|
2010
|
|
|
Euskara ezezagunei lehendabiziko hitza zuzentzeko ere erabil dezaket, edota iturginari aurrekontu bat eskatzeko, elkartean idazki bat aurkezteko, lagunei posta elektronikoz mezua bidaltzeko, interneten kontsultak egiteko, bileretan parte hartzeko, egunkaria edo literatura irakurtzeko... Horiek denak
|
euskaraz
egiteak ez du nahitaez jarrera ideologiko edo politiko jakin bat eskatzen. Ideologikoak eta politikoak ez diren uste, balioespen, sinesmen edo aurreiritziek ere eragin handia dute, eta norbanakoaren hizkuntzaren inguruko jarrera osatzen dute, hein batean bederen.
|
|
|
Bestetik, guztiz aurkakoa den jarrera dugu: erru osoa hiztunak dauka, eta hark
|
euskaraz
egiten ez badu, besterik gabe, nahi ez duelako da; eta jokabide hori iaia arduragabekeriaren mugan kokatzen da. Hizkuntzaren galera jokabiOndorioak urrutiegira eramanez gero, pentsa genezake euskaraz ez jakiteak herritar batzuk talde jakin batzuetara eramaten dituela, harreman sare jakin bat ematen diela, eta sare horren balorazio soziala eskasa dela eta marjinalitate puntu bat ere ematen duela.
|
|
|
Mendialdeko aurreko gazte horiek ez dira herri hain euskaldunetan hazi (etxarri aranatzen %75 inguru da euskaldun, beran eta elizondon %70 eta lekunberrin %60). berako gazteak ez bertzeek ez dute euskara gurasoengandik ikasi. hizkuntza aldetik familia euskaldun ez osoak ohi dituzte (belaunaldi guztietako kide euskaldunez eta erdaldunez osatuak): gazte gehienek aitatxi amatxi euskaldunak eta guraso euskara (ongi) ez dakitenak izaten dituzte. hau da, herri horietan belaunaldien arteko hizkuntza lotura soziala ez da erabat hautsi. gurasoekin
|
euskaraz
egin ez badute ere, euskara hurbila izan zaie ingurua, gutxi asko, euskalduna baita. ingurune euskaldunak bete egin du euskarak etxean zuen hutsunea eta —gazteek beraiek hala adierazita— aitatxi amatxi, barride edo auzo lagun, haurtzain eta halakoekin izan zuten euskararekin harreman goiztiarra eskolan hasi baino lehenago ere. horiek bezalako kasuek agerian uzten dute hizkuntza sozializ... Mendialdeko herri erdaldundu horietan bi hamarkadetan euskararen errealitatea aldatu da eta oraingo gazteek euskararen" normaltasunean" hazi dira:
|
|
2011
|
|
|
Horrekin batera, hizkuntzari dagokionez, nahiz eta inaugurazio erakusketetan, hilabete hauetan antolatu diren jardunaldietan edota bozeramaileek esandakoetan aniztasunaren alde egin (aniztasun erlijiosoa edo hizkuntza aniztasuna espresuki aipatuz), gero hainbat zantzu ditugu ondorioztatzeko euskara, askoz jota, bigarren mailako hizkuntzatzat hartua dela bertan. Inaugurazio eguneko itzulpen automatiko faltatik hasita (frantsesa eta ingelesa bai egon zirela aukeran10), egunkarietan irakurritako kexekin segi (lau langilerekin saiatu eta inork
|
euskaraz
egin ez ziolako bere ezinegona adierazten zuen Deia egunkarian zutabegileak11), hurbileko bilbotarrek izandako esperientzia berdinarekin jarraitu eta eraikinaren gaztelerazko izendatze hutsarekin bukatu: Alhóndiga Bilbao eta hó marka.
