|
2007
|
|
|
Argi dago, gure hizkuntzaren egoera kontuan hartu gabe ezin dela tresna hau aplikatu, normalizatu gabeko
|
egoeran
dagoen hizkuntzaz ari baikara. Zalantzarik gabe, Frantzian ingelesa ikasten duenaren egoera eta Euskal Herrian euskara ikasten dutenena ez dira berdinak.
|
|
|
Ukipen
|
egoeran
dauden hizkuntzen hiztunek horien artetik bat hautatu dute, hainbat egoeratan. Adibidez, euskararen alde egingo badute, hiru maila horietako batzuetan baldintza gehienak bete dira, neurri handian.
|
|
|
Esana dugu jada, hizkuntza bi edo gehiago ukipen
|
egoeran
daudenean hizkuntza horiek dakizkiten hiztunek horien arteko hautua egin behar izaten dutela beren harremanetan. Hautu horretan, (dimentsio mikroko) eguneroko gizarte egoeren izaerak eta beren baitako harremanek pisu handia dute.
|
|
2008
|
|
|
egoera maila okerreko kasuetan, eusteko; egoera maila kaskarrekoetan, mantentzeko eta irauteko; egoera maila hobeagoko kasuetan, errekuperazioari eta ber normalizazioari ekiteko, eta egoera maila nahiko oneko kasuetan naturaltasunez bizitzeko eta geroa ziurtatzen laguntzeko. Bestalde, ukipen
|
egoeran
dauden hizkuntza eta hizkuntza komunitateetan, bai menderatzailearen baitan, eta baita —horregatik, agian— menderatutakoarenean ere, identitatea da —IELa gure kasuan— beren arteko harremanak azaltzen dituen prozesu nagusienetakoa —nagusiena ere bai, agian— Hala erakusten du" asimetria" ren araberako teorizazioak, boterea, estatusa, tamaina, justizia,... erl... Gainera, bi hizkuntza komunitateren arteko asimetriaren neurriaren arabera, menderatzailearen IELaren intentsitatea aldatu egiten da era honetan:
|
|
|
• Hizkuntzen munduko bereizgarrien arabera (kontuan izan gure inguruan ukipen
|
egoeran
dauden hizkuntzak ditugula): Derrigorrezko bigarren hezkuntzan (12 urte artean) jarraitutako eredu linguistikoaren arabera: %47, 5ek eredua edo eusLan honetan erakutsi nahi ditugun emaitzak identitate etnolinguistikoa (IELa) eta beste teoria batzuk erabiliz eginiko ikerketa enpiriko zabal batean txertatzen dira.
|
|
|
8. " Esperientziak erakutsi eta erakusten digu, Europan batez ere, gai honetan ez dela egokia aukeraketaz hitz egitea, baizik eta, oro har, mendekotasun
|
egoeran
dagoen hizkuntza komunitate batekiko indarkeriaz (eta ez beti sinbolikoa), bai eta indarkeria horrek eragiten duen irudikatze prozesu estigmatizatzaileaz ere. Prozesu horren amaieran, hain zuzen, komunitate jakin horretakoek askoz gehiago sufritzen dute, beren hizkuntza historikoaren erabilera normalak desagertzen direla ikusten baitute, beraiek hori hautatu gabe.
|
|
|
Eredu mota horrek, sistemikatik eratorria, berekin dakar homeostasia kontuan hartzea (hizkuntza sistemaren oreka) aplikatzean hizkuntza bakar batekin funtzionatzeko dela, edo nagusitasun handiko
|
egoeran
dagoen hizkuntza batekin, edo ukipen egoera nolabait orekatuan eta onartuan dauden hizkuntza batzuekin. Kasu horietan guztietan, feedback negatiboak multzoaren funtzionamendu zibernetikoa erregulatzeko balio du, ahalik ongien zuzentzen eta doitzen baititu outputak, inputetan eragiten dituzten sintometara.
