|
2007
|
|
|
Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko. Ikasleei
|
euskara
erabiltzeko aukerak erraztea ere euskaltegiaren funtzioa da; arestian aipatutako egitasmoak bide egokiak izan daitezke ikaslea euskaldunei era ez traumatikoan hurbiltzeko. Horri guztiari erantzuteko nahian, AEK k Praktika Jarduerak izeneko zerbitzua eskaintzen du, euskaltegietan zubi lana beteko dituzten programak landuz eta bultzatuz:
|
|
|
Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko. Ikasleei
|
euskara
erabiltzeko aukerak erraztea ere euskaltegiaren funtzioa da.
|
|
|
Izan ere, Mintzapraktika programetako partaideek ongi pasatzen badute, emozio positiboak sortzen bazaizkie (harreman berriak egin, egunerokoa konpartitzeko tokia topatu, gustuko ekintzetan parte hartzeko aukera ikusi, autoestimua igo...) jarraitzeko gogoa sortuko zaie eta horren ondorioz
|
euskara
erabiltzeko aukerak ugaritu egingo zaizkie eta horrenbestez hizkuntza erabiltzeko ohituretan eragitea errazagoa izango zaigu.
|
|
|
dokumentu errealekin lan egitea (idatziak nahiz ikus entzunezkoak), eta, nagusiki euskara klaseko hizkuntza bihurtu behar zelako ideia errotu ziren. Irakaslearen klaseko diskurtsoa xede hizkuntzara ahalbait arinen ekartzen saiatzen gara, baita ikasleari klasean
|
euskara
erabiltzeko aukerak ematen ere. Mintza-praktikarako uneak ia programazio guztietan agertzen dira, gehiago mailen eskalan gora egin ahala.
|
|
|
Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki–
|
euskara
erabiltzeko aukerak areagotu beharra dago. rren hizkuntza zen, haurrek eurek edo haurrekin erabiltzekoa, alegia. Orain ere horrela da, baina orduan gehiago.
|
|
|
Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen. Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki–
|
euskara
erabiltzeko aukerak areagotu beharra dago.
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian
|
euskara
erabiltzeko aukera handirik geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
|
Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian
|
euskara
erabiltzeko aukera handirik geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan. beraien erretiroa ipar Euskal Herrian igarotzeko, bizi kalitatea eta eguraldi ederra direla eta. Horietariko frango, Lapurdiko herrietan kokatzen dira, Urruña ala Ziburu adibide direla.
|
|
|
Euskarak kalean duen erabilpena, hizkuntza honen ezagutzak lurralde bakoitzean duen mailaren adierazle da, hau da, ezagutza altuena duen lurraldeetan erabiltzen da gehien. Baina ez horrena bakarrik, baita euskaldunen trinkotasunarena ere, hainbat ikerketetan jasoa izan den bezala, zenbat eta euskaldun gehiago izan gizarte ingurunean,
|
euskara
erabiltzeko aukera gehiago.
|
|
|
etxean edo familian, lanean, lagunartean, aisialdiko kideekin, kirol jardunetan, eta abarretan. Dimentsio mikrosozialeko baldintzak ez dira egokienak euskararen kasuan; gogora dezagun, adibidez, Aizpurua eta Ortiz de Landaluzeren arabera, elebidunen erdia gune erdaldunetan bizi dela eta, beraz, gaztelaniaz edo frantsesez nagusiki diharduen harreman sare zabaletan bizi dela eta
|
euskara
erabiltzeko aukera gutxi duela.
|
|
2010
|
|
|
Hainbat euskaltzaleren gogoan topiko bihurtu den ideia. Ideia horren arabera euskaldunok leialak gara euskararekiko, eta,
|
euskara
erabiltzeko aukera izanez gero, zintzo samar erabiltzen dugu.
