|
2000
|
|
|
Alderdi espainolistek benetako beldurra diote euskararen garapenari nazio kontzientziaren sortzailea izan daitekeelako, kolokan jarriz beren proiektua. Euskararen aldeko mugimenduari leporatzen diote politizazioa, beraiek direnean
|
euskararen
berezko garapena eragotzi nahi dutenak eta prest daudenak gure izaeraren adierazlerik garrantzitsuena den euskara behin betiko desagertarazteko arrazoi politiko hutsengatik. Hil ala bizikoa da euskararentzat normalizazioa lortzea, euskaldunok gure bizitza euskaraz egiteko eskubidea dugu, hizkuntzaren balio komunikatiboa murrizten duten neurrian, hilzorian egongo baitira bai gure hizkuntza baita gure izaera ere.
|
|
2004
|
|
|
Horren arrazoia, apika, darabilgun hizkera nahasgarrian bertan daukagu: zer da, izan ere,
|
euskararen
berezko politika jarduna, politika oro oinarri ideologiko zabal edo estuago batzuen ildoan hezurmamitzen baldin badugu. Alegia, beti daude interes jakin batzuk, alde batera edo bestera lerratuak, orekaren aukera gaitza beti kolokan dagoen modu bertsuan.
|
|
2005
|
|
|
garai primitiboetan bere ahizpengandik banandua izanaren, ondoren herrixka asko eta ugarien ahotan egon izanaren eta, azkenik, geroz eta gehiago ibar menditsu bakan eta bakar batzuetara estuagotu izanaren arrastoa. Azken honek argitzen digu, hain zuzen ere, zergatik ez dagoen proportziorik
|
euskararen
berezko askotariko forma eta zeinu ugarien eta berau egun hitz egiten duten familiek erabiltzen dituzten forma eta zeinu gutxien artean. Horrela, bada, bi aldetatik da euskal hizkuntza arras interesgarria:
|
|
2006
|
|
|
Unamuno-ren diskurtsoan hau da, eta hauxe bakarrik, axioma bat bezala, zinezko eta lehenengo zergatikoa euskararen hastantzeko. Eta bigarrentiarra bakarrik, hots, premisa hori suposatuz bakarrik balio duena,
|
euskararen
berezko ezgaitasunaren arrazoi gehigarria, edo –ezgaitasunaren arrazoi hori arrazoitxo ezberdin gehiagotan laurgitzen baita– arrazoi gehigarri honen beste gehigarriak (hizkuntzaren txikia, ezerengabetasuna, etab.).
|
|
|
Euskararen unibertsaltasunik edo modernitaterik ezinaren frogan, beste arrazoi modu batzuen ildoa (2) linguistiko historikoa da. Jada tesi doktoralaz gero, kultura modernorako
|
euskararen
berezko ezgaitasunaren arrazoi funtsezkoa horren natura eranskaria –aglutinantea– da, giza mintzamenaren garapideko estadio primitibo bati, ahalbide linguistikoen garapenean maila apal bati, dagokion izaeratzat jotzen dena. Bitxiki, ordea, argudio esentzial beti ailegatu hori gero ez da behin ere zehazten.
|
|
2007
|
|
|
Barnetegiak alde batetik eskola denboraren trinkotzea bilatzen zuen, epe labur baten ikas prozesuan sakon murgiltzea, baina beste alde batetik, erabileran ere murgiltzea bilatzen zuen, bi arlotatik: eskola denboratik hara euskara erabili behar den gunea barnetegian bertan eratuta, eta bestetik, ikastaldea
|
euskararen
berezko inguru baten kokatuta. Gaur egun nahikoa estandarizatuta daukagu barnetegien eskaintza, urte osoan zehar gainera.
|
|
|
Barnetegiak alde batetik eskola denboraren trinkotzea bilatzen zuen, epe labur baten ikas prozesuan sakon murgiltzea, baina beste alde batetik, erabileran ere murgiltzea bilatzen zuen, bi arlotatik: eskola denboratik hara euskara erabili behar den gunea barnetegian bertan eratuta, eta bestetik, ikastaldea
|
euskararen
berezko inguru baten kokatuta. Gaur egun nahikoa estandarizatuta daukagu barnetegien eskaintza, urte osoan zehar gainera.
|
|
|
Hizkuntzek ez dute aldekorik behar, hiztunak baizik. Tuterako semea naizenez, esan dezaket erriberatar gehienei ez zaiela batere gaizki iruditzen euskara Arizkunen edo Urdiainen ofiziala izatea, baina uste dutela, eta arrazoi dute, Erribera ez dela
|
euskararen
berezko eremua. Hori euskararen kontra egotea ote da?
