|
2000
|
|
|
senitartekoak, ahaideak, helbideak, denak ongi zeuden. Adio, Eugenio, entzun uste nion esaten zidala irribarrez albaitariak kalean gora zihoala,
|
ez
dakit niri edo argazkian azaltzen zen zenduari. Sor eta gor gelditu nintzen une batez.
|
|
|
Allô, Dabid? Lehendik ere zalantza handiak nituen, baina benetan
|
ez
dakit nire zelatek hemendik aurrera zentzurik ote duten. Zer esatea gura duzu?
|
|
|
Izen hori esatean eskuekin berriro komatxoak marraztu ditu airean, eta begietara so eginez jarraitu du, eta hari fideltasun handia diogula. Estherrek
|
ez
daki ni heterosexuala naizela...
|
|
|
pentsatu dut bidaia hau uste baino askoz nekagarriagoa dela eta
|
ez
dakidala nire GMI a nola egongo den (fardelak egunero garraiatu beharra, dendak egunero muntatu eta jaso beharra, otorduak prestatu beharra...).
|
|
2001
|
|
|
6 Ez dut urteen buruan baizik jakin Donostiako Institutuan zenbait ikaskide (eta irakasleren bat) euskaldun zirenik. Ezta haiek, noski,
|
ez
zekiten ni euskalduna nintzenik (K.M.O.).
|
|
2002
|
|
|
Ez zait erantzuna heltzen,
|
ez
dakit nitaz ari diren. Dakidana da nolabaiteko atsegina sentitu dudala nitaz ari daitezkeela pentsatze hutsaz.
|
|
|
Lertxundik, Epaltzak, Saizarbitoriak, Atxagak... eta datozen zenbait gazte berrik orrialde ederrak eman dituzte argitara, eta denak arroila berrira begira jarri gaituzte. Egun inoiz baino hobeki idazten da, nire ustez, euskaraz. Baina, diodan berriz ere, anitz gelditzen zaigu ikasteko oraindik Axular batengandik, esate baterako, nahiz hau esatea
|
ez
dakidan nik oso zuzena den politikoki, hemen ere denetarik baita. Euskaldun peto peto diren batzuek ez dute aparteko gogorik gure klasikoengana jotzeko.
|
|
|
Ez dakit, dena dela, zenbateraino aztertu den, inork aztertu baldin badu, laguntza hori ez izateak nolako kalteak sortzen dizkion umeari, kalteak sortzen badizkio behintzat. Hori estatistika kontua ez denez,
|
ez
dakit nik inor ere arduratu den holako azterketa motez. Ez dakit, gerta liteke kanpotik ere ekartzen ditugun espezialista horiek ez izatea adituak puntu honetan.
|
|
|
Eta tribulatua, zeren, ingelesa euskara baino hobea baldin badu,
|
ez
baitakit nik ez ote nukeen iruzkin hau hementxe berean amaitu behar eta liburua betiko itxi: ingelesez zerbait dakiena berehala ohartuko da hizkuntza horretan" Syntax" esan behar dela, eta ez" Syntaxis"; eta" Basque" idatzi behar dela, letra larriarekin hasieran; eta izenburuak, bestela ere, beti letra larriekin idazten direla; eta autoreak jakin luke euskara baino hobeki ezagutzen duen ingeles horretan (edo ez da ingelesa?), izatekotan ere, On Basque Syntax Literature esan litzatekeela.
|
|
|
Bistan da ezetz. Baina badira, hala ere, euskararen kontu honetan, argudio batzuk,
|
ez
dakit nik zer pisua izango duten zuretako.
|
|
|
Aldatu dira gauzak azken urteetan, ez dakizu zuk nola: errolda betetzen dugun bakoitzean, edo
|
ez
dakit nik nongo etxeak edo gobernuak informazioaren biltzeko orduan eskuratzen dituen datu multzoak eskaintzen dizkigun bakoitzean, badakigu badela jendea, ehuneko honenbeste biztanle, gainerako guztiak kontuan izanik, euskaraz hitz egiteko, normal gainera, gai dena. Euskaraz eta kitto.