|
|
2010
|
|
|
alde batetik, azken hiru hamarkadetan euskarak tresna balioa irabazi duen pertzepzio orokorra positiboki baloratu behar da. tresna balioa oso lotuta dago arestian aipaturiko ageriko ospearekin, eta ez dago zalantzarik euskarak azken hamarkadetan nabarmen igo dela. euskara normaltzeko neurriak hartzen hasi zenean euskara zein egoeratan zegoen kontuan hartuta, aurrerapen handi bezala hartu behar da aipaturiko pertzepzioa. edonola ere, zaila da esaten hizkuntzaren balio instrumentala handitu izana zein eraginari esker gertatu den: erakunde publikoen kanpoko eraginari esker, gizartean hizkuntzaren ageriko ospea handitu delako, ala arrazoi biek bultzatuta. bestetik, interesgarria da euskararen
|
egoeran
dagoen hizkuntza bati, berreskuratzeari begira, balio instrumentala emateko izan behar luken kanpoko sustapena baloratzerakoan, partaideek muga ezberdinak ipintzea. batzuen ustez (ikus du b, (5) aipua), kanpoko sustapena beharbeharrezkoa da, ez da zalantzan ipintzen euskararentzat tresna balioa izatea oso garrantzitsua dela. alabaina, du b partaideak ez du uste tresna motako kanpoko sustapena eus...
|
|
|
zer espero dute gazteengandik? zalantzarik gabe, euskararen
|
egoeran
dagoen hizkuntza batentzat gazteen hizkuntzarekiko konpromisoa ezinbestekoa da. baina, bestalde, gazteen portaera edo hizkuntza hautua ulertzeko lehendabizi gazteek eurek dituzten jarrera, uste eta aurreiritziak sakon aztertu behar ditugu eta baita konpromisotzat eurek zer hartzen duten: zer dauden prest egiteko euskararen alde?
|
|
2012
|
|
|
(...) bizitza modernoak ezinezko bihurtu du edozein kulturarentzat erabat burujabe izatea. horren harira Fishmanek hasiera batean harridura sor dezakeen proposamena luzatzen du ahultasun
|
egoeran
dagoen hizkuntzarentzat: diglosia.
|
|
|
700.000 hartzaile (sortzaile) potentzial dituen kulturgintzaren premiek ez dute zer ikusirik 380 miloi dituenarekin. Berezko desafioak dituenez minorizazio
|
egoeran
dagoen hizkuntza honen kulturgintzak begirada propioa eskatzen du. politika publikoak dira desberdintasunak orekatzeko tresnak. euskal kultura izango bada, berezko politikak ditu, orekatzaileak izango direnak. euskara menostua badago, euskal kultura ere bai. hizkuntzaren
|
|
2013
|
|
|
Adibide onak aurkitzen ditugu Txostenean, hau adierazteko, hizkuntzekiko, gurenean ere aplikatu aurretik beste egoera batzuetan aplikatu ondoren (46 or.): 1) hizkuntza" nazionalista" eta" nazionista" bereizteko beharra sortu da dominatzaile egoerakoak menpeko hizkuntzak nola tratatu errazteko, zeren horrelako bereizketa ez da beharrezkoa eta ez da erabiltzen dominatzaile
|
egoeran
dauden hizkuntzekiko; 2) baita deitura ezberdinak erabili ere bakoitzarentzako: hizkuntza erregionala/ nazionala (Europan ere), beste hizkuntza/ hizkuntza besterik gabe...; 3) edo menpeko hizkuntzak duen ezaugarri bat dominatzaile egoerakoak beren hizkuntza dominatzaileari aplikatuz, arrakastatsua dela ikusiz:
|
|
|
Txostenean aipatzen den bide aberatsa bat da honako bereizketan oinarritzen dena: " a) ukipen
|
egoeran
dauden hizkuntzen arteko harremanen ekologikoa; b) hizkuntza bakoitzak bere ingurune sozialarekin duen harreman ekologikoa" (63 or.), ukipen egoeran ematen diren harreman nagusien ondorioa izango delako, neurri handi batean, hizkuntza bakoitzaren inguruan eraikiko den harreman mota, nahiko ulergarria zaiguna gorago esan ditugunak hizkuntza ukipenari buruz kontutan hartzen baditugu.... Hau horrela da, analisi eta
|
|
2016
|
|
|
Berdintasunaren printzipioa da. Printzipio horren arabera, kontua ez da hizkuntza guztiek trataera bera jasotzea, baizik eta, aitzitik, desberdintasun
|
egoeran
dauden hizkuntzak beste era batera tratatu behar direla ekitatea lortze aldera. Hor dute zentzua Albert Bastardasek proposatutako hiru printzipioek.
