|
2012
|
|
|
Horren kasurik paradigmatikoena Afganistango emakumeen burka dugu. AEBk Afganistani eraso egiteko arrazoien artean, talibanek
|
emakumeen
gorputz osoa (begiak barne) ezkutatzen zuen burka eramatera behartzea zabaldu zen. Horretarako, AEBko agintarien zein talibanen iritzien berri eman zuten hedabideek, baina ez zieten Afganistango emakumeei ahotsik eman.
|
|
|
Hortaz, ez du haien fisikoaren, izaeraren («alaia», «isila») edota beraien egoera afektibo familiarraren («ezkondua», «ama») daturik emango. Era berean,
|
emakumeen
gorputza gizonezkoen sexualitatearekin ez lotzeko konpromiso argia erakutsi behar du kazetariak. Gizonen esparruan dabiltzan emakumeak barregarri islatzen dituzte hedabideek, konnotazio sexualak izan ditzakeen irudiak lagunduta, batik bat.
|
|
|
Emakumeen kirolak hedabideetan oso esparru txikia hartzen du. Eguneko lehen albistea izateko,
|
emakumeen
gorputza sexualizatu behar izan zuen egunkariak, eta, horrela, emakumeen jarduna barregarri bihurtu.
|
|
2014
|
|
|
Eta neure buruari galdetu diot: zer gertatuko litzateke emakumeak, hori bainogehiago,
|
emakumeen
gorputzak euskal kulturaren ikurtzat, ordezkaritzat hartukobagenitu?
|
|
|
Garrantzitsua da aipatutako autoezagutzaren ideia, urteetan zehar emakumeekjabekuntza ariketa horretaz baliatu behar izan baitute beren gorputza ezagutzeko, edo «esaten den horretatik» haratago
|
emakumeen
gorputzen inguruko diskurtso batsortzeko. Our bodies, ourselves izeneko proiektua gogora daiteke, non 1970 urtetik, autoezagutzaren bitartez emakumeek beren gorputzez ikasten, zabaltzen eta daramaten, osasun ikuspegi batetik, jendarte eta medikuntza hegemonikoakhitz egiten ez duen horretaz.
|
|
|
Errealitatean bezala fikzioan ere irudikatu izan da
|
emakumeen
gorputza seme alabaemaile edo objektu sexual pasibo bezala. Euskal literatura garaikidean pisu handiaizan du urteetan zehar euskal nazionalismoak ezarritako emakume irudi idealak: ama eta etxekoandre abertzalearena, hain zuzen.
|
|
|
Ahazten dute abantaila politiko horrek kostu batzuela:
|
emakumeen
gorputza gizonena zen; horren ordainetan, gizonen gorputzaprodukzioarena zen bake garaietan eta Estatuarena gerra garaian. Emakumeengorputzaren lapurketa eta gizonena aldi berean gertatzen dira, afera honetan irabazlebakarrak agintariak dira (Despentes, 2007:
|
|
|
Komunikabideak: botere eta mendekotasun harremanen produkzioa etaerreprodukzioa
|
emakumeen
gorputzen bidez
|
|
|
Zaloa Basabe Gutierrezek emakumeak komunikabideetan irudikatzen diren moduezjardungo du, komunikabideek eta publizitateak
|
emakumeen
gorputzez ematendiguten ikuspegiaz gogoeta egitera gonbidatuz. Emakumeen gorputz mediatizatuekinpentsatzean bi kontzeptu datozkio Zaloari gogora; ortopedia eta osagarria.
|
|
|
XVIII. mendearen amaierarako, ordea, ikuspuntu honen kontra, alegia, orgasmo femeninoaugalketa prozesuaren parte esentziala ez zela eta umeki bat sortzea posible zela emakumeak plazerasentitu barik deskubritzeak eragin inportantea izan zuen
|
emakumeen
gorputza eta haren funtzionaturalak eta sozialak definitzeko orduan (Laqueur, 1987). Organoen eta gorputzen esanahien etainterpretazioen aldaketa eman zen eta, zer esanik ez, feminitatea definitzeko orduan ere egitate honekeragina izan zuen.
|
|
|
Emakumeak etengabe alienatuta bizi dira gizonek eurentzat eta euren neurriraegindako mundu honetan. Eta beren gorpuztasuna ere alienaziotzat biziko dute.Esperientzia femeninoa ezin da norbere gorputzaren esperientziatik banatu.Feminitatearen eraikuntza
|
emakumeen
gorputzetan haragiztatzen den praktika batbaita. Feminitatea bera, zapalkuntza haragiztatua.
