|
2000
|
|
|
Gaur
|
egun
euskal selekzioaren erronka nagusia ofizialtasuna lortzea da, baina Joseba Gotzonek berak esaten digun moduan zailtasunak handiak dira oso: " Askok esaten dute legeari begira gauza asko egin daitezkeela.
|
|
|
Zeintzuk dira
|
egun
euskal literaturaren kanpoko erreferentziak. Badirudi, adibidez, gehiago jotzen dela literatura hispanora frankofonora baino.
|
|
|
Pentsa, unibertsitatean orain itzulpengintza karrera jarri dute. Autonomia Estatutua jarri zenetik urte piloa pasa da, gaur
|
egun
Euskal Herrian ez dakit zenbat mila jende itzulpenetik bizi gara, aldez edo moldez, itzuli eta itzuli, ikasi dugunak. Eta gauzak horrela 20 urtez egon ondoren, orain jarri dute itzulpengintza eskola.
|
|
|
Legez kanpo, edo legetik at, gertatu da hortaz, telebista lokalen garapena eta horretan pisu handia hartu dute proiektu komertzialek, euskararen kaltetan gehienetan:
|
egun
Euskal Herrian emititzen duten 20 telebista ingurutik lauzpabostek baino ez dute erabiltzen euskara normaltasunez. Esperientzia aberatsak ere eman dira, hala eta guztiz ere, euskal komunikazioarentzat, Goiena Telebista edo Ttipi Ttaparena bezalakoak, besteak beste.
|
|
|
Egunkari ezberdinetan estiloari buruzko hainbat iritzirekin topo egin dugu. Juaristiren aburuz," ez da gaizki idatzitako nobela, areago esango nuke, erraz irakurtzen da, hasi eta buka esaten den bezala; baina ez du gaur
|
egun
euskal nobelagintzak batik bat lortu duen maila erdietsi." (Pergola 87) Garikoitz Berasaluze, ordea, honela mintzatzen da:
|
|
|
EUSKALDUNONEGUNKARIA eta GARA. Bi egunkari hauek, aurrerago ikusiko ditugun aldeak dituztelarik, mundua dute bigarren erreferentzia eremu, eta gaur
|
egun
Euskal Herria barneanhartzen duten bi estatuak (Espainia eta Frantzia) ez dituzte erreferentzia eremu esangu
|
|
|
Atal honen helburua, gaur
|
egun
Euskal Herriko komunikazio sistema araupetzenduen instituzio eta legeen multzoa eta bertan eragiten duten enpresen egitura aztertzeada. Arauketa irrati eta telebistari dagokionean bakarrik aztertuko da.
|
|
|
Hiru izango dira, beraz, lan honen ardatz nagusiak: lehenik, terminologia mailan, aipatutako hitzeninguruko hausnarketa, ondoren, gaur
|
egun
Euskal Herrian nortasuna bermatzen dutenagirien inguruko eztabaida eta proposamen desberdinak, eta azkenik, gure herria zatitzen duen mugaldean aski zabaldua den nazionalitate bikoitzen azterketa laburra.
|
|
|
Haiek kolokan jarri eta oinarri justuago eta berrietan finkaturiko akordioaklortu behar baitira. Gaur
|
egun
Euskal Herrian bizi dugun egoera sozio-politikoak ezinargiroago erakusten digu paradigma horren garrantzia.
|
|
|
Izan ere, gaur
|
egun
euskal irrati publikoa zeharo erroturik dago komunitate euskaldunean, bai Iparraldean, bai Hegoaldean. Gainera, hirugarren milurtekoaren hasieran indartsu agertzen da audientzien rankingan bere lau estazioekin (Bilboko Radio Euskadi, Donostiako Euskadi Irratia, Gasteizko Radio Vitoria eta gazte jendearentzat den Euskadi Gaztea).
|
|
|
Gaur
|
egun
euskal idazle batek abenturazko eleberri bat idazten badu, seguru asko ez du egingo norbaitek horren falta azaldu eta gure literatura normalizatu nahi duelako: gogoak emanda egingo du, barruak horixe eskatzen ziolako, abenturazko kontakizun bat egin nahi edo behar zuelako, eta kitto.
|
|
|
11 zk. (1960), 47 Eskutitza Egaña adiskideari. 29 zk. (1968), 58 (Itz.: Jose Ramon Beloki). Irratigintza
|
egun
Euskal Herrian. 22 zk. (1982), 89
|
|
|
Troiako zaldia (Orain eta Hemen). 31 zk. (1984), 93 Irratigintza
|
egun
Euskal Herrian. 22 zk. (1982), 89 RTVEko 180en gutuna (Orain eta Hemen). 23 zk. (1982), 69 Irratiaren historiako 20 urte Euskal Herrian. 89 zk. (1995), 95 (Itz.:
|
|
2001
|
|
|
Alde horretatik, beste ahalegin bat egin behar litzateke, batez ere gaur
|
egun
Euskal Herriak bizi duen egoeragatik. Serioa da egiten den lana, baina beste konbikzio batekin hartu behar dira gauzak.