|
|
|
belaunaldi zaharrenak ziren euskaldunenak joan zen mendeko 70ko hamarkadan, eta belaunaldi gazteenak dira euskaldunenak gaur egun. baina aldaketa argitsu horrek baditu itzalguneak ere, eta berekin dakarzkigu beste erronka batzuk ere, besteak beste gaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango du euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango duen euskararen erabileran. eta hau ez da bigarren mailako kontua, lehen muturreko kezka baizik, euskararen biziindarrak arduratzen gaituenontzat. elebakartasunak gero eta toki gutxiago du euskal gizartean. elebitasuna zabaltzeko joera gorantz doa etengabe. baina elebitasuna ez da homogeneoa —euskal gizarteak dituen ezaugarriak izanda, eginahalak eginda ere, ezin bestela izan—: ...en hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira,
|
euskara
erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. beste hitzetan esanda: hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela.
|
|
|
Egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira,
|
euskara
erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. Horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. ta ere, ezin dugu ahantzi ikastolak beren hedadurarik handienean ikasle guztien %12 eskolatzera iritsi zirela. euskara hazkunde bidean jartzekotan, beraz, nahitaez hezkuntza sistema osora hedatu behar zen elebitasuna, eta horrexegatik aitortu beharreko zorra diegu kontu honetan ere urte zail haietan buruargitasunez jokatu zuten guztiei.
|
|
2011
|
|
|
uko egin behar al diogu unibertsitatean profesional (abokatu, haginlari, maisu maistra, epaile...) euskaraz prestatzeari? uko egin behar al diogu TB eta IkTetan
|
euskara
erabiltzeko aukeraren bat izateari, ez dut uste orain eta hemen behar dugun hizkuntza elkarbizitza moldeak esparru formal guztiei uko egitea ekarri behar digunik.
|
|
2012
|
|
|
Elebidunen erdia, gainera, gune erdaldunetan bizi da. Beraz, elebidunen erdia gaztelaniaz edo frantsesez nagusiki diharduen harreman sare zabaletan bizi da eta
|
euskara
erabiltzeko aukera gutxi du.
|
|
|
Horretaz jabeturik, AEKn aspaldi jarri genituen martxan Praktika jarduerak deitzen ditugun egitasmoak (Berbalagun, guraso barnetegiak eta ibiltariak, ekitaldi kulturalak...). Dena dela, erabilerarako gune horiek toki publikoetan bermatzeko beharra ere hor dugu;
|
euskara
erabiltzeko aukera benetakoa izan behar dugu, eta ez oztopoz jositako lasterketa edo proba. Adibidez, euskaraz bizi nahi duen horrek, telebista ikusteko, zinema estreinaldiak gozatzeko edota zibermunduan ibiltzeko, erdarazko produktuak ditu nagusi.
|
|
|
Maitena Etxebarriak ere ez dauka zalantzarik, eta El Corte Inglés jartzen du adibide modura: " orain dela urte askotatik
|
euskara
erabiltzeko aukerarekin hain uzkurra izan dena, sartzen ari da, oso astiro, baina badoa poliki poliki".
|
|
2013
|
|
|
Aurrez egindako ikerketak (Amorrortu eta al. 2009) erakutsi zuen hiztuna bizi den lur eremuan dagoen euskal hiztunportzentajeak garrantzi handia duela hizkuntza ikasteko esperientziaren nolakotasunean, eta
|
euskara
erabiltzeko aukera izateko, jakina.
|
|
|
Orain artean lortutako emaitzen arabera, ikerketan parte hartu duten pertsonen hizkuntza esperientziak azaltzeko eta hiztun berrien profilak deskribatzeko aldagai emankorrenak honakoak dira: (a) ikasketa esperientzia zein izan den eta zein adinarekin burutu den, (b)
|
euskara
erabiltzeko aukera duen, eta (c) ikasitako hizkuntza aldaera zein den eta erabilera nolakoa den.
|
|
|
Hiztun berrien profilak deskribatzeko aldagai emankorrenak honakoak dira: (a) ikasketaesperientzia zein izan den eta zein adinarekin burutu den, (b)
|
euskara
erabiltzeko aukera duen, eta (c) ikasitako hizkuntzaaldaera zein den eta erabilera nolakoa den.
