|
2008
|
|
|
ZABALA, P.: Naturaren mintzoa(
|
egunez
egun, sasoien gurpilean). Alberdania
|
|
|
2000 Egutegi zabala, hilabetez hilabete eta
|
egunez
egun eguraldiaren gainean iruz
|
|
|
Eta, ematen ez dizkigunean, guk, euskal dunok, hitzak mailegatuz, egokituz eta sortuz, ematen dizkiogu euskarari behar dituen hitzak. Horrela eginez doa
|
egunez
egun euskal hiztegia, hiztegi hori ofiziala ez bada ere, eta batu izaera zalantzazkoa badu ere. Euskaraz bizi nahi dugu, eta, horretarako, inguratzen gaituen eta erabiltzen dugun oro izendatzeko, hitzak behar ditugu.
|
|
|
Oro har, almanaken eta zehazkiago egutegi takoen katalogatzeak, eta izandakoen bilduma osoak jasotzeak, aparteko zailtasunak dituzte, arrazoi ezberdinengatik: a) Luzaz iraundakoek, tituluz maiz aldatu izan dira (argi talpen beraren segida ezkutatuz), b) Urte jakin baterako balioa zutenez, jen deak ez ditu gorde izan, c) Takoak, gainera,
|
egunez
egun azkeneraino desegi teko sortuak dira, eta liburutegietan ere ez dira jeneralean gorde izan3.
|
|
|
honen bidez euskal izendegi asmatu berria hedatu nahi zuelako. Miren, Koldobika, Kepa> eta Josu> aipatu zituen, adibidez, hitzaurrean, eta gero gainerako guztiak bildu
|
egunez
egun. Mende bat geroa go gureak ditugu izen horiek, sortzaileak nahi izan zuen bezala.
|
|
|
Denboraren harian,
|
egunez
egun orriak galduz joan ohi dira egutegi tako hauek; horretarakoxe asmatuak dira izan ere. Izaera horren ondorioz, Arantzazun bertan ere ez dago bilduma osorik (gipuzkerazko/ batuari
|
|
|
Menderdi geroago Pierre Larzabek idatzi zuen Orreaga, > pastorala> gisarako> ikusgarria35, zein Roger Idiartek muntatu zuen eta zeinen emailea azkaindar antzeztalde bat izan zen, lehen aldiz jokatuz Donibane Lohizunen 1964ean Pazko
|
egunez
. Eta non gertakizunez aparte kanta hauek entzun ziren:
|
|
|
Beraz. Kirikiñoren?
|
egunez
eguneko euskal kazetari jarduerak eredu bat finkatzen lagundu zuen, bere baitan interesa izateaz gain, Bilboko institutuko ikasleei ere katedran ikasitakoa sakontzen lagundu ziena, eredu horren araberako astekari bat sortzeko bidea erraztuz. Hola bada, eta auziak errepikatzea merezi baitu, esan beharra dago Arana Goiri beraren eragin zuzenez baino gehiago Bustintzari esker erne zela Bilbon sabindar idazleen taldetxo bat.
|
|
2009
|
|
|
Euskaltzaindiaren 90 urteurrenean idatziriko liburu hau 2009ko irailaren 29an, San Migel
|
egunez
, bukatu da Leitzaran Grafikak S.L. inprimategian.
|
|
2010
|
|
|
Gure hizkuntzaren aldeko kontzientzia suspertzea eta gau eskola zein euskaltegien eguneroko lana indartzeko dirua biltzea ditu helburu. 2009ko martxoaren 26an Tuteran hasita, 11
|
egunez
eta gelditu gabe, Euskal Herria zeharkatuko du hamaseigarrenez Korrikak. 2.000 kilometro baino gehiago euskararen alde, adin eta mota guztietako milaka korrikalarirekin, gau eta egun gelditu gabe, apirilaren 5ean Gasteizera heldu arte» (http://www.korrika.org).
