|
2010
|
|
|
berezko euskara guztiz galduta zuten eskualdeetara hedatzea hizkuntza. hizkuntza gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. arlo horretan, galesak soilik du euskararena bezain rlS ona. deseuskaldundutako ingurunean (1981ean zuriz ageri diren eskualde guztietan, bilbo urbin izan ezik), nagusiki eskolaren bidez birsartuko dute euskara, urtean puntu erdiko erritmoan hobetuz, gutxi gorabehera. hortaz, hogei urte geroago, euskaldunen kopurua jada %10etik gorakoa da eaeko eskualde guztietan, hego añanan izan ezik. zoritxarrez, atal horretan ere nafarroaren portaera bestelakoa dela adierazi behar da. izan ere, eskualde gutxi batzuek soilik lortu dute 2001ean ehuneko hori gainditzea: euskaraz mintzo diren eskualdeen mugakide direnek. aitzitik, nafarroako hamabostetik gora eskualdeetan biztanleen %5etik behera dira elebidunak. beste behin ere, deitoratu egiten dugu nafarroan aldi horretan izan diren gobernuek hizkuntza berrezarpen horretarako legeneurririk eta borondate politikorik ez izana. nafarroaren erdialdean eta erriberan
|
euskara
berriz sartzea ezinezkoa dela sinetsi nahi dutenek aski dute ikustea zer ibilbide izan duen hizkuntza horrek oibarko ibarrean (nafarroa) eta ipar añanan (araba). bi eskualde horietan, gaztelania antzina sartu zen, partzialki, eta biek garai berean galdu zuten euskara, azkenean, XViii. mende inguruan. beraz, rlSren hasieran, bi eskualdeetan zegoen euskaldun kopurua hutsaren hurrengoa zen. hogei u... 2001eko erroldaren arabera, oibarko ibarreko biztanle elebidunen kopurua %5etik beherakoa da. ipar añanako biztanlekopuru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela euskaraz hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren. ezin ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri:
|
|
2012
|
|
|
Nire ustez, familien hizkuntza tipologiak Iruritako euskararen belaunez belauneko jarraipenari lagundu dio. Familia euskaldun ez osoetan euskarak bete ahal izan ditu belaunaldien arteko hutsarteak eta berriz etxekotu. hori gertatu da Iruritan,"... berreskuratu dela galdu baino lehen" (Itsaso, 5 FG).
|
euskara
berriz sartu den familietan mintzairak ahaideen arteko harremanak berrestekatu ditu. hau da, euskarak, berriz etxekotu den kasuetan, familia euskaldun ez osoen belaunaldien arteko elkarreraginetan hartu du leku. Izan ere, familia euskaldun ez osoek duten ezaugarririk aldekoena belaunaldien arteko hizkuntza lotura
|
|
2014
|
|
|
Bilbotarra naiz baina aspaldi nago Euskal Herritik kanpo. Euskara ikasi nuen 20 urterekin kanpora bizitzera joan aurretik eta nolabait TELPa eta ama izatearekin batera hasi nintzen
|
euskara
berriz erabil tzen.
|
|
2015
|
|
|
Ohartaraziko dugu Bidaxuneko kolegioan, lurraldeko bakarrean, okzitaniera hautuzko ikasgaia dela eta ikasle kopuru gotorra biltzen duela. Denboran euskara irakatsia izan baldin bada ere, traba anitz izan da azken urte hautan
|
euskara
berriz pizteko kolegioan. Egun, kurioski, egoitza berriaren seinaletika guzia hiru hizkuntzetan dago:
|
|
2016
|
|
|
" Neure ikastaroko urtean erdelerrian igaro neban eta ain aldi luzez euskerarik entzun ez nekelako, iñok siñistu daiken baño geyago sortu ta moteldu nintzan". Haatik, Pablo Astarloak ondu lanak limurturik edo, Larramendiren idazkien irakurketak zeharo eragin zion
|
euskara
berriz ere freskatzera.
|
|
|
Lapurdi 1609 elkarteak liburu berri hori plazaratzen du, XX. mendean Senperek eman zituen bertsulari eta ditxolariak itzaletik ateratu nahiz, Ganix Halsouet, Matxin Irabola, Frantxoa Iratzoki, Xandel, Janpier Soudre, Larretxerri eta beste. " XX. mende arte Senpere herri euskalduna zen, XXI. mendeak izanen du lan
|
euskara
berriz eskuratzeko" dio elkarteak. Liburu kolektiboa, Mixel Mendiburu, Franck Dolosor, Beñat Soulé, Xabier Elosegui, Panpi Etxegoin, Auxtin Zamora, Paxkal Bourgoin, Zoe Bray, Andoni Iturrioz eta beste batzuren ekarpenekin (testu, marrazki eta argazki).
