|
2000
|
|
|
Ez zaigu komeni bakoitzaren kultura Euskal Herriosoaren miniatura gisa antolatzea. Ikuspegi zabala eta osatua
|
eduki
behar dugu, ordea, gure jakinduria partikularra maila orokorrean erabiltzeko garaian.
|
|
|
Bigarren moduluak, aldez aurretik, bere sarreran ager daitezkeen soinu guztiak, ezagutu? behar ditu, hots, hizkuntzaren soinu inbentarioa
|
eduki
behar du, baina, xehetasun honez lekora, haren funtzionamendua ez dago hizkuntza bakoitzaren menpe.Lortuko den ahots seinalearen kalitateari, prozesaketa linguistikoari legozkiokeenxehetasunak bazter utzita, erabiliko den ereduaren ontasunak eragingo dio. Gaur egunerabiltzen diren sintesi ereduetan lortu den kalitatea oso handia da; izan ere, zenbaitkasutan seinale naturaletatik zuzenki lortutako ezaugarriak dituzten elementu kateasistemari emanez gero, seinale sintetikoa eta naturala ez bereizteraino hel daiteke.
|
|
|
Irrati kateek kontu berezia
|
eduki
behar dute akulturazio fenomenoarekin (beste talde edo kultura batekin harremanetan jartzen denean gizatalde batean suertatzen diren aldaketak, batez ere goi mailako gizatalde txikiari nagusitzen zaionean). Ikur, ezaugarri eta sinbolo kolektiboak alde batetik, eta berezitasun kulturalak bestetik (hizkuntza barne, noski) onetsiak izan behar dira.
|
|
|
Informazio irratietan entzuleen indizeak emendatzeko, ezinbestekoa da albistearen zikloa aintzat hartzea. Notizien jarioa egiteko orduan, gogoan
|
eduki
behar da ziklo informatiboa. CIMOP izeneko enpresak RTVErentzat orain zenbait urte egindako ikerketan argiro azaltzen da zein den ziklo hori (Madinaveitia, 1989, 66):
|
|
|
–Informazio iturriak, egia esan, gertakariak beraiek dira, edo gertakarietako protagonistak?. Azken hau ere hagitz zabala izan arren, zer pentsatu eman behar digu, edozein kazetarik beti
|
eduki
behar baitu gogoan protagonisten hitzak lortzea, protagonista bera elkarrizketatzea edota gertakariak izan diren lekuaren irudiak eta argazkiak kausitzea; zeregin hau guztiz garrantzizkoa da, era horretan informazioa gertu gertutik eskaintzen baitiegu entzuleei.
|
|
|
Iturrietatik beraietatik garatzen dira bi alor hauek, eta bitartekoak zenbat eta gehiago izan, hainbat eta fidagarritasun txikiagoa eman behar diegu informazioei. Kazetariek ongisko dakite zeinen garrantzitsua den hori, eta horregatik
|
eduki
behar dute hasieratik argi zer nolako iturriak nahi eta behar dituzten.
|
|
|
Informazio sorburu ditugunez gero, irratilari berriemaileek beti
|
eduki
behar dute gogoan albiste agentziak informazioaren oinarri eta hastapena direla. Abiaburu direnez gero, informazio horiek janztea ere komeni da apur bat baino ez bada ere.
|
|
|
Hori gorabehera, entzunaldiak maizegi egiten badira, paranoiak sor daitezke irratilariengan. Hedabide honetako berriemaileek argi
|
eduki
behar dute, askotan ezin direla lehenak izan informazioak ematen, eta ez dutela zertan eman hedabide lehiakideek ematen duten guztia.
|
|
|
Autore batzuek, José J. Muñoz-ek eta César Gil-ek adibidez, prentsaurrekoak ere kontsideratzen dituzte iturritzat, nahiz eta hau eztabaidagarria izan daitekeen, zeren eta prentsaurrekoetarako deiak egiten dituzten pertsona fisiko edo juridikoak ere jo baitaitezke horrela. Nolanahi dela, era orokor batean, iturriak diren aldetik, irratilariak honi buruzko argitasun eta jakingarri batzuen berri
|
eduki
behar du. Lehenengo eta behin, esan dezagun azken urteetan gero eta prentsaurreko edo informazio zita gehiago eduki dituztela irratilariek, beste hedabideetako lankideek bezala.
|
|
|
(, machacar la noticia gaztelaniaz) da, hau da, entzuleen buruan datuak ongi finkatzea, hedabide honetan denbora faktoreak entzulea behin eta berriz estuasun edo aztoratasun psikologikoan jartzen baitu. Hori gerta ez dadin, irratilariek gogoan
|
eduki
behar dute Paul White-k esan ohi zuena: –Esan entzuleari esango diozuna, eta berriro esan, esan diozuna?.
|
|
|
Interesa: irrati albisteek giza interesa
|
eduki
behar dute. Albisteetako protagonista jendea denean, benetako interes eragingarria sortzen da.
|
|
|
Entzuleria: entzuleak
|
eduki
behar ditugu gogoan albisteak egiteko orduan, nork entzungo dituen alegia.
|
|
|
Albisteak hasiera hasieratik sortu behar du interesa, gero, arreta finkatu, eta azkenik egitura bat
|
eduki
behar du, entzuleari mezuaren ehunekotasun nahikoa birkonpontzen uzten diona.
