|
2001
|
|
|
Beraren aginduz Geetha etxetik atera eta Tiruchiko familia batera igorria izan zen,
|
etxeko
lanak egin eta haurrak jagotera.
|
|
|
Lehenago neskame morroiak ahaideen artekoak izaten ziren, noizbait herrixketatik
|
etxeko
lanak egiteko ekarriak. Uste osoa izaten zen nagusien eta zerbitzarien artean.
|
|
2005
|
|
|
Eta, aldeko eta aurkako argudioak balantzan jartzen zituztela, azkenean baietz erabaki zuten Tomasek eta Teresak, halako moldez, non, Teresak haurra etxean izan zuenerako. Ines, nexka ezin ederragoa?, hantxe izan baitzuen, aldi berean, amona Kontxi,
|
etxeko
lanak egiteko prest.
|
|
|
Gero, ordea, Teresa jaio, eta gogor heldu behar izan zion amona Kontxik lanari bospasei urtez, haurra zaintzen eta
|
etxeko
lanak egiten, sukaldekoak, gehi gelen eta bazter guztien garbiketa, gehi bogada, gehi plantxa, gehi erosketak, gehi jertseak, jertseak ere egiten baitzituen etxean enkarguz, familiaren diru sarreren lagungarri, gehi beste mila kontu txiki?, egunaren hogeita lau orduak ere motz geratzen zitzaizkiola.
|
|
|
–Barkatu, ez nuen gerra esan nahi, greba baizik:
|
etxeko
lanak egiteari utzi, edo halako zerbait; keinu bat gutxienez?! –zuzendu zuen Kontxik.
|
|
2006
|
|
|
–Orduan emakumeok ez zineten horrenbeste kexatuko
|
etxeko
lanak egin behar izateagatik.
|
|
|
Ni aterpean nengoen ordea, eta gaitz erdi. Blai eginda iritsi nintzen eta, aldatzeko beste arroparik ez nuenez, sukaldeko ate atzean zintzilik egoten zen bata bat jantzi nuen, Elenak edo Mariluzek
|
etxeko
lanak egiteko erabiltzen zutena.
|
|
|
Ama bakarrik dago itsasargian, hiru gizonekin. Geratzen utzi digute
|
etxeko
lanak egiten dizkielako, eta nik ihes egin dut zu topatzeko. Handik alde egin behar dugu...
|
|
2008
|
|
|
Arratsaldean,
|
etxeko
lanak egin. Asteburuetan, ibaian arraunean egitera.
|
|
2009
|
|
|
Gazte gaztetako ohitura, orain berreskuratu duena. Sukarrietatik Bermeorako trenean hasi zen, instituturako bidea
|
etxeko
lanak egiteko aprobetxatuz. Ordutik beste inon baino errazago idazten du ezezagunen artean, eserleku deserosoen nora ezean.
|
|
|
hura edo inoiz ez! Bihozkada bat zen, bai, baina hain bortitza, non, amari gezurra esaten ziola?. Gelara noa, ama,
|
etxeko
lanak egitera??, ganbarara joan baitzen, ikasliburuen maleta gelan utzita; eskailerak igotzearen ondorioz, baita bizi zuèn tentsioaren ondorioz ere, bihotzaren astinduak sentitzen zituen Domingok: bihotza kolibri bat ote zuen, hegoak ezin azkarrago mugitzen zituena, bular kaiolan preso?
|
|
|
ez baitzen bostentzat ordu bera: Teofilo Mariarentzat
|
etxeko
lanak egiteko ordua izan zitekeen, Damasorentzat bere gogoetetan murgiltzekoa, Gabinorentzat orduak desordu bihurtzekoa uztaiaren edo zibaren jirabira etengabean, Adarentzat sokasaltoan ibiltzekoa eta Maria Bibianarentzat ilunabarra dastatzekoa; une hartan, baina, Domingok bere esateko hura esan ez beste: –Gure etsairik handienak beldurtzeko moduko begirada du??, hoztasun eta iluntasun berak hartuta sentitu ziren bostak, haien mututasunak eta haien keinuek. Teofilo Mariaren buru makurtzeak eta beste lau anai arreben begi ixte sinkronizatuak?
|
|
|
Begi tristeak ikusi dizkiot, nekatuak. Supermerkatu batean egin du lan orain gutxi arte, goizeko orduetan apaletan produktuak jartzen; gero, arratsaldean, etxe batera joanez ibili da, han bi ume txiki zaindu eta
|
etxeko
lanak egiteko. Goizekoa utzia duela esan digu, asko nekatzen baitzen.
