|
2023
|
|
|
Ondorioz, gizarte mailan euskararen sustapenerako helduentzako ikasketa, sustapen eta normalizaziorako baliabideak eskaintzeaz gain, garrantzia
|
eman
behar zaie haur eta gazteei eskaintzen dizkiegun jarduera eta baliabideei, ikastetxeaz eta etxeaz gain, horiek ere haurren eta gazteen garapenean eragin nabarmena izan dezaketen hezkuntza guneak baitira. Gaur sortzen ditugun euskal hiztunak eta euskara eragileak, biharko euskaldun hizlariak eta militanteak izanen dira, eta prebentzioan inbertsioa eginik baliabideak eta arazoak aurreztuko ditugu datozen urteetan.
|
|
|
Beste aldetik, guraso elkarteekin koordinatuta gurasoen arteko zabalpena egiten dugu. Ikastetxeetako irakasle eta zuzendariei egitasmoaren berri
|
eman
eta haiek beraien zirkuituetatik zabaltzen dute gure eskaintza. Ikastolen kasuan Nafarroako Ikastola Elkartearen bidez eman dugu egitasmoaren berri.
|
|
|
Ikastetxeetako irakasle eta zuzendariei egitasmoaren berri eman eta haiek beraien zirkuituetatik zabaltzen dute gure eskaintza. Ikastolen kasuan Nafarroako Ikastola Elkartearen bidez
|
eman
dugu egitasmoaren berri.
|
|
|
Izena
|
eman
duten haurren ikastetxeak ere aztertu ditugu. Horrela, Buztintxuri ikastetxea izan da haur gehien Kilikan izan dituen ikastetxea, eta honen atzetik
|
|
|
Abartzuzako Zumadia eskola eta Patxi Larraintzar ikastetxea, azken hau iazko kopuru bertsuan. Ikastetxeak dauden herri eta eskualdeen populazio dentsitateari erreparatuz gero, atentzioa
|
eman
digu berriz Abartzuzan izandako arrakasta, eta baita Olatzagutiko eskolakoa ere. Bortzirietan, Erriberan, Mendialdean eta Baztanen parte hartze handiagoa jaso dugu.
|
|
|
Beraz, Kilikarekiko atxikipena handia dela esan genezake, haur askok txanda bat baino gehiagotan hartu baitute parte. Badira bi haur zortzi txandatan izena
|
eman
dutenak!
|
|
|
Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak
|
eman
didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua. Berdin estilo aldetik ere, alde batera utziko ditut halakoei darien akademikotasunaren tonu edo erregistro zantzuak, maila pertsonalean aritu nahi baitut, Ane gisa, ni neu gisa baino ez, gaiarekin kezkatuta, oso kezkatuta dagoen euskal irakasle apal baten moduan.
|
|
|
Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko
|
eman
behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere. Oso prozesu konplexua da.
|
|
|
Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak
|
eman
direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa horretan eragitea, edo ez dakit.
|
|
|
Zaila da jakitea zer egon daitekeen ikasleek erdaraz egitea irakasle batek onartzearen atzean. Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik
|
eman
behar. Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta hori gerta daitekeela pentsatzen dutela, buen rollo a denaren gainetik lehenetsi ezean.
|
|
|
Hori hautu pertsonal baten bitartez gertatzen delako iruditzen zait zeresan handia lukeela hor hezkuntzak kontzientzia soziopolitikoan eragin ahal izatea, eta horregatik uste dut hor eragitetik hasi genukeela irakasleok, egoera iraultzen hasi nahi izatekotan, bederen. Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak
|
eman
genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik. Horregatik ere pixka bat etsita nago, gorago irakasle (batzu) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako ematen etorkizuna oso itxaropentsua izan daitekeenik.
|
|
|
abiatu gaitezen dakiten euskara" apur" horretatik, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi dagokionean ere: beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia
|
eman
. Euskara ikasgaia izan dadila euskaraz (gainerako ikasgaiak) ikasteko behar duten laguntza hori, eta bereziki eta nagusiki, egunerokoan jario pixka bat handiagoz egiteko luketen tresneria hornitzearen funtzioa izan.