|
|
|
Amaiera ez da beti beharrezkoa, baina egitea komeni da, albistea oso luzea denean. Amaierak elementu finko bat
|
eduki
behar du (zer) eta bestea aldakorra izan behar da (nor edo non), noiz galdegilea bazterturik, hots, aipatu gabe utzi ahal dugularik.
|
|
|
Deskodifikazioa bat batekoa dela kontuan hartzen badugu, entzuleari ahalegintxo bat eskatuko genioke, entzuleak beti emango ez digun mesedea, alegia. Beste erremediorik ez badago, ondorengoa
|
eduki
behar dugu gogoan: –zenbat eta hitz gutxiago, hobeto?.
|
|
|
Adjektiboz beteriko estiloa, edo estilo loretutzat ezagutzen duguna, irratian erabili behar den estiloaren aurka doa. Gainera, adjektiboak, kazetariek
|
eduki
behar duten objektibitatea galaraz edo oztopa dezakete.
|
|
|
Aditzaren arlo honetan argiro
|
eduki
behar dugu era zuzena edo aktiboa hobea dela pasiboa baino. Hala ere, honek ez du esan nahi era pasiboa erabili behar ez denik.
|
|
|
Beraz, irratia eta telebista berrikitan garatu diren hedabideekiko lehian dabiltza, hala nola, sareen sarearekin, eta gorago aipatutakoekin. Horrek eragin zuzena
|
eduki
behar luke, irrati estazio bakoitzak programazioan edo horren inguruko langintzan diru gehiago inbertitzeko edo baliabide gehiago jartzeko orduan.
|
|
|
Lehenik eta behin, esan beharra dago, programatzaileak ongi asko ezagutu behar duela irratiaren estaldurapean dagoen populazioa. Entzule eta entzulegai guztien ohituren gaineko datuak
|
eduki
behar ditu kontuan, estazioaren baliabide materialak eta giza alorrekoak ondo ezagutzeaz gain. Horrekin batera hedabideen kontsumoa eta lehiakide direnen estrategia programatikoei ere so egin behar die, bere burua hobeto kokatzeko.
|
|
|
DAB sistema sortu zutenek ondoko helburua zeukaten: irrati hedatzaileek, sare hornitzaileek, tresna ekoizleek, profesionalek eta administrazioek forum egokia
|
eduki
behar zuten DABek ematen duen soinu kalitate handiko sisteman oinarriak jartzeko eta soinu horren jasotze finkoa eta ibilkorra abiarazteko, horrela interferentzia eta multipath oihartzunei itzuriz.
|
|
|
Mintzoa ahotsa da, gizakion lengoaia, hitza eta esaldiak, ideiaren kodifikazioa; eta irratilaria ahalegindu egiten da kodifikazio horretatik sortzen den esangura bere bezeroei helarazten. Horrexegatik
|
eduki
behar du ahots argia irratitik mintzatzen denak, eguneko albisteak kontatu nahi dituenak.
|
|
|
Estazioa, besteak beste, irratilariaren ahotsagatik da ezaguna, bere mintzoak aditzera ematen dituenengatik eta ematen dituen moduagatik, jakina. Cristina Romo k (1991, 51) esaten digun bezala,, irratiko esatariek eta aktoreek mintzo argia
|
eduki
behar dute, indartsua, bokalizazio onekoa, sentimenduak eta emozioak iradokitzen dituena eta, beharrezkoa denean, eraldatzeko gai dena?.
|
|
|
bihurtuz95, Guizot en hitzak erabiliz. Zer esanik ez, irakaslea Estatuaren begirada zorrotzaren pean
|
eduki
behar zen eta, ondorioz, ezarriko zen Estatuaren ikuskaritza mekanismo honen ardatz nagusienetariko bat suertatuko zen: –subreptice?
|
|
2001
|
|
|
Hau da, ikaslea komunikazio jardun batean murgildu behar da, testu batjasotzen edo ekoizten. Eta jardun hori ebaluatzeko tresna batzuk
|
eduki
behar ditugu, handik gabeziak detektatzeko. Lau puntu hauek hartu behar ditugu kontuan:
|
|
|
zerbitzu militarrerako eskubidea eta batzarretan parte hartzeko eskubidea, Karlomagnorekin mugatuz zihoazen. Batzarrak (tribuen bileren aztarna zirenak19) kanpaina militarren aurretik egitera mugatuziren, eta denboraz aristokrazia laiko eta eliztarraren esku geratu ziren (armamentuastunagoa ordain zezaketenen esku); borrokatzeko eskubidea izateko, hiru mantsubaino gehiago
|
eduki
beharra zegoen (batetik, pobreentzat abantaila zen hori galerahandiak ekartzean, lan handiko unean faltatzean eta gastuak izatean; baina, bestetik, haien eskubideen galera zen). Hala eta guztiz ere, bazegoen, nola ez, erresistentzia, nobleei eginiko erasoak edo ihesek osatua.
|
|
|
Urteroko zerga jasotzen ere saiatzen ziren, baina ez zuten lortzen. Ondorioz, izan behar zen boterea izateko; etaaltxorra
|
eduki
behar zen, noski, boterea erakusteko eta gauzatzeko era baitzen (opariak eta donazioak eginez, eta honek zekarren kontrapartida eskatzeko erangeratzeko; luzituz.) 14.