|
|
|
Horregatik, eta euskal hezkuntzaren perspektibatik, oso esanguratsua da ikustea nola teoria pedagogikoak hizkuntzaren berezko funtzio humanizatzaile batez hitz egiten duen: hizkuntza bera, alabaina, ez da hizkuntza historikoetan baino existitzen —gizakia erreala, egiaz, gizataldeetan bizi diren gizabanakoengan bakarrik den bezala— eta, ondorioz, modu batean edo bestean hitz egin behar dugu hemen ere
|
euskararen
berezko funtzio hezitzaileaz. Hizkuntz pedagogiaren baitako kontsiderazio orokorrak, bestela esanda, hizkuntza konkretuetan bakarrik izan daitezke gauzatuak, eta, horrenbestez, aipatutako hizkuntzaren bidezko hezkuntza, gure kasuan, euskararen bidezko hezkuntza da.
|
|
2008
|
|
|
Sektoreren batek planaren garapenean
|
euskararen
berezko autonomia falta dela adierazi du. Zer diozu honi buruz?
|
|
2009
|
|
|
Mundu neoliberaleko doktrinaren urratsez, gaztelera eta frantsesa gailendu dute guztiaren gainetik, hizkuntza horiekiko onurak soilik begiratuz. Zenbaitetan hauek aldatzea behartuta ikusi dute euren burua, frantziar legebiltzarrak euskara ondare gisa izendatzean bezala alta, aldaketa horiek ez dira inoiz
|
euskararen
berezko jatorria eta izaera propioa onartzeari begirakoak izan, presio bideen ondorioz hartutako neurriak baizik. Gainera, guztiek oinarri berberaren gainean gauzatzen dira, estatuaren hizkuntza hegemonia zalantzan jarri barik.
|
|
2010
|
|
|
bai elebakar zorrotzak, bai baterabilduzko elebidunak eta bai tarte bitarteko konpromisozkoak. Language loyaltyren adaska horiek62 nagusituz joan ziren gizartean,
|
euskararen
berezko duintasuna seinalatuz eta neurri konkretuen aldeko asmoak aldeztuz. Gizartean oro har, eta protoelite jakinetan berariaz:
|
|
2013
|
|
|
lege, errege, debekatu, jende, bake, borondate?, latinetik ekarria eta barneratua eta egun ere, euskaldun aho mihietan barra barra ari dena. Aldamenean,
|
euskararen
berezko berba juridikoak (hilburuko, alkar poderoso, bide zorrak,?) eta tartean, osagai desberdinetako gizartea, hizkuntzari eta zuzenbideari dagokienez.
|
|
2014
|
|
|
Bi arrazoi ematen ditu hain estu jokatzeko: alde batetik, legeak (Espainiakoak) hartara behartzen duela7; bestetik,
|
euskararen
berezko sisteman beti bereizi direla gizon eta emakume izenak, ez dela mistorik izan.
|
|
2015
|
|
|
ondare kulturala ere paisaiaren zati garrantzitsua da. Eta ezinezkoa denez ondare kulturalaz hitz egitea hizkuntza ondarea ere kontuan eduki gabe, Euskal Herriko paisaia babesteko, antolatzeko eta kudeatzeko,
|
euskararen
berezko altxor kulturala ezin da gehiago alboratu, baita paisaiaeta ingurumen politikak koordinatu behar dituen lurralde antolakuntzari dagokionean ere. • Hitz gakoak:
|
|
|
Elkarrizketan, hain justu, euskararen inguruan hausnartzen zuen. Funtsean, kexu zen euskara zaharra (eredua Elizaren euskara litzateke) galtzen ari omen zelako eta gazteen euskara makalegia zelako68 Hala,
|
euskararen
berezko bizia galtzen ari omen zen. Kontua da aterabide gabeko arazoa ematen zuela; izan ere, Berrondorentzat mundu modernoa ezin zen euskaraz eman, eta, honenbestez, ondorioztatuko genuke, euskara galtzera kondenatuta legoke (edo Euskal Herria premodernotasunera).
|
|
2017
|
|
|
Hala ere, beste hizkuntzetan bezala gurean ere botere elementu hauek sartu egin ziren, gizarteko desberdintasunak irudikatzeko tratamendu desberdinen erabileraren bitartez. Honek, elkartasunezko
|
euskararen
berezko tratamenduaren (T), hau da, hitanoaren desplazamendu bat ekarri zuen bere erabilera kasu batzuetara mugatuz.