|
|
|
hura edo inoiz ez! Bihozkada bat zen, bai, baina hain bortitza, non, amari gezurra esaten ziola –" Gelara noa, ama,
|
etxeko
lanak egitera" –, ganbarara joan baitzen, ikasliburuen maleta gelan utzita; eskailerak igotzearen ondorioz, baita bizi zuèn tentsioaren ondorioz ere, bihotzaren astinduak sentitzen zituen Domingok: bihotza kolibri bat ote zuen, hegoak ezin azkarrago mugitzen zituena, bular kaiolan preso?
|
|
|
arratsaldeko seiak, bat aukeratzeagatik, minutuen orratzak ipar, orduen orratzak hego– ez baitzen bostentzat ordu bera: Teofilo Mariarentzat
|
etxeko
lanak egiteko ordua izan zitekeen, Damasorentzat bere gogoetetan murgiltzekoa, Gabinorentzat orduak desordu bihurtzekoa uztaiaren edo zibaren jirabira etengabean, Adarentzat sokasaltoan ibiltzekoa eta Maria Bibianarentzat ilunabarra dastatzekoa; une hartan, baina, Domingok bere esateko hura esan ez beste: " Gure etsairik handienak beldurtzeko moduko begirada du...", hoztasun eta iluntasun berak hartuta sentitu ziren bostak, haien mututasunak eta haien keinuek –Teofilo Mariaren buru makurtzeak eta beste lau anai arreben begi ixte sinkronizatuak– ez baitzuten besterik adierazten, bostak ere gauminaren orratzak markatutako denbora itsu berean sartu balira bezala... abailduraren eta ezintasunaren ordu berean, alegia, arratsaldeko seiak ere gauerdiko hamabietako gaumin, non minutuen, orduen eta denbora ororen orratzek bat egiten duten, non hegoa ere ipar bihurtzen den eta zirkuluaren puntu guztiak erdigune, izugarrikeriaren eremuan ñabardurarako tarterik ez balego bezala:
|
|
2010
|
|
|
Baina zuk zer uste duzu? Institutura joan,
|
etxeko
lanak egin, ama bisitatu, zu zaindu, bazkaria prestatu, afaria?
|
|
2011
|
|
|
Andereak ere kalean zebiltzan ordurako, koadernodun umeekin, seme alabak eskolatik etxerantz eramaten. Haurrek
|
etxeko
lanak egin behar izaten zituzten oheratu orduko, koadernoaren gainean makurturik burua, lapitz gogaikarria eskuan. Biharamunean, arropak aldatu, kolore eta usainetan irabazi, ilusioak berritu eta kalera irtengo ziren berriro.
|
|
2012
|
|
|
Lehenengoan izen abizenak aurkitu dituzu: Vera Etxeberria Olazabal. Helbidea eta horrelakoak,
|
etxeko
lanak egitea zela bere lana, eta ondoren: –
|
|
|
Ez du Benidormera joan nahi. Urte gehiegi egin ditu Benidormeko apartamentuan familiarentzako makarroiak prestatzen, labadora jartzen, alabekin udako
|
etxeko
lanak egiten, eta senarrarekin zaratarik gabeko sexu funtzionala izaten (apartamentua oso txikia da eta ohea bihurtzen den sofak zarata handia ateratzen du mugimendu asko eginez gero). Hara joanez gero, etxetik irten izan ez balira bezalako sentipena izango luke, eta alaben hutsunea sentituko luke.
|
|
|
Haren aurretik sar nendin keinu egin zidan zaldiak; gelaune handi bat zen, buztinezko zoru leunaz, askak alde bateko luzera guztian. Hiru moxal eta bi behor zeuden, ez jaten, baizik eta batzuk behintzat atzeko hanken gainean eserita, zeinak biziki harritu ninduen; baina are harrigarriagoa izan zen gainerakoak
|
etxeko
lanak egiten ikustea. Azken hauek ganadu arrunta ematen zuten; halere, nire lehen iritzia berretsi zuen horrek, alegia, adimen gabeko animaliak hala zibiliza zitzakeen jendeak, munduko beste nazio guztiak baino jakinduria handiagokoa behar duela izan.
|
|
|
Haren emaztea zuela bi urte hila zen. Harekin bere demoiselle besterik ez zen bizi, eta honek laguntzen zion
|
etxeko
lanak egiten.