|
|
|
Hitzaren poza transmititzen duten testuak bilatu, sentitu, eta haiek
|
eman
dezaketen etekina ezagutu. Testu jakin batzuen dotorezia, edo izaera ludikoa, edo erritmo burutik kendu ezina deskubritu eta haien jabe egin buruz —bihotzez— ikasteraino.
|
|
|
Izan idatzia, izan hotsa, izan poesia, izan prosa,
|
eman
bezate hitzen poza.
|
|
|
Garrantzia
|
eman
etxean egin beharreko ahozko jardunari haurra txikia den bitartean, artean hizketan ere ez dakienean. Umearen esne eta txupeteaz, pixoihalez eta jostailuez arduratzen diren bezala arduratu hizkuntzaren transmisioaz.
|
|
|
letrari letra ari da, erritu iniziatiko berri bat hasi du liburu baten aurrean. " Ama, aita,
|
eman
papa eta mama". Mama titia da euskaraz.
|
|
|
" Ama, aita,
|
eman
papa eta mama", irakurri du berriro umeak. Aita eta ama nor bere lanean daude, ez dute umeak irakurri duena entzun.
|
|
|
Hitzekin jolastu, hitzei bueltatxo bat
|
eman
buruan, ahaideak aurkitu eta elkartu, familiak egin...
|
|
|
Italiarrek hiztun fama dute. Berezkotik ere izango dute, jakina, baina Italiako eskolak garrantzi handia
|
eman
dio betidanik ahozkotasunari. Italiako ikasleek ohikoa dute deklamatzea, klasekoen aurrean gairen bati buruz mintzatzea, testuak buruz ikastea, debateak egitea, betiere hizkeraren jarioa zaindu eta bizitzeko.
|
|
|
Aditu eta arituen iritziak eta gogoetak jaso dira, oso ikuspegi eta abiapuntu diferenteetatik eginak. Aditu gisa egin nahi edo egiten ari diren proposamenen eta proiektuen berri
|
eman
digutenak; euskararen normalizazioan ahozko jardunak duen garrantziaz gogoeta egin dutenak; irakaskuntzan nola heltzen dioten arlo honi eta zer planteamendu egiten duten adierazi digutenak. Baita eskolaz kanpo zer ekimen eramaten diren aurrera azaldu digutenak ere, hain zuzen ere, ikastola eta eskoletan euskaldundu diren haurrek eta gazteek euskarazko sarea izan dezaten.
|
|
|
Behar dugun tresna zorrotza hizkuntza da, jakina, ahozko hizkuntza baliabideak, zehazki, gizarte harremanak eraikitzeko hartu
|
eman
gehien gehienak ahozkotasunean oinarritzen direlako1 Beraz, adierazkortasuna, umorea, ironia, esaerak, metaforak, hitz jolasak eta abar komunikazioren arrakastarako, hau da, gure sare pertsonaletan nor izateko lanabesak dira. Joxerra Garziak honela dio diskurtsoaren formulazio egokia lantzeko azalpen mamitsuan:
|
|
|
5 1991n ez bezala, gaur egun ezinbestekoa da sare sozialak kontuan hartzea hiztunen harremanak aztertzerakoan. 2016ko VI. Inkesta Soziolinguistikoak honako datuak
|
eman
zituen sare sozialetako erabilerari buruz (euskararen eremu osoa): " Erabiltzaileen% 14,2k maiztasun handiz erabiltzen du euskara, hau da, euskara erabiltzen du erdara beste edo gehiago.
|
|
|
Beraz, euskaraz komunikatzeko baliabide nahikorik ez duen hiztunak bi bide hauetako bat aukeratu behar du: euskarari eutsi, komunikazioa (eta, ez ahaztu, gizarte harremanak) kaltetzeko arriskua onartuta, edo komunikazioaren eraginkortasunari lehentasuna
|
eman
, ongi menperatzen duen hizkuntza erabiliz eta euskara bazterrean utziz. Bigarren aukera horretan erabiltzen ez duen euskararekiko atxikimendua eta aldekotasuna apalduko ditu, egoera beste modu batez ezin ebazteak sortzen dion barne gatazka baretzeko.
|
|
|
• Kulturak munduan kokatzeko ematen dituen koordenatuak behar ditu gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia
|
eman
nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia. Beraz, ziurtatu behar dugu euskaraz (eta euskaratik, jakina) gero eta erreferente eta eduki gehiago aurkituko dituztela.