|
|
|
Bada faktore inportante bat indartsuago diren hizkuntzekin ukipen
|
egoeran
dauden hizkuntz gutxiagotuei eragiten diena: Siguán ek (2001) ‘gizarte kosmopolita’ deitzen duena, ‘pertsonek batetik bestera ibiltzeko duten erraztasun handiagatik eta informazio hedabideen erabateko presentziagatik’ Interneterako sarrera nabarmenduko nuke informazio hedabide horien artean, interneten ematen dute beren denbora gazte gehienek gaur egun, eta beraz, euskaraz —inguruko erdarekin alderatuta— gutxi egiten den eremuetan.
|
|
2017
|
|
|
erabilera sustatzeko neurriaren bila" artikulua idatzi dute. bertan, euskal soziolinguisitikaren esparruan ohikoak diren teknika metodologiko hainbaten azterketa kritikoa egin dute, batez ere, hiztun kategorietan eta hiztunen aitorpenetan oinarritzen direnei eginikoak. izan ere, planteatu nahi du azterketa modu horiek errealitate soziolinguistikoa bera sortzen dutela, edo gutxienez, sortzen laguntzen duten elementuak izan daitezkeela. bere iritzian, ikerketa metodologikoetan aldaketa formala gertatu litzateke, besteak beste, praktika linguistikoak lehenesteko kategoria identitarioen gainetik. atal honetako bigarren artikulua Jaime Altuna Ram� rezek idatzi du gazteen euskararen erabilera generoaren aldagaiaren arabera aztertzeko. ikerketa etnografikoa lezoko eta pasai donibaneko 12 eta 16 urte bitarteko nerabeekin egin du, eta ondorioztatu du, batetik, euskararen erabileran genero desberdintasuna badagoela, euskara gehiago erabiltzeko nesken joera berretsiz. eta, bestetik, baieztatu du, hizkuntza erabiltzeko moduak ere ez direla berdinak. bere ikuspegitik, generoa eraikitzeko sozialiazio sexistak, berak, indartzen du sexuen arteko hizkuntzen erabileraren banaketarako joera hori. bat 104 zenbaki honi amaiera emateko oso bestelako gaia duen artikulua aurkezten dugu: ...raitz Uriak, Iñaki Alegriak eta Ander Corralek idatziriko" kode alternantzia aztertzeko hizkuntza teknologien ekarpena". kode alternantzia (code switching) elkarrizketa berean hiztunek hizkuntza bat baino gehiago erabiltzeari deitzen zaio. eta, esan behar da fenomeno oso ohikoa dela hizkuntza bat baino gehiago hitz egiten diren komunitate linguistikoetan. arazoa da, nolanahi ere, ukipen
|
egoeran
dauden hizkuntzen sendotasuna ez dela berdina izaten, eta, beraz, alternantzia horretan, ordezkatze prozesuaren zantzuak detektatu ohi direla sarritan. baina, izatez, aukera modura ere ikus daiteke fenomenoa, esate baterako, alternantzia hori ahuldutako hizkuntzan hitz egiten hasteko modu bat denean. beraz, interes apartekoa duen gaia da, baita, ikuspegi sozioionguistikotik begiratuta ere. kasu h...
|
|
|
Mondragon Unibertsitateko humanitate eta hezkuntza zientzien fakultateko 1.mailako ikasleak ulertzeko gakoak hortaz gain, hizkuntza portaera azaltzeko, identitatearen garrantzia jaso da beste hainbat lanetan (giles, 1977; bourhis, 1979, giles eta Johnson, 1971, 1987; Sachdev eta bourhis, 1990; Clément eta noels, 1996; liebkind, 1999, azurmendi, 1999 in garcia, 2001; iztueta, 2016). iñaki garciak (2004), euskararen erabilera azaltzeko eredu psikosozialean, bi faktore nagusi bereizi ditu: testuinguruari dagozkion aldagaiak eta norbanakoarenak. lehenengoen artean, euskaldunen presentzia erabaki du azpi aldagai nagusi. eta, bigarrengoen artean, ezagutza, jarrera eta horien arteko zubi den identitatea. arratibelek enpirikoki baieztatutako ikerketan, ukipen
|
egoeran
dauden hizkuntzen jabekuntzaren eta erabileraren eremua aztertu du. gurasoen lehen hizkuntzak, jaioterriak, inguruko sareak duen ezagutza mailak, besteak beste, dira subjektu baten sare soziala ahalbidetzen dutenak. horrela bada, sare honek eragina izango du pertsona baten identitatearen eraketan, jarreretan eta motibazioetan. horregatik, subjektu baten sarean euskararen ezagutza eta erabilpena z...