|
|
2013
|
|
|
Eta bertan pixa egitea. Eta bertan
|
etxeko
lanak egitea. Eta bizilagun panpoxarekin zirrika ibiltzea.
|
|
2014
|
|
|
Arrazoimenak hori kasualitate hutsa besterik ezin zitekeela izan esaten bazidan ere, gauean, ama ohera eraman ondoren, ganbarara igo eta latineko liburua berreskuratu nuen. Nire logelako mahaian ordurako, hainbeste urtetan nire
|
etxeko
lanak eginak nituen mahai berberean?, ireki eta, ez bat eta ez bi, berriro. Itziar, idatzi nuen.
|
|
|
Igande goizean Danel ez da kalera atera. Institutuan oporretarako bidalitako
|
etxeko
lanak egiteko aprobetxatu du. Igande arratsaldean, ezusteko galanta hartu du Amaiak telefonoz hots egin dionean.
|
|
|
Barrabas tutorea: Ba biharko
|
etxeko
lanak egin dituzue. Bakoitzak idazlan bat ekarriko du, ikasbidaia nora egin nahi duen azpimarratuz.
|
|
|
zelatan jarraitu, adibidez. Eta, nola arestian
|
etxeko
lanak egiten jardun baitzuen, kendu zuen mantala, itxi zuen bere etxeko atea, orduantxe entzun zituen, halaber, sarrera nagusiko atearen hotsak, Beñatek kanpora egin zuen seinale?, jaitsi zituen eskailerak, ireki zuen kanpoko atea?
|
|
2015
|
|
|
Etxepeko okindegian galdetu zuen orduan, ea auzoan ezagutzen ote zuten
|
etxeko
lanak egingo zituen emakumeren bat. Heldua aukeran, baina gaztea ere hartuko zuela besterik ezean.
|
|
|
–22 orduz enplegatua nago hemen, baina bizitzan lehenengo aldiz, orain sentitzen naiz independente, neure dirua irabazten dudalako?. Trini zaindu eta haren
|
etxeko
lanak egiten ditu Claudiak. 97 urte ditu etxekoandreak, baina primeran dago buruz, eta tamainan erantzuten dio gorputzak.
|
|
|
Bearekin eta beste etorkin batzuekin pisu bat partekatzen hasi zen Oreretan, eta Euskal Herrira etortzen diren emakume etorkinen ehunetik laurogeik bezala, besteren
|
etxeko
lanak egiten aurkitu zuen beharra. Dokumentalista lanetan edo kontabilitate alorrean zeukan urte luzetako esperientziak ez zion ezertarako balio lan egiteko legezko baimenik gabe.
|
|
|
Ez da legalitate kontua bakarrik, sinbolikoki eta emozionalki paperak ez edukitzeak dakarren gutxieste sentimendua deskribatzen dit Anak, bere azaletik. . Zure balioa gorabehera, zure ikasketak, esperientziak, gaitasunak gorabehera, bi esku dituen objektu bat bilakatzen zara hona etortzean; isildu, obeditu eta
|
etxeko
lanak egingo dituen bi eskuko objektu bat?.
|
|
|
Adinekoak zaintzea edo
|
etxeko
lanak egitea, ez du beste lan aukerarik ikusten beretzat. Ezta berarekin parkean elkartzen diren neska nikaraguar gehienek ere.
|
|
|
Meriturik izatekotan, Pilirena dela esaten du. . Umeak berak ekarri zituen, baina fardelak aldatzen edo
|
etxeko
lanak egiten, nik adinako esperientzia zuen: hutsa; beraz, biok ikasi beharra izan genuen?.
|
|
|
Pixkanaka hasi zen betetzen, ikaslez eta langilez betetzen. 40 urteren bueltako hiru andre igo ziren nire atzetik; besteren
|
etxeko
lanak egin, afariak prest utzi eta euren etxeetara zihoazen, entzun nienaren arabera. Bi gizonezko obraren batetik bueltan zetozen, oinetako lokaztuek salatzen zutenez; erdara hartan esaten zutenik ez bainien ulertzen deus.
|
|
|
Unibertsitatean azaldu zen eta iraila arte ezin zela itzuli esan zien. Ostaizka etxean ez zenean
|
etxeko
lanak egiten saiatzen zen: bere errainak lisatzen erakutsi zion, garbigailua jartzen zuen, platerak garbitu...
|
|
|
Planifikazioa kontrolatzea eta
|
etxeko
lanak eginda daudela egiaztatzea.
