|
2013
|
|
|
Sarritan ondoan daukagunari, edo egunero ikusten dugunari
|
ez
diogu garrantzirik ematen, eta hori poesiagai bihurtzen jakin du Erkiagak. Hor dago bere ekarririk handienetakoa segurutik.
|
|
|
Beraz, zirkunstantzia historiko eta politikoek berebiziko esku hartzea dutela literaturan berretsi arren, nekez aurkituko dira lurralde desberdinetako euskaldunentzat balio duten mugarri historiko eta politikoak. Faktore soziopolitikoek badute eraginik gertaera literarioan, gizarte aldaketek badute eraginik literatur egituren aldaketan, baina euskal literaturari dagokionez, zaila da, ezinezkoa
|
ez
esateagatik, oinarri horren arabera eratzea literaturaren historia, osotasunari begiratu nahi bazaio behintzat.
|
|
2014
|
|
|
Arrangura handiak agertu dira hor gaindi. Behartsuak laguntzen dituztenek
|
ez
diotela jende gaixo horieri galdetzen paperak xuxen dituzten ala ez, beharretan direla ikusiz segurtatzen diotela sokorri zerbait. Elkartasunez, erran nahi baita jendetasunez.
|
|
2015
|
|
|
Errientek adierazirik nonbait, frantsesaren eta euskararen hitz hurrenkera edo sintaxi egitura alderatzean bata eta bestea usu aurkako norabidean abiatzen direnez, hori entzutearen entzutez beharbada, euskal hiztun batzuek diote euskaraz mintzatzean orga idien aitzinean kokatzen dutela. Honelako juzguek
|
ez
diote mesede handirik egiten euskarari, baina Amikuzeko Zohaztin honelako iritzia entzun dugu guk, euskara arras xuxen ematen duen emazteki batengandik, gainera; hizkuntza segurtasunik eza eragiten ote dio honek emazteki honi. Zohaztiar honek eredu sendoak dakuski hala zuberotarra nola lapurtarra, baina Nafarroa Behere Amikuzekoa ez.
|
|
|
Carlos Sarrió, TrastornosItzultzailea: Julia MarinDesorekak6 eszenaPILULEZ, KAFE MAKINEZ ETA DOSTOIEVSKIZNAGORE (Arbizu)(?) Bakit ze en nehi duzun nekin: pilulekin denez denez lelotu ta bela bela buketu.Beya ni e nau prest.Ez neiz hirugarren pixukoi bezela, ordubek eta ordubek emate ttu kafe makinai beira.Eztakit ze arraio ikusten dion urdanga zikin horrek, ta
|
ez
esan bortitza neizela, nola detteke ordubek eta ordubek ematia kafe makina putabeti beira.Ez esan ni neizela babu horrek be onetik atatzen dubenbakarra, zuk eztuzu entzuten bestiek ze esate dubien.Beya, karo, gio kikildu eten dia denak.Arrazoia dakazu, ez nuben kafe makina txikitu ber.Beya artabu horrek ne onetik atatzen nau! Ulertzen dezu. Babu horrek etsi en du, eztu be buba aguantatzen ta amor...
|
|
|
Ohikoa izan da hizkuntzalariek egin dituzten ikerlanen lehentasunak euskararen barne azterketara bideratzea, arreta handiegirik jarri gabe hizkuntzaren historia sozialaren egoerari denboran zehar; guztiz zehatza ez bada ere, esan genezake, gai konkretu batek baino ez zuela beraien artean nolabaiteko interesa piztu: zergatik erori zen euskararen ezaguera eta erabilera XIX. mendearen bigarren erdialdean, ordura arte mendeetan zehar higadura gutxiko egonkortasuna erakutsi bazuen? Historialariek bestalde,
|
ez
diote apenas arretarik jarri hizkuntzaren, kanpo historiari?, hau da, bere erabileraren historiari, izan ere, orokorrean oso azaletik jorratu dituzte historia kulturalaren gaiak eta alderantziz, izugarrizko ahalegina egin dute beste batzuk aztertzerakoan: historia politikoa, ekonomikoa, demografikoa, juridikoa, etab. Zorionez, badirudi gauzak aldatzen ari direla eremu honetan.
|
|
2016
|
|
|
Edonola ere, Fishmanek (2001: 473 in McMonagle, 2012 6) esana da hizkuntza komunitate gutxitu batek bere gainbehera prozesua areagotuko duela
|
ez
badio, teknologia berrien iraultza horri, aurre hartzen.
