|
2004
|
|
|
Eta, bitarte horretan guztian, nik apustuak egiten nituen neure buruarekin, baietz gaur arratsalderako beste mantxa bat atera, edo baietz bihar goizean erori. Egia
|
esan
behar badut, asko entretenitzen nintzen horrela, ahaztu egiten zitzaizkidan arazoak. Eta gainera, izugarrizko poza ematen zidan asmatzeak, saltoka eta guzti hasten nintzen.
|
|
|
Eta gainera, urduriegi nengoen ezer gehiago esateko edo galdetzeko. Egia
|
esan
behar badut, berak egindako profezia txarraz ere ez nintzen ohartu.
|
|
2010
|
|
|
mutil mutu lotu motel gutxiago herrietan izango litzake. Baina hutsegitean, hoiei soseguz ta grazia onean, nola ondo irakurri edo
|
esan
behar duten, adirazi behar zaie, eta ez bildur ta ikarakin. Ohitu behar dira, ez hemengo hizkeran bakarrik, ezpada edozein dialektotan, eta Frantzia edo Nfarroako edo Bizkaiko libruetan ondo ta trebe irakurtera.
|
|
|
" Aitortu behar dut ez nuela une batean ere pentsatu agindu zidaten misioa doilorkeria edo krimena izan zitekeenik:
|
esan
behar dut, halaber, ez dudala oroitzen egidakoaren damu txikiena ere izan nuenik. Ez sinestekoa da zer modu naturalean egiten diren basakeriarik handienak nolabaiteko mentalitatea duzunean.
|
|
|
—Badakizu zer
|
esan
behar duzun zuk, guri deika hasi beharrean? —galdetzen zioten, arraunak altxatu eta bizkarrean jotzen zioten artean.
|
|
|
Eta zer
|
esan
behar zuen erakutsi zioten, haiek ere:
|
|
|
Hitzak barruan gordez gero astun sentitzen zen, beterik bezala, eta errime
|
esan
behar zituen.
|
|
2011
|
|
|
Joan den astean puroalmorroko bat oilartu zitzaidan. Ez nekien zer esan,
|
esan
behar dudana esan eta gero. Makuluekin zebilen gizon bat tartekatu zen.
|
|
|
Une horretan, bildutako guztien burutik Calabresi komisarioaren irudia pasatu zen baina inork ez zuen hitzik ere esan. Hasteko, jarraitu zuen Giovannik, arma berriak erosteko aukera emanen digun dirua lortu dugula
|
esan
behar dugu, berrehun milioi lira baino gehiago... Irribarre orokor bat zabaldu zen guztion aurpegian.
|
|
2012
|
|
|
makina bat gazte eta ume, kontsumo gizartearen kumeak, denaren kontra, su eta zaku. Politikoek zerbait
|
esan
beharra zuten, Cameron izeneko batek, karguz lehen ministro, hezkuntzak eta familiek sortu duten balio eskasiari egotzi zion errua. Sozializazio instituzioek ez dute euren egitekoa ondo betetzen, ez dute diziplina ezartzen eta ondorioz, gazteek ez dute euren burua gobernatzeko baliorik...
|
|
|
Soldaduak izan ezik beste edonor hiltzen bazuten berdin zen pertsona bat edo ehun izanekintza penagarri hori deskribatzeko modu esterilizatu bat aurkitu zuten non bazirudien zerbait neutro, ezin esan neutral, gertatu zela. Eta horri" zehar kalteak" deitu zioten, izen benetan zatarra asmatuz,
|
esan
behar zutenean zuzenean eta besterik gabe ehun pertsona zibil eta batere errurik gabekoak akabatu berri zituztela. Eta horrela hasi ziren egunero" zehar kalteak" edo" kalte kolateralak" gora eta behera.