|
|
2016
|
|
|
Barruan daukadana idazten dut eta kanpoan geratzen da. Gainera, bide batez, Gabonetako oporretan egin beharreko
|
etxeko
lana egin dut, eta kito! Orain zeharo libre nago Pitxi Hungariara eramateko.
|
|
|
–Amari esku ordenagailua eskatu nion
|
etxeko
lanak egiteko, eta egunero posta elektronikoz mezu bat bidaliko niola agindu nion. Orain?
|
|
|
Ezindu nintzenetik, gauero etortzen dira;
|
etxeko
lanak egiten dizkidate: lisatu, hautsak kendu, arropa zabaldu, kristalak garbitu, bazkaria atondu?
|
|
|
Senarrak, asaldatua, pistola atera eta tiro bat jotzen dio emazteari zeina bizkarrez erortzean bere seme nagusiaren gainera jausten baita; seme nagusia, une horretan preteknologiako
|
etxeko
lanak egiten ari da guraize zorrotz zorrotz batzuekin, zeinak, amaren kolpearekin, jugularrean sartzen baitzaizkio, eta, ondorioz, lurrera bortizki jausi eta sehaskatxoan lo dagoen anaia ttikiaren gainera erori eta zanpatu eta itotzen baitu garrasi izugarrien artean, aitak, zeinari zoruan datzan emaztearen gorpuarekin estropezu eginda pistola nahi gabe disparatu baitzaio bere bularrean hiltzeko z...
|
|
|
Emakumeek oro har bete behar izaten dituzten etxeko zeregin ahulgarriek argi erakusten dute zer boteretsua den sexismoa. Arrazakeria gehitzen baitzaio, beste emakumeen
|
etxeko
lanak egin behar izan dituzte emakume beltz askok, beren etxekoak egiteaz gain. Gainera, sarritan, emakume zuri baten etxean egin beharreko lanak direla-eta, etxeko langile beltzak bazter utzi behar izan ditu bere etxea eta haurrak.
|
|
|
Kanpainaren bozeramaileak azpimarratu du, hala ere, ez dutela nahi emakumeek etxeko giro bakartuan kaiolatuta jarrai dezaten. Aldarrikatzen dutenez, uko egiten diote merkatu kapitalistan lan egiteari, bai, baina ez dute nahi emakumeak ardura daitezen betiko
|
etxeko
lanak egiteaz. Hauxe esan zuen mugimendu horretako ordezkari estatubatuar batek:
|
|
|
–Etxe handira? sartzea lortu zutenek parez pare itxita zeukaten aukera berrietarako atea, salbu eta, adibidez, nahiago bazuten hamaika familia zuriren arropak etxean garbitzea, familia zuri bakarrarentzat hamaika
|
etxeko
lan egitea baino. Emakume beltz bakan batzuek baino ez zuten lortu soroetatik, sukaldetik eta garbitokitik ihes egitea.
|
|
|
Hala ere, emakume beltzek garesti ordaindu dute indar horien eta beren independentzia erlatiboaren truke. Gutxitan izan dira, soilik etxekoandreak?, bai, baina
|
etxeko
lanak egin dituzte, beti. Beraz, zama bikoitza eraman dute bizkarrean:
|
|
|
(...) familiaren jostuna zen esklabo pairakor hori, eta, ondorioz, [haien] aurrean egoten zen etengabe, gelan eserita, josten, edo bestelako
|
etxeko
lanak egiten, bizkarra zaurituta eta odoletan, ahoa mutilatuta eta burdinazko lepokoarekin; dena dela, ez zirudien inongo errukirik ziotenik.
|
|
|
1 Nik ez dut
|
etxeko
lanik egingo, zuk ere ez duzu egin eta.
|
|
2017
|
|
|
Fantasiak beti?. Orduko,
|
etxeko
lanak egina nengoen. Banekien, konparaziorako, 80 urte iraganak zirela Erresuma Zaharrean azken katamotza bota zutenetik.
|
|
|
Anbulantzia ahal bezain laster etorriko zelako promesaz,
|
etxeko
lana egiteari utz ez ziezaion lortu nuen, baina, hori bai, nire lehengusina zetzan gela ezertarako ere zapaldu gabe. Egia esan, gela horrek ez zeukan garbiketarako behar handirik, eta pentsatu nuen ondo konpon gintezkeela, zegoen bezala utziz gero.
|
|
|
–Lanean ibili nauk,
|
etxeko
lanak egiteko denborarik gabe.
|
|
|
–Bistan da
|
etxeko
lanak egin dituzula. Bizitza erdia eman dut europarrei immigrazioaren arriskuez ohartarazten, baina hitzaldiak eta liburuak ez dira aski izan.