|
|
|
Baina kontatzen hasten naizela, burura etorri zait lehenbiziko zalantza, ez baitakit ongi zer hizkuntza mota erabili eta gauzak, berez ilun diren gauzak, argi ikusi nahi ditudalako hasiera hasieratik: forma kontua baldin bada ere, ez dakit hika edo zuka egin behar dudan, gazte bati hika egitea eskatzen baitu hizkuntzak, edo guri bederen hala eskatzen zigun lehenago, baina hika hasiz gero ere
|
ez
dakit nik ez ote litzatekeen testu hau pixka bat ulergaitz gertatuko. Egia esan dezadan, niri ere zailago egingo litzaidake adizki guztiak ongi harrapatzea eta behar den maneran erabiltzea, lagun arteko hizkera mota honek bere zailtasunak erakusten baititu behin paper baten gainean zerbait apailatu nahi duzunean.
|
|
|
Ordea, euskara gure hizkuntza izanik ere, orain dela zenbait urte, eguneroko bizitzan, gure hizkuntzaz ezin baliaturik bizi ginen, norabaiteratuak batzuetan, hori da kontua. Eta
|
ez
dakit nik gogoan duzuen nola hasi ginen aitzin hartan gure hizkuntza berreskuratu, hedatu eta plazara jalgiarazi nahian, jakite hegoek igoa, beste poeta hark ere idatzi zuen bezala, euskara noranahikoa nahi genuen aldi hartan: pentsatzen dut eskolan edo ikastolan norbaitek galdetuko zizula Lizardiri buruz zerbait.
|
|
|
Zahartzarora iristekotan, ezinbestekoa dute hizkuntza guztiek komunikazio mailako baliabideak garatzea. Euskara,
|
ez
dakit nik, gaztaroan izango genuke oraingoz. Eta ez du gauza segurua zahartzarora iritsiko denik, bilakaera bidean hil daitekeelako.
|
|
|
Dena dela,
|
ez
dakit nik horrek harritu behar gaituen: behin baino gehiagotan ikusia nago nola Euskaltzaindiak berak egiten dituen bileretan, herrietan egiten dituen bileretan, entzuleen artean goxo goxoan nabarmentzen den aldika espainola edo frantsesa, gauzarik naturalena izango balitz bezala, inolako kezka aurpegirik ikusi gabe.
|
|
|
Horrexegatik matrikulatzen dituzte euskal eskoletan. Baina kontua da, ordea, seme alaba hauek ez direla hizkuntzaren militante sutsuak eta batzuetan euskara beste edozein ikasgai bat izango balitz bezalatsu ikasten dutela,
|
ez
dakit nik hau den zure kasua, bortxaka, anitzetan beste erremediorik ez delako, ikasi behar den zerbait bezala. Nork askatuko du korapilo nahasgarri hau?
|
|
|
Ibon Sarasolak liburu bat idatzi zuen idorgiroan, Euskara batuaren ajeak (Albernadia, 1997) izenekoa, ez dakit irakasleren batek gomendatu dizun inoiz ere, baina hizkuntzen kontu hauek kezkatzen baldin bazaituzte irakurtzeko esango nizuke. ...uzten zuen, adibide bat bestearen gainean jarririk, euskarak duen morrontza gaztelaniarekin, eta nola ari garen Bidasoaz alde honetakook hizkuntza proposamenak egiten gure eguneroko jardueran mugaz haraindiko euskaldunak bigarren mailan utziz, zeren politika kontuetan hainbeste aldiz esaten dugun horrek, alegia, euskaldunak Frantzian eta Espainian bizi direla, hizkuntza kontuetarako ere balio du,
|
ez
dakit nik inoiz ere galdetu diozun hau zure buruari, euskaldunak hemen bizi baitira, baina han ere. Gaztelaniak euskarari ekartzen dion zama salatzen zen Sarasolaren liburuan.