|
|
|
Demokraziaren azken aldian ere klase arazo bat dago, baina politikoki ez da horrela definitzen. Gaur
|
egun
Euskal Herriko gatazkaren ezaugarri nagusiena demokrazia defizit handi bat dagoela da eta Estatuak bere garaian lapurtu egin ziola Euskal Herriari autodeterminazio eskubidea gauzatzea. Autodeterminazioaren ukapen hori gatazkaren oinarrian dago.
|
|
|
Gaur
|
egun
Euskal Herrian argi dago oso ondo bizi den sektore bat dagoela eta horrek ez du aldatzeko gogorik. Beste sektore zabal batek gizarte hobeago baten aukera ikusiko balu, ba mugituko litzateke eta hori da gure erronka.
|
|
|
" Esistitzen al da gaur
|
egun
euskal antzerkia. Edo bestela esanda, esistitzen al da gaur egun nortasun propioko euskal antzerkirik?
|
|
|
Beraz, ez da harritzekoa ura bizirauteko beharrezkoa zuten nekazari hauek Argaren gaixotasunaz konturatzea. Baina zein egoeratan daude gaur
|
egun
Euskal Herriko ibaiak. Zeintzuk dira beraien arazo nagusiak?
|
|
|
Gaur
|
egun
Euskal Herri osoan zehar beste leku askotan bezala mota guztietako frontoiak aurki ditzakegu, beraien kopurua ezezaguna izateraino bezain ugariak. Mendietan, zelaietan, baserrietan, herrietan, hirietan… bakoitzak egitura eta itxura ezberdina erakusten du, baina, salbuespen gutxi batzuekin, denak inguruko osotasunean ezin hobeto integratuak agertzen zaizkigu.
|
|
|
Etikoa eta mesedegarria al da, gaur
|
egun
Euskal Herrian bizi dugun giroan, intolerantziak eta fanatismoak eragindako hilketa bat gertatu ez zena! leporatzea herri bati. Arriskutsua, behintzat, bai.
|
|
|
Esaldia esanguratsua da gaur
|
egun
Euskal Herrian bizi dugun eraso guztien gainean jar dezakegulako. Torturak sortzen duen hitzaren isiltasunaren adibide gisa har dezakegu" Literatura eta Iraultza" Sarrionandiaren poema (MZ, 22):
|
|
|
Hedabideek
|
egun
euskal gatazka politikoaren aurrean daramaten politika dementziala aldatzea, gure gizarteari dagokion arazoa ere bada, bi zentzutan behinik behin:
|
|
|
–Pattin anitzetan behatu dut, edanaren kontura beharbada, dena oldar eta oilar, duela hogei urte nornahiri oihukatzen" Euskal Herria ez da salgai!" eta gaur
|
egun
Euskal Herria puskaz puska ahalkerik gabe saltzen duela mirets dezaket. Ironiaren zortea ala zortearen ironia?
|
|
2002
|
|
|
«Urteen poderioz egiturak finkatzen joan dira, profesionalizatu egin gara» dio Aldekoak. Gaur
|
egun
euskal argitaletxeetan soldatak kobratzen dira eta horregatik dio ezin dela militantziaz hitz egiten jarraitu, «ondo egin beharreko lanaz» baizik, eta horrek eskakizun maila igo egiten du.
|
|
|
Donostiatik hasi ginen hilero 5.000 bat litro olio jasotzen eta gutxinaka gutxinaka bilketa areagotuz joan da». Gaur
|
egun
Euskal Herrian 6.000 gunetan egiten dute bilketa ostalaritza, catering enpresa, ospitaleak eta antzekoak kontuan hartuta. Ostalaritzan urtero bi milioi eta erdi litro biltzen dituzte Euskal Herrian.
|
|
|
BURUJABETZA eta normalkuntza demokratikoaren ikuspegiak landuz, AB, EA, Aralar, Batzarrek eta Zutikek, gaur
|
egun
Euskal Herrian bizi den egoeraren nazio mailako eztabaida eta hausnarketari ekingo diote. Prozesua izan nahi du honek eta aurrerantzean eztabaida beste sektore batzuetara ere zabaldu nahi du boskoteak.
|
|
|
Zein da gaur
|
egun
Euskal Herrian ikerketa antzerkiaren egoera?
|
|
|
1879an sortua,
|
egun
Euskal Herriko eta Espainiako orkestrarik zaharrena da. Hasieran Santa Zezilia Orkestra deitzen zioten, baina gero sortzaileen artean izandako Pablo Sarasate biolin jolearen omenez izena aldatu zuten.
|
|
|
Mintegia eratzeko arrazoiak argi ikus daitezke deialdia egin zuten bi irakasleon hitzetan: " Asko gara
|
egun
Euskal Herrian euskararen erabilera berezituak aztertzen ari garenok: batzuk irakaskuntzan (Euskara Tekniko izeneko irakasgaietan edo bestelakoetan), beste batzuk hiztegiak egiten, hedabideen eguneroko eginkizunetan edota testuak zuzentzen.