|
|
|
Ni ez nagoen tokian, dena dago nire zain. Hori
|
esan
behar du poemak, zuloa eta txintxarra, ezereza, aldarea eta galdera, ni naizen hitza. Dena sortu behar du bizirik, sortuz sortu eta bizirik bizi, alaitasun hau izan dadin munduko, ez txingarretan baizik bihar, izan gaitezenean ospakizun bezpera.
|
|
2013
|
|
|
Zerbaitek traba egiten zion eztarrian. Denbora eman genion, esan zezala
|
esan
behar zuena.
|
|
|
Aletu dezagun apur bat, norberak bizi duenetik. Nik
|
esan
behar banu, harreman mundu bat. Konplizitate mundu bat.
|
|
|
Darwinismo kulturalak arrazoi asko ditu, uste ohi dugun baino gehiago, nik
|
esan
behar banu. Liberalismo linguistikoa taxuz funtsatua dago.
|
|
|
Nik
|
esan
behar banu, bete betean dagokio hori euskaltasunari, eta bere garabideei.
|
|
|
—Ahalduneko aldategia moldatuko diagu gero, berrogeita gehiago urteren burura eskaleen aterpe izatera itzul dadin berriro esan du besaulki zulotik arras hunkiturik dirudien loanes zaharrak. Nork
|
esan
behar zuen hau guztia?
|
|
|
Euliengatik sortu da ikaragarrizko iskanbila Kokoherrin. Nork
|
esan
behar zuen kokoherritarrak euliekin eta euliengatik makilaka hasiko zirenik. Euliengatik eta euliekin, alajaina.
|
|
2014
|
|
|
Nire aipamenik egiten ez duelako? Orain, berriro irakurrita, nitaz zerbait
|
esan
behar zuela iruditzen zait. Halabeharraz eta zorte txarraz hitz egitea Barrez eta bere izar misteriotsuak hizpidera ekarri gabe arraroa egiten da.
|
|
|
Andre batek zabaltzen zigun atea apaizen etxean eta gero bietako batek egiten zuen hitz gurekin. Beti aurkitzen zuten zer zuzendua gure hitzetan, nik esaten genuenean ni
|
esan
behar genuela edo alderantziz. Arrainak, berriz, ez zuen akatsik.
|
|
2015
|
|
|
" Xabier Amurizak bere arranokeriak esplikatu beharra izan du: " Esan dudana esan dut; ez dut ezer erretiratzen; gustatzen ez bazait zergatik
|
esan
behar dut gustatzen zaidala; ez dut ezertan burua zuritzen ibili beharrik".
|
|
|
Horren argibidea eman aurretik,
|
esan
behar dut gutxitan izaten duela, istorioak sumatzeko lana hartu duenak, egiazko istorioetan partaide edo lekuko izateko aukerarik, eta, beharbada, horregatik sumatzen dituela, bere bizitzan falta zaizkiolako. Baina, behingoz, ez da beteko legea.
|
|
|
Argi eta garbi
|
esan
behar dugu: gure iritziz Estatutuaren bidea bukatu da.
|
|
|
Gaztelaniaz eta ingelesez baino hitz egokiagoa daukagula iruditzen zait euskararen kasuan. Autogestio barik euskaraz autoeraketa
|
esan
behar genuela iruditu zitzaigun duela hogei bat urte.
|
|
2016
|
|
|
Lehen eta behin, liburua definitzen duen adjektiborik zehatzena
|
esan
behar badugu huraxe, zalantzarik gabe, aberatsa litzateke, izan ere, luxuzko lan baten aurrean baikaude, berri iturri emankorra, zabala oso eta neurri batean, tamalez ordea, oraino handiegi datorkiguna. Bego berriz, bada, Urkizak egindako lana tresna baita, eta tresnak behar direnean erabiltzeko baizik ez baitira.
|
|
2017
|
|
|
Negu Gorriak sortu baino lehenago hasi ziren muguruzatarrak bertsoekin esperimentatzen. Baina Kortatuk musikatutako bertsoei heldu baino lehenago, pare bat gauza
|
esan
behar ditugu aizkorei buruz.