|
|
|
Hala bazan eta ez bazanSar dadila kalabazanEta atera dadila..... plazan (23) Hala bazan eta ez bazanSar dadila kalabazanEta atera dadila, puf, puf, puf,..... plazan (1) Hori hala bazanedo ez bazanzuek behintzatgezurrik
|
ez
esan (2)
|
|
|
(23 aldiz). Baina honetan ere, bukaera dibertigarriak aurkitu ditugu, esaterako, Hori hala bazan edo ez bazan zuek behintzat gezurrik
|
ez
esan; edo, Kolore kolorete tximiniatik ateratzen da kohete!
|
|
|
Agur benur eta jan jogurt; bost zentimetroko pupua eta bost euroko trapua; eskerrik asko, Mari Belasko. Okela gutxi eta salda asko; hor konpon, Mari Anton; hala bazan edo ez bazan, zuek behintzat gezurrik
|
ez
esan.
|
|
|
Fair play edo joko garbiaren kontzeptua ere hor sartzen da: idazleak irakurleari iruzurrik ez egitea, edota, Loidik zioenez,, gezurrik
|
ez
esatea?. Irakurleak ez du zalantzarik izango gizarte horretan hiltzaileak eta gaizkileak zigortu egingo dituztela eta gizartearen bizitza lasaia eta ondo arautua bermatuta geldituko dela.
|
|
2017
|
|
|
Laburbilduz, bada, ereduzko determinatzaile sintagma azaltzen da, bai z instrumentalaren aurretik, bai eta Bizkaiko gaz soziatiboaren aurretik ere. Horrela, bada, egungo euskararen bi postposiziok behintzat
|
ez
diote morfofonetika korapilatsu honi eragiten, eta ereduzko determinatzaile sintagma gardenak hartzen dituzte bere ezkerrera.
|
|
2018
|
|
|
Herritarrek, ordea,
|
ez
ziotela jarlekua sartzen utziko egin zioten arrapostu eta, jarri nahi bazuen, bazirela jartzeko banku aski. Bikuñak berriz ihardetsi, banku arruntetan ez zuela jarri nahi.
|
|
|
Gure hilak dira eta haien biziak, baina
|
ez
dio ajola.
|
|
|
Oinarrizko behar maila hori asebetea izanik, anitzez aiseago izanen zatekeen balioztatze ekonomiko eta sinboliko sakonak garatzea. Are gehiago, balioztatze sinbolikoa barne balioztatzea izan zitekeen komunitatetikoasoilik, ahalbide mugatuek
|
ez
baitzioten errealitate fisikoari bakarrik eragiten; erran nahi baita, komunitatearen eta ondarearen arteko harremanaren alderdi ukiezinean ere eragin zezaketela ondoriorik ahozko transmisioan, ideietan, sentimenduetan....
|
|
|
Bide hori aukera zenezakeen. Hori eginda artikulua edo eskuizkribua beraien eskuetan uzten zenuen, eta zer publikatu eta zer
|
ez
esaten zizuten. Esaldiren bat edo beste zentsuratu behar bazuten, aldaketa hori egiten zenuen eta aurrera.
|
|
2019
|
|
|
Ez da ahaztu behar eta
|
ez
diogu errepikatzeko aukerari gibel eman nahiJesusen Bihotzaren debozioaren hedapena jesuiten enpeinuaren fruitua izan zela hein handi batean:
|
|
|
Esan dezaquet474 alaber, Jacob Patriarca Santuarequin, besarca iduquico zaitut nere bihotcean475; etzaitut utcico476 graciaz477, eta ondasunez478 bete nazazun artean. Arquitu dut (esan dezaquet479 anima Santuarequin480) arquitu dut481, arquitu nai nuena; emen iduquico dut nerequin; [36]
|
ez
diot utcico482 ni beñere bacarric uztera, edo ondasunez bete nazan artean.
|
|
|
Inkestatuek denek euskara batua edo, hobeki erran, euskara batu mota bat (edo gehiago) ezagutzen dute. Berrogei inkestatuetarik hiruk galdera horri zuzenki erantzun
|
ez
diote. Erantzunak aski laburrak izan dira.