|
|
|
Zapaldua, gainditua, bere buruarentzat arrotz bihurtzen da. «Femeninotasuna»gorde gura duen zibilizazio patriarkalaren esanetara eta kodeetara moldatubeharko den/ duen objektua da
|
emakumeen
gorputza. Existentzia mutilatu baterakondenatutako gorputz alienatua.
|
|
|
Aipatu ikusmoldeen biziraupena gorabehera, joera orokorra izan zen esanahipolitikoz aldatzen joan ziren ezberdintasun sexuala ulertzeko modu zaharrakabandonatzea, horien ordez zientzia zilegitasun irizpide nagusitzat zeukatenakhartuz. Zientifikoek ustez gizonezkoaren aurkako eta osagarri zen naturafemeninoaren egia «deskubritze»aren ardura hartu zuten eurengan, eta euren buruakaurkeztu zituzten naturaren misterioa desestali eta
|
emakumeen
gorputzen zirrikituguztiak argituko zituzten aditutzat. Emakumeen gorputza haien ordez mintzatukozen eta emakumetasunaren funts ontologikoa bilakatuko.
|
|
|
Ikusi dugu nola
|
emakumeen
gorputza ezinbesteko patu bilakatu zen; are, gorputz horren zati batzuek garrantzi berezia hartu zuten diskurtso zientifikoetan.Zehazki, nerbio sistema, burmuina, antolaketa hormonala eta ugaltze aparatuanatura femeninoaren giltzarri kontsideratu ziren, momentu eta tokiaren araberaenfasi ezberdinarekin. Teoria zientifiko berriek bere kondizio sexualak guztizmenderatutako emakumezko gorputza eraiki zuten.
|
|
|
Gorputz pribilegiatu horiek orainaldiko sinbolo eta adierazlezilegi bakartzat hartu ziren. Behe arraza edo maila baxuko klaseen, umeen eta, noski,
|
emakumeen
gorputzak gizateriaren garapeneko aurreko aroetara egokitzenziren, eskema horri jarraituz, eta lehenaldiko anakronismo hutsak ziren beraz.
|
|
|
Objektiboa eta neutrala izatetikurrun, zientzia ezagutza otzan eta, azken buruan, indartsuki preskribatzailea bilakatuzen, menderakuntza tresna bortitza bihurtu zelarik. Izan ere, diskurtso zientifikoaezberdintasun sexuala, generoa eta
|
emakumeen
gorputza ulertzeko modu berriareneraikuntzan giltzarri izan zen. Ikusmolde berri horren baitan, generoa eta sexuabaliokidetzat jo ziren, eta kritika feministaren erronka jasoko zuten gizon emakumekategoria itxietan zedarritu.
|
|
|
Komunikabide arrunt bat gainbegiratzen badugu eta bertan ageri diren gizoneta
|
emakumeen
gorputzei erreparatzen badiegu, bakoitzaren jarrera, adierazpeneta jokabideak kontuan izanik, azaldutako ideia argi ikusiko dugu: gizonak askoeta ezberdinak dira; emakumeak, ordea, gutxi eta berdintsuak.
|
|
|
«Gauza bilakatze»aren kontzeptua emakumeek komunikabideetandaukaten irudiaren analisian aplikatu da hirurogeita hamarreko hamarkadaz geroztik, baina kontzeptu hori beti agertu izan da, nola edo hala, eta zenbait ikerlan sorraraziditu, botere sistema asimetriko honen iraupenaren ondorioen berri emateko. Sistemahonetan, izan ere,
|
emakumeen
gorputzek objektuen papera betetzen dute, subjektuenpaper pribilegiatuaren mende, batzuetan objektu horiek plazererako eta kontsumoaukera gisa ere erabiltzen dituztenak. Caroline Heldman estatubatuar soziologoakSexu Objektuen Testa1 diseinatu zuen, emakumeen gorputzak komunikabideetangauza bilakatzen diren edo ez identifikatzeko.
