|
2003
|
|
|
Euskalerrian produzitua zena kontsumitzen zela diosku Atlas Etnografikoak (Euskalerriko Atlas Etnografikoa, 1990), baina autarkia hau matizatu beharra dago. Txirotasunak eta urte osorako elikadurarik ez izateak
|
esan
nahi zuen, aktibitate osagarriak egin behar izatea jana erosi ahal izateko (artisautza edo itsas garraioa kasu), eta bestalde merkataritza garatzea falta ziren produktuak ekarri ahal izateko. Hala ere, aktibitateak desberdinak ziren lekuaren arabera.
|
|
|
Fiskalitatean nabari zen, pribilegiatuek (nobleziak eta apaizgoak), ez zutela ordaintzen zerga zuzenik, Bestalde, fiskalitatearen oinarria zerga ez zuzenak ziren (kontsumoaren gainekoak), estatuaren porrota zekarrena, sarrerak nahikoa ez zirelako. Mende hasieran borbondarren iristearekin Decretos de Nueva Planta egin ziren, Aragoiko koroak zergak ordaintzea
|
esan
nahi zuena(, baliokidearen, figuraz baliatuz).
|
|
2004
|
|
|
EAEko eta orobat Hego Euskal Herriko hezkuntza sistema Espainiakoaren baitan txertaturik dago. Horrek
|
esan
nahi du printzipioz hezkuntzaren eskumena EAEri dagokiola, baina oinarri orokorrak Espainiako Hezkuntza Ministerioak finkatzen dituela, eta ondoren, horien gainean, autonomia erkidegoak bere eduki propioak erantsi ditzakeela. Konkretuki hizkuntza propiodun erkidego autonomoei (Katalunia, Galizia, Valentzia, EAE, Nafarroa...) hezkuntzako edukien %45eko portzentaia finkatzeko aukera ematen die legeak, eta gainerako %55a Estatuak ezartzen du.
|
|
|
Orobat Euskal Herria izena zazpi probintziekin identifikatzea ere ez dela betidanikoa argitu litzateke, baizik azken hiruzpalau mendeotan finkatuz joan dena, Euskal Herria izenak, jatorriz euskararen lurraldea
|
esan
nahi baitzuen. Hortaz Araba edo Nafarroaren erdal zatiak antzina ez ziren Euskal Herritzat hartuko, eta bai ziurrenik Erdi Aroan Biarnon edo Errioxan zeuden zonalde euskaldunak.
|
|
|
Hasteko, lurraldetasuna bezala, egundik erabaki dugu berau historian bilatzea, eta izatez nahasgarria da behinolako mintzaira izen horrekin identifikatzea: hola egia da euskararen jatorriak Pirinioen mendebaldeko inguruan kokatu direla gutxienez azken hiru mila urteotan; baina, aldi berean, zehaztu beharra dago denbora horretan gure hizkuntza, munduko mintzaira guztiak bezala, etengabeko eboluzioan egon dela, eta horrek
|
esan
nahi du erromatar garaiko, euskara, egungo euskararekiko, gaztelania edo frantsesa latinarekiko bezain desberdina dela.
|
|
2005
|
|
|
Hemen jasotako testu adibidea 1992.ean Contrebia Belaiscan aurkitutako brontzearen esaldi bat da, beraz esaldia zeltiberieraz dago, eta gainera bi elementu zelta argi ditu: alde batetik, KUE konjugazio kopulatiboa, eta bestalde, UIR indoeuropar hitza, gizona
|
esan
nahi duena. Hemen jasotako adibide hau ez da akatsez aurkitu dugun bakarra, liburu guztietan antzekoak topatu baititugu84 Arazoaren muina egileak darabilen analisi sisteman kokatzen da.
|
|
|
Eta hezkuntzak. Erlijioak, erlijioa dagoen tokian, ze erlijioa ez dago eduki beharrik,
|
esan
nahi dut, erlijioak badauzka erlijioaren ordezkoak, esan nahi dut, erlijioa izan gabe, erlijioaren ordezko diren pentsaerak. Oso kuriosoa da, nola geroz eta gehiago aurkitzen da erlijiorik ez daukan herriak edo jendeak:
|
|
|
Eta hezkuntzak. Erlijioak, erlijioa dagoen tokian, ze erlijioa ez dago eduki beharrik, esan nahi dut, erlijioak badauzka erlijioaren ordezkoak,
|
esan
nahi dut, erlijioa izan gabe, erlijioaren ordezko diren pentsaerak. Oso kuriosoa da, nola geroz eta gehiago aurkitzen da erlijiorik ez daukan herriak edo jendeak:
|
|
|
Arana Goirik igual historian esan ditu gauza batzuk oso ondo ez zeudenak edo bere formulazio batzuk egon daitezke ondo edo gaizki edo oso terminologia razista batean garai hartan nahiko arrunta zena, konforme. Beraz,
|
esan
nahi dudana, ez zait batere inporta berak esan dituen gauzak baizik gauza bat egin du: Euskal Herria zegoen zizko eta berak nazio kontzeptu bat sortu du eta nazio kontzeptu horren inguruan mugimendu bat sortu du, hori da.