|
|
|
Egile ezberdinek gertakaria zehaztasun osoz kokatzen duen ipuin gisa definitzen dute kondaira, hain zuzen ere, pertsonaia zehatz eta definituak dituen ipuinmodura. Istorioa herriak eraldatzen du, irudimen herritarraren produktua izanik.Istorio hauek herritar usadioaren oroimena aberasten dute, hauen bidez herriekberen nortasuna definitzen baitute10 Gainera, kontuan
|
eduki
behar dugu, pietate toki bati loturik dagoen kondairak herriaren fantasia areagotzen duela. Herriarenirudimena bere santu ospetsuen istorioetan, erlikietan eta mirarietan berregiten da.Elizaren historia unibertsalaren gertaera garrantzitsuenei soilik lotuta daudenherritar kondairak, berriz, gutxi batzuk baino ez dira11.
|
|
|
1 Batez ere ikuspegi soziologikoari jarraituz, portaera linguistikoak esplikatzeko, hiru aldagai moten arteko harremana ondoko eredu honen bitartezadieraz daiteke: 1) lehenbizi aldagai soziologikoak
|
eduki
behar dira kontuan, horiek eszenatoki modura funtzionatuko dutelako, bertan beste edozein aldagai motak funtzionatu ahal izateko; hemen sartuko lirateke gizabanakoen aldagai soziodemografikoak; 2) bigarren, gizabanakoen sare sozialaren aldagai soziolinguistikoak, gizarteen eta gizabanakoen artean zubimodura funtzionatzen dutenak; 3) hirugarren, gizabanakoen aldagai psikosozialak, gizabanakoen por... Kasu horretan, portaera linguistikoa, batezere, euskalduntze maila edo urratsa izango da; hala ere, euskararen barne erabilera (sare sozialetik kanpo egiten den euskararen erabilera) ere izandaiteke.
|
|
|
I k I diruan ordaintzen du bere merkataritza ondasunen erosketaren soberakina (bere merkataritza inportazioen osotasunagatik egiten duen legez). Egia da oraingoz H ren kanpo zorraren zerbitzua kontuan
|
eduki
behar dugula (16 irudia).
|
|
|
Meade k aspaldian azpimarratu zuen nazioarteko sistemaren beharra. Beraren ustez (1963), sistema horrek ondoko ezaugarriak
|
eduki
behar zituen:
|
|
|
Inflazio handia (interes tasa handietan eragina duena) baztertzen deneko epealdietan ere, zorpeko herrialdeak ez dira gai gainerako munduari aurrezki netoak (baita errealak ere) transferitzeko, formalki beraien balantza korronteak defizitdunak direlako. Hori kontuan
|
eduki
behar da, zorraren krisiaren analisia ulertu nahi bada, alegia,, zorraren krisiaren analisiaren azken kapitulurantz? (NMF dixit) jo nahi bada.
|
|
|
Baina orain merkataritza orekatik kanpo gauzatzen diren transakzioak
|
eduki
behar ditugu kontuan: I herrialdeak merkataritza ondasunen soberakina inportatzen du, H herrialdearen kanpo zorraren zerbitzuaren berdinkidea dena.
|
|
|
badirudi dena ongi dagoela. Alta, H herrialdearen barne errenta ere kontuan
|
eduki
behar dugu, errenta hau etxeko diruan edo kanpo monetan adierazita badago ere. Ezin da ukatu ezen Hegoaren egoiliarrek gainerako munduarekiko zordunduak direnek 2 bilioi dolarreko barneko errentaren sakrifizioa egiten dutela.
|
|
|
Gaur egungo egoera, barkazioaren bidez konponduko balitz ere, behin eta berriz agertuko litzateke antzeko egoera bat, behin p epealdian sartuz geroz. Hortaz, Nazioarteko Moneta Fondoak (IMF delakoak) eta herrialde bakoitzak argi
|
eduki
behar dute kanpo zorraren fenomenoaren irtenbidea nondik etor daitekeen.
|
|
|
Depreziazioa alboratzeko, beharrezkoa da agintari monetarioen; baina horrek hauxe esan nahi du: lehendabizi, herrialdeek beren eskumenean nazioarteko erreserbako aktiboen kopuru handiak
|
eduki
behar lituzke (azpigaraturiko herrialdeek ez dauzkatenak, noski); eta, bigarrenik, beraiek prest egon lirateke beren atzerritar erreserba guztiak galtzeko, soilik truke tasa bat defendatzearren, nahiz eta horrek presio debaluatzaileen menpe segituko duen. Beraz, truke tasen kontrola azpigaraturiko herrialdeentzat ilusiozko alternatiba da, eta gauza bera eskualdeguneen onartzea; izan ere, gune horiek Bretton Woods eko sistemaren bertsio errebisatua dira guneak hertsiak direnean eta egokitzapena zaila denean, edo espekulatzaile pribatuentzat pizgarria guneak oso zabalak direnean eta egokitzapena oso erraza denean.
|
|
2002
|
|
|
Gizarte babesaren arloan, Europako Batasunaren araupeketari dagokionez, hurrengo hau
|
eduki
behar da kontuan: autonomia eremuko gizarte politikarengarapena ez da lehentasun modura aurrikusten.