|
|
2018
|
|
|
Zernahi gisaz, pena handiz azaldu beharrean nago egia betekoa suertatu zela herriko jendeak bart botatako ateraldi gisako hura; alegia, gau hartan ez nuela lo ongi egingo nire gela azpiko zalaparta zela kausa. Egia esan, ugazabaren emazteak ez zuen garrasirik egin, baina aise entzun zitekeen haren hizketa etengabea, bai gau beranduan berak eta senarrak
|
etxeko
lanak egin bitartean, bai eta orobat gaur goizean goiz ere. Nolanahi dela ere, prest nengoen senar emazteei barkatzeko, gauza ageria baitzen zein maratz eta arduratsu ari ziren lanean; zarata hura guztia, seguru nago, horri zor zitzaion gehien gehienean.
|
|
|
Emakumeak ezkontzeko prestatzen zituzten duela gutxi arte munduko herririk ustez aurreratuenetan ere,
|
etxeko
lanak egiten irakasten zieten, sukaldean egiten, josten. Geure amak, urrutira joan gabe, hamalau urterekin lanean hasi behar izan zuen, ez ziren aberatsak, ez zuten dirurik eskolak emateko, baina lanetik kanpo ere lan egin behar izaten zuen etxean, ezkontzeko prestatu zuten, etxeko lanak egiten, sukaldean, josten.
|
|
|
Emakumeak ezkontzeko prestatzen zituzten duela gutxi arte munduko herririk ustez aurreratuenetan ere, etxeko lanak egiten irakasten zieten, sukaldean egiten, josten. Geure amak, urrutira joan gabe, hamalau urterekin lanean hasi behar izan zuen, ez ziren aberatsak, ez zuten dirurik eskolak emateko, baina lanetik kanpo ere lan egin behar izaten zuen etxean, ezkontzeko prestatu zuten,
|
etxeko
lanak egiten, sukaldean, josten.
|
|
2019
|
|
|
Mutilak bereziki, pribilegio maskulinoez harro, barre egiten die emakume baten aginduei: amak exijitzen dio
|
etxeko
lanak egiteko, baina ez da gai hark ebatzi behar dituen problemak ebazteko, itzuli behar duen latinezko testua itzultzeko; ezin dio, segitu?. Ama bere onetik ateratzen da batzuetan, negar egiteraino, esker txarreko lan hori dela kausa, baina senarra apenas ohartzen den zein lan zaila den:
|
|
|
emakumeak bakar bakarrik igaroko du eguna; sehaskan mugitzen den edo bere parketxoan jostatzen dabilen haurtxoak ez dio lagun egiten. Bere burua apaintzen,
|
etxeko
lanak egiten pasatzen du tarte bat, luzeagoa edo laburragoa; neskamea baldin badu, aginduak ematen dizkio, eta kontu kontari geratzen da sukaldean pixka batean; halakorik ez badu, merkatura joaten da, eta hitz batzuk egiten ditu auzokoekin edo dendariekin bizitzaren kostuaz. Senarra eta seme alabak etxera itzultzen badira bazkaltzeko, ez da asko gozatzen haiekin egoteaz; zeregin gehiegi ditu:
|
|
|
Asperdura ezinegon bihurtzen zaio poliki poliki, eta haien itzulera irrikatzen hasten da. Haurrak eskolatik itzuli, eta musu ematen die, galderak egiten; haiek, ordea,
|
etxeko
lanak egin behar dituzte, eta elkarrekin ondo pasatzeko gogoa dute, ihes egiten dute, ez dira entretenigarri bat. Gainera, nota txarrak izan dituzte, zapi bat galdu dute; zarata ateratzen ibiltzen dira, gauzak nahasten, borroketan:
|
|
|
Berdintasuna berrezartzeko, ezinbestekoa da bi sexuek juridikoki eskubide berak izatea; horrela askatzeko, ordea, emakumeek industria publikoan sartu beharra daukate. . Emakumeak, emantzipatzeko, modua izan behar du produkzioan neurri sozial handi batean parte hartzeko, eta neurri ñimiño batean izan behar du
|
etxeko
lanak egitera premiatua. Eta hala gerta zedin, ezinbestekoa izan da gaur egungo industria handia, emakumearen lana eskatzen baitu formalki, erruz erabiltzeaz gainera...?.
