|
2000
|
|
|
Ez dago mugarik euskarak gainditu ez dezakeenik. Oztopoak hor egonda ere,
|
euskara
ez dago gaizki, bere txikitasuna ez da mugarria kulturgintza behar bezala eraikitzeko. Islandian esaterako, 300.000 baino ez dira eta, ba al dakizu zenbat egunkari dituzten?...
|
|
2004
|
|
|
Baina hemengo udal gehienek oraindik ez dute aplikatu Hitza ren kasuan. Autofinantziazioan goraka joatea da gure helburua, baina, esan bezala,
|
euskara
ez dago normalizatuta eta euskarazko komunikabideak oraindik ere defizitarioak dira. Horregatik behar dute laguntza handia.
|
|
2005
|
|
|
8 Hizkuntzalaritza mailan Zamanillo ren ekarpena ezereza izateaz gainera guztiz kritikagarria da. Hasteko, oraingoz dakigunetik
|
euskara
ez dago hizkuntza bizi zein hilekin genetikoki ahaidetuta (Trask, 1998: 82), beraz,
|
|
2008
|
|
|
Zabalik ez da izan enpresaren hil ala biziko hautua, eta ez zaio eutsi, enpresak berak bazituelako beste produkzio lerro batzuk, interesgarriagoak ekonomikoki eta sozialki. Euskararen erkidegoarentzat tamalez,
|
euskara
ez zegoen enpresa horren lehentasunen artean.
|
|
|
Euskaldun jendea oso goian zuen, Unamunok bezala. Eta, hark bezala, uste zuen ondo Espainiari euskal izaeraren igurtzi sakon bat; dena den, kulturari dagokionez, uste zuen
|
euskara
ez zegoela prestatuta kultura modernoaren erronkari aurre egiteko, eta horretan ere Unamunorekin bat zetorren. Honela dio han eta hemen maiz plazaratutako iritzietako batean:
|
|
|
Ahozko kulturetan zatiketa dialektala normala izaten den bitartean, zatiketa hori maila idatzian mantentzea ezohikoa da hizkuntza literario gehienetan (gaztelaniaz, frantsesez, italieraz, alemanez...). Zentzu horretan
|
euskara
ez zegoen normalduta.
|
|
|
Konbentziturik nago gurean ere azken desagertuko litzatekeen liburua literaturakoa litzatekeela, eta horren aurretik joango liratekeela bestelako guztiak, soziologia, politika, zientzia, psikologia, eta beste edozein. Zorionez,
|
euskara
ez dago bretoieraren paraderoan.
|
|
2009
|
|
|
Uste dut, orokorrean, euskaldun direnen gizartean bizipen batzuk daudela, hizkuntzak eragiten duela gai batzuetara hurbiltzeko. Argi dago ikuspuntu politiko batzuetan
|
euskara
ez dagoela presente; orduan, literaturan ikuspuntu horietara gerturatzea euskaraz… Bere horretan errealitateak ekartzen duen ondorioa dela uste dut.
|
|
|
Ikerkuntzaren ikuspuntutik,
|
euskara
ez dago beste hizkuntzetatik oso urrun, batez ere metodoei eta teknikei begiratzen badiegu. Bestelakoa da egoera ikuspuntu komertzialetik (ezagutzaren arloan, batez ere):
|
|
|
Skoda! Lastima
|
euskara
ez egotea txistuka udazkeneko haize grisari, eta niri ere ez inor txistuka, deika. Horregatik urrundu naiz Europaren bihotzetik; isiltasunetik iheska neure isiltasunean taupadek lagun nazaten.
|
|
|
Bukatzera goaz. Aurreko atalean adierazi dugun ukazioa("
|
euskara
ez dago hilzorian") egokitzat onartzeko argudio pisuzko ugari eman ditugu euskararen hogeita bost urteotako bilakaerari buruz egin berri dugun eta amaitzera goazen kontu pasa honetan. Oker dabil, beraz, urteotako perspektiba alde batera utzita euskararen egoera arrisku larrian irudikatzen duena, euskara aitzakiatzat hartu eta zuria beltz ikus dadin saiatzen dena.