|
|
|
Ondoko tauletan, unibertsitatez unibertsitate egindako analisiaren emaitza ikusi ahal dugu. Taulak ongi irakurtzeko, hitzgiltzarri hauek
|
eduki
behar dira kontuan:
|
|
|
** Ikasturte hauetan bai plan zaharra bai plan berriak biak izan dira indarrean, ematenditugun datuak plan berriei dagozkie. Kontuan
|
eduki
behar da, plan berria hasi zenetiklau titulazio ezberdin ematen direla (Energia baliabide, erregai eta lehergaien IngeniaritzaTeknikoa, Mineralurgia eta Metalurgia Ingeniaritza Teknikoa, Meatze ustiakuntzakoIngeniaritza Teknikoa eta Meatze instalazio eta Elektromekanika IngeniaritzaTeknikoa). Ikasle gehien daukana lehena (Energia baliabide, erregai eta lehergaienIngeniaritza Teknikoa) denez, euskara planak karrera hori baino ez du kontuan hartzen; beraz 2 eta 3 ikasmailetako datuak aipatutako karrerari baino ez dagozkio.
|
|
|
Hortaz, zientzialari euskaldunek unibertsitate bat sortzeko beharrezkoa denmasa kritikoa gainditu dute, edo zenbait esparrutan gainditzear daude. Hala ere, buruan
|
eduki
beharra dago unibertsitateak bi betebehar garrantzitsu dituela: irakaskuntza eta ikerkuntza. Bigarren horretarako gaur egun Natur Zientzietanezinbestekoa da ikerkuntza tresneria, oso garestia dena.
|
|
|
Zentroen sorrera, aintzatespen eta atxikimendurako espedienteek unibertsitateen espedienteen A, B, C, D eta E apartatuetako justifikazioak
|
eduki
behar dituzte.
|
|
|
Autore horiek argitu eta zehaztu dituzte zenbait lan ildo: testuaren irakurketak
|
eduki
behar dituen ezaugarriak (ulergarritasuna, ahoskeraren adierazkortasuna), ahoz gora irakurtzearen alderdi ezberdinak (egoera komunikatiboa, testuaren zentzua eta egitura, ahoskera...), sekuentzia didaktikoa egiteko eredua, e.a. Ez dugu uste alferrik izango denik hizkuntza ekintza hau ikertzea baliabide didaktikoak eskaintzeko helburuarekin. Ahoz gora irakurtzea lantzeko baliabide gutxi dauzkagu, daudenaksistematizatu gabe eta, gainera, ez daude eskura.
|
|
|
Esperientzia honetan ipuingintza proposatzen dugularik genero diskurtsibomoduan adinekoen irakaskuntzan jarduteko, aurrerantzeko irakaskuntza saioetan kontuan
|
eduki
beharreko zerbait aipatu gura genuke: adinekoengustuko materiala biltzea garrantzitsua begitantzen zaigu.
|
|
|
deitu aurretikoa, telefonoz egiten dena eta deitu ondorengoa. Deitu baino lehen lehenengo biak irakurriak eta eginak
|
eduki
behar dituzte, eta hirugarrena ere begiratzea komenigarriaizaten da; horrela, arazoren bat badago edo ariketa ulertzen ez badu, irakasleakegin beharrekoa azal diezaioke.
|
|
|
Batzuetan estratifikatua izan daiteke (Andia, Urbasa edo Entzia mendizerretan ikusten diren Tertziarioko kareharriak); beste batzuetan, berriz, geruzak urriak izaten dira (Aralarko edo Aizkorriko kareharri jurasiarretan adibidez), eta beste hainbat kasutan masiboa eta trinkoa (BeheKretazeoko kareharriak) izanez. Kareharrien ezaugarri orokorrek joera hori baldinbadute ere, garbi
|
eduki
behar da ezen, trikuharri bat eraikitzerakoan, tokian tokikoinguruneak eskaintzen zizkieten bitartekoetara (hurbileko geruzetako hareharrietara, etab.) egokituko zirela.
|
|
|
Dena dela, Europar Batasunak (EB) garbi
|
eduki
behar du bere estrategia den barne eta kanpo eramangarritasunaren bereizketarekin adi ibili behar duela. Europa barneko garapen eramangarriaren (Cardiff-eko prozesua eta Goterborg eko estrategiak) eta munduko garapen eramangarriaren bereizketa (2002an Johanesburgon egingo dena) errealitatean artifiziala da.
|
|
|
Hau guztia ulertzeko, eta hemen sakonduko ez den arren, jazoera hirukoitz bat kontuan
|
eduki
beharra dago: gizabanakoa askotarikoa bilakatzen da indibidualizazio prozesuaren ondorioz (ikus:
|
|
|
Estereotipoek eta arketipoek gidatzen dute maiz kazetariaren luma kulturen arteko talka interpretatzean. Orokorkeriek eta manikeismoek ez lukete lekurik
|
eduki
behar kultura desberdinetako gizakien eginak interpretatzeko unean. Sinplekeria lagun txarra da jardun mediatikoan, hedabideek fantasmak sozializatzean indar multiplikatzailea dute eta.
|
|
|
Beti
|
eduki
behar da kontuan albistea nondik datorren. Oso oso kontuan, baldin eta talde gutxituei buruzko informazio bat baldin bada eta iturria ofiziala bada; alegia, aipatua den talde gutxitu horretakoa barik erakunde ofizialetakoa bada.