|
|
|
Zeruko aberria leenagokoa dalako mundu ontakoa baiño. Euskarari eusteko ta euskal oiturak zaintzeko, gaurko
|
egunez
, ikastola bezalakorik ez daukagu. Emen ere sartu zaigu etsaia:
|
|
|
Ekainaren 26an, berriz, 5.000 laguneko manifestazioa egin zen Baionan, baina lau gose grebalarien egoera gero eta larriagoa zen. . Oso gogorra zen ikustea lau lagun haien osasuna nola okertzen zen
|
egunez
egun?, Garaten hitzetan.
|
|
|
Prestakuntzaren baitan kokatu beharreko jardunaldi hauek 17 aldia bete zuten 2009an. Martxoko lehen hamabostaldian izan ohi dira, hiru
|
egunez
, kanpoko adituen parte hartzearekin eta hausnarketa sustatzeko helburuarekin.
|
|
2013
|
|
|
Baina bereziki, otoitzari esker kemena bazutela aipatzen zuen Jean Saint Pierrek. Batean zehaztu zuen Paueko erregimentuek erretreta egin zutela hiru
|
egunez
, hala nola predikuak entzuteko, kofesatzeko eta horrelakoak egiteko. Halaber, euskaldunak soldadu onak zirela eta sinestea azkar begiratzen zutela, otoitz eginez, gehitu zuen.
|
|
|
Hasteko, hor daude lan honetatik kanpo utzi ditugun eta ikertu ez ditugun artikuluak, hala nola,
|
egunez
eguneko berriak, herrietako berriak eta bertsoak. Egunez eguneko berriak gerlaren nondik norakoei buruzkoak ziren.
|
|
|
Hainbat aldetik ikertu daiteke: beste egunkarietako
|
egunez
eguneko berriekin konparatu, hala nola Courrier de Bayonne egunkariak argitaratzen zuenarekin edota La Croix edo besteek argitaratzen zutenarekin, eta baita ere Frantziako Gobernuak egunero zabaltzen zuen buletinean idatzia zenarekin. Konparaketa horren helburua litzateke jakitea zein zen astekaria idazten zutenek erabiltzen zuten informazio iturri nagusia, eta zenbateraino egokitzen zuten beren gisara edo ez.
|
|
|
Infanteria Erregimentua
|
egunez
egun joan zen gibelera: Villiers, Fourmonon, Nouvion oihana, Voulpaix, Séry lès Mézières eta abar.
|
|
|
Alemanek gibelera egin zuten, eta Euskal Herritik joandako soldaduek aitzina egin zuten, nahiz eta oraino ere alemanen bonbardaketak jasan behar zituzten. Urriaren 12tik 22ra beste borroka batzuetan parte hartu behar izan zuten euskaldunek, gero eta iparralderago igoz,
|
egunez
egun, Laonetik iparraldera.
|
|
|
Hori erranik, 1914tik landa, astero, «Berriak egunka» sail bat sortu zuten, artikulu nagusitik landa agertzen zena. Sail hartan, gerlako berriak kontatzen zituzten,
|
egunez
egun. Gertakarien antolaketa kronologiko hura bitxi izan zitekeen, ostegunean gertatu zen zerbaitek jadanik ez zuelako baliorik ostiralean; baina berri zaharrak eta berri berriak nahasten zituzten, bata bestearen ondotik. Ez zuen inporta ostiraleko berriak bezperakoa baliogabetzen bazuen.
|
|
|
Ez zuen inporta ostiraleko berriak bezperakoa baliogabetzen bazuen. Irakurleek gerlako berriak
|
egunez
egun jakin nahi zituzten, hala galdegin omen zuten, Eskualduna k 1914ko abenduaren 11ko zenbakian azaldu zuenaren arabera.
|
|
|
Hartze beinian hats hartzia eta arauz ezagutu beitzien baniala beharra igorri nindizien ospitale batetara. Hogeita hamabost
|
egunez
han igan dut dembora hounik éclopés lagunen artian. Gero ouste etcherat eta Bordaleko depotilat.