|
|
|
Bueno, eta gero dator horren kontra sortu den talde bat baina praktikamente tradizio eta erreferentzia berdinak dauzkana, eta hori da EA. EAJ eta EA, familia bera dira. Historikoki
|
esan
nahi dut. Edukiko dituzte diferentziak proiektuan, baina memorian, lehen esaten nizuna, memoria bat daukate eta proiektu diferentea.
|
|
|
Intelektualki, nik bereizten dut arrazoi batengatik: zu eta ni momentu honetan intelektual batzuk gara,
|
esan
nahi dut, guk egiten dugu gogoeta Euskal Herriko arazoei buruz baina ez daukagu errespontsabilitate konkretu bat. Orduan, bereizi behar da oso ondo hau:
|
|
|
Nire ustez intelektual batek sistematik kanpo egon behar du baina sistemaren parte bat izan behar du, berak erabaki behar du, zeinen laguna den; laguna, ez irakaslea. Honekin
|
esan
nahi dut, nire ustez Espainiako defektu bat da, periodikoetan pulpitu batzuk ipini dituzte, eta han hautatu dituzte filosofo edo teologo edo idazle literato batzuk eta ari dira predikatzen mundu guztiari: –hau ondo??
|
|
|
Orduan, guk eduki behar dugu memoria, baina memoriaren kontra joateko ere bai. Honek
|
esan
nahi du, zuk eduki behar duzu zure aitaren memoria, baina aitaren kontra joateko ere bai ze joaten ez bazara aitaren kontra inoiz ez zara izango Josebaitor, izango zara Joseba, cópia numero dos?. Hau psikologia problema ere bada, eta herri baten historian berdin berdin.
|
|
|
Espainian ez da horrela, Espainiak daukalako historia bat, daukalako autokonpendio bat, inperioarena oraindik ere. Datuak oso gogorrak dira, langile emigrante espainolak dira hizkuntza gutxiena ikasten dutenak, horrek
|
esan
nahi du ez direla adaptatzen. Eta inkluso miserian dauden tokietan, Alemanian eta?
|
|
|
Rey?. Honekin
|
esan
nahi dudana da, nik zuri ematen badizut, pa, muturreko bat, gaizki egin dut, baina eske nik errege edo erregearen semeari ematen badiot muturreko bat, sakrilegio bat egin dut.
|
|
|
Frantziako iraultza ikaragarria egiten duena da hori, ze beste jende askori lepoa moztu zioten gillotinan. Baina ikaragarria ez da jende asko hiltzea baizik ikaragarria da erregeari lepoa moztea, historikoki
|
esan
nahi dut. Izan zen sakrilegio bat.
|
|
2006
|
|
|
Nahiz eta Vespasianok tribuei eskubide latinoak eman, horrez ez du esan nahi tribu hauek erromatartuak zeudenik. Benetan
|
esan
nahi duena da tribuetako zati bat erromatartua izan zela zerbitzu militarraren bidez eta hauek tribuetako buruzagiak izaten zirela. Lurralde hauetako bizitza soziala eta ekonomikoari buruzko informazioaren eskasiak argi uzten du Vespasianoren erreformek ez zutela lurraldea aberastu eta garrantzirik izan gabe mantendu zirela.
|
|
2008
|
|
|
Ekialdeko mugimendua estatuak kontrolatutako mugimendua zen, eta, horrek blokeen logikan hauxe
|
esan
nahi zuen: independentziarik eza bloke baten zein bestearen ekintzei aurre egiteko orduan.
|
|
|
Izan ere,, gerra justo, aren ideia zabaldu zen. Nazismoaren eta faxismoaren itzalak askatasun ororen galera
|
esan
nahi zuen, eta beraz, askorentzat okerragoa zen gerra bera baino. Nolabait esateko, I. Mundu Gerra estatuen artekoa izan zen gehiago, eta bigarrenean borroka justifikatua ikusi zuen jendeak.