|
|
2018
|
|
|
Hiztegi zein itzultzaileek jatorrizko terminoaren egituraren kalkoetara jotzeko joera duten bitartean, adituek
|
euskararen
berezko egituretara jo ohi dute. Hori horrela izanik, medikuek sortutako lagina hobetsi dugu hiztegietatik erauzitako adibideak baino.
|
|
|
Bi medikuri egitura horietako adibideak eman dizkiegu, horiei euskarazko ordainak emateko. Izan ere, Zabala et al. (2012) lanean erakusten duten bezala, hiztegi zein itzultzaileek jatorrizko terminoaren egituraren kalkoetara jotzeko joera duten bitartean, adituek
|
euskararen
berezko egituretara jo ohi dute. Hori horrela izanik, medikuek sortutako lagina hobetsi dugu hiztegietatik erauzitako adibideak baino.
|
|
|
Beraz, euskararen etorkizuna berezko hiztunekin trinkotutako euskarazko harreman sareak etxez etxe, herriz herri eta hiriz hiri hedatzean datza. Euskaraz beste edozein hizkuntzatan baino gaitasun eta erraztasun handiagoa duten euskaldunak dira
|
euskararen
berezko hiztunak; euskara dutenak beren kolkorako, beren kautarako, barne mintzo eta gogoetarako tresna. Azken batean, berezko mintzoa euskara dutenak, ardatz hizkuntza euskara dutenak, euskaratik eta euskaraz bizi direnak.
|
|
|
Azken batean, berezko mintzoa euskara dutenak, ardatz hizkuntza euskara dutenak, euskaratik eta euskaraz bizi direnak. Gaur egun,
|
euskararen
berezko hiztunak, bereziki, Amezketa, Aulestia, Leitza eta Azpeitia bezalako arnasguneetan bizi dira eta ugariak dira hamar urte arteko neska mutikoen artean.
|
|
|
Gaztelaniaren nagusitasunaren jagoleek garrantzia ikaragarria ematen diote gaztelania zuzen eta egoki erabiltzeari, jakin badakitelako hor jokatzen dutela gaztelaniaren nagusitasunaren etorkizuna. Horregatik, gaztelania euskararen doinu, ahoskera eta egituratik hitz egiten duten
|
euskararen
berezko hiztun horiek gaztelaniaren hizkuntzakeriatik bultzatutako burla eta isekak jaso izan dituzte. Euskararen aurkako hizkuntzakeria bereziki erasokorra eta krudela gertatu zen joan den XX. mendean bizi izan ziren euskararen azken hiztun elebakarrekin.
|
|
|
Euskararen aurkako hizkuntzakeria bereziki erasokorra eta krudela gertatu zen joan den XX. mendean bizi izan ziren euskararen azken hiztun elebakarrekin. Gaur egun, oraindik ere,
|
euskararen
berezko hiztunen memoria kolektiboan iltzatuta dago hizkuntzakeria hura eta gaztelaniarekin arazorik izan daitekeenaren beldur haize horrek eragina du" erdaraz ongi egiten" ikasteko.
|
|
|
Eta, bestela, burla eta barrea, adar jotzea eta umiliazioa: txisteak, karikaturak eta, besteak beste," Ocho apellidos vascos" filmaren estereotipoak" gaztelania garbian" mintzo ez den
|
euskararen
berezko hiztun astakirtenarentzat.
|
|
|
hori erakusten du eskualdeko toponimiak. Gainera, dirudienez Aiaraldeak
|
euskararen
berezko dialekto bat zeukan, gaur egun galdurik dagoena (Ulibarri, 2015: 317).