|
|
|
Ukazio batekin lotuko gatzaizkio azken 25 urteotan euskarak izan duen gizarte bilakaeraren gaineko gogoetari:
|
euskara
ez dago hilzorian.
|
|
2010
|
|
|
1 euSKara ez dago hilzorian pozarren, beraz, euskarak izan duen gizarte bilakaeraren gaineko gogoetaren atarian ukazio bat jar dezakegu:
|
euskara
ez dago hilzorian. ohikoak izan dira, gurean, euskararen hil kanpaiak, eta ez beti asmorik onenez astinduak; ohituta gaude euskararen heriotzaren iragarpena entzutera; sentimendu eta ikuspegi ezberdinetatik, gainera, batzuek pozik eta beste batzuek triste iragarri baitute euskararen galera. euskararen historian ia beti presente egon da etsipenezko sentipena. aspaldikoak dira euskararen atzerakada... XViii. eta XiX. mendeetan, esaterako, agustin kardaberaz idazlea eta humboldt hizkuntzalaria ditugu horren lekuko. egia da, bai, hego euskal herriari dagokionez, XiX. mendean eta XX. mendeko lehen zazpi hamarkadetan gertaturiko gorabehera politiko eta sozial garrantzitsuenek (unean uneko salbuespenak salbuespen) euskararen ahulezia areagotu zutela etengabe. erabakigarriak izan ziren horretan, besteak beste, autogobernuaren galera, espainia estatu nazio gisa finkatzea, estatuan hizkuntza" bakarra" zurkaitz gisa hartzea eta gainerakoak baztertzea, industrializazioarekin batera gertaturiko eraldaketa sozio demografikoa, eta euskaldun eliteek euskararekiko izan zuten axolagabekeria.
|
|
|
ez gure bizi denboran eta ez, itxuraz, gure seme alaben aldian. Endangered language direlakoetan alde handiak daude batzuetatik besteetara, eta
|
euskara
ez dago urrundik ere azken azkeneko fasean, espezialistek moribund language esan ohi duten horretan. Motibo objektiborik badago, egon, baieztapen hori egiteko.
|
|
2011
|
|
|
Hizkuntza handien menpe gaude eta egoera orain beharbada gogorragoa da garai batean baino, baina haur eskola gurasoek sortzen ahal dute herri batean, eta oso gutxitan ematen dira horrelakoak. Beharbada neke handia daukagu, beharbada
|
euskara
ez dago gure lehentasunetan…
|
|
2012
|
|
|
Azterketekerakusten dutenaren arabera, gutxiengoa dira euskara eguneroko harremanetanerabiltzen dutenak (Juaristi, 2007). Ondorioz,
|
euskara
ez dago presente EuskalHerrian egiten diren ekimen kultural gehienetan. Alegia, euskal kulturak aurrerapausoasko eman baditu ere, Euskal Herriko panorama kulturalean erdara da nagusi.
|
|
|
Aroaren hasieran, ezaguna denez,
|
euskara
ez zegoen estandarizatuta eta abiatu gabea zen, oraindik, zientzia bideetan. Beraz, neologismoak, idazkera ulergaitzak eta gaur egun erabiltzen ez diren adierazpideak daude testuotan:
|
|
|
Euskaldunok zergatik behar dugu gizarte mugimendu indartsuago bat gaur egun. M.I: Urrats handiak egin badira ere, hemen euskal hiztunak minoria gara eta
|
euskara
ez dago berdintasun egoeran, ezin dugu euskaraz egin gaztelaniaz edo frantsesez egin dezakegun guztia. Eta inertziak egoera hori egonkortu besterik ez du egingo.
|
|
2013
|
|
|
Tokirik balu, ez legoke beteta eta beraz, ez dago. Justizian esan daiteke
|
euskara
ez dagoela. Ehuneko bat bota banu, ez dakit zer esango nukeen, ehuneko 0,5?