|
|
|
Gerra egoeretan zerbait argi
|
eduki
behar bada, ondokoa da, alegia, gerran pieza asko mugitzen direla, puzzle erraldoia baita gerra, eta batzuetan pieza horiek guztiak, militarrak nahiz politikoak?
|
|
|
Eskandalu batzuek egun batekoak dira, beste batzuk aste betekoak; izan, urtebetekoak ere izan daitezke. Baina eskandaluak bere iraupena
|
eduki
behar du. Berehalako batean pasatzen baldin bada, berehalako batean hiltzen baldin bada, emanaldi minutu gutxi kontsumitzen baldin baditu, orrialde gutxi betetzen baldin baditu, eskandaluak ez du apenas eraginik izango.
|
|
|
Botere politikoaren oinarrian konfiantza da eskertzen den atributu nagusienetariko bat: liderrak konfiantza
|
eduki
behar du bere ondokoengan; era berean berari botua emango diotenek konfiantza izan behar dute lider horrengan. Konfiantzarik ez badago, akabo demokrazia liberalaren jardun elektorala.
|
|
|
Legeen sozializazioak, hezkuntza sozialistak, informazioaren bitartezko motibazioek eta herri mobilizazioek leku garrantzitsua
|
eduki
behar dute hedabideen mezuetan.
|
|
|
Administrazioek euren kazetari eskola edo fakultateak sortu ohi dituzte etorkizuneko komunikazio profesionalak fidelak izan daitezen. Espainian sortutako lehen kazetari eskolan sartzeko, esate baterako, ikasleek FE de las JONS erakundeko militante txartela
|
eduki
behar zuen bere esku. Sobietar Batasuna izan zenekoan, militantzia komunistaren agiria behar izaten zuen ikaslegaiak kazetari eskolan sartzeko.
|
|
|
Gizarte konpromisoak bultzatuta, hedabideek eta profesionalek jarrera argia
|
eduki
behar dute terrorismoaren aurrean.
|
|
|
Gure berbetan esateko: jantziaren esanguraren zentzua hartzeko, jantzia sortu duen sortzailearen ulertarazlearen berri
|
eduki
behar dugu horrela haren lana ulertzeko.
|
|
|
orduko argitaletxeek harpidetza bidezko egunkari klasista baztertu gura zuten, horren ordez egunkari merke eta deigarria kaleratu ahal izateko. Ildo horretatik, masak
|
eduki
behar zituen gogoan egunkari berriak, ez klase ertainak. Bidean porrot ugari izanik, egunkari herritarra deituaren garapena eskuratzen ahalegindu arren, garapena uste eta gura zutena baino astiroago etorri zen XIX. mendean.
|
|
|
Aldaketak egiten direnean adibideak eguneratuko dira, eta fitxategi biak erabiliko dira analizatzailearekin ondoko emaitza lortzeko: batean hitz guztiek
|
eduki
behar dute analisia, eta bestean batek ere ez.
|
|
|
Argi
|
eduki
behar da erregelen testuinguruan zatiak zehazten direla, eta ez hitz osoaren karaktereak. Beraz, ondoko bi erregelak baliokideak dira eta lehena da erabiltzen dena:
|
|
2003
|
|
|
Bushek daukan estrategiaberdina da. Biak dira bat, eta ahalmen analitiko bat
|
eduki
behar dugu ulertzeko zergertatzen den. Euskal Herrian edo Euskal Autonomia Erkidegoan badaukagu ahalmen bat beste espazio batzuk lortzeko, bai Diputazioetatik, udaletxetik eta EuskoJaurlaritzatik, gutxienez gure ekonomia lokalerako, geure nekazaritza lokala etageure elikadura lokalerako defentsa bat; baina hori ez da betetzen, Bruselatik denaeginda datorrela izeneko aitzakiarekin.
|
|
|
Gero pribatizazioen proiektua ere badago, baserritarrak ezin dira lurretik, uretik eta hazietatik kanpo utzi. Guk esaten dugu, mundu osoko baserritarrekeskubideak
|
eduki
behar dituztela, lurra, ura eta haziak eskuratzeko; azken finean, munduan elikadura ekoizten duena baserritarra da, eta ez eredu globala, hau da, esportazioetan elikaduraren %10a bakarrik mugitzen da.
|
|
|
Consumer aldizkariaren 2002ko ikerketaren arabera, 10 biztanletik 7k ikustenditu albistegiak, beraz, albistegiak dira gizartera gehien heltzen diren programak.Izan ere, ingurumenari buruzko dokumentalak ikusteko interesa
|
eduki
behar daedo oso ongi eginak eta erakargarriak izan behar dute.
|
|
2004
|
|
|
Erakunde sindikalak, nahiz eta autogestioaren eta kogestioaren inguruan zatiturik egon, langileen enpresaren gaineko kontrolaren aldekoak izan dira beti. Langileen enpresaren gainekokontrolak, enpresaren bilakaera sozio-ekonomikoari buruz informazioa eskuratzeko langileek duteneskubidea, eta lanaren baldintzekin zerikusiria duten erabakietan langileek
|
eduki
behar dutenahalmen aholku emaile eta negoziatzailea, negoziaketa kolektiboaren bitartez, ezartzen ditu.