|
|
|
Bi eratara ezagutu dugu, gainera: euskaldunok B izanik batetik (beraz gugana zetozen erdaldunak euskaldunduz), eta k izanik bestetik (beraz gu kanpora (kalean eta auzoan
|
euskaraz
egiten ez zen norabait bizi izatera) joan eta erdaldunduz). Ikus ditzagun kasu biak, lehenengotik hasita. kanpotik etorritako hainbat arrotzek euskaraz ikasten zuen ezinbestean, zenbait urteren buruan, euskaldun elebakarren artean (elebitasun handirik gabeko diglosia giro sendoan) 182 Integrazio horrek erro sakonagoak zabaldu ohi zituen kanpotarrak (sarri asko bertako norbaitekin ezkondurik) familia berria eratzen zuenean. halakoetan ez zen batere harrigarria izango183 seme alabek edota, errazago, ilobek erdaraz ez jakitea. gatozen bigarren kasura. etxean baino sarriago ezagutu dugu euskaldunok, atzerrian, lehen emaitza bidearen fenomeno hori. zehazkiago esanik, fenomeno horren kontrako ordaina. hemeretzigarren mendearen azken herenean edo hogeigarren mendearen hasieran Ameriketara joandako euskaldun (sarri elebakar184) ugarien berrilobak ez dira gaur egun, normalean, euskaraz
|
|
2012
|
|
|
Irigarayk (1956) haurrak euskaraz aritzen ez ziren herrietan dokumentatu zuen egoera hiru hamarkadaren buruan nola bilakatu zen aztertuta, Iruritako familiek haurrei
|
euskaraz
egiten ez zietela ikusi eta euskararen desagerpena iragarri zuen, zalantzarik gabe. Txepetxek atzemandako hizkuntza egoerak mintzaira ordezkapena gertatzen ari zela pentsatzeko bide ematen zuten alderdi anitz zeuden:
|
|
|
Topagunerako, uneak eta guneak egon behar dute, harremana bultzatzeko eta euskara sustatzeko uneak eta guneak. Auzokok ludikotasuna bultzatzen du, denok jolasten dakigula premisapean. horrela, euskara barneratze prozesua (gerturapen prozesua) ondo pasatzearekin lotzen da. euskararen egoera gutxiagotua lekuko, ezezagunari oro har gazteleraz egiten diogu eta horretan ere kontzientziazioa lantzen du Auzokok. euskaldunok
|
euskaraz
egiten ez badugu, euskara garrantzitsua ez dela plazaratzen ari gara eta euskararen berreskurapenean eredu izan behar dugu. Izatean baino gehiago egitean erdiratu genuke. halere, egoera soziolinguistikoak kontuan hartu behar dira.
|
|
|
José Ignacio Esnaolak, esaterako, argi dauka orain dela hogei urte euskarazko publizitatea egitearen inguruko jarrera eszeptikoa zegoela, orduan agian bazegoela arriskua, baina gaur egun bezeroen euskararekiko aktitudea gero eta positiboagoa dela eta" gainera, ausartuko nintzateke esatera bide honek ez duela amaierarik, hau da, joera hori indartu egingo dela aurrerantzean". Adibide moduan, orain arte sekula publizitatea
|
euskaraz
egin ez duten eta orain egiten hasi diren bere bi bezero aipatzen dizkigu: Schuss eta Lacunza Akademia.
|
|
2013
|
|
|
Elkarrizketa intimoetan bakarrik agertzen dira, ereduan ikasi arren, beti erdaraz erantzuten diguten seme alabak, EGA atera zuenetik inoiz gure aurrean
|
euskaraz
egin ez duen laguna, edo egoera diglosikora kondenatzen gaituen emazte euskaldun zaharra. Sentimendu sakonak daude tartean, eta batzuetan nork bere burua zuritu nahia ere bai; izan ere, norbera izan daiteke hurkoari euskaraz aritzeko aukera ukatzen dion lehena.
|
|
2014
|
|
|
Bestalde, zenbait ikaslek ikastetxetik kanpora oso gutxi erabiltzen dute euskara, baina batzuek herrian egiten dutela aitortzen dute. Kopurua ez da esanguratsua eta, gainera, kasu guztietan
|
euskaraz
egitearena ez da betetzen.
|
|
2015
|
|
|
Eragin positiboa dutenen artean, batzuek langilearengan kokatzen dute fokua: " saiatzen ari dela ikusteak","
|
euskaraz
egiten ez badu ere, argi adierazteak ulertzen duela" eta" euskaraz jakin behar duela jakiteak". Eta beste batzuek agintariengan:
|
|
2016
|
|
|
oso gutxi bada ere euskaraz hitz egin, euskaraz irakurri edota euskaraz idatzi behar du halakok, euskaraz egiten jakiteaz gainera, euskal hiztun izateko. Euskaraz hitz egiten, irakurtzen edo idazten jakin arren
|
euskaraz
egiten ez duena ez da, txosten honetako terminologian, euskal hiztun9.
|
|
|
Euskaraz hitz egiten, irakurtzen edo idazten jakin arren
|
euskaraz
egiten ez duena ez da, txosten honetako terminologian, euskal hiztun. a)" bai horixe: etxean, kalean eta lanean ez dut besterik egiten egun osoan; ametsetan ere euskaraz ari izaten naiz; irakurri eta idatzi ere euskaraz egiten dut oso nagusiki." b)" euskaraz hitz egiten dut maizenik, ia erabat; baina irakurri eta idatzi erdaraz egiten dut gehienetan"; c)" segun non nagoen, norekin ari naizen eta zertaz, batera edo bestera egiten dut:
|
|
|
Ez dut honen inguruan inolako zalantzarik egiten. Hitz egin beharra edo hiztun aktiboaren diskurtsoa guztiz presente dagoenean, hiztungaiek
|
euskaraz
egiten ez badute ezinezkoa zaielako da. Isiltasunaren espiralak azaltzen ditu ederto mututze prozesuak.