|
|
|
Berriz, euskara batu erramoldearen definizioaren aniztasuna agertzen zaigu, nahiz gizarte mailan, hizkuntza komunitatearen mailan, nahiz norbanakoaren mailan. Hau da, adibidez, galderari zuzenki erantzun
|
ez
dion euskara teknikari batek idatzi duena. Erabiltzen duen euskara (batua) ren izaera azaltzen du:
|
|
|
Berrogei inkestatuetarik hiruk galdera horri zuzenki erantzun
|
ez
diote edo elkarrizketan inkestagileek galdatu ez diete. Erantzunak sailkatu eta, 2 taulan bildu ditut.
|
|
2020
|
|
|
Badirudi, hortaz, hiztunengan artifizialtasun sentipena nagusitzen dela sabaikari ahoskatzerakoan.14 IU k eta MB-k maila zainduko hitz batzuetan sabaikaria ahoskatu dute eta, hortaz, galdetu zaie ea zergatik, oro har, [x] belar ahoskabea erabili duten eta batzuetan sabaikaria. Biek adierazi dute ahoskerari
|
ez
diotela arretarik jarri eta" atera" zaien bezala irakurri dutela, ez dutela nahita (jakinaren gainean) egin bataren edo bestearen alde. Izatez ba omen dakite sabaikaria ahoskatzea hobesten dela euskara batuan eta, agian, horregatik ahoskatuko omen zuten batzuetan sabaikaria.
|
|
|
Batetik, herskari ahostunen jarraitutzea ger15 EBAZen bilkurarekin batera aurkezten dira, zg> bilkurak, guztietan txistukari gehi herskari ahostun kontsonante bilkura baitugu. Artikuluaren luzera muga dela eta, ordea, hemen bilkuraren ahoskera baino ez dugu aztertuko,, zg> bilkuren kasuan baino hiztunen datu gehiago baititugu. tatzen da (ahoskatzen direnean ere gertatzen da hori); hau da, kontsonante hauek ingurune jarraituan daude (bokal artean, zehazki) eta aldameneko bokalen jarraitutasunera (artikulatzaileek
|
ez
diote trabarik egiten aire etorriari) asimilatzen dira, erabateko hersketa galdu egiten baitute, herskari izatetik hurbilkari izatera igaroz (Romero 1996: 103).
|
|
|
Errazagoa da ekoizpen ahaleginaren aldetik, eta ohargarritasunaren kaltetan, ingurune jarraituko kontsonante hauek ez ahoskatzea. Ekoizpen ahaleginari begira errazagoa dela diogu, hurbilkaria galtzen denez, segmentu bilkuran zehar artikulatzaileek
|
ez
diotelako aire etorriari etenik jarri beharrik; honek, ordea, ez dio mesederik egiten ohargarritasunari, segmentu bat kentzen denez, seinalea ahuldu egiten baita. Maila arduragabeetan ez zaionez entzungarritasunari edo argitasunari hizkera maila zainduetan adinako lehentasunik ematen, kontsonante hauen kenketak, oro har, beste kenketak bezala, lenitioak izanik, hizkera maila arduragabeko jardunetan gertatzea ohikoa da (Donegan; Stampe 1979:
|
|
|
Errazagoa da ekoizpen ahaleginaren aldetik, eta ohargarritasunaren kaltetan, ingurune jarraituko kontsonante hauek ez ahoskatzea. Ekoizpen ahaleginari begira errazagoa dela diogu, hurbilkaria galtzen denez, segmentu bilkuran zehar artikulatzaileek ez diotelako aire etorriari etenik jarri beharrik; honek, ordea,
|
ez
dio mesederik egiten ohargarritasunari, segmentu bat kentzen denez, seinalea ahuldu egiten baita. Maila arduragabeetan ez zaionez entzungarritasunari edo argitasunari hizkera maila zainduetan adinako lehentasunik ematen, kontsonante hauen kenketak, oro har, beste kenketak bezala, lenitioak izanik, hizkera maila arduragabeko jardunetan gertatzea ohikoa da (Donegan; Stampe 1979:
|
|
|
Neskek diote beren sentimenduez hitz egiten dutenean eta egoera pertsonalak partekatzen dituztenean nahiago dutela arabiera erabili gaztelania edota euskara baino. Lagunartean egiten duten hizkuntza hautuaz gain, garrantzitsua iruditu zaigu adieraztea elkarrizketatuek pertenentzia sentimendu bikoitza erakusten dutela eta horrek adierazten duela integrazio kulturala gertatzen ari dela" bikulturalitate" aren estrategiaren barruan, eta ez" ihesaldi etniko" aren estrategiaren barruan (Suarez Orozco; Suarez Orozco 2003); gazte horiek
|
ez
diote beren jatorriari uko egiten, eta onartzen eta mantentzen dute beren errotzea jatorrizko kulturan, baina baita euskal gizartean ere.