|
|
|
Nekez mintza daitezke haiek" gure" hizkuntzaz, hizkuntza hori besterena baita, ez haiena. Horrek baditu, badituzke, zenbait ondorio hemen aipatuko ez ditudanak; besteak beste,
|
ez
dakidala nik zertan oinarri daitekeen bestela abertzaletasuna, baina bego hor kontua. Eta nolako kaltea egin dion honek euskaltzaletasunari!
|
|
|
Batzuetan irakur daiteke egunkarietan ekitaldi hau edo hura egin dela, Guggenheimen inaugurazio bat, lekuko, edo beste gizarte jai horietako bat, eta han, besteak beste, kultura munduko jendea elkartu dela, gente de la cultura badakizu, eta ehunka inguratu direla. Eta zuk diozu, bada,
|
ez
nekien nik horrenbeste jende arduratzen zenik gizarte honetan kulturaz, baina gero hasten zara izenak begiratzen eta politikoak edo enpresarioak kenduta (normala da han ordezkari horiek egotea, horiek babesten dituztelako erakusketak), nor dira gainerako guztiak. Nondik atera dira?
|
|
|
Gauza ona da jai giroa ospatzea, gauza ona gure adiskide eta lagunekin ongi pasatzeko tarteen hartzea, eta ezin zaio inori ere ukatu hara joateko erakusten duen fede ona. Baina
|
ez
dakit nik ongi, ordea, zergatik egiten den jai hori, zergatik egin behar den, helburu argiena, aurreko egunetan esaten dutenaren arabera, dirua biltzea baldin bada. Dirua biltzea ikastola honentzat edo beste harentzat.
|
|
|
Osagarri gisa azken orduko sukaldaritxoren bati otutako" gartzela" erabiltzen duena, gauzak leundu nahian edo, edo sukaldariek maiteago duten" kartzela" nahiago duena? Eta nork erosten ditu osagarri horiek lehenik prezioa bera ere kontuan izan gabe, zeren
|
ez
baitakit nik oraingoz nork debekatu duen" sonbreirua" erabiltzea. Badakit, ordea, nork ez dituen Euskaltzaindiak argitara ematen dituen liburuen hitzaurreak irakurtzen.
|
|
2006
|
|
|
Hutsaren hurrengoa zen Nerinari buruz nekiena. Neskak ere
|
ez
zekien niri buruzko deus. Ez zekien, edo ez zuen jakin nahi, antzeko kontua da?
|
|
|
Argudio hari horrek ematen digun ondorioa besterik ez dut jaso. Hala ere, eta horrek kontsola gaitzakeen arren,
|
ez
dakit nik ez ote lukeen euskaldun eta euskaldungai askok eskertuko balantzaren alderdi konplikatuan beste zerbait jarri balitz, eta aditza alderdi sinplean utzi. Tira, lehenago esan dugun moduan, egina dago, eta, gure zerrendatxoko gainerako mugarriek bezala, neurri batean behintzat, euskararen historia eta oraina ere zertxobait markatu izan ditu.
|
|
2008
|
|
|
Etxetik irtetekotan nengoen berarengana joateko. Ispilu aurrean jarri nintzen,
|
ez
dakit ni nintzen ispiluko irudiari hitz egiten ziona, edo alderantziz," ez zaitut maite". Batzuetan, deserriak bigarren aukerak eman ditzake eta, aurreikuspen guztien kontra, Berlinen maitemindu nintzen.
|
|
|
" Idazle" izatea gauza haunditzat daukate. Zer den ere
|
ez
dakit nik hori. Burutazioak auskalo nondik etorri eta haiek, bestelakotuz eta desnaturalduz?
|
|
|
Hori
|
ez
nekien nik. Hori sentitu egiten nuen nik.