|
|
|
Izan ere, Joxe Austin Arrietak EIZIEren bitartez izan zuen jardunaldien berri, eta
|
euskara
ez zegoela ordezkaturik ikustean, Akademiari zuzendu zitzaion, honek Pariseko antolatzaileekin mintza zedin eskatuz. Euskaltzaindiak hala egin zuen, eta Xabier Kintana idazkariak sinatutako gutuna bidali zuen, harridura adierazteko, batetik, eta Arrieta eta Orpustanen parte hartzea eskatzeko, bestetik.
|
|
|
egin liteke, prekaritatetik asma liteke jatorrizko hizkuntzan ardaztutako hezkuntza. Ikuspegi demolinguistikotik,
|
euskara
ez zegoen hobeto orain munduko jatorrizko hainbat hizkuntza dauden baino. Euskarak baino hiztun gehiago dituzten komunitateak dira batzuk, eta gure antzerako tamainakoak ez gutxi.
|
|
2015
|
|
|
Eskolaren arnasgune izaera horri behar besteko etekina atera ahal izateko, kontuan hartu behar da eskolak ikasleak euskalduntzeko egitasmoaren arrakasta edo porrotaren gakoa ez dagoela eskolan bakarrik. Eskolaz kanpo
|
euskara
ez badago presente haur eta nerabeen sozializazio esparruetan, nekez baliatuko da eskolaren lana.
|
|
|
Dena dela, eskolaren arnasgune izaera horri behar besteko etekina atera ahal izateko, kontuan hartu behar da eskolak ikasleak euskalduntzeko egitasmoaren arrakasta edo porrotaren gakoa ez dagoela eskolan bakarrik (Zalbide, 2010). Eskolaz kanpo
|
euskara
ez badago presente haur eta nerabeen sozializazio esparruetan, nekez baliatuko da eskolaren lana.
|
|
|
Arrondok adierazi du hizkuntza ofizialak bermatu behar direla lehenbizi. «Eta
|
euskara
ez dago bermatua. Ardatza euskara izan behar da, eta joango gara eleaniztasunera».
|
|
|
Desberdintasun erabakigarri bat dago:
|
euskara
ez dago Euskal Herri osoan hedaturik, baina lorgarria da, paisaia ez bezala. Euskara denon ondare da, euskaldun edo erdaldun izanda.
|
|
|
Eta mintegiaren goiburua ekarri du gogora: " Gaurko mintegiaren goiburuak jaso duen bezala, denon esku dagoelako euskara biziaraztea, inoren eskuetan badago... guk geuk ere baitiogu Sabino Aranak duela ehun urte pasatxo esandako hura,?
|
euskara
ez dago hilik... eta maite dugulako ez diogu etsipenik eman nahi eta beraren gaitza ikertzera gatoz bere onera ekartzearren?.
|
|
|
Titularitateak publikoa edo pribatua behar zuen, egunkariak estandarra edo berezia izan behar zuen... Euskara prest ote zegoen esaten zenean, egia da
|
euskara
ez zegoela kazetaritzarako oraindik erabat egina. Kazetaririk ez dago, zenbat kazetari daude esaten zen, eta lau ateratzen ziren.
|
|
|
Euskal Zera edota
|
euskara
ez daude izate huts eta osoz beterik, ez dira huts hutsean berenez. Sentiera askoren emaitzak dira, historian jaio eta hil diren sentieren emaitzak hain zuzen, haiek sortu, piztu eta josi egin dituzte, arian arian, euskal Zerekotzat jo diren praktikak.
|
|
2016
|
|
|
Baina bertoko hizkuntza ezagutzeko eta erabiltzeko ere eskubide osoa izan genuke. Eta, gaur gaurkoz,
|
euskara
ez dago maila horretan. Euskararen erabilera bermatzeko pausorik txikienari inposizio esaten diote.
|
|
2018
|
|
|
Baina aitortu da, erakunde politiko eta sindikal abertzale nagusiek ere, ez daukatela, ez daukagula alternatiba sendorik gaur gaurkoz. Izan ere,
|
euskara
ez dago erakundeon lehentasunen artean, eta arazo edo zama balitz bezala aztertu ohi da, eta ez herri honi izaera eta nortasuna ematen dion ardatz bezala.