|
|
|
Han egunbat iragan ondoan, berriz abiatu ziren Grezia aldera, hala nola hilabetearen25ean. Ondoko etapak ez zituen
|
egunez
egun zehaztu, baina lehenik Pireoko portuan geldialdi bat egin zuten, gero Atenasera joan ziren, gero berrizere Pireora itzuli, handik Mudrosko portura. Han arratsalde batez egon ondoan, Salonikara abiatu ziren.
|
|
|
fitxak ageri dira. Horrez gain, armadako unitate gehienen
|
egunez
eguneko ibilbide orriak ere kontsulta daitezke: http://www.memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr/
|
|
|
Horrek esplika dezake egunkarietan agertzen ziren artikuluen balio eskasa informazio aldetik. Eskualduna astekariak berriak
|
egunez
egun kontatzen zituenean, ez zuen anitzez gehiago kontatzen. Ez zezakeen.
|
|
|
Hori horrela izanik ere, Eskualduna berriak
|
egunez
egun argitaratzen hasi zen. Egun bakoitzari zegokion atalak lerro bakar batzuk baizik ez zituen hartzen, beraz, pentsa dezakegu beste egunkarietatik irakurri artikuluen sintesia zela euskarazko astekariak eskaintzen zuena.
|
|
|
Gerlaz artikulu anitz eta anitz idatzi zuten, bistan denez. Editorialak,
|
egunez
eguneko berriak, gerlarien berriak, herrietako berriak, bertsoak eta abar mintzo ziren gerlaz. Gai horien araberako sailkapen baten bidez egin dugu edukiaren alde horren azterketa.
|
|
|
1918ko udazkeneko artikuluak irakurtzean,
|
egunez
egun aitzinamendu handiak egiten ari zirela ageri da. Baina baikortasun hori izanik ere, Adéma editorial egileak ez zuen iragartzen gerlaren bukaera zenbait hilabete baino lehen.
|
|
|
Halaber, artilleria ere aipatu zuen, Verduneko gudutik landako lasaitasun giroan izaten ziren zenbait borrokaz mintzatzean. Artikulu hartan erran zuen hura zegoen eskualdean, 1916ko apirilean egun gogor batzuk jasan zituztela, bost
|
egunez
zenbait hil ukan zituztela, baina horrek ez zuela deus ikustekorik Verduneko guduarekin. Artilleriak eragin zituen kalteak erlatibizatzeaz aparte, geroago sakonkiago aipatuko dugun Verdunekoaren gogortasuna aitortu zuen.
|
|
|
Kanoiak ichilsko egon dire zenbeit
|
egunez
: orai orduko karraskak badauzkate.
|
|
|
Horiek horrela, ezin da ukatu Zerbitzari eta horien kronikak irakurtzeko ere preziatzen zutela Eskualduna soldaduek, Zerbitzari ren artikulu batean ageri zen bezala. Hainbat
|
egunez
lur azpiko galerietan egon ondoan, behin euskaldun batekin gertatu zen buruz buru:
|
|
|
Medikuak ez omen ziren fida, pozoitzearen beldurrez. Soldadu bat onddo prestatzen ari zen batez, aitzindariak ikusi zuen eta zortzi
|
egunez
zigortu. Saint Pierrek, ordea, azpimarratu zuen euskaldunek arras ongi bazekitela onddoak zer ziren, eta hori azpimarratuz, Euskal Herriko kulturari eta jakintzari erreferentzia egin zion.
|
|
|
1914ko abuztuan, Charleroiko porrotetik landa, Frantziako armadak Belgikatik gibelera egin zuen, ia Pariseraino. Euskaldunak ere baziren
|
egunez
egun gibelera joan ziren milaka soldadu horien artean. Soldadu batek zer erran zuen idatzi zuen Saint Pierrek:
|
|
|
Kanoiak ichilsko egon dire zenbeit
|
egunez
: orai orduko karraskak badauzkate.
|
|
|
Pazko
|
egunez
ere euskaldunen fedea zein indartsu agertu zen txalotu zuen. Erlijio giristinoaren ospakizun handiek leku handia zuten, hain zuzen, Jean Saint Pierreren testuetan.