|
|
|
Bertsolarien aurrean jartzen zanean ikusten zula euskeraren aberastasun zenbaterañokoa zan; baita bear ainbat euskera etzekila ere. " Orixe" baten aitormenak era ontan izanik, zer
|
esan
bear dute gañontzekoak? [.]
|
|
|
Bertsolariek ez al dute hainbeste merezi eta gehiago merezi? Iñori ezer kentzeke, baietz
|
esan
beharra dugu. Beraz, zerbait asmatu behar da, bertsolarien lana bere mailla goienera jasotzeko.
|
|
|
Ez dira pasatu horien errepertoriora. Gerora begira, nire marka uztekotan, horretxek izan behar zuen, eta alde horretatik,
|
esan
behar dut, frakaso hutsa izan dela. Badira kasu batzuk nabarmenak non erritmoak zailak diren bertsoetarako, Baina horrez aparte, uste dut, nire doinuekin gertatu dela jendeak ez dituela entzun bertsotarako asmoarekin". 174
|
|
|
—Orain ikas ezak nola egiten den irudi bakoitzaren aldamenean idatzi dudan letra hori. Eta letra hori zein den jakiteko bakarrik
|
esan
behar duk astiro astiro eta ozen irudiaren lehenengo hotsa. Horrela, astoaren izenaren lehenengo letra ‘A’ duk:
|
|
|
Jauzi batez, guztien erdian paratu zen Xabier, gerrillarien eta frantsesen artean, zer esan behar zien garbi izan gabe. Isilune luzea iruditu zitzaion, hainbat ideia eta oroitzapen buruan korapilatzen zitzaizkion hitz egin ezinik; baina urrats hori emanda, isilik egon ezinik, zerbait
|
esan
behar zuen.
|
|
2018
|
|
|
Hala ere, eta arestian aipatutako ikerlariek ondorioztatzen duten bezala, erregimenak ezarritako izua da hori ulertu ahal izateko gakoa. Eta gauza bera
|
esan
behar dugu gerraosteko sektore errepublikazaleen jarrera ulertu nahi badugu, beldurra eta etsipena izan baitziren nagusi. Urte latzak izan ziren, matxinatuen alde borrokatu ziren nafarrentzat ere bai:
|
|
|
Iruñean izandako errepresioari buruzko lekukotasunak biltzeko udal bulegoan azken hilabeteotan bizi izandako esperientzia kontuan badugu, argi eta garbi
|
esan
behar dugu gaur egun ere oso iturri oparoa dela ahozko historia gai honen ingurukoak hobe ezagutzeko.213
|
|
|
Bestalde, argi eta garbi
|
esan
behar dugu, partikularrek eskainitako ahozko informazioa eta dokumentazioa alde batera utzirik, oraindik ezinezkoa zaigula berrogeita hamarreko, hirurogeiko eta hirurogeita hamarreko hamarraldietan zehar gertatutako atxiloketei eta espetxealdiei buruzko informazioa biltzea, eta hain zuzen ere denbora tarte horretan Nafarroa izan zen laneko gatazka tasa handiena bizi izan zuen herrialdea Estatu os... Horrenbestez, Nafarroan bizi ziren beste ehunka batzuk lagun izango ziren errepresio modalitate horren jomuga.217 Era berean, zenbatzeko dago diktaduraren aurkako mobilizazio politikoetan atxilo hartutako pertsona kopuru handia.
|
|
|
Ildo horretatik, esan dezagun lur horiek Egues kontzejuarenak zirela 1998an Iruñeko lurrekin bat egin zuen arte. Hortaz, hiriaren memoriarentzat atzoko kontuak direla
|
esan
behar dugu.
|
|
|
Osasun alorrean, Vianako Printzearen Kanpo Kontsultetarako eraikina eta Larrialdietarakoa dira aipagarri, biak daude Nafarroako Ospitale Gunean. Era berean, auzo guztietan Osasun Etxeak eraiki direla
|
esan
behar dugu.