|
|
2009
|
|
|
Nire susmoak egia zirela baieztatuta, luze egin zitzaidan Bilborainoko bidaia. Bueno,
|
ez
dakit nire susmoak egia zirela baieztatu nuelako egin zitzaidan luze Bilborainoko bidaia, edo hargatik soilik. Nola jakin, ezta?
|
|
|
Zuzenbidea ikasi zuen, Diputazioan ari da lanean eta familia osatzen hasi berria da berrogeitazak aldean dituela. Ondo baino hobeto irabazi arren, ez dago Igualatorioan sartuta, bere seme alabak eskola nazionaletara edo (nola deitzen zaie orain?) publikora eramango dituela dio eta
|
ez
dakit nik halako beste zenbat gauza esan eta egiten dituen. Haien mundua niretik ezberdina da baina euren artean ere bada alde nabarmenik, euren janzkerei, autoei, bizimoduei... begiratzerik baino ez dago.
|
|
2010
|
|
|
Beheko trokarteko hontza eta urubi parea sumatu ditut algaratxo bereziak tartekatzen:
|
ez
dakit niri, begira nengoen mozoloari ala" baltseoan jarraitzen zuen ataud" hari zeragioten barre eta burla.
|
|
2011
|
|
|
Badakit ez dakidala gauza handirik baina gauza txikiek ere
|
ez
dakite nik oro dakidanik.
|
|
|
Gero eta hurbilago dago antzezpenaren amaia, biok dakigu hainbeste, baina luzatzen ari gara interpretazioa. Egunen batean nik etxetik alde egingo dut, ez dakit zuk botata,
|
ez
dakit nik alde eginda?, baina zapia jaitsitakoan, ez diogu batak besteari txalorik joko, eta badakit zer esango diozun zuk nik etxetik alde izanaz galdetzen dizunari:
|
|
|
gitarra ondo menderatu behar da entzundakoaren eta zuk jotakoaren tonuak batzeko eta bien arteko lotura xumeena ere lortzeko, eta hala ere lanak. Garai hartan, ordea, nik
|
ez
nekien nire belarriak ez zeudela musikarako eginak, eta ni konturatzen ez. Aitzitik:
|
|
|
Neuri ere halaxe sortzen zait barru barrutik, orro sekulako bat, animalia basati batena bezalakoa, saien eta beleen karrankaren parekoa, baina barrenean geratzen zait,
|
ez
dakit nire gorputzaren paretek nola eutsi dioten orroari.
|
|
|
Non bilatzen du babeslekua? Ba,
|
ez
dakit nik bilatu dudan edo banuen, eta babeslekurik sendoena eta babeslekurik leialena eta babeslekurik iraungarriena eta hunkigarriena ba familiarena izan da eta bereziki emaztearena. Lourdesek asko sufritu du nire egoerarekin, izugarri lagundu dit, izugarri animatu nau, beti bazterrean egon zait eta leialtasun izugarri batekin, eta bera izan ez banu, ba... bera izan beharrean beste klase bateko emakume bat izan banu ondoan, edo ez banu izan inor, ba auskalo ze disparate egingo nukeen momentu batzuetan.
|
|
2012
|
|
|
–Egunkarian dakarrena baino
|
ez
dakit nik, erantzun dio Luisek.
|
|
|
misantropoa eta eskirola naizela. Baina horrek guztiak, nahigabetu ordez, berebiziko poztasunez betetzen nau, lankideek
|
ez
baitakite niri bizkarra erakutsiz nire proiektuarekin aurrera jarraitzeko aukera ematen didatela: mesprezatzen naute, ez dira egiten dudanaz arduratzen, eta, horri esker, nire etorkizuna gauzatzen ari naiz haien mespretxuaren larrean.