|
|
|
Verduneko gudutik hilabete batzuen buruan, 1916ko azaroaren 3an, 25
|
egunez
Camp de Mailly ko pausalekuan zegoela, eta pausaldia uste baino gehiago luzatzen ari zela idatzi zuen. Noiz joanen ziren galdetu zuen, eta ez zekitela erantzun.
|
|
|
Gudu hari buruzko zenbait xehetasun kontatu zituen Jean Saint Pierrek. 1917ko maiatzaren 18ko zenbakian,
|
egunez
egun kontatuzuen gudu hartan, euskaldunen erregimentuek egin zutena. Baionako 49 etaPaueko 18 Infanteria Erregimentuekborroka gaitza izan zuten maiatzaren4an eta 5ean, Kaliforniako goi lautadan (Plateau de Californie), Craonne herria alemanei hartzeko.
|
|
|
Gizon hanitz galdu ginuen deus handirik egin gabe. Hemen biziki gutiago galduz, hamar mila etsai bederen lehertu ditugu bi
|
egunez
, beren geriza toki azkarrena aztaparretarik kentzen giniotelarik.966
|
|
|
Ulertarazi zuen bakarra zen Verduneko frontea egonkortu zela, frantsesen indarraren ondorioz, eta zenbait
|
egunez
hala izan zen. Baina guduaren bukaera baikorra segurtatu nahi izan zuen, nahiz eta oraino hilabete anitzez luzatu zen.
|
|
|
artikuluan zehaztu ez bazuen ere, Champagne eskualdea izan zitekeen, zenbait egunen buruan handik itzuli zela idatzi baitzuen? apirilean egun gogor batzuk izan zituztela eta bost
|
egunez
zenbait hil ukan zituztela aitortu zuen. Hilak eta zaurituak aipatu zituen aski zehazki, nahiz eta borrokaz deus ez argitu.
|
|
|
[?] Iragan hilabethearen azkenerat, errearoaren hogoi ta hiruan, chuchen chuchena, indar gaitzean lothu dira, Souville inguratu nahiz. Bizpahiru
|
egunez
hek igorri duten obus keta, eta obus larri, ez omen ditake sinets. Gero agertu dira oldarrean, mailaka, itsasoko uhinak iduri, berrogoi ta hamar mila gizonez gainetik.
|
|
|
Orai pausurat goazi. Hogoi
|
egunez
, begirik hetsi gabe, obusen karrasken erdian bidez bide ibili denak noizpeit pausatu behar du.1264
|
|
|
Ez izi, gure bizar eta muthur zikhinak ikusirik, gure arropa lohistatuak; gure zapetak ligaz estaliak, eta larrua ere, gure larrua, zimur eta hori jarria. [?] Gero lo aldi bat ederra egin, baitugu beharra; zer gau gochoak iraganen ditugun orain, hirriskutik urrun, lau, sei, zortzi
|
egunez
! Eta zer aphairuak!
|
|
|
Hasteko, zenbait hilabetetako zenbakiak gainetik eta osoki irakurri dira, lehen ideia orokor baten egiteko. Irakurketa horretan sartu dira astekariko lehen artikulua edo editorial funtzioa betetzen zuena,
|
egunez
eguneko gerlari buruzko berri orokorrak, gerlariek igorri kronikak, herrietako berriak, sail finko batean sartzen ez ziren artikuluak eta ia asteroko bertsoak. Testu kantitate handia da; handiegia doktore tesi bakar batean aztertzeko.
|
|
|
Irakurketa orokor horretatik ikusi da zein diren aztertzea gehien merezi duten artikuluak. Lehenbizikorik baztertu diren artikuluak «berriak egunka» izeneko sailekoak dira, hala nola
|
egunez
eguneko gerlari buruzko berriak. Herrietako berrietan arreta gehiago jarri da hasieran, eta datu base batean kokatu dira berri haietan agertzen ziren informazioak.