|
|
|
Haurrak,
|
euskararen
berezko silaba nahasketa batengatik, izen ospetsu hau laburtzen zuen eta bere mintzairari grazia handia ematen zion. Aitari eskatu nion ez bakarrik hemen uztea, ama hilik baitzaigu. Bestalde, Zumalikarrak ez omen zuen aski fusilik haren adineko gizonei emateko. Baina hi, gazteagoa izanik, joaten ahal hintzen. Ez nuen besterik eskatzen, baina ez ninduten onartuko, erantzun zuen haurrak sekretu airean:
|
|
2020
|
|
|
Hala ere, mendekotasun orokor horretatik guztiz libratzerik lortu ez arren, nabarmentzekoa da Oihenarten intuizioa eta modernotasuna (Gomez 1991, 2006, 2008; Oyharçabal 1989, 1993) gai izan baitzen indarrean zegoen eredu klasikoa gainditu eta euskararen deskribapen beregain eta egokiagoa egiteko bost puntutan, behintzat: ...uru berbera mantendu arren (alegia, sei kasu), ez ditu aintzat hartzen bokatiboa eta akusatiboa (nominatiboaren bidez adierazten direlako euskaraz), eta beste bi kasu gehitzen ditu" casus negandi seu dubitandi ezeztatzekoa edo zalantzazkoa, [(r) ic] eta casus agendi edo activus [(e) c]" (Gomez 1991), hau da, gaurko partitiboa eta ergatiboa; d) adizki trinkoak edo sintetikoak hartu zituen
|
euskararen
berezko aditz gisa; e) lau aditz laguntzaile bereizi zituen, gaur egiten den bezala (Oyharçabal 1998: 445).
|
|
2021
|
|
|
Aitzitik, euskararen eta inguruko hizkuntzen arteko aldea hain da sakona, non alferlana den hortik jotzea. Halako erabakiek
|
euskararen
berezko baliakizun, lanabes eta bitartekoei gaitz egiten diete eta bizia laburtzen diote hizkuntzari. Euskarak iraungo du hiztunek haren ezaugarriei eta berezitasunei eusten badiete.
|
|
2022
|
|
|
Bestalde, VI. Inkesta Soziolinguistikoaren emaitzek ere interpretazio hori babesten dute. Izan ere, 3 urte bitarteko seme alabak dituzten familietan
|
euskararen
berezko transmisioa oso altua da; erabatekoa da (batzuetan erdararekin batera) guraso biak euskaldunak direnean, eta handia gurasoetako bat erdalduna denean. (Eusko Jaurlaritza et al., 2016:
|
|
|
Adin taldeetan gorantz egin ahala EKEk erakusten duen beheranzko joera orokorra heldu gazteek eten izana,
|
euskararen
berezko transmisioa seme alabengan bermatzeko ahaleginaren ondorioa litzateke; hau da, haiekin euskaraz gehiago egingo lukete adin talde bereko solaskideekin baino.
|
|
|
Beraz, nahiz eta eskura dagoen informazioak ez duen frogatzen kausazko lotura zuzenik dagoenik, gure usteak oinarri sendoa omen du. Horren arabera, adin taldeetan gorantz egin ahala EKEk erakusten duen beheranzko joera orokorra heldu gazteek eten izana,
|
euskararen
berezko transmisioa seme alabengan bermatzeko ahaleginaren ondorioa litzateke; hau da, haiekin euskaraz gehiago egingo lukete adin talde bereko solaskideekin baino. Neurri apalagoan bada ere, antzera gerta liteke 45 urte bitarteko heldu nagusiekin, horietako gazteenak kaletik beren seme alabekin oraindik ibiliko direlako.
|
|
|
Galdera honen bidez, aztertutako corpusean agertzen diren diskurtso mugimenduak zeintzuk diren jakin nahi da, eta egitura prototipikorik ote dagoen ikusi. Esan bezala, azterketa hau egiteko Hylanden (2000) eredua hartu da erreferentziatzat, baina beti ikuspegi ireki batetik,
|
euskararen
berezko eskaerei erantzuteko.
|
|
2023
|
|
|
Ikasleek adierazkortasun bila jotzen dute erdaretara, kasu askotan ez dituztelako
|
euskararen
berezko baliabideak ezagutzen, ez dizkiegu erakusten, eta ez dituzte inon entzuten. Erdarekiko menpekotasuna hortik ere uler liteke, hizkuntza kolonizazioa gertatzen dela, hizkuntza hegemonikoek funtzio guztiak betetzen dituztela, euskararen kaltetan.
|
|
|
Bistan denez, ikasitako omnipotentziaren baitan gradazio desberdinak egon litezke, eta hizkuntza hegemonikoko hiztun guztiek ez dute muturreko jarrera hartzen. Jarrera erabat supremazistak dituztenen beste aldean kokatuko lirateke elebitasun formal itxuraz berdinzalearen alde egiten dutenak; baina
|
euskararen
berezko hizkuntzaren izaera eta gutxitze prozesua aintzat hartu gabe, de facto, gutxitutako egoera hori mantentzea bultzatzen dutenak, gaztelera hizkuntza komun eta unibertsal gisa eta euskara tokiko hizkuntza partikular gisa kontsideratuz.
|