|
2002
|
|
|
Hala be, hurrengo orrialdeok itxaropen kantua izan gura dabe, arean, benetako demokraziak, Herrien Europan halakoren baten sendotuak, jatorrizko aukeramena mailaka berreskuratzearen hasierea lehenengo emonaldia, Bizkaia aukeramen hori geratzeaz etsita egundo
|
egon
ez dalako.
|
|
|
Gorpurik bako hiletea egin ebenean, elizan
|
egon
ez zirean gardatarrek, intziri luzea entzun eben, eta soloan egozanek, hodei zuriskea ikusi eben, eguzkialdetik sartalderuntz bizkor joaiala.
|
|
|
Baina, nik zer? Aseguruan
|
egon
ez egon, nik, gero be, lan egin behar izango dodana sinesturik nago.
|
|
2005
|
|
|
Gaueroko horiek gogoeta moduko ipuin labur laburrak dira, mikrorrelatoen antzerakoak. Testu batetik bestera loturarik
|
egon
ez arren, denek dute tonu ezkorra, gai ilunak jorratzen dituzte eta. Unzuetak istorio hauetan ukitzen dituen gaien zerrenda eginez gero, etsidurari lotutako hainbat agertuko litzaiguke:
|
|
|
Beraz, testuen artean haririk
|
egon
ez arren, itsasoa etengabe agertzea da ipuinoi batasuna ezartzen diena.
|
|
|
Bata, protagonista nagusia den gizakia, eta bestea, denboraren haria. Hurrenkera jakin bat
|
egon
ez arren, denboraren haria gertaera bik zedarritzen dute, bidaia edo ibilbidearen ideia dakartena. Horrela, bildumaren hasieran dugun" Pizti egilea" narrazioak gizakiaren jatorri eta hastapena ezartzen du.
|
|
|
Hain zuzen ere, bilbotarren jazoerak eta Bilbo inguruko baserritarren euskerea jarri ditut, lehenengo eta behin, pitxer barri garbi baten. Gero irabiatu egin ditut ta kaleko euskara ta erdara ttantta batzuk bota deutsadaz gainera nahastuari, baserri usain gehiegirik izan ez dagian, azukrea ere bai, gozo egon daiten, eta limoia, gozoegi
|
egon
ez daiten. Irabiatu egin ditut barriro ere ta pattarra bota deutsat gainera bero egon daiten, eta izotza, beroegi egon ez daiten.
|
|
|
Gero irabiatu egin ditut ta kaleko euskara ta erdara ttantta batzuk bota deutsadaz gainera nahastuari, baserri usain gehiegirik izan ez dagian, azukrea ere bai, gozo egon daiten, eta limoia, gozoegi egon ez daiten. Irabiatu egin ditut barriro ere ta pattarra bota deutsat gainera bero egon daiten, eta izotza, beroegi
|
egon
ez daiten. Eta azkenik, irabiatu ondo ondo dana.
|
|
|
Beraz, harriaren trilogiako olerkiek badute Arestirengan aurrekaria, Arestik joera soziala lehenago prosan landu zuen. Azken ipuinak, behintzat, ohiturazko narratibaren ondoren gure literaturan, eleberrian behinik behin,
|
egon
ez den aro errealista bateranzko ahalegintzat har genitzake. Errealismo printza bat sasoiko existentzialismo berria eta artean zirauen lehengo ohiturazaletasunaren tarteko.
|
|
2006
|
|
|
Maitasunik
|
egon
ez arren, jelosiek irauten dabe
|
|
2007
|
|
|
Oso denbora gutxiren buruan, itsaspeko ezezagun batek Montevideo merkantzia ontzi uruguaitarra hondoratu zuenean, alemana izango ez ote zen susmoa zabaldu zen urte asko geroago jakin zen Tazzolo italiarra izan zela erruduna. Handik gutxira beste itsaspeko batek, alemana berau, Maldonado merkantzia ontzia desegin zuen, nahiz eta Uruguai gerran sarturik
|
egon
ez. (BERTOCCHI, Alejandro N.; Tacoma, Montevideo, 1993).