|
|
|
Artikulu guztiak datu base batean sailkatu ditugu, bakoitzarekin fitxa bat eginez. Orotara 3.422 fitxa egin ditugu, baina fitxa horietan sartzen dira editorialez eta gerlarien berriez aparteko artikuluak ere, besteak beste
|
egunez
eguneko berriak, herrietako berriak eta abar. Baina bereziki bete ditugun fitxak
|
|
2014
|
|
|
–Guretzat berdin dira/ astea eta jaia? bertso lerroek berdin balio lezakete gaur egun astean sei
|
egunez
lan egiten duten langile esplotatuentzat, zein geure burua esplotatzen dugun autono mo masokistontzat, barka extimitate> kasketa hau: igandez ari nauzue ni neu ere hau idazten?.
|
|
2016
|
|
|
9 Astekari honetan,
|
egunez
egun, Ipar Euskal Herrian eskaintzen ziren antzerkigintzaren inguruko berriak, alegia bigarren gerratearen ondotik antzerkiaren antolatzeko egitasmo guziak bertan agertzen baitziren. 1944ean Piarres Lafittek sortua.
|
|
2019
|
|
|
Ondo dago bi edo lau urtean behin euskalgintzaren edo euskal kulturaren makroekintzak Trebiñuz edo Zuberoaz gogoratzea eta keinuak egitea. Baina Trebiñun euskara 365
|
egunez
hitz egiten da, astelehenetik igandera.
|
|
|
2019ko irailaren 29an, San Migel
|
egunez
, bukatu da
|
|
2020
|
|
|
Orduan, Bas Haran Saro herrialdearen izatearen berri jakiten dute eta erabakitzen dute hartaratzea. Gidari berezia behar dute eta mendian zazpi
|
egunez
ibili. Zazpigarren egunean, Bas Haran Saro agertzen zaie.
|
|
|
zer soñu nigar eztia! Berriz ere ufa... eta hor orhoitzen nintzan iragan
|
egunez
: Mañex Haundia eta Otto gerlarat joan aintzin etxe inguruetan zirelarikako egunak.144
|
|
2021
|
|
|
Saizarbitoria, Andu Lertxundi, Bernardo Atxaga, etb.), beren hoberenean daude oraindik. Beste puntan,
|
egunez
egun, goizean agertu obra berriari egiten zaio besta, atzokoa –eta nola ez herenegungoa– ezin bestezko ilunpera igorriz. Idazleen ustez, komunikabideen erritmo zaintsua hartua du euskal literaturak.
|
|
|
Argitaratzaileen ondotik, literaturaren aipatzaileak ere aipatu behar dira, haiek baitzuten
|
egunez
egun eta argitalpenak agertu arau kazetetan eta agerkarietan euskal literatura argira ekarri. Pierre Lhandez (81) bestalde, bakar batzuk baziren kritikagintzan ari zirenak garai hartan.
|
|
|
Rahab emakume galduaren izenekoa zen: hala ere, edo bere bizitza gaiztoa utzita zeukalako, edo Jainkoak ordu hartan bihotzean ukitu ziolako, Israeldarrei behintzat, txit arrera ona egin zien (Lardizabal); Eta neure buruaz baino urrikiago nintzen nire nagusi gaixoaz, zortzi
|
egunez
ez zuen ezer ahora eraman eta. Etxean behintzat, ondo egon ginen jan barik.
|
|
|
Maiz ageri da ketan (‘zertan’) forman ere: Lau
|
egunez
aritu ginen lurketan (Duvoisin).
|
|
|
4.2.2d keta jarduera atzizkiaren (§ 4.5.4) ondoren ere aurki dezakegu, jarduera horretan ari dena izendatzeko (berriketari, eleketari, esneketari, urketari): Orduan zakur ohararen ingurura zakur arrak biltzen diren bezala trumilka, berriketariak, mundu guzitik, 25 gau
|
egunez
hurbildu ziren (Larzabal); Moxolo ta Martin dakustaz maiburuan! Lenbiziko berriketaria, bizar biko gizon igar tentea, eztakit nongoa dan (Agirre); Alkate jaunak erran du:
|
|
|
Ez eta nagusian tartekatua joatea ere: Bospasei
|
egunez
, negua baitzen, elurrean bide egin zuten (Laphitz); Ez nuke honekin, lekua ez baita batere egokia, aurrera jo nahi (Mitxelena). Adibideetan ikusten denez, bestalde, mendeko aditza perpausaren azkenean ematen da maiz (bikotea urrun samar baitzegoen), baina baita ondoan beste osagairen bat duela ere inoiz (hotza baitzen gaua).