|
|
|
nola uztartu ugaltze eginkizuna eta produkzio lana. Sakon sakonean, sortze funtzioaren esklabo izateak kondenatu zuen emakumea, historiaren hatsarrean,
|
etxeko
lanak egitera, eta horrexek eragotzi zion munduaren eraikuntzan parte hartzea. Animalia emeetan, badago indarrak neurtzeko erritmo bat arraldian eta urte sasoietan; emakumeari, ordea, naturak ez dio haurdun geratzeko mugarik jartzen pubertarotik menopausiara arte.
|
|
|
animaliak zaintzen, ongarritzen, ereiten, goldatzen, jorratzen, segatzen; laian aritzen da, belar gaiztoak kentzen, uzta jasotzen, mahatsa biltzen, eta, batzuetan, laguntzen ibiltzen da gurdietan lastoa, belarra, egurra eta adaxkak, azpitarakoak eta beste kargatu eta deskargatu behar direnean. Gainera, janaria prestatzen du,
|
etxeko
lanak egiten: gobada, joste lanak eta abar.
|
|
|
Klara eta bien artean egiten zituzten kiniela haiek: kinielaren laukitxo bat Txefek betetzen zuen, eta hurrengoa Klarari galdetzen zion; eta honek,
|
etxeko
lanak egiten ziharduen bitartean, bere iritzia ematen zion: 1, X edo 2, familia askotan egiten den bezala.
|
|
|
–Agur, bikote, joan beharra dut eta
|
etxeko
lanak egin. Ea hurrengoan gure etxera zatozten afaltzera.
|
|
|
Zakur haiengatik ez balitz, hemen izango nituzke oraindik. Atzealdeko mahai horretan esertzen ziren
|
etxeko
lanak egitera eskolatik irtetean, azaldu zuen malenkoniazko irribarre erdi batez.
|
|
|
Gorroto zituen presio haiek. Blokeatu egiten zuten, eta arduragabe sentiarazi,
|
etxeko
lanak egiten ez dituen neskatila baten pare. Jaumek, zoritxarrez, ez zirudien ulertzen zuenik.
|
|
|
–Hago lasai, motel. Dagoeneko
|
etxeko
lanak eginda zeuzkaat eta.
|
|
2020
|
|
|
Ongizatea emakumeen esku geratzen da berriro eta neskameek eta zerbitzariek duten estatus faltaren bidez egikaritzen da, esfortzu handirik gabe, egiturez ari baikara, ez pasarte kointuralez eta intentzionalez. Hego Euskal Herrian gertatzen ari den pribatizazioa eta prekarizazioa orain arte bezala jarraituz gero, emakumeen kasuan egongo den desmerkantilizazioa ez da erakunde publikoen bidez egingo, baizik eta ordaindu gabeko lanaren bidez, orain arte zaintza eta
|
etxeko
lanarekin egin moduan. Bi eremu horiek ez dira berandu arte merkantilizatu era masiboan, eta oraingo pribatizazioak dakarren prekarizazioa ez da soilik muturreko merkantilizazioaren bidez egingo, baizik eta esklabotzara daraman desmerkantilizazio baten bidez. Hortaz, ez da soilik merkantilizazioaren mekanismoak menderakuntza dakarrela (ondo bizitzeko merkatuari saldu behar baitiogu lan indarra), ezpada menderakuntza patriarkalak eta kapitalistak mekanismo ezberdinak dituela, eta horien artean kokatu behar dugu desmerkantilizazioa ere, horrek ezberdinduko baitu XX. mendeko kapitalismo industriala XXI. mendeko neoliberalismo autoritario eta finantzariotik, nahiz eta biek merkantilizatu, finantzarizatu eta familiarizatu (emakumeen esplotazioa); mende honetan, familiarizazioaren eta desmerkantilizazioaren bidez ere egikarituko dira prekarizazioa, miseria eta ongizate falta estrukturala.
|
|
|
Etxeko lanari dagokionez, 20 urteetan emakumeen parte hartze tasa mantendu egin da, emakumeen %90, ia unibertsala da, hau da, emakume izateagatik
|
etxeko
lanak egingo dituzu, diote Legarretak eta Sagastizabalek (2018). Datuak hurrengoak dira, emakumeek ordu 1 eta 10 minutu gutxiago eskaintzen diote 2013an 1993arekin alderatuta.