|
|
|
Europar Batasuneko Kontseiluaren 2018ko maiatzaren 22ko Gomendioak (etengabeko ikaskuntzarako funtsezko konpetentziei buruzkoak) bildu zituen, XXI. mendeko erronkei erantzuteko edonork garatu beharreko funtsezko konpetentziak. Funtsezko zortzi konpetentzia horietako bat konpetentzia eleaniztuna da, beraz, eskolaren zeregin nagusienetako bat izango da, XXI. mendeko gizartearen erronkei erantzun egokia
|
eman
ahal izateko, ikasleei kalitatezko hezkuntza eleaniztuna bermatzea.
|
|
|
Dena dela, gurean, nahitaez, euskarari lehentasuna
|
eman
beharrean gaude, gainerako hizkuntzen aurrean. Huts egingo genuke eskolan, irakatsi beharreko hizkuntza guztiak maila berean kokatuko bagenitu.
|
|
|
Gurea bezalako hizkuntza gutxituen eremuan, eskolak funtsezko eginkizuna du euskara erabiltzeko komunikazio behar errealak sortzen. Euskaraz aritzeko eta euskara erabiltzeko ahalik eta aukera gehien
|
eman
behar dizkio ikasleari, harentzat esanguratsu, gozagarri eta erakargarri izango zaizkion egoerak diseinatuz. Gaztelania eta frantsesa bigarren hizkuntza izango dira, eta erabilera formala lantzeko baliatuko dira; ingelesak, aldiz, lingua franca izaera izango du, eta ez da kultura anglofonoaren osagairik aintzat hartuko.
|
|
|
Azken puntu horri heldu diote Galarragak eta Alonsok ikasgelako elkarreragina hizpide duen artikuluan11 Bi ikertzaileon esanetan, elkarrekin pentsatzen ohitu behar dira ikasleak, eta, bide horretatik, eskolaren funtsezko egitekoa da, ikasleei elkarrekin arrazoitzeko aukerak ematea; arrazoinamendu kolektibora iristeko aukerak
|
eman
behar zaizkie. Horretarako, ikasgelan ohikoak diren elkarreraginezko egoeretan hizketa esploratzailea sustatu beharra aipatu dute.
|
|
|
Nafarroako eremu askotan, euskararen sustapena, normalizazioa eta erabilera bermatzeko tresnen sorrera urteetako lana izan da eta bada gaur egun. Bertako euskaldunok euskaraz bizi ahal izateko aurkitzen ditugun zailtasunak agerikoak dira, urteetan zehar egin den lanak aurrerapausoak
|
eman
ahal izatea ahalbidetu duela ahaztu behar ez dugun arren.
|
|
|
• Beraien aukeraketaren komeni..., ongi moldatzen baldin ezagutza irudikatzea. berri
|
eman
. bazarete letretan...
|
|
|
programazioan, ahozkoaren progresioan, ikasleen irteera profilean, irakasleen prestakuntzan, irakasleen rolean. Bidenabar, komunikazio gaitasunean, ikasleen ahozko gaitasunari dagokion irteera profila ahalik eta gehien zehazteari lehentasuna
|
eman
litzaioke, horretarako adibide eta ereduak sortuz. Pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunen bereizketa kontuan hartu denean, argi samar geratu da eskolak ahozkoaren mota desberdinak landu behar dituela.
|
|
|
diren testu antolatzaile ideiak ordenatu, iritzia edo esapideak: alde batetik,
|
eman
, ideia berriak adierazi, bestetik..., eta gainera..., honez kontrako arrazoiak eman eta gain, egia esan, nire ustez, nik ondorioak adierazi. uste dut, nire iritziz, baina, dena
|
|
|
diren testu antolatzaile ideiak ordenatu, iritzia edo esapideak: alde batetik, eman, ideia berriak adierazi, bestetik..., eta gainera..., honez kontrako arrazoiak
|
eman
eta gain, egia esan, nire ustez, nik ondorioak adierazi. uste dut, nire iritziz, baina, dena
|
|
|
Rolak: moderatzaileak (gaia den, hala ere, beraz, horregatik, eta hainbat argudio aurkeztu, laburbilduz. arrazoirik eman gabe); parte hartzaileek (argudio bakoitzeko arrazoi batzuk
|
eman
eta defendatu).
|