|
|
|
Egoera berriak, jarduera sozio produktiboan giza inteligentziaren inplikazioa eskatzen du, eta horrek, enpresaren kudeaketan langileek
|
eduki
behar dutenprotagonismo berria. Antza, teknologia berriek dakartzaten ahalmen produktiboakeskuratzeko, harreman teknikoak sakonetik aldatu behar dira eta enpresaren botereabirbanatu.
|
|
|
Eta, hemen, kapitalak duen erronka nagusia plazaratzen da: enpresa berrietan langileek
|
eduki
behar duten boterea eta protagonismoa, eta kapitalak, prozesu orokorraren gain, eskatzen duen nagusitasuna eta kontrola, nola bateratu.Alabaina, prozesu produktibo berrietan, lan antolaketa zientifikoan oinarriturik, kapitalak dituen esperientzia eta ezagutza mantenduko dira, eta nahiz eta kontrajarria izan, partaidetzaren garapenarekin batera erabiliko dute5.
|
|
|
Liburu honetan, ordea, ñlosofiak historian eman duena biltzen da, baita gaur egun ematen ari dena ere. Filosofiaren historiarekin batera, filosofiaren gai eta esparru zehatzak ere sistematikoki lantzendira, eta, euskal filosofoek idazten dute horren guztiaren gainean, Harira etorriz, printzipioz, karrera egiten hasi orduko, ikasie unibertsitarioak diziplinabaten oinarrizko liburu eta metodoak zein diren argi
|
eduki
behar luke. Eta karrera amaituondoren, teorian bederen, oinarrizko erreferentzia bibliografiko gehienak irakurrita etametodologia menderatuta izan lituzke ikasle saiatuak.Optimo hori oso zaila da betetzen.
|
|
|
akzidentallasunik eza. Beraz, ezagutzaren ezaugarriak honela aurkez ditzakegu: G gizakiak P proposizioa u unean ezagut dezan (i) G k P-ren ustea izan behar du u unean, (ii) P-k egiazkoa izan behar du, (iii) G k P egiazkoa izateari aukera asko ematen dion justifikazioa
|
eduki
behar du, (iv) G k emandako justifikazioa aintzat hartuz, P egiazko izatea ez da akzidente batizan behar.Ikusi bezala, ezagutzaren nozioa garrantzia galtzen joan da pitinka eta, horren ordez, justifikazioarenak hartu du garrantzia epistemologia tradizionalean. Lehenengo aldaketa, hortaz, honetan datza, alegia, ezagutzatik ezagutzaren justifikaziorantz abiatzean.2 JUSTIFIKAZIOA ETA INDUKZIOZKO ARRAZOINAMENDUAEzagutza enpirikoaren justifikazioaren inguruan sortutako arazo nagusietako bat indukzioarena da:
|
|
|
Auzi honek kontzepzio feminista desberdinen atzean dagoen eztabaida dakar gogora: gure gizartean egon daitezkeen gizon eta emakumezkoen arteko desberdintasun agerikoak (balio eskaletan gerta daitezkeenak esate baterako) berezkoak dira ala egoeraren ondoriozsortu dira? Teoria etiko feminista batez hitz egin al dezakegu ala joera horietatik teoria etikodesberdinei egindako kritikak soilik
|
eduki
behar dira kontuan. Hor dago auziaren muina.
|
|
|
zientzia eta teknologia sozialki eratutako errealitatcakbadira, gizarteak ba al dauka zientziak eta teknologiak hartu beharreko norabideei buruziritzia emalerik? Edo bestela esan,
|
eduki
behar al luke gizarteak zienlziari eta teknologiaridagozkien gaietan erabakitzcko eskumenik?
|
|
|
Bi gauza, batez ere: objektuak erreferentziaren bat
|
eduki
behar du, batetik, eta gainera interpretatu egin behar da. Baina deserosotasunak testuinguru artistikoaordezkatzera eraman zuen Danto eta, haren ordez, eite linguistikoa zuen testuinguru batproposatzera.
|
|
|
Beste gabe Jainkoaren transzendentzia aitortzendute, inolako euskarrircn bila ibili gabc, inoiako erlijio sistemarik gabe. Kierkegaard beragai honetan oso erradikala da eta, bide batez, errespetu handia merezi duen gizon fededuna.Hori ere gogoan
|
eduki
behar da, filosofiak bchar baititu horrelako pertsonak, nahiz eta ezingaitezkeen mistikaz bahatu filosofia egiteko.Baina gure ingurua normaltasuna da, nolabait csan, egunerokotasunean bizi dugunesperientzia erlijiosoa. Milioika pertsonak bizi duen esperientzia horri jarraituz, J. MartmVelasco k dioena hartuko dugu definiziotzat erlijioan pentsatzean:(...) errealitate gorcna onartzen duen gizakia sortzcn da, giza gcrtakizuna da, eta errcalitate horrek moldatzen du cxistcntzia horren az.ken zentzua, errealitate osoarena, historiaren bilakacrarcn azken zentzua{ J.
|
|
|
Web-guneak egilearen edo editorearen, informazioa argitaratzen duenahorren egilea ez bada? identifikazioa
|
eduki
behar du (izena, maila akademikoa, lanbide estatusa). Horri esker egilea ezaguna edo identifikagarria, unibertsitatebatean, enpresan, komunikabideetan?