|
|
2017
|
|
|
euskararekin bat ez datorren jendea kontzientziatzea euskararen garrantziaz. Eta egin ez zirenez bi kontu horiek sozializazioarena eta adostasun ahaleginarena, ba
|
euskara
berriz ere gatazka motibo bihurtu genuen, gure borondate onenarekin izan bazen ere.
|
|
|
bere hizkuntza?. Honela,?
|
euskara
berriz ere bada gizakien arteko harremanetarako tresna, ez bakarrik lurraldearen iparraldean, baita ere Lautadan edo Arabako Errioxan(...). Arabako instituzioek, betiere Euskaltzaindia lagun eta aholku emaile izan dugula, berpizte hori hauspotu egin dugu, eta sarri askotan ondoko lurralde historikoen informazioa eta babesa jaso dugu?. Beste alde batetik, Gipuzkoako batzar nagusietako lehendakari Eider Mendozak hauxe azpimarratu du:
|
|
|
Arrazoina? Inkestak erakusten duela gaztetan
|
euskara
berriz goiti abian. 25 urtekoetan bi tantoko hobekuntza ageri dela, eta guziz 16 urtekoetan zazpi tanto eta erdiko hobekuntza badela, beti ere 1996 eta 2016ko emaitzak parekatuz.
|
|
2018
|
|
|
" Gero eta haurtzaindegi gehiago dira LEHA dispositiboan sartzen direnak, eta espero dut emeki emeki guziek proposatuko dietela euskara haurrei. Karriketan
|
euskara
berriz entzuteko, txikitatik hasi behar da".
|
|
|
Eta bestak aitzina jo du hurrupaldiarekin eta Gexina Thicoipek hain amultsuki prestatutako janari gozoekin. Bide luzea opatzen diogu irrati berriari,
|
euskara
berriz lora dadin Amikuzen barna. Egon, beraz, Amikuzeko Irratiaren adi, Artzen Letonak nagusiki bai eta ere noiztenka Jone Barneix eta Marie Agnes Gorostiague Irulegiko Irratikoek biziaraziko dutena, Amikuzeko berriketari eta kronikari bolondres guziekin.
|
|
|
hizkera batean anekdotikoa (esate baterako, hiztun gutxi batzuek edo hiztun guztiek baina gutxitan darabiltelako) edo indartsua den, auzo bakar batekoek besterik ez darabilten, ezaugarri sozialen araberako erabilerarik dagoen (adibidez, gazte edo emakumeen artean gehiago erabiltzea) eta beste. Bistakoa denez, egun
|
euskara
berriz bizirik badago ere, ezin dugu Iruñean egiten zen euskalkiaren ezaugarrien bila metodo hau erabili, ez baita hizkera horren hiztunik geratzen.
|
|
2021
|
|
|
Lagun harremanak ere berrartu ditut. Libertimenduaren dinamikan sartu naiz,
|
euskara
berriz ikasi dut, ahantzi bainuen… Sekulako kulpabilitatea nuen euskara galtzeagatik! Urte bat eman nion ene buruari.
|
|
|
" Lagun harremanak ere berrartu ditut. Libertimenduaren dinamikan sartu naiz,
|
euskara
berriz ikasi dut, ahantzi bainuen… Sekulako kulpabilitatea nuen euskara galtzeagatik!"
|
|
|
XX. mendearen erditsua itxaron behar da
|
euskara
berriz ere irakaskuntzan txertatu dadin, 1951ko urtarrilaren 11ko Deixonne legearen bozkarekin, jakinik bere xedea dela tokiko hizkuntzak eta dialektoak irakastea eskolan (Legifrance 2018b). Gutxi eta partzialki aplikatua izan arren, lege horrek euskara astero hiru orduz irakasteko aukera aurreikusten du.
|
|
2023
|
|
|
Galiziako bosgarren probintzia zen, Euskadiko hiru hiriburuetatik distantzia berean, hiruretatik urrun. Globalizazioa izan zen,
|
euskara
berriz erein zuten euskaltzale haiei esker birsortu da euskara Ermuan orain 30 urtetik hona.
|