|
|
|
EAEko gotzainen azterketa ez da aldendu orain arte euskal elizaren zati handienak egin ohi duen azterketetatik. Ohikoak esateaz gain, analisi ausart eta zorrotza egin du
|
egun
euskal gizarteak bizi duen egoeraz. Eta gizarteko beste eragile askok bezala, beldur agertu da, Alderdi Poliltikoen Legeak ekar dezakeenaz.
|
|
|
Garai batean, 40 lagun zituzten komentu eta monastegietan, egun, 4, 5 eta 6 erlijioso edo erlijiosa bizi dira. Eta hala ere, guztira, 811 dira
|
egun
Euskal Herrian erlijiosoek dituzten etxeak. Izan ere, lehen handiak ziren komunitateak txikiak dira orain, eta horietako asko, pisuetan bizi dira, garai bateko eraikin handiak alde batera utzita.
|
|
|
Soberanismoak, bestalde, gai izan behar du, hitz batean, definitu ezineko horrekin antagonista ez izateko, azken hamarkadetan ezker abertzalea eta nazionalismo historikoarekin gertatu ez bezala, eta elkarrekin zenbait ibilbide batera egiteko. Esate baterako, ETA konbentzi arazteko badagoela armena baino bide egokiagorik gaur
|
egun
euskal eskubide demokratikoen alde ekiteko, orain arte egon ez den konpromiso sendo baten bitartez. Konbentzimendu lan hori ere ibilbide bat da, ez pare bat eguneko eszenifikazio efektozalea, testimoniozalea.
|
|
|
Gaur
|
egun
Euskal Herrian antzerki taldeek nondik jotzen duten kontuan hartuta, nekez taularatuko direnen irudipena daukat. Egia esan, antzeztekotan, «Joana»rena izan daiteke komertzialena agian, egitura aldetik eta.
|
|
|
M. Bradburyk El mundo moderno lanean (Edhasa, 1990) egiten dituen planteamenduei jarraituko bagenie, esan genuke euskal eleberrigintza XX. mendearen erdialdea arte nagusi izan zen estetika historiko eta ohiturazkoa alde batera utzi eta mende hasierako Modernism haren berrikuntzak bere egiten zituen modernitate osteko eleberrigintza bihurtu zela. Bestela esanda,
|
egun
euskal eleberrigintza modernoa esaten diogun horrek, zeina sortu baitzen 1957an lehen lan existentzialistaren eskutik, errealitatean lotura zuzena duela II. Mundu Gerra osteko proposamen europarrekin, alegia, modernitatearen amaierara hurbiltzen ari den eleberrigintzarekin. Espainian, Katalunian edo Frantzian apurka apurka eman zena (errealismoa; eleberri modernoa:
|
|
|
Edonola ere gaur
|
egun
Euskal Herriko azpiegitura sarea hainbat administrazioren eskumena da. Horrek administrazio guztien arteko koordinazioa eskatzen dusarea diseinatzeko, garatzeko eta kudeatzeko orduan.
|
|
|
Ezbairik gabe, gaur
|
egun
Euskal Herriko ekonomia sozialeko erakuslenagusia Mondragon Corporacion Cooperativa dugu. Euskal Herrian ez ezik, estatuan ere hori da ekonomia sozialeko erakunde nagusi eta ukaezina.
|
|
|
Gaur
|
egun
euskal ekonomiaren etorkizunari buruz hausnartzean, beharrezkoa daEuropako Batasunak hainbat eremutan jarrai ditzakeen joerak ezagutzea. Estatuakbere eskumenen harribitxia nola ebaki eta leuntzen dioten behatzen du.
|
|
|
Gaur
|
egun
Euskal Herriaren elikagai subiranotasuna erreibindikatzeke dago.Elikagai subiranotasuna horrela ulertu behar da: gizabanakoek, gizarteek eta nazioek elikagaien produkzio, hornidura, komertzializazio eta kontsumo estrategiakerabakitzeko askatasuna eta ahalmena.
|
|
|
Nahiz hurrengokapituluan aztertuko den, aurrera dezagun ezen euskal ekonomiaren kanporakoestrategia oro Europako Batasunarekiko atxikipenak baldintzatzen duela ezinbestez.Ipar Euskal Herriak Europako Batasuna (EB) bere sorkuntzatik atxiki bazuen, Hego Euskal Herriak 1986ra arte itxaron behar izan zuen horretarako, EstatuEspainiarra eta Portugal bertaratu ziren arte, hain zuzen. Horrela, Europako Batasuna da gaur
|
egun
euskal ekonomiarentzat integrazio ekonomikorako naziozgaindiko esparrua, eta baita araugintza ekonomikorako gorengo eremua ere. Hots, EBda ekonomiaren globalizazio prozesuaren eskualdeko adierazpena eta euskal ekonomiaren kanpo sarbiderako esparrua.