|
|
|
Hori gertatzen da mende, gizaldi, urte, hil, aste, egun, ordu, oren, gau, minutu, segundo, une eta horiek bezalakoekin: Joan den urtean(= iaz); Zenbait
|
egunez
ez dira agertu; Ordu erdi bat utzi zuen ukitu gabe; Hilabete bat bakarrik iraun zuen han; Hamazazpi urte egin genuen han; Orain dela bi aste etorri zen; Hola gertatzen ziren kontu hauek orain dela bi mende. Jakina, bost ordu egon da lanean perpausean, bost ordu adberbioa da.
|
|
|
Eta bertan behera, bertatik behera, bertatik bertara, edo antzeko esaerei ere ematen die bide: [...], non gidariak esaten digun toki hartan bertantxe, bi
|
egunez
lehenago, nola suge batek fakir bati heldu eta ordu beteko gorputz zela (Anabitarte); Ez bageneki egiaz gaudela, gauzak bertan behera uzteko izango litzateke (Kirikiño); Orain, esango die Ezekiel profetak dioenez: orain bertatik bertara zuen gainean izango da, edo ixuriko dut nire ira, eta haserrea (Agirre Asteasukoa).
|
|
|
Hala ere, beste batzuen ustez, hori egia izanik ere, aditz bakoitzak murriztapen sintaktiko handiak ditu, eta zuzenean markatzen du ageri ez den objektu horren izaera. Hola, jo dezagun, esate baterako, Hiru
|
egunez
egon zen jan gabe argaldu nahi zuelako baldin badiogu, hor ez dugu objektu zuzenik (ez dugu argumentu hori agerian), eta inguruneak ere ez digu markatzen zer den jan ez duena. Baina aditzaren murriztapen semantikoek adierazten digute, besterik aipatu gabe, aditzak zerbait eskatzen duela, eta zerbait horren izaeraren berri ere ematen digute.
|
|
|
Baina aditzaren murriztapen semantikoek adierazten digute, besterik aipatu gabe, aditzak zerbait eskatzen duela, eta zerbait horren izaeraren berri ere ematen digute. Adibidez, zuzenak dira Hiru
|
egunez
egon zen (ogia) jan gabe; Hiru egunez egon zen (patatak) jan gabe; Hiru egunez egon zen haragia jan gabe, baina ez luke inork ere ulertuko* Hiru egunez egon zen (zapatak) jan gabe;* Hiru egunez egon zen (burdina) jan gabe eta abar. Ikuspuntu honetatik badirudi benetan zerbait isiltzen dela eta argumentu hori hor dagoela.
|
|
|
Baina aditzaren murriztapen semantikoek adierazten digute, besterik aipatu gabe, aditzak zerbait eskatzen duela, eta zerbait horren izaeraren berri ere ematen digute. Adibidez, zuzenak dira Hiru egunez egon zen (ogia) jan gabe; Hiru
|
egunez
egon zen (patatak) jan gabe; Hiru egunez egon zen haragia jan gabe, baina ez luke inork ere ulertuko* Hiru egunez egon zen (zapatak) jan gabe;* Hiru egunez egon zen (burdina) jan gabe eta abar. Ikuspuntu honetatik badirudi benetan zerbait isiltzen dela eta argumentu hori hor dagoela.
|
|
|
Baina aditzaren murriztapen semantikoek adierazten digute, besterik aipatu gabe, aditzak zerbait eskatzen duela, eta zerbait horren izaeraren berri ere ematen digute. Adibidez, zuzenak dira Hiru egunez egon zen (ogia) jan gabe; Hiru egunez egon zen (patatak) jan gabe; Hiru
|
egunez
egon zen haragia jan gabe, baina ez luke inork ere ulertuko* Hiru egunez egon zen (zapatak) jan gabe;* Hiru egunez egon zen (burdina) jan gabe eta abar. Ikuspuntu honetatik badirudi benetan zerbait isiltzen dela eta argumentu hori hor dagoela.