|
|
|
Barrena nasaitu deust. Urteak dira herri arrotz baten
|
egon
ez nazana, eta egunotan aspaldiko gomutak etorri jataz barriro be, Ingalaterran egon nintzanekoak. Barruan artxua sentidu dot, herri arrotz baten bakarrik ibilteko gogotsu.
|
|
|
Olatuak handi handi egin dira, eta txalupatik begiratuta are eta handiagoak dirudie. Zerumuga ikusten ez dodanean, ikaratu egiten naz, ur azpian gagozala esan lei, urpean
|
egon
ez arren. Momentuz zerua dogu goian, haizea inguruan.
|
|
2009
|
|
|
Sikate sasoietan basa porruak eta kuku bedarrak jaten zituen ganaduak Jatako bizkarretan. Belar leku gutxi zeuden gerraren aurretik, eta ganaduari sikua eman behar zitzaion, baina behar beste
|
egon
ez. Halakoetan, artearen adarrak inaustu egiten ziren eta aldea etxeetara ekarri sua egiteko.
|
|
|
Herri egutegi eta mitologia ataletan ikusiko dugun legez, mugarriek, edo mugarri batzuek behintzat, handienak eta mairu etxeetatik bereizten gaitzenak direnak nahiz eta argi
|
egon
ez bereiztu behar liratekeen ala ez, sano garrantzitsuak izan dira jatabearren bizimoduan. Jai gune diren eta erlijio zantzua duten leku guztiek izan dituzte.
|
|
|
Etxearen inguruan eraikin batzuk izaten dira, jarduera ekonomiko tradizionala aurrera eroateko lagungarriak. Oilotokia zen horietako bat, etxe guztietan
|
egon
ez arren. Etxe ondoko ardi txabola ohikoa izan da ardiak eduki dituzten etxeetan.
|
|
|
Zati bakarreko eta zati bikoak izan dira aldea etxeetako ateak. Zati biko ateen kasuan goiko zatia gehienetan egoten zen zabalik egunez, etxean jendea egon zein
|
egon
ez. Atearen goiko zatian kristala edukitzen ei zuten batzuek, horretara etxera nor datorren ikusteko.
|
|
|
Zazpi logela zituen gaua bertan egitera joaten ziren bidaiarientzat. Bertako berriemaileen hitzetatik dakigu, antzina kaminorik
|
egon
ez eta jendeak Plentziatik Bilbora eta Bilbotik Plentziara gurdiz joan behar izaten zuen sasoian, askok hartzen zutela bertan ostatu; eta egin egin behar, basatzak, eguraldi txarrak, nekeak eta sarritan bidean aurrera egiten ez zieten uzten eta.
|
|
2011
|
|
|
Itsasoan itota hildakoak asko eta asko izan dira Busturian. Halakoetan eleizkizuna herrian bertan hil balitz lez egiten jaken, gehienetan gorpua berreskuratzeko erarik
|
egon
ez arren.
|
|
|
XX. mendearen azken laurenera arte andrazkoen artean lanbiderik ohikoenetakoa izan da jostunarena. Horrexegaitik beharbada, nahiz eta Busturian adbokazino hori daukan leku sagradurik
|
egon
ez, eleizan bada santearen irudia.
|
|
|
Jatorduak ezkaratzetik kanpora be sarri egiten ziran, txingarrak kanpora aterata, esaterako. Horretara ke usainik ezkaratz barruan
|
egon
ez zeiten gura zan. Behekosuak atzeko aldean plantxa bat eukiten dau, eta bertan irudi bat erliebean moldatua:
|
|
|
1990etik aurrera, kofradien eta beste erakundeen eraginez, barriro be bere buruaren jabe da. Durango zanean, ez neutsan behin be Iurretako nagusi bati be entzun, nahiz eta Durangokoa izatearen kontra
|
egon
ez, bera Durangokoa zanik. Nongoa dan itaunari emon jakon erantzuna, nagusi guztien artean, beti izan da" Ni Iurretakoa".