|
|
|
Lehenengo unibertsitate publikoa 1968 urtean ireki zen, BilbokoUnibertsitatea, gero 1977 urtean Universidad del Pafs Vasco/ Euskal HerrikoUnibertsitatea (UPV/EHU) bihurtu zena. Horixe da gaur
|
egun
Euskal HerrikoAutonomia Erkidegoko (EAE) unibertsitaterik garrantzitsuena. Nafarroan 1987.urtean Nafarroako Unibertsitate Publikoa (UPNA/ NUP) sortu zen.
|
|
|
Gaur
|
egun
Euskal Unibertsitatearen parte, zentzu zabalean ulertuta, euskarazirakasten duten unibertsitateak dira.
|
|
|
«euskal gizarteak dituen betebehar historiko, kulturalak eta politikoak asetzea», alegia. Inork gutxik ukatuko du, gaur
|
egun
Euskal Herrian bakea lortzea lehen mailako premia dela, justizia eta gizalegea aintzathartuko dituen bakea, alegia. Deustuko Unibertsitateak ere helburu bera azpimarratzen du bere egitasmo unibertsitarioan 3, «gizartearen zerbitzuan» egon nahi duela, «eta bereziki bera kokatuta dagoen ingurukoen zerbitzuan», alegia.
|
|
|
Euskal Herriak mundukobeste edozein herriren moduan bere burua antolatzeko eskubidea du.Herri baten egituraketan unibertsitatearen antolaketa oso garrantzitsuada. Zoritxarrez, gaur
|
egun
Euskal Herriak ez dauka bere burua antolatzeko aukerarik, ez unibertsitatearen arloan, ezta bestelakoetan ere.Estatu Espainiarrak eta Frantziarrak antidemokratikoki inposatzendizkigute beren unibertsitate markoak.
|
|
|
Gaur
|
egun
Euskal Herria hiru barruti unibertsitario desberdinetan banaturik dago: Baskongadetako barrutia, Nafarroakoa eta Pirinio Atlantikoak izeneko departamenduari dagokiona. Guztira, Euskal Herrian dauden unibertsitate mailako erakundeak sei dira.
|
|
|
Gaur
|
egun
Euskal Herrian daukagun sistema unibertsitarioa gurea denik ezindugu esan. Sistema unibertsitario koloniala daukagu, Espainiak eta Frantziakantidemokratikoki inposatuta.
|
|
|
Eragozpenak eragozpen, EIRE elkarteak Biltzar honen bitartez mahai gaineanjarri duen gogoeta erronkari erantzun apal bat emateko, euskal inielligentsia taldebaten trinkotze bidean, gaur
|
egun
Euskal Herrian dauden unibertsitateetako kultursortzaileen aldetik burutu daitezkeen egintza mota orokorrak zehazten dira ondoren, hainbat jarduera mailatan bereizirik.
|
|
|
Ikertzen ari garen lurraldeko hirigintza tradiziotik birpasatxo bat egiten badugu, esan dezakegu ezen, gaur
|
egun
Euskal Autonomia Erkidegoa den lurraldean, hiritzat har daitezkeen lehen guneak erromatar garaikoak direla; eta horrez gain, osogutxi direla, batez ere Bizkaian eta Gipuzkoan. Era berean, oso ezaguna da Antzinate Berantiarreko eta Goi Erdi Aroko, iluntasun historikoa?
|
|
|
Araban, gaur
|
egun
euskal irrati aske zaharrena den Hala Bedi Irratia sortu zen 1983ko abuztuaren 5ean Gasteizen. Ezker mugimenduaren barruan kokatzen zuen bere burua, eta horregatik bere helburu nagusia honako hau zen:
|
|
|
Baina euskaltzale batek ezin du kendu bere burutik galdera hau: zer garrantzi du
|
egun
euskal telebistak. Sinbolo gisa hor dago, ederki, baina sinbolo izateaz gain, ez dakit zer gehiago den, ez dakit zenbaterainoko kezka duten arduradunek kontuan hartzeko hori, hizkuntza bultzatzea alegia, dela telebistaren lehenbiziko helburua, horretarako sortu baitzen.
|
|
|
Edozein modutara ere, duela 25 urteko arazo politikoa behar bezala gainditu ez zen neurrian dugu
|
egun
euskal kultura, euskal irakaskuntza eta, ardatz haietan kokaturik, euskal unibertsitatearen arazoa bizi bizia.
|
|
2003
|
|
|
Basaizea kultur elkarteak Nafarroaren euskal izaera eta nafarren arteko elkartasuna bultzatzeko apirilean zehar egindako ekitaldi desberdinen bukaera gisa egiten Nafarroaren Eguna. Antolatzaileek gaur
|
egun
euskal nortasun hori arriskuan dagoela gogorarazi dute eta egun honetan «oldartze eta esperantza mezu bat» zabaldu nahi dutela Nafarroa osoan.
|
|
|
ETAren aurkako ekimenek hori eta batek daki zer gehiago ere justifika dezakete, eta, akatsak akats, zuzenbide estatuak zutik dirau. Zuzenbide estatuari dagokionez, pertsonen errugabetasun printzipioa eta Estatuaren errugabetasun printzipioa eskatzen dutenen artean banatzen da
|
egun
euskal gizartea.