|
|
2018
|
|
|
4 Komunikazio funtzioak banatu, meneko
|
egoeran
dauden hizkuntzei funtzio esklusibo eta lehentasun batzuk esleitzea.
|
|
|
Unibertsitatean euskaraz ikasten duten profesionalek euskarazko terminologia eta fraseologia espezializatuen oinarriak jaso dituzte bestelako ezagutza eta trebetasun profesionalekin batera, baina kontuan hartu beharrekoa da terminologia eta fraseologia espezializatuek aldakortasuna azaltzen dutela ondo garatutako hizkuntzetan, alegia, euskararen normalizaziorako xede
|
egoeran
dauden hizkuntzetan. Osasun alorreko hizkuntza baliabideen kasuan, aldakortasunaren eragile garrantzitsuenetako bat da, hain zuzen, komunikazioa testuinguru akademikoetan edo klinikoetan gertatzea.
|
|
2019
|
|
|
OnDORIOAK munduko hizkuntzak igoera digitalari begira automatikoki sailkatu dira, eta gure ondorioa da igoera digitalera iristen diren hizkuntzak gehienez %5 direla. hizkuntzen eta hizkuntza familien arabera egoera konplexu samarra da, eta ez da erraza ondorioak laburtzea. gure estimazio subjektiboaren arabera inkubagailu
|
egoeran
dauden hizkuntzen artean heren batek baino gutxiagok burutuko dute aro digitalerako trantsizioa. klingon hizkuntza zaharra adibide gisa jar dezakegu, ikusteko lagun talde sutsu bat saiatu daitekeen arren, zailagoa dela komunitate trinko bat sortzea. wikipediaren hizkuntzen gaineko politikak (https://meta.wikimedia.org/wiki/ Language_ proposal_ policy) eskatzen du" hizkuntza horretan erregula... 50 mila hiztun ditu eta kalitate handiko wikipedia ere garatu dute.
|
|
|
Amaierara iritsita ere, bere horretan dirau gure hasierako kezkak: hizkuntza aldaketa gizarte aldaketa bada, ea posible den meneko
|
egoeran
dagoen hizkuntza bat euskaraerabat normalizatzea, globalizazioaren eragin berdintzaile eta suntsitzailea goitik behera etetera iritsi gabe.
|
|
|
Meneko
|
egoeran
dagoen hizkuntza bat suspertu eta biziberritzeko egiten diren ahalegin mota guztiek ez dute arrakasta bermatzen, dendenak ez baitira gai izango globalizazioaren joera suntsitzailea gainditzeko eta iraultzeko. honako hau da hipotesi horren mamia, gako ideia gisa laburtuta: a) Mundu globalizatuak berdinkeriarako joera du, eta bulkada horretan espezie biologiko zein kultural asko (hizkuntzak barne) suntsituak suertatzen dira. korronte orokor horren baitan, kontrako noranzkoari eusten diote hizkuntza gutxituen aldeko mugimenduek. b) Berariazko euskalgintza marka pean koka daitezkeen euskalgintza sozialak eta euskalgintza instituzionalak, partaidetzazko ereduari atxikiz, hainbat hpp mota garatzen dituzte. horrela, euskararentzat kaltegarriak diren globalizazioaren eraginei aurre egiten saiatzen dira. c) Berariazko euskalgintzaren ekarpenari esker euskarak gizartean garrantzia pixkanaka irabazi ahala, bide batezko euskalgintza ere agertu da, oraindik xume bada ere.
|
|
|
Meneko
|
egoeran
dagoen hizkuntza bat suspertu eta biziberritzeko egiten diren ahaleginmota guztiek ez dute arrakasta bermatzen, den denak ez baitira gai izango globalizazioaren joera suntsitzailea gainditzeko eta iraultzeko.
|
|
2021
|
|
|
5 Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Protokoloa: Hizkuntza berdintasunaren alde eta desabantaila
|
egoeran
dauden hizkuntzen garapenena bermatzeko dokumentua da Protokoloa. 3.3 atalean jaso da Protokoloari buruzko informazioa:
|
|
2023
|
|
|
• Hitz gakoak: Soziolinguistika, ukipen
|
egoeran
dauden hizkuntzak, elebitasun, diglosia, hizkuntza hautaketa eta erabilera, eta hizkuntza komunitate.
|