|
|
|
Fitxaren buruak erreferentzia bibliografikoa identifikatzeko behar diren datuguztiak
|
eduki
behar ditu: egilea, izenburua, argitaratze Iekua, argitaletxea, edizioa, jatorrizko data eta zu erabiltzen ari zaren edizioaren data (haujatorrizkoa ez denean, jakina).
|
|
|
Irakurketa filxck honako hau
|
eduki
behar dute gutxienez:
|
|
|
Aipuen fitxek gutxienez honako hau
|
eduki
behar dute:
|
|
|
Hasieratik, argi eta garbi
|
eduki
behar duguna hauxe da: sindikatuak, lan elkartuko kooperatiben barnean burutu beharreko ekintzak, ez dira sekula ere izaeraerreibindikatzailean oinarritu behar.
|
|
2005
|
|
|
Izan ere, nola uler dezakegu eguneroko bizimoduan eta gizarteko zenbait esparrutan, lan munduan adibidez, hiritarren gehiengoak garbi ikustea emakumeekgizonezkoen eskubide berdinak
|
eduki
behar dituztela eta, aldiz, hiritarren jarreraaurkakoa izatea berdintasun beraren aldarria edo errebindikazioa herriko festetakoekitaldi batera zuzentzen denean?
|
|
|
Berdintasuna printzipiotzathartuta, berdintasunak legalitate osoa informatu behar duela suposatzen du. Indarrean den lege orok berdintasun printzipioa kontuan
|
eduki
behar du, bere barneaneskubide horren espiritua jasoz. Imajina dezakegun giza jarduera orok berdintasunprintzipioa kontuan izan beharra du; hau dela eta, arau orok, lege orok, une eta tokiguztietako ordenamendu juridikoek, berdintasun printzipioaren espiritua barneanjaso beharra dute eta automatikoki baztertuta geratuko dira berori baztertzen edokontuan hartzen ez duten arau, lege edo xedapenak.
|
|
|
Emakumeak, aldiz, bigarren mailako partaidetza du bai festan bai identitateen eraikuntzan. Horrela, bada, argi
|
eduki
behar da emakumearen parte hartzea ez dela gizonezkoek egiten duten mesedebat, eskubide bat da; eta beraz, hiritartasuna gauzatzeko behar beharrezkoa denelementua.
|
|
|
irakasleriak osagai kurrikularren inguruan erabakiak hartu behar ditu. Ikastetxeko departamentuek, zikloek edo ikasmailek helburu bateratuak
|
eduki
behar dituzte, batez ere, ikastetxeak hezkuntza proiektu orokor bat behar duelako.
|
|
|
Horrek ikaskuntza funtzionala izanbehar du. Pertsonak edo ikasleak bereganaturiko eta asimilaturiko edukiak beharrezkoak dituenean erabiltzeko gertu edo prest
|
eduki
behar ditu. Hau da, asimilaturiko ezagupenek arazoak askatzeko edo eguneroko bizitzan praktikan jartzekobaliagarriak izan behar dute.
|
|
|
diziplina edo arloaren barruan edukiekera koherente eta logiko batean egituratuta egon behar dute. Hau da, besteedukiekin lotura logikoa
|
eduki
behar dute.
|
|
|
Gogoratu behar da, txosten honek
|
eduki
behar duen ezaugarrietako bat praktikotasuna dela. Memoria datorren Urteko Plangintza diseinatzeko baliagarria izanbehar duen agiria da.
|
|
|
Tutoreak: ikastalde bakoitzak tutore bat
|
eduki
behar du. Tutorea, ikasleenarduradun nagusia da eta zuzendaritzak izendatzen du.
|
|
|
Horregatik, gatazka mota hauek izan daitezke, ziur aski, konpontzeko zailenak. Beraz, taldeen eta pertsonen balioekin errespetu etasentsibilitate handia
|
eduki
behar da.
|
|
|
g. Alternatibak eta irtenbideak aztertu: lehengo behar indibidualak etabanakakoak aztertu ondoren, aukera komun bat lantzen edo sortzen hasiko gara.Aukera komun horrek ezaugarri batzuk
|
eduki
behar ditu:
|
|
|
Horietaz gain, subfamilia eta generoaren artean tribu kategoria erabil daiteke. Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodearen arabera (NZNK), kategoria taxonomiko batzuen taxon izenek atzizki bereziak
|
eduki
behar dituzte:
|
|
|
Radiata eta Bilateria. Sailkapen horrek, gainera, beti eraman du inplikazio inplizitu bat, alegia, animalia erradiatuak primitiboagoak direla, eta beraz, lehen animaliek horrelako simetria eredua
|
eduki
behar zutela. Edozelan ere, gaur egun ez da uste benetako justifikaziorik dagoenik pentsatzeko animalia erradiatuen hiru taldeak (belakiak, knidarioak eta ktenoforoak) elkarrekin ahaidetuago daudela gainerakoekin baino.