|
|
|
Pirateria omen da arazo nagusietako bat. Nola ikusten duzu
|
egun
euskal musikaren industria?
|
|
|
Esangura zabal baten barruan, zer da martiri izatea, norbere fedearen testigu zintzo azkeneraino izatea baino besterik? Hori ta guzti be, gure gamiztarra bere bidean zintzo aurrera, gau ta
|
egun
euskal lanari ekiteko beti gertu.
|
|
|
Ezen ez du aspaldi irakurri dudala artikulutto bat, Jose Maria Setien apezpiku adiskidearen hitzaldi baten berri emaiten zuena. Horren arabera estatu nazioaren kontzeptuak ez omen diezaioke aterabiderik eman gaur
|
egun
Euskal Herrien arazoari. Ez dakit berria zuzena den, aitortzen dut ordea nihaurk ene zalantzak baditudala gai horri buruz.
|
|
|
Horrela, Hemen eta Munduan taldeko kideentzat Euskadiko lurraldea kaltetzen duen edozein esku hartze edo interbentzio mota, balio ekologikoenganakomehatxua izateaz gain, Euskal Herriaren autodeterminazio printzipioenganakomehatxua ere bada. Hortaz, ziklo bateratuko indar plantak eraikitzeko proiektuak(
|
egun
euskal lurraldean sei eraikitzeko asmoa dago) edo abiadura handiko trenaren. Y, deritzon euskal proiektua erasotzat jotzen dituzte.
|
|
|
Euskararekiko atxikimendua nagusia da herritarrengan. " Euskal hiz  kuntzaren galerari aurre egiteko kontzientzia eta euskara berreskuratu behar delako iritzia ondo errotuta dago
|
egun
euskal herritarrengan35". Hala izango da, inkestek hala badiote.
|
|
|
Artikuluari ez nioke amaiera eman nahi Berria eta susa aipatu gabe, euskal literaturaren alde egiten duten lanma rdul, interesgarri eta eskergagatik. Ezinbesteko erreferentzia dira gaur
|
egun
euskal literaturaren nondik norakoa jakin nahi duen edonorentzat.
|
|
|
Horren arabera, euskarazko egunkariak
|
egun
Euskal Herrian dauden korronte ideologikoencompendium a izan luke. Baina hori ezinezkoa da.
|
|
2004
|
|
|
Arkeologia aurkikuntzak ere izan dira bertan. Neolito garaiko harrizko aizkora bat aurkitu zuten (25,5 zentimetrokoa) eta gaur
|
egun
Euskal Museoan dago ikusgai. Axlor zuloaren babesean, Baltzolako kobatik gertu eta Jentilzubiaren babesean, facies musteriense industria duen aztarnategi bat dago, Joxe Miel Barandiaranek 1932an aurkitutakoa.
|
|
|
Baina ofiziala den lurraldeetan ere, lehentasunezko hizkuntzatzat ez da hartu, araubidea ez baita bide horretatik abiatu. (...) Zentzu horretan, ofizialtasunaren kontzeptu juridikoetatik haratago joz, eta ikuspegi pragmatikoari eutsiz, errealitate latza dakusagu
|
egun
Euskal Herrian, ofizialtasuna lurraldearen gune bakar batean dago aitortua, Nafarroa Garaiko Iparraldean eta Autonomia Erkidegoko hiru probintzietan, alegia, eta koofizialtasun hori egikaritzeko tresna eraginkorrik ez egoteaz gain, bere gainean izandako ezbaiak Auzitegi eta Epaitegi arrotzek ebazten dituzte, kasu gehienetan euskararen kalterako?. 280
|
|
|
Artikulazio eta marko politiko guztien gainetik, euskaldunak gutxienez Europako herritarrak baitira.? Hola bada, Goihenetxek,
|
egun
euskal jendartean dauden lurralde identitate ugarien artean (espainiar, frantses, EAEtar, nafar...), amankomunak eta elkarrekin ia osotara uztargarriak diren diren biak hautatu ditu bere subjektu historikoa finkatzeko: euskalduna eta europarra.
|
|
|
Izan ere,
|
egun
Euskal Herrian eragina duten hezkuntza sistemetarik batek ere ez du ofizialki helburu nazional adoktrinatzailerik adierazten helburu gisa (ez EAEkoak, ez Nafarroakoak, ez espainolak, ez frantsesak). Hortaz, mesfidantza susmo batean oinarritzen da, hots, helburu nazionalizatzaileak jarreren inguruko adierazpenetan barik, atzetik?