|
|
|
Hainbat kontu aipa daitezke. Hasteko, Iruñea prestakuntza maila handiko gizartea dela
|
esan
behar dugu. Biztanleriaren% 25 inguru dira unibertsitateko ikasketak eginak, eta 18 urte bitarteko gazteen artean gutxi gorabehera% 40 dira unibertsitateko ikasketak amaitu dituztenak.
|
|
|
Aipagarria da hiriko eremu eraikiak okupatzen duen azalera handia. Urte gutxian osatu dira hainbat auzo Ezkaba, Buztintxuri, fase aurreratuan dago Lezkairu auzoa, eta azken buruan, hirian gaur egun 91.200 etxebizitza daudela
|
esan
behar dugu. Gainera, ahalegin handia egin da auzoen arteko lotura bermatzeko; horretarako, Gaztelugibela, Yamaguchi parkea, Argaren Ibai parkea eta beste parke batzuk antolatu dira.
|
|
|
Baina, dena
|
esan
behar badut, arratsaldea bukatzerako, atertzen hasita zegoenean, oinak putzuetatik arrastaka egingo nuen hotelerako bidea.
|
|
|
Jarraitu behar dugu kanpoan ala barruan eta halako sinplifikazio abstraktuetan? Zer
|
esan
behar dugu gure herrian eta borroka luzeen ondorioz sortu diren anomaliei buruz. Zehatzago ere:
|
|
2019
|
|
|
—Zuk
|
esan
behar duzu, Don Manuel.
|
|
|
Kuatrero hitzaren esanahira itzuliz, eta nire birraitonak eta bere familiak egindako hitz horren interpretazio kaxkarra kontuan hartuta,
|
esan
behar dut beren jaioterrian, Pelipaenea hotelean, elkartzen zirela Ameriketatik etxera itzulitako indianoak. Eta indiano berri bat itzultzen zen bakoitzean Ameriketan, Argentinan, Txilen, Perun edo Mexikon, senideren bat zeukaten herrikoek galdetzen ziotela ailegatu berri horri albisteren bat ba ote zekarten itsasoa zeharkatuta paraje urrun haietan zebiltzan senide horiei buruz.
|
|
|
Baina, zein ote zen borda hura? Nik
|
esan
behar banu, Bordaren borda; izan ere, 1702ko komulgatuen zerrendan Borda izeneko etxe bakarra ageri baita, gero Bordaren borda deituko zena, hain zuzen. Aurreneko aldiz aditu nuenetik beretik harritu baininduen borda izena bitan errepikatzen duen oikonimo horrek, baina orain eta hemen arrunt egokia iruditzen zait, Aresoko borden auzia nola sortu zen errexago buruan hartzeko besterik ez bada ere.
|
|
|
17. Otra de Martin de Yrurtia de la casa de Echeberri [Ikus etxejabeen sailean 39.a: nik
|
esan
behar banu Etxeberriko borda izan zitekela, izatez Etxeberri azpikoari zegokiona.
|
|
|
Idatzi zuenaren idazkerari begiratzea aski, biak esku berberarenak direla ikusteko. Eta nik
|
esan
behar banu, D Ruperto Iturbide abadearenak gainera. Hemeretzi sailetan banatuak datoz Leitzako herritar guziak:
|
|
|
/ bi sosetan sal nintzake zaldia eta senarra". Denetatik izanen da gaurko bordarien artean ere, baina, nik
|
esan
behar banu, Otxaldek hamaika detaile ederrez deskribatzen duen sikologia horretakoak gehientsuenak, emazterik izan edo ez. Eta beste talderik ugariena, berriz, aurrez esan bezala, finaren lanari probetxurik hoberena noiz atera zain egoten diren tratante andaluztzat jotako oso oso euskaldun horiena.