|
|
|
‘koloreztatu’ genukeela aholkatzen digute sarri, asmorik onenarekin, hori bai. Gure
|
euskara
ez dago erabili ohi diren mapa dialektaletan azkenotan Zuazorenak batik bat, nahiz Bilbon, Iruñean eta Gasteizen gaur kolorez agertu ohi diren leku anitzetan baino euskaldun gehiago bildu. Alabaina, euskarak etorkizunik izango badu epe luzean, eta orain arte hori bilatzen gizarte honek egin duen esfortzua, jarri duen ilusioa, gainditu dituen arrisku eta galgarriak eta lortu dituen lorpen guztiak ezertarako izango badira, nago euskara batua euskalki bat ere badela onartu beharra dugula gaurgero, eta haren hiztunak ere batueradunak, edo nahi duzuen izena eman, gutxienekoa da horieuskaldun osoak direla.
|
|
2019
|
|
|
euskarazko edukia kontsumitu sarean, euskarazko bideo-jokotara jolastu, Interneten bilaketak euskaraz egin eta ahots bidezko aginduak euskaraz eman gure autoari. Baina ez dugu horretarako aukerarik
|
euskara
ez baitago beste hizkuntzen pare garatua ingurune digitalean.
|
|
|
Munduko hizkuntzen artean 31.a izatea artikulu kopuruari dagokionez poztekoa da euskara bezalako hizkuntza txiki batentzat. Azken batean, ethnologue atariaren arabera, hiztun kopuruari erreparatuta,
|
euskara
ez dago ezta munduko 100 hizkuntza handienen artean ere (ethnologue, 1999), eta 31 postuan dugu wikipediako artikulu kopuruari erreparatuta. hortaz, erkatu ditzagun hizkuntzen hiztun kopurua eta artikulu kopurua euskarak wikipedian duen bizitasuna neurtzeko (wikimedia, 2019b):
|
|
|
Eta hirugarren arrazoia da, eta nire ustez garrantzitsuena,
|
euskara
ez dagoela hizkuntza handiz inguratuta, hizkuntza erraldoiz baizik. Egoera honek gure burua ikusteko modua guztiz baldintzatzen du.
|
|
|
Eta Durangon. Orokorrean,
|
euskara
ez dago erdigunean. Komunikabideen kasuan, hedabide askoren ustez, sartu behar den gauza bat da euskara, baina ez da lehentasuna, inondik inora.
|
|
2020
|
|
|
Baina orain euskal literatura prestatuta dago globalizazioaren erronkei aurre egiteko. Erdi Aroan, idazketa zabaltzen hasi zenean,
|
euskara
ez zegoen prestatuta ezer idazteko.
|
|
2021
|
|
|
Zorionez, orain arte grabatu ditugun saioei esker ohartu gara euskarak guk uste baino indar handiagoa duela. Zenbait herritan, eremu batzuetan,
|
euskara
ez dago hain agerian, baina han dago; ikusi dugu baietz.
|
|
|
Euskaldunok urte asko daramatzagu euskaraz bizi ahal izateko bidea jorratzen, baina aldi berean, ikusten genuen hori gauzatu daitekeen lagun esparruari baino eusten ez bagenion gure eremutik kanpo uzten genituela gainerakoak. Esaten badugu ez dugula parte hartuko Familia laguna programan
|
euskara
ez dagoelako bermatuta, besteak kanpoan utzi ditugu eta hala sentitzen badira ez dira gure hizkuntzara eta kulturara gerturatuko".
|
|
|
Bere esanetan, doktorego tesi eta inpaktuzko artikulu gutxi ekoizten dira euskaraz, geroz eta gutxiago gainera. Ikerketa ez dago euskarara bideratuta eta, aldi berean,
|
euskara
ez dago ikerketara bideratuta. Batak bestea elikatzen du, status quo ari eutsiz, prestigioa baliagarritasuna erabilera trinomioarekin gertatzen den legez (IE7).