|
|
|
Sistemahonetan, izan ere, emakumeen gorputzek objektuen papera betetzen dute, subjektuenpaper pribilegiatuaren mende, batzuetan objektu horiek plazererako eta kontsumoaukera gisa ere erabiltzen dituztenak. Caroline Heldman estatubatuar soziologoakSexu Objektuen Testa1 diseinatu zuen,
|
emakumeen
gorputzak komunikabideetangauza bilakatzen diren edo ez identifikatzeko. Test horrek zazpi galdera dauzka:
|
|
|
Haugorputzen jabeen deshumanizazio ariketa jarraituaren adibide ona da. Ezpainak (haragitsuak, distiratsuak eta gorriminez margotuak), hankak (argalak, amaigabeak, oinak takoi zapata estuetan sartuak), bularrak (erabat simetrikoak, biribilak, eskoteiradokitzaile baten ertzean) eta begiak (margotuak, begirada sentsualekin etaerdi itxita)
|
emakumeen
gorputz atalik erakutsienak dira publizitate kanpainetan.Askotan, baina, iragartzen den objektuak ez dauka zerikusi handirik gorputz atalhoriekin. Hortzak, goiko ezpainaren gaineko ilea, belaun nabarmenak, hanketakoilea, titiburuak eta begi adierazkor eta irekiak, bekain sarriak... ez ohi dira agertzenaipatutako gorputz atalekin, arraroa badirudi ere, gorputz zati horiei ez dagokielakofuntzio hori.
|
|
|
Orain arte gure analisiak
|
emakumeen
gorputzen irudikapen ohikoenak aztertuditu. Eman diezaiogun begirada bat orain beste aldeari.
|
|
|
Leioako Kazetaritza Fakultatean egin nuen lehenbiziko lana, orain 17 urte, gai honi buruzkoa izan zen, nire gabezia eta iritziekin. Harrezkeroztik, bi kontzeptuetortzen zaizkit beti gogora,
|
emakumeen
gorputz mediatizatuekin lotzen ditudanak: ortopedia eta osagarria. Biek ala biek «gehitze» hitzak iradokitzen dizkidate, komunikabideen bilakaeraz eta haietan emakumeak «agertzeaz» dihardutenikerketetan maiz agertzen dena.
|
|
|
Komunikabideek
|
emakumeen
gorputzaz egiten duten irudikapenean, uniformetasuna ezaugarri bat izan da beti, joan den mendetik gaurdaino. Emakumeengorputzaren estandarizazioak aspertu arte errepikatu du edozein emakume (edo harenirudia) erraz ordezkatu ahal dela beste batekin, denak baitira berdintsuak proportzioeta jarreretan.
|
|
|
Emakumeen gorputzak pentsatzen baditugubetierekoak eta iraunkorrak bailiran, izaki sexutuaren gorpuzte konstante etauniformeak bailiran, ideia oker bat osatuko genuke eta ideia horrek arriskuak ekarditzake. Horren ondorioz,
|
emakumeen
gorputza betierekotzat jotzearen ondorioz, gorputzak ospatzen baditugu gorputz emeak direlako (modu kaltegarrian ahaztuzexistentzia generotuaren denborazkotasuna eta malgutasuna), zailagoa izango zaigu, era berean, kritika feminista koherentea egitea, adibidez, emakumeen gorputzenkokatze instrumentalari buruz, zeren eta kritika horrek ere behar du nolabaitekodenborazkotasun irizpidea.... Baiezta genezake begirada sadikoaren ezaugarrietakobat dela bere objektua finkatzea eta izoztea, diferentzia absolutua azpimarratzea, mugimendua debekatzea.
|
|
|
Pentsamendu ildo batek baietz erantzun behar du, alegia, emakumeengorputzak
|
emakumeen
gorputz bilakatzen direla soilik tiranietan harrapatutagelditzen diren heinean, bai naturaren bai gizonaren sarraldi harrigarrietan; edo, modu baikorragoan, badirela, halaber, plazer eta gozamen suharrak, subordinaziobiolento eta neurrigabekoaren historia orekatzeko. Baina, «gorputza», kontzeptugisa, etengabe aldatzen ari dela dioen iradokizunari leial eutsi nahi badiogu, urrunduegin behar dugu aurresuposizio honetatik:
|
|
|
Baina, «gorputza», kontzeptugisa, etengabe aldatzen ari dela dioen iradokizunari leial eutsi nahi badiogu, urrunduegin behar dugu aurresuposizio honetatik:
|
emakumeen
gorputzak sistematikokieta osoki diferenteak direla, emakumeen gorputzak batuta daudela bestetasun osobatean. Kontrara, baieztatu genuke emakumeak soilik batzuetan bizi direlaemakumearen haragi bereizgarrian, nolabait esatearren, eta horixe dela kategorizaziohistorikoen funtzioa, baita eguneroko fenomenologia indibidualarena ere.