|
|
|
Hiztungaiek
|
euskaraz
egiten ez badute ezinezkoa zaielako da.
|
|
2017
|
|
|
ezinbestean, eremuko beste eragileekin jardunez). hortaz, ez du zentzurik banako hura neurketa edo ebaluazio unitate gisa hartzea ikerketa makroskopikoetan (ondoren, irakurketa psikologistak hedatzeko). bizi mundu sozialetan gutxieneko unitatea harremana da, alegia, eremu sozial batean kokatutako praktika dinamikoa eta bizitua. banakoen gaitasunak edo ezaugarriak agregatuz ez da mekanikoki harreman jakin bat sortzen: euskara erabiltzeko gaitasunak dituztenek ez dute euskara erabiliko, ez dute euren artean euskaraz egingo, ez badiote egoerari zerbait egozten. egoera hartarako definitu behar dute edo hartarako aurredefiniturik aurkitu behar dute.
|
euskaraz
egitea ez da gaitasunen zenbaketaren emaitza, egoerak definitze eta arautzearena baizik. Joko sozialak, praktika sozialak, nola definitzen eta arautzen diren da kontu minimoa. are gehiago hizkuntza anitzeko eta hizkuntza ikasleen jendarteetan. badakigu ikerketa soziolinguistikoetan kategoriak erabiltzen jarraituko dela. nekez utziko zaiola hiztunak kontatzeari eta sailkatzeari; izan ere, zenbaki eta kopuru ofizialetan, inguruari begiratu ahala lortzerik ez dugun so handi eta ziurra lortzen dugula ikasi dugu eta oso guretuta dugu irakaspena. baina gutxienez, jakitun jokatu genuke.
|
|
2018
|
|
|
Horrek, eusle ez diren hainbat lankidek euren erabilerak egokitzea dakar, hainbat kasutan, euskararen aldera. Euskararen egungo gizarte egoeran, euskaldunok oso ohituta gaude egunerokoan kontrakoa egiten, hau da,
|
euskaraz
egiten ez digutenetara gure jokaera egokitzen. Metodologia honek egokitze mekanismoa euskararen aldeko norabidean jartzeko aukera ematen du.
|
|
2019
|
|
|
demagun% 80ko langa38 herritar guztiek edo gehienek beren artean euskaraz egiten duten ala ez, aldiz, ez da udalerri euskaldunen definizio operatiboan espresuki kontuan hartzen: bistan da euskaraz jakitea eta
|
euskaraz
egitea ez dabiltzala arras urruti, herritar gehienek euskaraz jakin behar baitute beren artean euskaraz egiteko. euskaraz jakiteak ez du, ordea, euskaraz egitea ondorioztatzen: ez ahoz eta ez, bereziki, idatziz. herritarren eguneroko mintzajardun arruntak erabakitzen du, aldiz, ingurumen geoterritorial bat arnasgune den ala ez:
|
|
|
[besoekin antagonismoa adierazten du]. alegia, Jakileak ukan dituen portaerak ikasteko modeloak, nonbait, kontrajarriak izan dira: amaren kasuan, aldeko jarrera naturalari uko egin (berarentzat bakarrik atxiki duen euskal kultura zaletasun handia, baina haurrak ikusten zuena) eta kontrako portaera praktikatu izan duelako (haurrari
|
euskaraz
egitera ez utzi, eskolako kontsignei men egin), eta axamak aldiz, nahiz eta transmisioaren aldeko portaera praktikatu, kontrako jarrera (mintzo politikoa) erakutsi izan du. hala, zaila egiten da barne kontzientzia zer heinetan zeukan irudikatzea eta zer gorde izan duen isilpean. aitak, azkenik, kontrako jarrera eta praktika naturalari uko eginik, praktika ere kontrakoa izan du, izan du, diogu, ze... bilobekin euskara hutsean ari baita. hortaz, ez da harritzekoa Jakileak, haur denboran" normaltasunez" bizi behar izan badu ere, bere burua giro eskizofreniko batean ikusi izan duela, oraingo begietarik ikusirik. orain, Jakilearen beraren portaera eta jarreretan barrena murgil gaitezen. hasteko, Sanguinések (2008:
|
|
|
Beste bi aukeretan jaitsi egin dira ehunekoak: " erdi eta erdi" egiten dutenak %42, 3 izatetik %29, 8ra pasa dira, eta" gutxitan edo inoiz
|
euskaraz
egiten ez dutenak" %19, 1etik %2, 6ra. Beraz, esan daiteke erronkaren amaieran euskaraz gehiago egiten zutela erronkalari hauek, adierazi dutenaren arabera.