|
|
|
Baina euskarak ez du etorkizuna ziurtaturik, inola ere ez. Ez etorkizuna ezta orainaldia ere,
|
euskara
ez baitago normalizaturik eta euskaldunok ezin baikara osoki euskaraz bizi.
|
|
|
Helburu dugun Euskal Herri euskalduna eraikitzea kolokan jartzen duten aldaketak dira». Gaineratu zuten euskarak ez duela etorkizuna ziurtaturik, eta bistan dela egun
|
euskara
ez dagoela normalizatuta: «Azken ikerketek adierazi duten bezala, gero eta kopuru txikiagoan egiten ari da transmisioa, baita ereduan ere».
|
|
|
" Jendeak argi eduki behar du
|
euskara
ez dagoela salbatuta, eta euskara salbatu behar dela. Zertan atzera egin dugun ere ondo aztertu behar dugu, eta aurrera egiteko progresio politikoak hitzartu"
|
|
|
Jendeak argi eduki behar du
|
euskara
ez dagoela salbatuta, eta euskara salbatu behar dela. Erdarek dena dute eginda, erdarez blai gaude.
|
|
2022
|
|
|
Hizkuntzara ekarrita, hizkuntza bat edo bestea erabiltzeko, beste faktore batzuekin batera, egoera, mintzakide eta gai ezberdinek sortzen dizkiguten asoziazioen mapek bultzatuko gaituzte. Beste modu batera esanda, egoera, mintzakide eta gai ezberdinei lotuta
|
euskara
ez badago presente edo ez bazaigu gogora etortzen, zaila izango da erabiltzea.
|
|
|
Horrek guztiak eragina du haur eta gazteen sozializazio ustez elebidunean eta, berarekin batera, hizkuntzaren ordezkapena dakar. Gaur egun euskararen egoera nahiko ondo dagoela pentsa liteke,
|
euskara
ez dagoela debekaturik, alegia. Euskaraz hitz egin nahi duenak egin dezakeela:
|
|
|
bere garaian UPNk hartutako neurri batzuk berpiztu ditu aldaketaren gobernuak; PAI ingelesezko eredua ofizial bihurtu nahi du. Egia da oraingo gobernuarekin hobekuntzak egon direla baliabideen alorrean —zerotik gentozen— Baina
|
euskara
ez dago agendan, eta negoziazioetan euskarari lotutako gaiak jarraian jausten dira. Duela zazpi urte, aldaketaren gobernua etorri zenean, ofizialtasuna bigarren minutuan erori zen gobernu akordiotik.
|
|
|
Hots, gazteek ibarretik kanpora harreman ugari dituzte, eta horrek levelling a errazten du; izan ere, hango eta hemengo jendearen euskara nahasi egiten da, jendea bera nahasten den bezalaxe. Gazte hauek ikastoletan ikasten duten
|
euskara
ez dago Iparraldeko batutik urrun, eta beraiek mugitzen diren euskal munduan ere barietate hori da nagusi. Garazin munta handia duten Iparraldeko irrati euskaldunetan ere, barietate horixe erabiltzen dute.
|
|
|
Beraz, diagnostikoa argia da: aniztasunaren aldarria berea arriskuan ikusten ez duenak egingo du beti, eta, tamalez,
|
euskara
ez dago tropel horretan. Hemen, Euskal Herrian, euskarari dagokio aginte makila izatea, euskara da funtzio nazionalak bete behar dituena, hori baita bere biziraupena bermatuko duen bidea.
|
|
2023
|
|
|
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan egoera bestelakoa izan arren, unibertsitateko graduondokoak euskaraz ikasteko zailtasunak daude, Petriatiren berbetan. «Oraindik ere
|
euskara
ez dago gaztelaniaren pare; bigarren mailan jarraitzen du». Adibide batzuk eman ditu:
|
|
|
Galera horretan
|
euskara
ez dago bakarrik. Hizkuntza guztiei eragiten die antzeko moduan globalizazioak, baita ingelesari berari ere, nahiz eta ikaragarri zabaldu den.
|