|
|
|
Aurrez egindako ikerketak (Amorrortu eta al. 2009) erakutsi zuen hiztuna bizi den lur eremuan dagoen euskal hiztun portzentajeak garrantzi handia duela hizkuntza ikasteko esperientziaren nolakotasunean, Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun berrien hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" eta
|
euskara
erabiltzeko aukera izateko, jakina. Ikerketa berak erakutsi zuen are garrantzizkoagoa dela sare sozialetan parte hartzeko hiztunaren sarbide aukera, batez ere, sare horietan mundu emozionalak pisurik badu, izan familia izan lagunak, edota lanpostuarekin lotuta badaude.
|
|
2015
|
|
|
Zeintzuk dira hiztun berrien ikuspegi eta esperientzian euskararen erabilera baldintzatzen, alegia, ahalbidetu ala oztopatzen duten gakoak? Batetik,
|
euskara
erabiltzeko aukera errealak izatea; erabat baldintzatua dagoena norberaren bizilekuaren errealitate soziolinguistikoagatik eta hizkuntza moduan euskara darabilten harreman sareetara sarrera izateagatik. Bestetik, inguruko euskaldunekin ezarritako hizkuntza ohiturak; izan ere, hiztun berrien bizipenean ohitura linguistikoak aldatzea oso konplexua da eta, beraz, harremanak euskaraz edota gaztelaniaz eraikitzeak eragin handia izan dezake hiztun berriaren praktika linguistikoan.
|
|
|
norantza doaz euskararen gutasunak?" Ortega eta besteren (2014) lanean ikus daitekeenez, askotarikoak dira hiztun berriek dauzkaten hizkuntzaidentitateak. Hainbat faktore sartzen dira jokoan (adibidez,
|
euskara
erabiltzeko aukerak, euskalkiak eta aldaera informalak menderatzea) eta haien eraginez, batzuek euskaldun berritzat jotzen dute euren burua, beste batzuek euskalduntzat, eta badira, baita ere, euskalduntasuna euskararekin baino, Euskal Herrian bizitzearekin lotzen dutenak.
|
|
2016
|
|
|
Arnasguneak kualitatiboki ezinbestekoak dira beraz, baina etorkizunari begira birpentsatu egin dira. Orain arte mantendu diren moduan mantendu izana lorpen handia da, baina ez dira gehiago ahuldu behar eta itsaso erdaldunean sakabanaturik dauden euskaldunei
|
euskara
erabiltzeko aukera argia eman behar zaie, gotorleku txikiak eskainiz. Itsaso erdaldunean euskararen babesleku trinko xamarrak sortzea ezinbestekoa dirudi.
|
|
2017
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik hizkuntza praktiken erregistroetara: ...n getxon euskara biziberritzeko ahalegina eta gehienetan elkarlanean aritu dira udala eta herriko euskalgintza antolatua, egonkortasunez garatu den ekimen ildo batean27 beste herri askotan bezala getxon ere euskararen ezagutza maila erabilera mailaren gainetik agertzen da datu soziolinguistiko ofizialetan28, eta beste herri askotan bezala getxon ere euskaltzaleek elkartzera eta antolatzera jo dute
|
euskara
erabiltzeko aukerak eta guneak sortu eta hedatu asmotan. baina, ikerketan ez dugu euskalgintza antolatuaren lana neurtu, baizik eta udalaren zerbitzu baten aurrean jendeak dituen erantzunak, zein nolako erabilera egiten duen zerbitzu hartaz eta, zehazkiago, zein diren udalak euskara erabiltzen duenean jendeak dituen erantzunak.