|
|
2006
|
|
|
Antropologo honen aburuz, edozein ugalketa jokabide, bai ugalketa gertatzendenean, bai ugalketa gutxitzen denean, eta bai ugalketari uko egiten zaionean, gizartean errotutako faktoreengatik esplikatu behar da. Ezin dugu esan ugalketaberezko prozesua denik, edozein ugalketa jokabide gizarteak gestionatutakoa baita.Tabet ek azpimarratzen du emakumeek ez dutela berez umerik edukitzen, gizonezkoekin harreman sexualak
|
eduki
behar dituztela eta harreman horiek noiz etanolakoak izan behar diren gizarteak arautzen duela beti. Horrez gain, gizakiakugalkortasun eskaseko animaliak gara eta historian zehar, herriek gizarte mekanismo zuhurrak eratu dituzte ugalketaren inguruan:
|
|
|
Kontuan
|
eduki
behar da gure bizitza erreproduktibo gehiena ugalketa ekiditensaiatzen garela. Eustat en azken datuen arabera, ugalkortasun adinean daudenemakumeen erdiak baino gehiagok fidagarritasun handiko antisorgailuak erabiltzen dituzte beren sexu harremanetan, eta soilik% 28k ez du inoiz inongometodorik erabili edo, erabili dituenak, efikazia gutxikoak izan dira.
|
|
|
Gauzak egitea gogoratzea, nola eta noiz egin gogoratzea, lan oroimenareneginkizuna da, epe luzeko oroimenean aurrez gordeta edukitzea eskatzen duena.Gordetako informazioa eskura
|
eduki
behar du lan oroimenak, epe laburreko oroimenean denbora batez gorde ondoren. Behar beste arreta jartzen ez bada informazioa jasotzean, da gordailuan sartu eta da berreskuratu.
|
|
|
Literaturaren eremuan gabiltza, eta literaturak berekin dakar zalantzarakojoera: «Idazleok zalantza
|
eduki
behar dugu akuilu eta gidari» dio Muñozek, «oteeta omen» idazleari lagungarri zaizkiola Canok, Sarrionandiarenean diskurtsoa«modu zalantzatian» plazaratzen dela Azkorbebeitiak, edo «literaturak gureanzalantzaren hazia ereiten», lagundu duela Epaltzak. Eta egin ote dezake beste ezerliteraturak?
|
|
|
Idazleok zalantza
|
eduki
behar dugu akuilu eta gidari. Begi bistakoa dena, denonustea dena ezbaian jarri.
|
|
|
Beraz, tarteko konponbide batera heldu behar dugu: longitude bertsuan kokatzen diren herrialdeek ordu berbera
|
eduki
behar dute; baina, aldi berean, longitude desberdinekoek ordu desberdina. Horrela, mundu osoa ordubeteko ordu eremutan banatzen da.
|
|
|
Eta gizakiok berehala jartzen diogu izena. Beste batzuetan, ordea, imajinazio handia
|
eduki
behar izaten da izar eremu batean forma zehatz bat errekonozitzeko.
|
|
|
183); hala ere, teorikoki, kalte ordaina eta prezioaren jaistea eska daiteke. Bestetik, kontuan
|
eduki
behar da, oro har, onuradunak jarduera egin baino lehen jasotzen duela laguntza, jarduera hori betetzea posible izan dadin.
|
|
|
Zuzentze ekintza gauzatzeko aukera hori ez dago zuzenbide baldintzetan, publizitate mezuaren elementuetan gertatzen den edozein aldaketa jotzen badugu zuzenketatzat. Agindu hori aplikatu ahal izateko, kontuan
|
eduki
behar da 1984ko Lege Organikoak zuzenketari ematen dion esanahi bera eman behar zaiola173.
|
|
|
Hala, PLOk agindutakoari egokitu dizkio publizitate mezuak, bestez, kontrakoa frogatu arte, publizitatearen erantzukizuna duen pertsona da babeslea. Alor horretan, kontuan
|
eduki
behar da PLOren 3 artikuluan (publizitate ez arautegi horren 10 artikuluan iragarlea eta babeslea parekaturik baitoaz; horrenzilegiari dagokiona) eta 8 artikuluan (araudi bereziak dituzten sektoreez diharduena) 70 esandakoa.
|
|
|
Hirugarren alderdien obren erabileratik (dagoeneko existitzen den obra batengana jo dezake, eta hari egotzi erantzukizunari dagokion ordaina. plagioa) datorren erantzukizunari dagokionez, hasiera batean, ekimen arau hausle hori aktiboki eta zuzenean egiten duena da errudun. Hala ere, kontuan
|
eduki
behar da publizitate agentziak iragarlearen jarraibideei segituz egin ohi duela kanpaina. Jarraibide horietan, musika edo irudi jakin batzuk erabiltzeko nahia ager daiteke, arauak hausteko arriskuarekin ere.
|
|
|
egile eskubidearen babesa jaso dezaketela hasiera batean. Patente eskubidea industria sorkuntzen babeslearen paradigma denez, eta aurrerapen teknologikoa sustatzeko pentsatuta dagoenez, kontuan
|
eduki
behar da egile eskubideak egilea bera duela bere arauen erreferentzia puntutzat. Horren harira esan behar da egile eskubideak babesten duela egileak sortutako lana, obraren erabilera edo helburua kontuan hartu gabe.
|
|
2007
|
|
|
Kontuan hartu litzateke enpresa motaz ari garen, zer helburu eta publiko dituen enpresa horreketa norantz joan nahi duen. Eta horren guztiaren atzean argi
|
eduki
behar da, komunikazioan ere, produktuan, zerbitzuan eta prozesuetan bezala, berrikuntzak irabazten duela: ikuspuntu berriak, mezu berriak, tresna berriak... erabilibehar dira hartzailea erakartzeko eta harrapatzeko.
|