|
|
|
Baina, «gorputza», kontzeptugisa, etengabe aldatzen ari dela dioen iradokizunari leial eutsi nahi badiogu, urrunduegin behar dugu aurresuposizio honetatik: emakumeen gorputzak sistematikokieta osoki diferenteak direla,
|
emakumeen
gorputzak batuta daudela bestetasun osobatean. Kontrara, baieztatu genuke emakumeak soilik batzuetan bizi direlaemakumearen haragi bereizgarrian, nolabait esatearren, eta horixe dela kategorizaziohistorikoen funtzioa, baita eguneroko fenomenologia indibidualarena ere.
|
|
|
Horiesatea ez da, inolaz ere, ukatzea emakumeen kasuan, oro har, sarriagotan gertadaitezkeela gorputzaren kontzientzia hartzearen sartu irten horiek, emakumearenfisiologiaren zikloak direla-eta. Baina aspektu hori ere beti interpretatu dahainbat modutan, eta
|
emakumeen
gorputzak ez ditu zinez bateratzen, aldizkakofisiologia baino errotikakoagoa den ezerk.
|
|
|
Ondorioz, gorputz sexutua ez da konstate fidagarri bat, oinarri on bat eskaindezakeena «emakume»ei buruzko hamaika diskurtsoren konplikazioak antolatzeko.Ezin dugu zehatz mehatz aurreikusi nola eta noiz ulertuko eta biziko den gorputzazerbait generotu gisa, ezta gorputz gisa ere. Berriro ere, hori ez da soilik banakakoenfenomenologia baten funtzioa, ezpada fenomenologia historiko eta politiko batena.Ez dago
|
emakumeen
gorputzen kolektibitate natural eta sakon bat, ondoren historianedo biopolitikan modu jakin batean kudeatuak izateko abiapuntu gisa balio duena.Gorputza marka ezegonkor bat baldin bada, bere hondatze prozesu luzean orbainduzdoana, gorputz sexutuak ere antzeko errotikako denborazkotasun bat jasaten du, etabeste hainbat egoera iragankor.
|
|
|
Dena dela, emakumeei gorputz partikulartasun aktibo etaautonomo mota bat aitortu beharrean, kasurik onenean emakumeen gorputzakepaitzen dira «ezberdintasun natural» baten oinarrian, gorputzaren balioa neurtzekoestandar edo neurri bat balego bezala, sexutik at dagoena. Beste modu batera esanda,
|
emakumeen
gorputz partikulartasuna erabiltzen da esplikatzeko eta justifikatzekobi sexuen arteko posizio sozial eta gaitasun kognitibo desberdinak (alegia, desorekatuak). Ondorioz, onartzen da emakumeen gorputzak ez direla gizonenlorpenetarako gauza, ahulagoak direlako, eta joera gehiago dutelako (hormonekinlotutako) irregulartasun, intrusio eta ustekabeetarako.
|
|
|
Beste modu batera esanda, emakumeen gorputz partikulartasuna erabiltzen da esplikatzeko eta justifikatzekobi sexuen arteko posizio sozial eta gaitasun kognitibo desberdinak (alegia, desorekatuak). Ondorioz, onartzen da
|
emakumeen
gorputzak ez direla gizonenlorpenetarako gauza, ahulagoak direlako, eta joera gehiago dutelako (hormonekinlotutako) irregulartasun, intrusio eta ustekabeetarako.
|
|
|
naturalismoan eta biologismoan14 oinarrituta, pentsamendu misoginoak emakumeamurrizten du ugalkortasunaren eskakizun biologikoetara, ondorioztatuz emakumeakgizonezkoak baino nolabait biologikoagoak, gorpuzdunagoak eta naturalagoakdirela, soilik transformazio biologiko, fisiologiko eta endokrinologiko jakin batzuenpoderioz. Feminitatea gorpuztasunarekin lotzearen ondorioz, gizonezkoei praktikokiahalbidetzen zaie soilik kontzeptuala dela (faltsuki) uste duten ordena batean bizitzea, eta aldi berean, posible zaie beren gorputz kontakturako premia (batzuetan ukatua) asetzea,
|
emakumeen
gorputzetarako eta zerbitzuetarako duten sarreraren bitartez.
