nik
|
ez
dakit nola den, baina organoaren musika entzun eta barruan halako indar bat nabaritzen dut, odola olatuka hasiko balitzait bezala, esan zion behin batean izeba Ernestinari?, Domingok ez zuen bere baitan bizi indarraren misterioaren bultzadarik sentitu; esan nahi baita hura bere burua engainatzeko modu bat besterik ez zela, begiratua helburuan finkatu arren, beste mila gauza eta beste mila kontu pasatu baitzitzaizkion gogotik. Domingok betileak gora eta behera higitzen zituen etengabe?, kontrolatu ezin zuèn irudien sekuentzia etengabean:
|
|
|
Ez da ezer larria. Lantokia txikia geratzen zait, eta, aldi berean, handia,
|
ez
dakit nola esan? –Domingok.
|
|
|
eta geroztik, askotan zanpatu izan dut, ustez, baina hara zer diren gauzak: hila dirudiena piztu egiten zait noizean behin, nik
|
ez
dakit nola; gero eta gutxiagotan, hori bai, baina?
|
|
|
Mr. Flechsigek ikusi zuen neskak
|
ez
zekiela nola erantzun; pentsatu zuen gehiago estutu behar zutela:
|
|
|
Dorcasen alabak hogeita hiru urterekin ezagutu zuen Grodor, inork
|
ez
daki nola eta non. Pazientzia teilatuko batzar guztietara joaten zen Grodor orduan.
|
|
|
beti egiten dute zurekin nahi dutena. Eta
|
ez
daki nola baina berriz etorri zaio burura amak madalena onenak Olatzentzat gordetzen zituela. Ama zainduko duen neska horrek gogora ekarri dion antzinako kantak du guztiaren errua.
|
|
|
Jendea oso erraz hiltzen zela, hori da Azurmendiren gogoeta, gaur egun. Eta Poliziak eta Guardia Zibilak oso gogor jokatzen zutela. . Batzuetan esaten da orain torturatzen dela inoiz baino gehiago, baina
|
ez
dakite nola torturatzen zen orduan! Estatuaren deslegitimazioa oso handia zen, eta ez naiz ari militanteen ikuspegitik bakarrik, jende arruntaren ikuspegitik baizik?.
|