|
|
|
Oso normalizatua ikusten da diskurtsoetan emakumea langabezian geratu eta haurren nahiz etxeko lanen ardura hartzea, baina gizonen kasuan gehienetan zama eta egoera gogor bat bezala azaltzen da, gizonen identitatean enplegua oso zentrala da eta emakumeetan ez. Azpimarragarria da ere, lehen
|
etxeko
lanetan egiten ziren gauza asko ez dira egiten, gutxiago egiten dira edota exijentzia maila baxuagoarekin (adibidez, plantxatu, etxea garbitzearen maiztasuna, janaria prestatzeko modua, etab.).
|
|
|
Hortaz, lan ordainduan ematen den diskriminazioarekin amaitu behar da, lan ez ordainduan eragina baitu. Emakumeek utzi badiote zerbait egiteari,
|
etxeko
lanak egiteari utzi diote, ez zaintza lanak egiteari. Hortaz, feminitatea oraindik ere zaintza lanen eremutik eraikitzen ari da.
|
|
|
Euretako batek kontatu zuenez, maitalearekin harremanak hautsi, etxera itzuli eta, sukaldean sartu zelarik, senarra aurkitu omen zuen mantala soinean zuela plantxarekin arropa lisatzen, eta bulkada lizun batek irabiatu omen zion barrena eta, liskar domestikoetan plantxa bero bat arma hilgarria dela jakinik ere, gizonari gerturatu omen zitzaion eta, ezer esan gabe, atzetik besarkatu omen zuen eta hasi omen zitzaion kokotea eta belarriak musukatzen. . Ez dakit zer duten mantala soinean dutela
|
etxeko
lanak egiten ari diren gizonezkoek. Erotu egiten naute?, zioen, eta kontatu zuen han bertan, arropa lisatua pilaturik zegoen mahaiaren gainean eta senarra plantxa beroa eskuan zuela hasi zirela larrutan.
|
|
|
Bertan bizi zen Oierren eta zakur beltz, mehatxagarri batzuen konpainian. Emakume bat zetorkien goizetan
|
etxeko
lanak egin eta jateko zerbait prestatzera.
|
|
|
COVID etorrerak dagoeneko esku artean genituen arazo estrukturalak argiago erakusten dizkigu, baina
|
etxeko
lanak egin gabe harrapatu gaitu. Hamaika sentsazio, bizipen, hausnarketa eta pentsamendu galdera sortzen zaizkigu.
|
|
|
Emazte nikaraguar bat hartuko dute azkenean amatxi zaintzeko, aldaka bere onera etortzen zaion artean
|
etxeko
lanak egin ditzan, eta amatxiri konpainia. Hilabeteak izan daitezke.
|
|
|
Katiximako hainbat galdera egin zizkien erretoreak, aitortzan entzun aurretik. Egongelako portzelana puskatu eta Martini errua leporatzea, eskolako
|
etxeko
lanak egin ez eta sor Mercedesi gezurra esatea bekatu arinak iruditu zitzaizkion fraide zaharrari, eta horrenbestean, absoluzioa jaso eta agindutako hiru abemaria errezatu ondoren lasaiago sentitu zen. Baina oheratzean, kontzientziako harrak ez zion bakerik ematen, ez zelako gauza izan aitortzeko, batzuetan, pentsamenduzko bekatuak dituela.
|
|
|
Bi hilabete pasatxo egon da inudea etxean, Matildek erabaki arte umeak bazuela garaia biberoia hartzeko. Nahikoa arrazoi izan zen esatea Luisak aurrerantzean alabaz arduratu zuela, Segundori jakinarazteko
|
etxeko
lanak egiteko neskaren bat hartu behar zutela, ondo azpimarratuz ez zuela gomendiozko gutunik gabe etxean inor hartuko: " Ez nuke etxean gorri horietako bat sartzerik nahi".
|
|
2021
|
|
|
" Ni eskolara nindoan ahal nuenean,
|
etxeko
lanik egin behar ez nuenean. Gogoan dut andereñoaren keinu itsusi bat.
|
|
|
" 12 urterekin neskame hasi nintzen nire herrian bertan, handi batzuen etxean beren seme alabei ipurdia garbitzen eta
|
etxeko
lanak egiten. Gero Salamancara joan nintzen, hiriburura, beste familia baten etxean interina bezala.
|
|
|
" Gizonak lantokietara joaten zirenean, emakumeek
|
etxeko
lanak egiten zituzten. Baina ez soilik etxe barruan, kalean ere bai.
|
|
2022
|
|
|
–Goazemak
|
etxeko
lanak egitera eta, ondoren, hankak apur bat luzatzera. On eginen ziguk.