|
|
|
)= J) £ D. Hau da, predikatu sinbolo n tar baten irudia Dn ren azpimultzo batda.' Adibidez, interpretazio eremua zenbaki arruntena bada, sinboloaren interpretazioa zenbaki arrunten arteko erlazio bitar bat izango da, esaterako,, txikiagoizan?. Interpretazio eremua gaur
|
egun
Euskal Herrian bizi diren gizakien multzoa bada, Ff ren interpretazioa gizaki horien arteko erlazio bitar bat izango da, adibidez, adinberbera izan?, Sinboloaren goi indizea 1 bada, hau da, sinboloak/ j1 forma badu, hareninterpretazioa eremuaren elementuen propietate bat izango da, esate baterako, lehenengoeremuan, bikoiti izan, eta bigarrenean, ikaslea izan?.
|
|
|
Euskal Unibertsitatea aldarrikatzea eta Euskal Herriko Unibertsitate Sistema aldarrikatzea ezin dira, inolaz ere, aldarrikapen kontrajarri modura ikusi; osagarri egin behar ditugu horiek. Eta UPV EHU honetan,
|
egun
Euskal Herrian den unibertsitate handiena eta baliabide gehienekoa izanda, bada zer egin eta zer gauzatu, egunez egun eta campusik campus. Osagarritasunean egin ere.
|
|
|
Jende aldetik ez da hain apustu handia, baina hizkuntzarekinadibidez apustu handia egin dute. Euskaraz, gaztelaniaz, ingelesez eta frantsesez eskaintzen ditu gaur
|
egun
Euskal Herriari buruzko albiste, erreportaia eta abarrekoak. Denborarekin hazteko asmoa dute; weblogak, herrietako albisteak... denetarik gehitu gura diote, oraingo gida, denda eta informazio zerbitzuari.
|
|
|
1. Gaur
|
egun
euskal telebisten panorama ez da batere argia. Bakoitzak bere errealitatea bizi du eta oso harreman gutxi dugu elkarren artean.
|
|
2005
|
|
|
Gasteizko aireportuak kontzentratzen du merkantzia garraio kopuru handiena gaur
|
egun
Euskal Herrian. Eta bertatik goizeko seirak aldera osteratxo bat eginez gero, aireportuko argota trafiko unitatea, hub, handling... nonahi entzuten da.
|
|
|
Hori da lehenengo urratsa aldaketa hori eman dadin. PP UPN kenduta, gaur
|
egun
Euskal Herrian denek onartzen dute euskaldunen hitza eta erabakia onartu gabe ezin daitekeela aurrera egin. Egungo egoeraren potentzialitateak Lizarra Garazik sortu zituen ikusmoldeei die zor neurri handi batean.
|
|
|
alderdien mahaia eratzen da eta erabaki subjektuaren gaia ateratzen da. Joko arauen finkatze horretan, onargarria litzateke planteatzea gaur
|
egun
Euskal Herria egon badagoela eta egun hiru erabaki gune dituela?
|
|
|
aldizkariok euskaldunen etxe ia guztietara sartu dira eta kulturbide guztiz baliotsua gertatu hizkuntzaren sostengurako. Gaur
|
egun
euskal literaturaren historiaren ateetatik barrura diren idazleetako askok aldizkariotan jalki dituzte euren idatziak, hor trebatu dira idazle gisa eta hor irabazi dute idazle ospea. Idazleon izenak aipatu ditugu gorago ere, baina gure literatura idatzia zehatzago bergogoratzeko, banan banan hemen aipatuko ditugu.
|
|
|
Baina nola sortu, asmatu, garatu, gihartu eta indartu da azken mendeotan euskal historia? Berez ez dago ezer ere, beraz, Euskal Herriko historia, lan tzeko esparrua sortzen doa, gaur
|
egun
euskal historia edo Euskal Herriko his
|
|
|
Azkenik, hirugarren atala aipatuko dugu, egungo Euskal Eskolako hezkuntzaerakunde sozialak, alegia. Bestela esanda, zeintzuk dira gaur
|
egun
Euskal Herrianeuskarazko eskolatzean lanean diharduten hezkuntza erakundeak?
|
|
|
“Getxo udalerria jaialdi honetan parte hartuz, kultura arloari ekarpena egin ez ezik, gaur
|
egun
Euskal Herrian normalizatuta ez dagoen egoera agerian utzi nahi dugu”, azaldu du gaur goizean Iñaki Zarraoak. Hain zuzen ere, Roberto Caston Zinegoak ´05eko zuzendariarekin bat etorri da Getxoko alkatea" tolerantzia, askatasuna, errespetua, eta pertsona guztiok eskubide berdinak izateko egin behar dugun bidea“ sustatzea dela helburua adierazteko orduan.
|
|
2006
|
|
|
Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere. Horrela
|
egun
Euskal herrietan edozein hiritar euskalduna da, Euskararen herrietan, ostera ez; euskalduna euskara duena baita.
|
|
|
Lehen euskal gatazka hura gainditzera etorri ziren Txillardegiren Leturiarenegunkari ezkutua eta Ramon Saizarbitoriaren Egunero hasten delako eleberriak,
|
egun
euskal eleberrigintzaren giltzarritzat hartuak direnak. Beranduago, bi egilehoriek izango dira euskal gatazkaren gaineko literaturan pauso garrantzitsuakemango dituztenak:
|
|
|
Galdera ezaguna bezain eztabaidatua jaurtiko dugu berriro: ea gaur
|
egun
euskal kooperatiba esperientzia ez ote den labaindu utilitarismorantz, emaitzak soilik balioestera, konbikzioaren etikatik etika pragmatiko batera.