|
|
2020
|
|
|
Azkar
|
esan
behar dut, minutuak baitauzkat, ez hamaika ordu Fidel Castrok bere garaian bezala. Ospakizunek, festek, Euskararen Egun Santuek edota txantxangorriarena bezalako publizitate kanpainek ez diote kanpaiari zirkinik ere egiten, ez dute euskararen arazorik konpontzen.
|
|
|
—Nire herrian, Espinosa de los Monteros en, plazan emandako sermoi batekin hasten ziren inauteriak. Inork ez zuen jakiten, ordea, nork egin behar zuen sermoia eta zer
|
esan
behar zuen. Dena sekretua.
|
|
|
Jende horrekin gertatzen da ze batzuetan txiza egiten hasten zaizkizu gainera, eta euria ari duela
|
esan
behar duzu.
|
|
2021
|
|
|
Bigarrenari dagokionez,
|
esan
behar dut" Pikutara" lehen hitza pikondoarekin lotzen nuela aspaldian, baina geroago, Ataunen, Aralar aldean dagoen Pikuta mendiarekin ere zerikusia izan dezakeela pentsatzen dudala.
|
|
|
Gogoan dut
|
esan
behar duzun hori hitz gutxiagorekin esan badezakezu, hobeto.
|
|
2022
|
|
|
Itzultzailearen lanak berebiziko garrantzia du arlo honetan, literatura lana jatorrizko hizkuntza ez den beste edozeinetan gozatu ahal izateko beharrezko baliabidea baita itzulpena. Baliabidea esan dut, baina dohaina, oparia
|
esan
behar nuke zehatzago. Itzulpenak hizkuntza aldaketa eginaz gain idazlanaren, literatura lanaren arima, izpiritua eta gogoa ere harrapatu eta gorde behar baititu bere baitan.
|
|
|
Maila jasoa izan dezake gogoetak, baina horretarako hizkuntzaren, lexikoaren, hitzaren aberastasuna menperatu eta jaso behar da zalantzarik gabe, eta hori, erabiliz egiten da hoberen. Entzuten ikasi behar dugu, gazte eta nerabeek
|
esan
behar dutena entzuten, ahotsik ez dutenen ahotsa onartzen. Hitz egiteko askatasuna mugatzean, esan behar dutena mesprezuz eta aurreiritziz hartzean mugatu egiten dugu bere garapen aukera eta adierazteko askatasuna.
|
|
|
Entzuten ikasi behar dugu, gazte eta nerabeek esan behar dutena entzuten, ahotsik ez dutenen ahotsa onartzen. Hitz egiteko askatasuna mugatzean,
|
esan
behar dutena mesprezuz eta aurreiritziz hartzean mugatu egiten dugu bere garapen aukera eta adierazteko askatasuna. Eztabaida sakon eta zintzoak bideratzeko aukerarik zabaltzen ez badiegu, murriztu egiten dugu bere gizatasuna eta horrekin batera gizateria guztiarena.
|
|
|
—Izena, izena
|
esan
behar dun, Ana —zorrotz, Isabelek.
|
|
|
Geneek ekarri eta ingurukoek hezi zidaten ehiztari zoro hau ere hemen dabilkit saltoka, bitalismo maskulino tontolo horretan. Andereñoak esango du
|
esan
behar duena ikastolan. Mutiko jostalariak txintxoa izateko gogorik ez.
|
|
2023
|
|
|
Sindikalista zinela uste nuen, ez patronalekoa. Edo Cosa Nostrakoa
|
esan
behar nuke?
|
|
|
Askotan emagina zen umea bataiatzera eramaten zuena, aita amabitxien laguntzaz, aita lanean aritzen baitzen eta amak etxean egon behar zuen. Zeremonia honetan aita pontekoak Kredo otoitza
|
esan
behar zuen eta, gaizki egitekotan, umea" sorgin" bilaka zitekeen edo, gutxienez, bihurri, zorigaiztoko, ments, totel.
|