|
|
|
Bi aukera zituen: dibortzioa edo
|
etxeko
lanak egiteko norbait hartzea. Bigarrena aukeratu zuen, gaizki sentituta eta sekulako arrangurarekin, baina hala erabaki zuen.
|
|
|
Irakasleari esan nion ez genituela
|
etxeko
lanak egingo. Ez nion azalpen pedagogikorik eman nahi," ez daukat denborarik", besterik ez.
|
|
|
Afaldu, ipuina eta lo. Ez diot bizitzari denborarik kenduko
|
etxeko
lanak egiteko. Badakit testuinguruak eta umeen gaitasunak ez direla berdinak kasu guzietan.
|
|
|
Bi ume txikirekin nengoen etxean, bat jaioberria, bestea asko haserretzen zena txikia etorri zelako, oso gaizki egiten nuen lo. Josu etxera itzuli arte
|
etxeko
lanak egin behar nituela pentsatze hutsak estutzen ninduen. Arropak garbitzea, sukaldean aritzea.
|
|
|
" Biharamunean, nagusia eta etxekoandrea lanera joan ziren, telebista biztu nuen, eta hari begira egon nintzen. Nik ez nekien
|
etxeko
lanik egiten, eta telebista bat ez nuen sekula ikusia". Telebistari begira ikasi zuen frantsesa.
|
|
|
Han erakusten zizuten emakume egokia izaten", dio Pilik. " Bai, sukaldean aritzen, josten
|
etxeko
lanak egiten... Gurean ez zegoen arazorik lanean geratzeko ezkondutakoan, ez joateko ere.
|
|
|
burasoen absentzian, umeok zaintzen genuen elkar. Ikastolako klasekideen aldean aske sentitzen ginen, ez baikenuen
|
etxeko
lanak egiteko errietarik pairatu behar: ahalik fiteen egiten genituen, elkarri lagundurik, eta ondotik dena zen josteta.
|
|
|
baina ez
|
etxeko
lanak egin gabe...
|
|
2023
|
|
|
Lagundu, amak lagundu zion, jatekoa egiten zion, eta umearekin egon, Olatzek
|
etxeko
lanak egiten zituen bitartean. Baina ahalegin handia zen amarentzat, dendan ere lan egin behar zuen, eta esan zion Olatz bakarrik ere moldatuko zela, eta lagunduko ziola, behar gorria izanez gero.
|
|
|
Alabaina, pentsatzen hasia nintzen zerbaitek" huts egiten" zuela nigan. Nola neska eta andre guztien ardura etxea ondo gobernatzea den, nik ere ikasi dut
|
etxeko
lanak egiten, nire etorkizuneko lanbideaz gainera. Nerabezaroko udara batean, amaren destainak gorabehera –ez ezan denborarik galdu horretan, hoa bizikletan ibiltzera–, goizero nire logela txukuntzen dut, eta amarena ere bai tarteka, zeren orain traba egiten dit desordenak.
|
|
|
Gainean daramat eguneko hogeita lau orduetan, eta gainean daramat nik bakarrik, jakina, zeren eta neurea baita haurraren ardura oso osoa. Eta irakurrita daukat ama moderno, txukun eta higieneaz kezkatuentzako biblia, senarra" bulegoan" –eta ez fabrika zuloan– dagoen bitartean
|
etxeko
lanak egiten dituzten emazteentzat propio diseinatua: Nire haurra hezten, nirea, amarena noski, norena ba bestela.
|
|
|
Inbidia diot, ezin dut saihestu. Iluntzean,
|
etxeko
lanak egin bitartean, irratia entzuten dut. " Egun batean, ikusiko duzu, bi biok bat egingo dugu...", abesten du Marcel Mouloudjik.
|
|
|
Goizean, eskolan, beste guztiekin batera murmurikatzen dut aita lanera doa, ama etxean gelditzen da,
|
etxeko
lanak egiten ditu, bazkari goxoa prestatzen digu, hitz berberak errepikatuz eta galderarik egin gabe. Oraindik ez naiz lotsa guraso normalak ez edukitzeaz.
|
|
|
Euskal rockak eman duen sortzaile handienetarikoak ez zuen heziketa musikal berezirik jaso. " Ama kantuan
|
etxeko
lanak egiten zituen bitartean, hori da nire hezkuntza musikalaren oroitzapen goiztiarrenetako bat. Bestela, etxean ez da disko piloa egon, ez digute hori sartu, eta, anaia nagusia izanik, ez dut herentzian diskorik jaso, hein batean bidea irekitzea tokatu zait.
|