|
|
|
baina haiek,
|
ez
dakit nik zergatik,
|
|
2018
|
|
|
Buruaz keinu bat egin zuen:
|
ez
dakit nik esandakoa barkatzen zuela adierazi nahi zidan, ala nebaren oroimena uxatu nahi izan zuen keinuaz.
|
|
2019
|
|
|
–Baina zertaz ari haiz hi? Euskararik
|
ez
zakinat nik eta gure lur honen alde bizitza eskaintzeko prest nagon... eta bai, gutxi batzuk behar dinagu guztia eman, gehiengoak bake sainduaz goza dezan...
|
|
|
Nire kontutxo hau dela-eta. HKZrena, alegia?, Instagrameko taldekoek
|
ez
dakite niri ez zaidala gustatzen pena ematea, koskorrik ere ez, ordea.
|
|
|
Itzultzaileak ez du zertan jakin idazleak zein bidaide izan dituen liburu bat idazterakoan. Nik ere
|
ez
dakit nire testuak zein bidaide iradoki dizkion itzultzaileari. Eta liburua kalean den momentutik, ez idazleak ez itzultzaileak jakingo dute irakurleek zein bidaide, musika, oihartzun, iradokizun, burutazio?
|
|
2020
|
|
|
Ez dakite ezer, mespretxuz begiratu zion?. Eta, jakina,
|
ez
dakite nik dakidan guztia.
|
|
|
Eta hura izan bide zen zakila bat nereganatu nuen lehenengo aldia. Bide,
|
ez
baitakit nik gogoratzen dudalako, baizik eta, goizaldean, sujetadorea kalimotxoz zikinduta nuela artean ohartu gabe, eskolakide hark aitortu zidalako errepikatzeko prest zegoela. Zera, nola errepikatuko nuen gogoan ez nuen zerbait?
|
|
|
Ez dakit haraindikoan zerbait baden ala ez. Deus
|
ez
dakit nik horretaz. Baina desegin egin ditzaket gauza batzuk.
|
|
2021
|
|
|
janzkerari erreparatuz suma daiteke ez direla sartu ausaz, iragaitzaz, baizik eta leku horretan zenbait ordu emateko eta, agian, jostatzeko asmo sendoarekin. Zer libertimendu mota izan daitekeen batere alegrantziarik gabeko tankera honetako leku batean denbora ematea,
|
ez
dakit nik; ez da ikusten elkar besarkatutako maitalerik, eta solasaldia hezibide oneko xuxurla bat besterik ez da; jendeak ez du itxurarik solas intimo, sutsu eta bizi bati ekiteko, gure kafetegietan, gizonen eta emakumeen edo lagunen artean izaten diren hizketaldi intimo horiei. Hezibide oneko xuxurla horretan ez dago intimitaterako lekurik.
|
|
|
Jonanek
|
ez
zekien nik banuela Unanueren berri; berri zaharrak, baina berri; hala ere, ez zuen jakingo nire ahotik hitz erdi bat ere. Ez ahal zen hasiko herrian galdezka, mutiko apaizgaiaren etxean edo.
|
|
|
" Egunen batean nolakoak diren ezagutu dugu ba". Bestalde, hiri izen hura birritan entzuna nuen; bai, oso oker ez banengoen, hantxe harrapatu zuten Abdelhadi (artean
|
ez
nekien nire lehendabiziko saiakera hartan lehenago gelditu behar izango nuenik).
|
|
2022
|
|
|
Herri honetan berandutik berandura hiltzen da jendea, jauna. Horregatik
|
ez
dakit nik lutoen berri, egoteari uzten dion jendearen berri. Norbait hiltzen denean, Antonek orduetatik kanpora jotzen ditu kanpaiak denok jakin dezagun hiltzera zihoana hil dela.