|
|
|
Emaitza honek ere antzerako ondorioa jasotzen du: erronkaren amaieran euskaraz gehiago egiten ziotela erronkalariari, berak hartutako erronkaren parte ziren pertsonen aldetik. hala," beti edo gehienetan euskaraz egiten dietenak" %25, 2tik %41, 7ra igo dira, eta" erdi eta erdi" egiten dietenak ere zertxobait igo dira, %42, 7tik %48, 7ra; aldiz," gutxitan edo inoiz
|
euskaraz
egiten ez dietenak" %32, 1etik %9, 6ra jaitsi dira, 22,5 puntuko aldea.
|
|
2020
|
|
|
Euskaraz jakin bai baina eguneroko jardun arruntean inorekin
|
euskaraz
egiten ez duena (demagun euskara gutxi asko ulertzen duen irakasle australiar bat) nekez izan liteke euskal hiztunelkartearen kide normal.
|
|
2023
|
|
|
Horrek gizarteko diglosia telebistan islatzeko arriskua ekarri zuen, eta bi kanalen programazioak baldintzatu, Aranberrik dioenez: " euskararen mesedetan hartutako lehentasunak ahuldu egin ziren eta erdaraz hasi zen egiten
|
euskaraz
egiterik ez zegoen hainbat programa mota" (Aranberri 1995, 84). ETB1en kultura, kirola, umorea, barne produkzioko telesailak eta haur programazioa (ETB3 sortu arte) nagusitu bitartean, ETB2ra informazioa, analisi politikoa, debatea eta kanpo produkzioa bideratu izan dira (Larrinaga 2019, 160).
|
|
|
EITB estandarraren inplementazioan lehen lerroan kokatu zen, ordura arte
|
euskaraz
egin ez ziren edukiak sortu baitzituen komunikazio taldeak. Hiztun komunitatearentzat indar kohesionatzailea izan zen, estandarizazioa azkartuz.
|
|
|
Arestian aipatu dugun bezala, EITB sortu zenean estandarraren kodifikazioa hastapenetan zegoen. EITB estandarraren inplementazioan lehen lerroan kokatzea ekarri zuen horrek, ordura arte
|
euskaraz
egin ez ziren edukiak sortu baitzituen komunikazio taldeak. Hiztun komunitatearentzat indar kohesionatzailea izan zen, estandarizazioa azkartuz.
|
|
|
Datuen argitan esan daiteke, gainera, eskolako eta kaleko haurren arteko giro euskaldunak euskaraz hitz egiteko eragin handia dutela etxean
|
euskaraz
egiten ez duten haurrengan, baina, aldiz, eragin txikiagoa etxean euskaraz eta gaztelaniaz berdin egiten dutenengan. Etxean beste hizkuntza batean egiten dutenen kasuan kalean lagunekin euskararen erabilera maila altuagoak adieraztea azpimarragarria da.
|
|
|
Euskara" natural" egitea honako ezaugarri hauekin lotu daiteke: familian euskara ikasi eta hitz egitea beti edo ia beti; euskara asko egiten den testuinguru batean bizitzea; euskaraz gaitasun handia eta jario erraza izatea;
|
euskaraz
egiteak ez sortzea batere" markarik", alegia, euskaraz egitea ez izatea besteen aurrean markatua geratzeko ezaugarria.
|
|
|
Euskara" natural" egitea honako ezaugarri hauekin lotu daiteke: familian euskara ikasi eta hitz egitea beti edo ia beti; euskara asko egiten den testuinguru batean bizitzea; euskaraz gaitasun handia eta jario erraza izatea; euskaraz egiteak ez sortzea batere" markarik", alegia,
|
euskaraz
egitea ez izatea besteen aurrean markatua geratzeko ezaugarria.
|
|
|
Hala ere, honako ezaugarri hauekin lotu daitekeela uste dute: familian euskara ikasi eta hitz egitea beti edo ia beti; euskara asko egiten den testuinguru batean bizitzea; euskaraz gaitasun handia eta jario erraza izatea;
|
euskaraz
egiteak ez sortzea batere" markarik", alegia, euskaraz egitea ez izatea besteen aurrean markatua geratzeko ezaugarria.
|
|
|
Hala ere, honako ezaugarri hauekin lotu daitekeela uste dute: familian euskara ikasi eta hitz egitea beti edo ia beti; euskara asko egiten den testuinguru batean bizitzea; euskaraz gaitasun handia eta jario erraza izatea; euskaraz egiteak ez sortzea batere" markarik", alegia,
|
euskaraz
egitea ez izatea besteen aurrean markatua geratzeko ezaugarria.
|