|
|
|
Baina aditzaren murriztapen semantikoek adierazten digute, besterik aipatu gabe, aditzak zerbait eskatzen duela, eta zerbait horren izaeraren berri ere ematen digute. Adibidez, zuzenak dira Hiru egunez egon zen (ogia) jan gabe; Hiru egunez egon zen (patatak) jan gabe; Hiru egunez egon zen haragia jan gabe, baina ez luke inork ere ulertuko* Hiru
|
egunez
egon zen (zapatak) jan gabe;* Hiru egunez egon zen (burdina) jan gabe eta abar. Ikuspuntu honetatik badirudi benetan zerbait isiltzen dela eta argumentu hori hor dagoela.
|
|
|
Baina aditzaren murriztapen semantikoek adierazten digute, besterik aipatu gabe, aditzak zerbait eskatzen duela, eta zerbait horren izaeraren berri ere ematen digute. Adibidez, zuzenak dira Hiru egunez egon zen (ogia) jan gabe; Hiru egunez egon zen (patatak) jan gabe; Hiru egunez egon zen haragia jan gabe, baina ez luke inork ere ulertuko* Hiru egunez egon zen (zapatak) jan gabe;* Hiru
|
egunez
egon zen (burdina) jan gabe eta abar. Ikuspuntu honetatik badirudi benetan zerbait isiltzen dela eta argumentu hori hor dagoela.
|
|
|
(Agirre), ‘inoiz ere ez’ esan nahi du. Egunero ere egun etik sortzen da, baita egunean egunean,
|
egunez
egun, egunetik egunera, egungo egunean esaerak ere. Eta egundaino.
|
|
|
Beste batzuetan bide morfema modalaren baliokide dela esan daiteke (ikus § 23.5): Gauez amets egin dut, eta
|
egunez
ezin dut gogotik kendu zaldun gaztearen iduria: neska izan behar du (Satrustegi).
|
|
|
Instrumentaleko z atzizkia ere erabiltzen da izen sintagmarekin eginiko postposizio sintagmetan (igandez, egun batez; anitz urtez, zenbait
|
egunez
; bi aldiz).
|
|
|
Haboro (ago) forma, bestalde, batez ere zubereraz erabiltzen da, gehiago ren pare: Egizu beste
|
egunez
baino haboro Meditazione (Uskara Libru berria); Haboro bekatu egiten dute, ezi ez lehen (Tartas). Eta zubereratik kanpo ere erabiltzen dute inoiz gaur egungo zenbait idazlek:
|
|
|
Bestetik, z atzizkia darama maiz zenbatzaile modifikatzaileak: Bostak baino askozaz lehenago hemen nintzen ni; Eguberria baino hiru
|
egunez
lehenago itzuli zen etxera.
|
|
|
Denbora adierazpena zehazten duten postposizioak ere onartzen ditu esapideak: duela hamar egunetik hunat; orain dela hamar
|
egunez
geroz; duela hamar egun arte; horrelakoetan iraupenekoa izan ohi da predikatua: { Duela ∼ orain dela} hamar urtetik hona ez dugu bakerik izan (§ 35.2.11a).