|
|
|
Patriarkalek gorputzaren kontzeptu finko bat erabili dute emakumeei eusteko, eta, ondorioz, ulergarria da feministek gisako kontzeptuak arbuiatzea eta berenburua definitzen saiatzea termino ez gorpuzdun edo gorputzetik kanpokoetan, etaberdintasuna aurkitzen saiatzea esparru intelektual eta kontzeptual baten oinarrian, edo nolabaiteko unibertsalismo edo humanismo abstraktu batean. Pentsamendumisoginoak emakumeekiko eta feminitatearekiko erakutsi duen etsaitasunaarrazionalizatu izan da
|
emakumeen
gorputzen erdeinu eta laidoaren bitartez. Horikontuan hartuta, nahiko argi uler daiteke, hasiera batean zergatik piztu zituensusmoak edo kontrakotasunak emakume gorpuztasunaren nozioak berraztertzekoeta berrarakatzeko asmoak, emakumeentzat beraientzat garrantzitsuak izan zitezkeenikuspuntu eta interesetatik emakumeen gorputzak berreskuratzeko eta berraurkeztekoasmoak15 Azkenaldian egindako gorpuztasunaren berrebaluazioetan, feministekezusteko aliatuak aurkitu dituzte hainbat gizonezko filosofo tematiren idatzietan, zeintzuek marko alternatibo edo kritikoak proposatu baitzituzten gorputzeneta subjektutasunen partikulartasun sexualen (eta arrazazkoen) irakurketa batformulatzen laguntzeko.
|
|
|
Pentsamendumisoginoak emakumeekiko eta feminitatearekiko erakutsi duen etsaitasunaarrazionalizatu izan da emakumeen gorputzen erdeinu eta laidoaren bitartez. Horikontuan hartuta, nahiko argi uler daiteke, hasiera batean zergatik piztu zituensusmoak edo kontrakotasunak emakume gorpuztasunaren nozioak berraztertzekoeta berrarakatzeko asmoak, emakumeentzat beraientzat garrantzitsuak izan zitezkeenikuspuntu eta interesetatik
|
emakumeen
gorputzak berreskuratzeko eta berraurkeztekoasmoak15 Azkenaldian egindako gorpuztasunaren berrebaluazioetan, feministekezusteko aliatuak aurkitu dituzte hainbat gizonezko filosofo tematiren idatzietan, zeintzuek marko alternatibo edo kritikoak proposatu baitzituzten gorputzeneta subjektutasunen partikulartasun sexualen (eta arrazazkoen) irakurketa batformulatzen laguntzeko.
|
|
|
menstruazioa, haurdunaldia, amatasuna, edoskitzea, etab.?, alde batetik, mugatzat hartzen dira kultura patriarkalak gizonei eskaintzen dizkieneskubide eta pribilegioak erdiesteko orduan; eta, bestetik, modu baikorrago eta ezkritikoago batean hartzen dira, epistemologista feministengan eta ekofeministenganohikoak diren terminoak, non gorputza ikusten baita jakintza eta bizibidearenezagutza lortzeko modu berezi eta bakar gisa. Ikuspuntu negatiboak emakumeengorputza hartzen du emakumearen berdintasun gaitasunerako berezko mugatzat, etaikuspuntu positiboak, aldiz, uste du
|
emakumeen
gorputzek eta bizipenek zorroztasunberezi bat ematen dietela emakumeei, gizonezkoek ez dutena. Dirudienez biikuspuntuek onartu dituzte gorputzari buruzko ideia patriarkal eta misoginoak, alegia, emakumearen gorputza gizonezkoarena baino nolabait naturalagoa dela, ezdela hain inpartziala eta bere «objektu»ekin engaiatuago edo lotuago dagoela.
|
|
|
Hala ere, pentsamendu ildo horrek ez du asetzen gure hasierako galdera, alegia,
|
emakumeen
gorputzena historian. Generoa kontuan hartzen duen soziologiahistoriko batek ere ez luke ulertuko eta barnean hartuko.
|
|
|
Soilik batzuetan inposatuko dio gorputzak bereburuari, edo antolatuko du gorputzak bere burua emakume edo gizon gisa. Ondorioz, historian zehar
|
emakumeen
gorputzak aurkitzeko bideari ekiten badiogu, aldezaurretik mugatuko genuke zer den benetan harrapatu behar duguna, formulazioaegitean. Bi hauetako bat ere ez da kasu honetarako kontzeptu egokia:
|