|
|
|
Bere aginduz irakurri euskuen, jantokian, Marie Sklodowska edo Marie Curieren bizitza, nahiz eta beste nagusi batzuk ados
|
egon
ez, katoliko izatea alde batera itxita eukalako. Polonian jaiotakoa, bizitza latza izandakoa, zientzian ahaleginen ahaleginez goi maila lortutakoa eta bere azterketen bidez gizadiari hainbeste on egindakoa zan Marie Curie hori.
|
|
|
Eurek jokatzen ez eben antzerkiren baten apuntadore egin eben Juanita Gisasola Ibarluzekoak eta Agerreko Mari Eli Arrieta be noraezean geratu ziran inoiz Mari Jesusen urtenaldi horreekin. Barreari eutsi ezintxua be izaten zan behin baino gehiagotan, Mari Jesus
|
egon
ez arren be.
|
|
2012
|
|
|
Baserritarrak, euren interesak jagoteko, ermandadeetan alkartzen ziran. Auzo gehienetan egoan bat, eta norberenean
|
egon
ezik Birlen kasurako ez egoan, beste auzoko edo beste herriko baten sartzen ziran. Ermandadean komisino moduko bat egoan eta aldiro, urtero edo urte birik behin, kanbietan ziran arduradunak:
|
|
|
Larraurin, gure lekukoen gomutan behintzat, herrian beste inon
|
egon
ez dan bolatokia egoan. Zabalondon Bolatoki izeneko taberna jatetxea egoteak aldiren baten han egon ete zanaren susmoa sortzen deutse, baina eurak sikiera ez dabe han bolatokirik ezagutu.
|
|
2013
|
|
|
Beste eragile batzuk ere egon dira; adibidez, gazteak herri handietara eta hirietara aldentzea. Gazte nahikorik
|
egon
ez eta hainbat tradizio bertan behera geratu dira han hor hemen.
|
|
|
Herrian bertan
|
egon
ez arren, hainbat zerbitzu etxerik etxe ebilzanek emiten ebezan. Telak erosteko, adibidez, telerua ibilten zan; traperuek jeneroak erosten ibilten ziran:
|
|
|
Urte askoan mezaostean umeei txokolatea eta ogia emoten eutseezan; urteren baten, ostera, txokolaterik
|
egon
ez eta ogi hutsa izan zan saria. Horixe izaten zan opari bakarra, orduan ez egoan besterik.
|
|
2015
|
|
|
Izagirrek beti aipatzen du hogeita hiru urte izanagatik ordurako idazle kontzientzia handia zuela Atxagak, oso garbi zuela idazle izan nahi zuela: " Ezer
|
egon
ez balitz ere euskal literatura berak sortuko zukeen bere indibidualismo, grina eta indarrarekin" (Izagirre, 2014). Aurrerago esana den bezala, Atxagak ordurako bi testu zituen argitaratuak 1972an Lur-ek publikatutako Euskal Literatura 72 bilduma kolektiboan.
|
|
2017
|
|
|
Eta zure mentura Ulisesena baino ederragoa izango da, edonora joanda ere, egundo
|
egon
ez zaren lekura itzuliko zarelako.225
|
|
2018
|
|
|
Baina Katinka, oraindino potinean zegoela lapurtu zuelako lurrak, eta gau beltzean, ilun ilunean utzi, horregatik nahi zuen Elbak, bere lasaitasunerako, Katinka egunsentian birjaio zedin, gau ilunean luzaroan
|
egon
ez zedin. Hori nahi izan zuen eliza hotzean egon zenean; orain, ordea, hosto iharrei begira, bazekien eurekin batera agertuko zela basa zisnea munduan, euren gisara gazte, zoro, berri.