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik hizkuntza praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila egonda ere, ezin izango dugu bermatu euskararen erabilera, ezta
|
euskara
erabiltzeko aukeretan eragin ere. bestela esan, hiztuna unitate eta informazio iturri gisa hartuta, banakoen aitorpenak zenbatzen, eta tipo zein kategorietan sailkatzen, ikerketen ondorioek beti jotzen dute banakoen disposizio edo atributu desozializatuetara, eta ondorioz, testuinguru edota egitura sozial errealak gutxietsi eta hiztunarengan uzten dute hizkuntzaren erabileraren erantzukizuna eta ... hiztunarenak dira, nonbait, euskara biziberritzearen motibazioa, eraginkortasuna eta, zergatik ez esan, ez erabiltzearen kulpa.•
|
|
2018
|
|
|
Hiztun berri horietako askok
|
euskara
erabiltzeko aukera gutxi dute. Gaztenentzat eskola eta eskolako lagunartea izan daiteke aukera bakarrenetakoa.
|
|
|
Biztanleriaren %86a erdaldun hutsa den hiri eremu batean, ez da gutti. Euskaldunei
|
euskara
erabiltzeko aukerak eskaintzeaz gain, 6 astez euskararen gaia mahai gaineratzeko parada da: hedabideen zutabe edo uhinetan, agenda mediatikoan, jendearen kontzientzietan eta ikusi nahi ez gaituzten jakobinoen begi aitzinean ere.
|
|
|
Garrantzia berezia du
|
euskara
erabiltzeko aukerak eta sareak izatea. Ez dira euskaldun gutxi norekin hitz egin ez dutela adierazten dutenak! Garrant zia berezia du euskararekiko hiztunak duen kontzientzia, konpromisoa, atxikimendua, eta jarrera erreaktiboa edo proaktiboa.
|
|
|
1 Garrantzia berezia du
|
euskara
erabiltzeko aukerak eta sareak izatea.
|
|
2020
|
|
|
• Zerbitzu hauetan euskara erabiltzeko hizkuntza eskubidea behar adina bermatzen ez dela pertzibitzen den arren, zerbitzu hauetan
|
euskara
erabiltzeko aukera beste Udal sailetakoa baino altuagoa dela pertzibitzen da.
|
|
|
• Herritarren Arretarako Bulegoetan euskararen presentzia altuagoa eta
|
euskara
erabiltzeko aukera gehiago daudela adierazten da.
|
|
2021
|
|
|
Azkenik, gazteen aktibazioa lortzeko, eta bereziki
|
euskara
erabiltzeko aukera gutxi dagoen testuinguruetan, ezinbestekoa da babesguneak sortzea, hemen ezagutarazi den moduko esperientzia positiboak bultzatzeko. Beharrezkoa da babesgune horietan hizkuntza zuzentasun aldetiko arauak erlaxatzea eta gazteak euskara erabiltzea" normala" edo ez markatua dela antzematea; baina hori ez da nahikoa.
|
|
2022
|
|
|
Hiztun berrien profilak deskribatzeko aldagai emankorretako bat
|
euskara
erabiltzeko aukera da, Ortega eta besteren (2013) esanetan. Izan ere, hizkuntza ikasteko esperientziaren nolakotasunean eta erabiltzeko aukera izateko hiztuna bizi den lur eremuan dagoen euskal hiztunen ehunekoak eta sare sozialetan parte hartzeko hiztunaren sarbide aukera oso garrantzitsuak dira, batez ere sare sozial horien pisu emozionala handia bada (lagunak, familia...).
|
|
|
Hiztunen proportzioak eta haien ikusgaitasun publikoa murrizteak minorizazioa dakar. Euskaldunen arteko dentsitate handiko gune erosoak sortu edo aurkitu ezean,
|
euskara
erabiltzeko aukerarik ere ez dute izango.
|
|
|
Lan munduaren eremuko narratibetan, tentsioak azaleratzen dira lan munduan
|
euskara
erabiltzea aukera moduan eta zailtasun moduan pertzibitzen dutenen artean.
|
|
|
Euskararen izaera funtzionalarekin lotuta, lan mundua agertzen da modu nabarmenean euskararen izaera utilitaristaren erdian. Lan munduaren eremuan, tentsioak azaleratzen dira lan munduan
|
euskara
erabiltzea aukera moduan eta zailtasun moduan pertzibitzen dutenen artean.
|