|
|
|
26.1.4.2d Osagai adberbialek ere perpausaren aspektu irakurketa alda dezakete: Jonek etxea bi
|
egunez
tindatu du erraten dugularik, aditzera ematen da prozesua ez dela bururaino eraman, hots, nahiz eta Jonek bi egunez lan egin duen, etxearen tindaketa ez dela bukatua; aldiz, Jonek etxea bi egunetan tindatu du esaldian, etxearen tindaketa bukatua dela erraten zaigu. Gisa berean, mugimendu aditzak berez atelikoak dira, baina leku mugak zehaztuak direlarik, telikoak:
|
|
|
26.1.4.2d Osagai adberbialek ere perpausaren aspektu irakurketa alda dezakete: Jonek etxea bi egunez tindatu du erraten dugularik, aditzera ematen da prozesua ez dela bururaino eraman, hots, nahiz eta Jonek bi
|
egunez
lan egin duen, etxearen tindaketa ez dela bukatua; aldiz, Jonek etxea bi egunetan tindatu du esaldian, etxearen tindaketa bukatua dela erraten zaigu. Gisa berean, mugimendu aditzak berez atelikoak dira, baina leku mugak zehaztuak direlarik, telikoak:
|
|
|
13.3.4c Autore batzuek hori forma hutsa erabili izan dute, berori adierazi nahi duela: OEHk Hori izan da eta Horrek erran du(= zu izan zara; zuk erran duzu) biltzen ditu; Berrogeita sei urte kostatu da tenplo honen egitea, eta horrek(= zuk) goratuko du hiru
|
egunez
–(Leizarraga); O jesus, hori nirea, eta ni horrena betikoz (Leizarraga); Honetan oiltan dut errespuesta, horrek (zuk) azken kartan erraiten didanean gaitzena (Mendigatxa).
|
|
|
Artista gutxi izango da munduan mugimendu horri buruz bere jarrera definitu ez duenik (J. Zabaleta); Egungo egunean munduan nazio gutxi izango da India bezain jainkozale (Garate); Oso doktore gutxi egoten da erdi mailako ikastegietan (Pérez Iglesias, Salaburu); Egun gutxi da herri honetan nagoela (Ezkiaga); Gauez nahiz
|
egunez
, gutxi ohartuko da konpas bateko kantuarekin bakarrik orduak bete daitezkeenik (P. Zabala).
|
|
|
zernahi ikusi zutela zein zeinena ezin bereiziz (J. Etxepare); Hantxet zortzi
|
egunez
eritua egon ere zen, medikuak zernahi ikusi baitzuen hura ezin sendatuz (Barbier).
|
|
|
Jokatugabeak dira beste hauek: Ez diote barkatu egia esatea; Damutuko zaizu bihar joatea; Etxera itzultzea erabaki du; Atarian neskatxa bat ikusi dugu jendeari loreak banatzen; Gainera badakizu zure xarma hori esploratzen ere (Oñederra); Lehen bezala joaten naiz etxeko lanak egitera eta irakurtzera; Ez naiz ausartu ere egiten hildako
|
egunez
pentsatzera (Larrañaga).
|
|
|
Aurrerago banan banan aztertuko baditugu ere, hona hemen zenbait adibide: Harritzekoa zen Olatz hain isilik eta pentsakor egotea (Cano); Aurpegia estaltzeko ahaleginik ez egiteak gogaitzen ninduen gehien (Saizarbitoria); Ez zuela aukera galdu nahi obispoari agur egiteko (I. Mujika); Ez naiz ausartu ere egiten hildako
|
egunez
pentsatzera (Larrañaga); Hanketatik eusteko agindu dio gazteetako bati (Juanena); Nire emazteari sinestera, ez omen nintzen nekatu haren titi ikusgarriei so egiteaz (Epaltza); Liburu honek salbatu nau nire buruaz beste egitetik (Linazasoro).
|
|
2023
|
|
|
Jean Baptiste Orpustan28 irakasleak goresten du P. Esarte Muniainek egin dako lana (ESARTE 2001), Nafarroako konkistaz egiten duen kontakizuna. Izan ere, ia ia
|
egunez
egun kontatzen baitu Nafarroan gertatutakoa. Artikulu batean J. B. Orpustanek Esarte Muniainen lanaren laburpena eskaintzen digu frantsesez29.
|
|
|
Bada bi urte
|
egunez
eta gauez maite dudala
|
|
|
1537ko martxoaren 31ko gauean anaia amets batean agertu zitzaion, oren batzuk soilik zirela anaia zendu zela. Hamabost
|
egunez
ingurukoek berri latza gorde zioten, baina kasualitatez, adineko serora baten oihuak entzunez, haren ahotik jakin zuen anaiaren heriotza. Lau hilabete pasatu zituen monasterioan, idazten, poemak eta hemen aipatzen dugun komedia.
|