|
|
|
Joan zihoalarik, ikusiz joan zen andre zaharrak eskuak baturik otoitz egiten, mimenezko jarlekuetan, beltza bailitz legez euren bizia, gogoa eta bihotza, buruko zapi eta guzti beltzik. Alargun egon edo
|
egon
ez, behin sasoi batera ezkero, beti beltzik. Arin baten sartzen zirela han euren parajean andrezkoak bizitzaren udazkenean, nahiz eta gizonezko gehienak, asko eta asko, beti udaberrian bizi, ia ia heriotza etortzen zitzaien arte, uste osoa zuen.
|
|
|
Augustok orduan, bera han egon edo
|
egon
ez, fantasma bat izatez modura ari baitziren euren artean solasean, beragatik ardura gutxi zutela psikiatrek hartu zuen inpresioa. Erabat kantsatuta zegoenez, burua gauza gehiegiz asetuta baitzuen, nekez jarraitu ahal zion haien lan esparruko erretolika bitxiari, eta hargatik hasi zen hitz jario ulertezina errebotatzen eta errebotatzen.
|
|
|
Kandela argi berotan brasa gori eginik, halako batean, niri bizkar emanda, hankak tolestuta erdi eserita bere orpobelaunen gainean, sabelaldean kukurio jarri zitzaidanean, burutik oinetara, inoiz ezagutu ditudanik eta astindu eta dardara sutsuenak sentitu nituen. Atzez ikusten izan nuelarik eki lili dizdizean, ezelango amarraduraz lotu beharrik
|
egon
ez zelarik, onean onean eduki ninduelarik gerritik gora eta gerritik behera geldi geldian, zirkinik ezin eginik mugitzekean, matarrasa eginik dudan venus mendi garbian, lehenbizi eskuekin zirri labainak zehero modu goriki maitagarrian, eta zetazko luma mehail finarekin xehe xehe kilikiliak xamur xamur ondorean, pozaren pozez betez zirriztadaz atseginean, ipinarazi ninduenean txilin dilindari soin...
|
|
2019
|
|
|
" Biok geunden itxarongela batean bezala. Haserre
|
egon
ez bagina, lehendabiziko aldia al duzu zuk ere galdetuko niola pentsatu nuen, edo sendagile hau oso ona omen da, eta pentsatze hutsak barre erdi bat atera zidan" (157). Egoera deseroso horren aurrean umorea darabil, bere emaztearekin hitz egiteko ezintasun horretan, ezezagunak balira bezala jokatzen baitute.
|
|
|
Beraz, erabat ziur
|
egon
ez arren hau ote den Saizarbitoriak aipaturiko abestia, ezin egokiagoa iruditzen zaigu bikote harreman honen egoera eta sentimenduak adierazteko.
|
|
2021
|
|
|
Literatur errutinena ez da zerbait berria kontzeptu gisa euskal literaturan; modu horretara izendatuta
|
egon
ez arren, literatur praktiken sistematizazioaren printzipioa Bularretik Mintzora (BM) egitasmoak garatutako xedeetako bat baita aspaldi honetan. Zehazki, haur literaturaren erabilpena sistematizatzea, kalitatezko euskal haur literatura eskaintzea, eta, gurasoak eta hezitzaileak bitartekari direla 0 urte bitarteko haurrengan irakurketa ohiturak sustatzea dira Galtzagorri Elkarteak kudeatutako proiektuaren helburu nagusiak.
|
|
|
Ikastetxe berri batera zoazenean, sarritan zehaztuta dago aurrez ze liburu irakurri. Nik ere zehaztu ahal dut hurrengo ikasturterakoa eta,
|
egon
ez arren, beste irakasle batek landu du". (LIR3)
|
|
2023
|
|
|
idi probak, txokor batzea, palankabotatea, txinga eroatea, zaku karrerak... Asto probak beti egoten ei ziran, karrajurik
|
egon
ez arren.
|