|
|
|
...n, batek daki zer legenardun laztan jasan nituzkeen, eta berriz haragituko banintz, hura lazgarrikeria, nire suizida geneak hartu eta bizitza honetan lortu ez dudan biziraino garraiatu nituzke, eta zer dela-eta bizi nituzke bizitza bat baino gehiago, galdetu egiten dizut, ni are gehiago nardatzeko inondik ere eta aro eta herrialde guztietan okerrenarekiko nire tolerantzia proban jartzeko, azkenean
|
ez
dakit nik zein perfekzio toki merezi izateko, eta perfekzio toki horrek oka eragiten dit aurretiaz ere, infernuaren natura bera duelako, haren iraupena eramanezina delako.
|
|
|
Baina horiek denak alde batera utzirik, apartamentu hauxe, gaurgero ez dut beste esatekorik, zuk
|
ez
zenekien ni literatura ikasten ari nintzela unibertsitatean, eta inondik ere zeure buruari galdetuko diozu nora eramango ote nauten ikasketa hauek, liburu baten orriak bata bestearen ondotik pasatzea, literatura ikasketak, tira inora ere ez eta are gutxiago lan merkatura, neuk hartu nuen erabakia, eta ikasten baldin badut da helburu estetiko bat dudalako, ikasteak ongi ematen duelako, artean emak...
|
|
|
...behar nuen nik horri buruz, ez nekien ezer eta oraindik ere ez dakit ezer, ez dakit hemendik laster hatzarekin seinalatuko duten horretan pentsatzen baizik, sabela, urtetik urtera biribildu egingo zait sabela, saltsaren erdian harrapaturik ni beti, eskua tindearekin ezkutatuko ditudan ile urdinetan eta zirujiak nigan utziak izango dituen aztarnetan, eta kontua ez da hor amaituko, ezpain estuegiek
|
ez
dakit nik zer kanpo mehatxurengatik barrurantz egingo dute, larruazala aurpegia arrailduko didaten ehunka zaintxoren azpian gorrituko zait, bai, esan egin behar da, horixe da itsuskeria, xehatzea, ezabatu behar diren gauzen zerrenda, gainerakoa eta uste izatekoa estaltzen duten orbanak, bereziki deigarri ez delako hizpidera ekar  tzeko gogorik ematen ez duen hori guztia, belarrien simetria, beg...
|
|
|
Nola ostia, ba. Eta
|
ez
dakite nire konkorrarekin zer egin. Lehertu liteke edo paraplegiko gelditu naiteke.
|
|
|
Atzo kate maila galdua aurkitu nuen. Zer zen ere
|
ez
nekien nik; aditzeraz bai, baina ezer gutti gehiago. Duela gutti, abuztuan, Unibertsoaren Erdigunea aurkitu nuen.
|
|
|
Hori pausaje nagia! Bi orduko atzerapenaz helduko dira eta
|
ez
dakit nik noiz bazkaldu ahal izango dudan. Aurrena zaldiez arduratu dut eta".
|
|
|
Zera da hemen eztabaidagarria, Blache eta Ponponen historia. Izan ere, batere
|
ez
dakit nik zer egin ote lezakeen Jean Mariek.
|
|
|
Urrun baino urrunago joana zara, zure munduaz zipi  tzik ere
|
ez
dakit nik. Eta ez zara itzuliko.
|
|
|
Urrun baino urrunago joana zara, zure munduaz zipitzik ere
|
ez
dakit nik. Eta ez zara itzuliko.
|
|
2023
|
|
|
Trago txar hura ez zaidak sekula santan ahantziko. Gertaerak aldika gogora etortzen zaizkidanean
|
ez
zakiat nire onean nagoen edo sukarrak eragindako amets nahasi batean. Badaezpada ere, ia dena zaukaat koadernoan apuntatuta, entzun ezak:
|
|
|
Zer uste duk
|
ez
nekiela nire diru apurrak hire mulata alfer horren mantenuan xahutzen hituela zakil janaren truke. Hi azpijanean, zakila piparra baino beroago, eta hire marizikina, berriz, azpijokoan, burua izotza baino hotzago, nor bere sarean bilduko.
|