|
|
|
Gorputza publiko egiten da Teresaren bidez, gerra bete betean plaza erdian jendaurrean jartzen dutenean, baina baita pribatuan ere, zahartzaroan, Martiñaren elbarritasunaren bidez. Gorputzaren markak egiten dira ikusgarri, bakoitzak pertsonaiari izaeran eragin eta mundua ulertzeko modu bat ematen diotela. Herrentasunak Maria Jesusen bizitza baldintzatzen du, eta oreka mantentzeko zailtasun fisikoak oreka emozionala irudikatzen du; Martiñaren tamaina txikiak ere
|
ez
dio mundua aitak nahi lukeen altueratik ikusten uzten, eta horrek beti besteen begietatik begiratzera darama; azkenik, Teresaren gorputz bortxatuak gizartearen bazterkeria ekartzen dio, besteak beste. Gorputz zailduak dira, minak soinean daramatzatenak, eta zahartzaroan orbainak erakusten dituztenak.
|
|
|
Hasteko, ote parentetikoa zeri deritzoten azalduko dut. Ekialdeko hizkera batzuetan omen eta ote partikulek
|
ez
diote ohiko jokabideari jarraitzen, ez baitute aditz jokatuarekin bat egiten; kasurako:
|
|
|
Testuinguru horretan, hala ere, zaila litzateke euskal literatura pentsamolde tradizional eta kristautik kanpo irudikatzea, ordura arte eginiko ibilbideari behatuz gero. Nahiz eta Euskal Herria industrializazio prozesu betean egon, eta ondorioz, hirien hazkuntza eta gizartearen bizimodu zein ohituretan aldaketa nabarmenak sumatu, euskal hiriek
|
ez
zioten landa eremuarekin harreman estua zuten probintzia hiriburu izateari utzi, ez ziren ez tamainan ez izaeran metropoli handi bihurtu. Horrez gain, bai hiriko bizitza, bai alfabetatzeeta hezkuntza sistemak erabat aldendurik zeuden euskal mundutik.
|
|
|
Hirugarrenez eta azkenik, aurretik esandakoaren ildo beretik, jabetu behar dugu (hizkuntza) ekintza edo jardun horrek harreman zuzena duela gazte moduan garatzen dituzten praktikekin, gazte kulturarekin, eta gazte bezala eratzen ari diren identitatearekin eta munduarekiko ikuspegiarekin. Nolanahi ere, gazteen, gazte kulturen eta gizartearen artean dauden loturek eta interakzioek
|
ez
diote erreprodukzio ariketa mekanikoari men egiten. Tentsioak daude; gazteen agentzia15 kontzeptua ere tartean dago.
|
|
2021
|
|
|
38), eta Olaziregik dio emakumeak ez direla existitu euskal literaturaren historian, beti egon izan direla periferian. Horrez gain, haien lanen inguruko ikerketa lan asko egiteke daude, ez baita inor arduratu hortaz, eta gainera, historiagileek
|
ez
diote behar bezalako ekarpena egin euskal literaturari, emakumeak ez baitira kontuan hartu. Euskal literatura, hortaz, gizonezko idazleei begira eraiki da (Alvarez Uria 2005:
|
|
2022
|
|
|
Kontalariak berak
|
ez
dio uko egiten ekidin zitzakeen gaztelaniazko maileguak kontakizunean bertan ipintzeari," sopea" (19)," posporo" (138)," notarioa" (175)," termometroa" (176)," kartzelara" (184)," kartzelaratu" (294)," kartzelan" (295)," faltsifikau" (295) eta" zukua"," arrast"," barataria"," egurazt... Kontakizunean maileguaren alde egiten duenean, gutxitan eransten du euskarazko hitza eta aldrebes jarduten duenean, bai.
|
|
2023
|
|
|
aitagure bat gehiago
|
ez
esan du. ‘Jende zekenaren adierazgarria’ Orrek eztin aitagure bat geio esango.
|