|
|
|
Oso zaila da gaur
|
egun
euskal nobelagintza nondik nora doan esatea. Beste literatura batzuetan gertatzen dena gertatzen da euskal literaturan ere:
|
|
2007
|
|
|
batetik, rock and rollaren gitarrak eta indarra berreskuratuta; eta bestetik, dub reggae, latino, jazz eta bestelako doinuekin esperimentatuta. Gaur
|
egun
Euskal Herrian dagoen talde aberatsenetako bat da, iraganeko doinuak gaur egunera ekarri eta euren koktelera bizi bizian gaurkotasuna ematen dietelako. Zuzenekoak ere ikaragarriak dira.
|
|
|
fantzineak, kontzertuak, gaztetxeak, irrati libreak sortu ziren. Hain zuzen ere, sasoi hartako eztandari eta orduan egindako lanari zor dizkiogu gaur
|
egun
Euskal Herrian dagoen gaztetxe sarea eta ezerezetik gauzak sortu eta antolatzeko eskarmentuaren zati garrantzitsu bat. Mugimendua ez zen musikaren alorrera mugatu gainera:
|
|
|
Baina aurrera egin beharra dago. Euskaltegitik inoiz pasatu ez diren herritar elebakarrak asko dira, baina gainera, gaur
|
egun
Euskal Herriko euskaltegietan dauzkagun ikasle asko eta askoren motibazioa eskasa da. Hau da, euskaltegietara joaten diren ikasle gehienak titulu ofizialen bat lortzeko joaten dira.
|
|
|
Gaur
|
egun
euskal kulturen transmisioa eskuduntza publikoa bilakatua da urraspide luze eta eztabaidatsu baten ondotik.
|
|
|
Gaur
|
egun
euskal kulturen transmisioa eskuduntza publikoa bilakatua da urraspide luze eta eztabaidatsu baten ondotik. Ikusi dugu deixonne legearen bidez (1951) euskara eta euskal kultura eskola publikoan sartu zirela.
|
|
|
Laburpen azkar bat eginaz, liburuaren hasieran, duela 100 milioi urte, iberiar penintsula irla bat zen Europarekiko. Gaur
|
egun
Euskal Herria den eremua itsas hondoan zegoen, eta kosta orain Errioxa dagoen lekuan zegoen. Horregatik daude han dinosauroen arrastoak, eta ez Euskal Herrian.
|
|
|
Familia mota horietatik, nuklear seme alabaduna da
|
egun
Euskal Herrianhedatuena (AZTIKER, 2006). Hori dela-eta, atal honetan hizpide izango da familianuklearrean gertatzen diren eragin trukeek gizarte ezagutzaren garapenean duteneragina.
|
|
|
Euskal hezkuntzaren inguruko gure saiakerak, bigarren pauso batean, nahitaez hartu behar du ere kontuan
|
egun
euskal hizkuntz komunitateak —guretzat erreferente nagusia denak— bizi duen egoera soziolinguistikoa. Euskal hiztunak, jakina den bezala, espainol eta frantses hiztunekin batera bizi dira eta, egiaz, unitate instituzional ezberdinetan daude banatuta, hala nola, Espainiako" Euskadi" n eta" Nafarroa" n, baita Frantziako" Pays Basque" n —Pyrenees Atlantiques en barruan— Kontua da nahasketa hark eta sakabanaketa horrek ez dutela batere errazten" euskal komunitate linguistikoa" identifikatzen —ez barrutik ez kanpotik— eta, are gutxiago, berori osotasun nazional bezala garatzen.
|
|
2008
|
|
|
Asmoa joera horiek garaitzea bada ere, ez da inor harrituko esaten badugu gaur
|
egun
Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Erkidegoan euskarazko lege testuak, oro har, itzulpenaren bidez sortuak direla. Alegia, lege testuak gaztelaniaz landu eta sortzen dira eta euskarazko itzulpena legea onartzeko bidean izapide huts bat baino ez da, azkena.
|
|
|
Nolanahi, gaur
|
egun
Euskal Autonomia Erkidegoa xede horretatik urruti badago ere, Jaurlaritzak badu hizkuntzalari eta legelarien arteko elkarlanerako esperientzia pilotu bat. Arau idazketa elebidunerako esperientzia baliagarria izan liteke, eta esperientzia horren berri eman nahi izan genuen Deustuko Unibertsitateak antolatutako jardunaldietan.
|
|
|
Hori da gaur
|
egun
Euskal Herriko prentsa elektronikoaren kasua. Hasteko, egunkari guztiak daude Interneten.