|
|
2009
|
|
|
Hasteko, kolonia kontzeptuak Aro Berri honetan
|
esan
nahi du Ameriketan nafar talde batzuk, behar bada ez guztiak, biltzen zirela elkarri laguntza emateko eta nolabait beren burua nafartzat hartzen zutelako, hain zuzen, orain ari garen taldeko nortasun kontzientzia adieraziz. Eta kontzientzia hau herrikidetasun harremanetan azaltzen zaigu Ozeano Atlantikoko bi aldeetan zabalduta.
|
|
|
Eta aberriaren oroitzapenak
|
esan
nahi du, batez ere, familiaren osasunaz eta senide edo lagunez jakitea, baita etxe edo aitaren ondasunen egoeraz ere, eta hildako ezagunen berri izatea, besteak beste: –el estado de esa tierra y de los parientes que an quedado y de las gerras el estado que al presente tienen(...) no será mucho que deseemos saber nuebas de una patria tan amada?.
|
|
|
Beraz, baskongadoak talde gisa ere (Aro Berrian, baskongado? hitzak zehatz mehatz
|
esan
nahi du euskalduna, euskaraz egiten duena) garbi agertzen dira ikertutako dokumentuetan. Juan de Iguereta Arantzakoak (Bortzirietan, Nafarroako ipar mendebaldean) 1645ean idatzi zuen:
|
|
|
Izenburuak berak dioen bezala, proiektuaren helburua Euskal Herriko prentsan Amerikari buruz azaldutakoaz ahalik eta gehien biltzea zen. Euskal Herria esatean, Hegoaldeko lau probintziak eta Ipar Euskal Herria
|
esan
nahi dugu eta proiektuan Nafarroako zenbait egunkari eta Iparraldeko bat azaltzen dira, beraz. Proiektuaren ondorioak nabarmenak izan ziren, egunkarietan azaldutako berri eta artikuluen fitxak egin ziren, milaka, eta guztiak departamentuko mintegi batean gorde ziren ahal zen moduan, noizbait txukunduko zirelakoan.
|
|
2013
|
|
|
Chileren iragana eta orainaldia erkatu egiten ditu Chile indigena batetik hasiz, zeina elite zurientzat jada ez den existitzen. Halere, Araucoren penak oraindik dirau eta elkartu egiten da jatorri zuridun hizkuntzaren baitan ere (huenchullán berbak buruzagia
|
esan
nahi du). Horrez gain, nahiz eta injustiziei buruz hirugarren pertsonan hitz egin?
|
|
2018
|
|
|
Apaizak «según tengo percibido, se hablaba la lengua Vascongada en todo Ayala» dioenean, Aiara guztiz euskalduna izan zeneko egoeraz ari dela uler daiteke. Baina zer
|
esan
nahi du La Lastrak. Aiara osoan gauza bera gertatu zela; hau da, eskualde osoan gaztelaniaz mintzatzen zela, ala barruti txikiago batean bakarrik?
|
|
|
Bilboko erroldan agertzen diren euskaldun gehienak zaharrak ziren eta, hala ere, erdaldunak askoz gehiago ziren, batez ere Okondoren eta Lezamaren kasuetan. Beraz, Duvoisin Kapitainak herri hauek erdi euskaldunak zirela esan zuenean, oraindik euskaldunak bazeudela, baina jada ez zela erabiltzen
|
esan
nahi zuen. Hala ere, Astobitza inguruko etxe batzuetan 1860an oraindik euskara mantentzen zen eguneroko hizkuntza moduan.
|
|
2022
|
|
|
HAPOa Plan Partzialen bidez garatu zela aipatu dut lehen, eta hala izan zen, izan ere, atera kontuak, 1980.urterako 26 Plan Partzial izan ziren onartuak, eta beste 25 tramite bidean zeuden. Horrek
|
esan
nahi du, 633 eta 834 hektarea artean zeudela urbanizatzeko esperoan. Bertan, bizilekuen inguruko planek, plan industrialek baino pisu gehiago hartu zuten (Sanchez, 1983:
|
|
|
Beste datu adierazgarri bat ikusten da, arabiar populazioaren beherakada demografikoa eta herrietako populazio guztiaren beherakada demografikoak ez datozela bat. Horrek
|
esan
nahi du, arabiar populazioan beherakada hori gertatzen den herrietan, desagertutako arabiar biztanleria bere lekua beste batek okupatzen duela. Kasu horretan, arabiar populazioa judutar populazioaz ordezkatzen da.
|