|
|
|
Iñigo Urkullu EAJren EBBko presidenteak ETA gaur
|
egun
euskal herriarentzat iragana dela esan du, iraganeko oztopo mingarri, odoltsu eta antzu bat. Bere hitzetan, ETAk jarraitzen badu ere geure ahalegin guztia egiten segituko digu euskal gizartearentzat etorkizun hobea eraikitzen.
|
|
|
Gaur
|
egun
Euskal Autonomia Erkidegoa den lurraldeak 600.000 mila biztanle zituen orduan, eta Bilbok horietako 80.000 biltzen zituen. Emakume bakoitzak 3,53 haur zituen, eta batez besteko bizitza itxaropena 35 urtekoa zen.
|
|
|
Nahiz eta Aristondok uste izan, gaur
|
egun
Euskal Nazioago garela duela 25 urte baino?, aurreneko puntuari buruz zerbait gehiago esan nahi nuke. Saio honen espirituari leial izatekotan, ezin baitut honako azalpen juzgu hau egin gabe utzi:
|
|
|
Araban, zehazki, hiru tribuak biltzen ziren Trifinium> (Treviño) delakoan, eta lurralde hori ego era kultural berezi baten kokagune zen. Autrigoien mendean zeuden Valdegobia (Gaube), Flabiobriga eta Virovesca (Briviesca) hiriak, eta iparmendebalean euren muga egungo Cantabrian zegoen Laredo eta Ason ibairen ondoan; hegoaldera, berriz,
|
egun
euskal toponimia aurkitzen den Oka mendiak eta Tiron ibaiaren ibilbidean. Euskararen presentzia ertarora soilik ekartzen dutenen hipotesia, bestalde, ez da osoro kontrajartzekoa autrigoin tribuaren eremuan aspaldiko euskal mintzairaren nukleo isolatu berezi batzuk gordetzearekin.
|
|
|
Eta, ematen ez dizkigunean, guk, euskal dunok, hitzak mailegatuz, egokituz eta sortuz, ematen dizkiogu euskarari behar dituen hitzak. Horrela eginez doa egunez
|
egun
euskal hiztegia, hiztegi hori ofiziala ez bada ere, eta batu izaera zalantzazkoa badu ere. Euskaraz bizi nahi dugu, eta, horretarako, inguratzen gaituen eta erabiltzen dugun oro izendatzeko, hitzak behar ditugu.
|
|
|
kontzeptu horrek euskal hiriek duten hoberena espazio utopiko batean bildu nahi lituzke benetako hiriaren antza edukiko lukeen zerbait osatu ahal izateko, mentalki bederen. Esan daiteke gaur
|
egun
euskal hiria euskarazko literaturan baino existitzen ez den espazio abstraktu bat dela eta ez da hain gutxi. Hiriburu literarioaren izpiritua hor dago, bitartean, gure autoreen eleberrien eta olerki liburuen orrialdeetan flotatzen, balizko gorputz fisiko baten zai.
|
|
|
Edozein kasutan, egundik erraza da garai hartan hiriaren inguruan azaltzen ziren uzkurtasunak kritikatzea, orain argi ikusten baita hiritartzea prozesu itzulezina zela. Alta, ohartu beharrekoa da gaur
|
egun
euskal herritarren %90 hirietan bizi bada ere, Azkueren garaian hiritik kanpo kokatzen zirela biztanleen erdia inguru (1900 urtean, adibidez, industrializatuen zeuden Bizkaian eta Gipuzkoan, ondoz ondotik, herritarren %47a eta %56 bost mila biztanle baino gutxiagoko herrietan bizi ziren179). Joxe Azurmendik garai hartako baserri literatura kontestualizatu nahian dioen bezala, «Orduko Euskal Herritik oraingora dagoen aldea, kontrastea, puntuz puntu erakutsi genuke:
|
|
|
Oso interesgarria iruditu zitzaien, Durangon egun hauetan egiten diren eskaintzen barruan sar genezakeelako. Orduan, Gerediagaren erantzuna gure aldekoa izan zenez, ekimena abian jartzea erabaki genuen eta gaur
|
egun
euskal eskulangintzaren ezinbesteko erreferentzia da. Orain arte 13 aldiz antolatu dugu eta azoka osasuntsu dago.
|
|
|
Horregatik, udak Hendaia inguruan pasatu izan ditu. Gaur
|
egun
Euskal Herrian bizi da Sanchez, bere elkarteko kidea hemengoa baita.
|
|
|
Espainiako hiriburuarekin eta bi hirirekin lotzeko Spanairrek
|
egun
Euskal Herrian eskaintzen dituen hiru hegaldi, bertan behera lagako ditu, estutasun ekonomikoei aurre egin ezinik dabilela argudiatuta. Madril Donostia, Bilbo Malaga eta Bilbo Jerez hegaldiak, hain justu, eten egingo ditu.
|
|
|
«Herri indigena gara, nahiz eta gaur
|
egun
Euskal Herria diogun honetan zenbait lekutan ez den existitzen herri euskaldunik. Eta hori da gure altxorra eta gure kondena; bizirik gaude, eta inguruan ezin dute hori eraman».
|