|
2000
|
|
|
Herria eta herritasuna mantentzen dituztenelementu sozio kulturalak konstrukzio sozialak direla. Korronte hauek arbitrariotasundeitzen
|
duten
teoriak dioenez, herri baten kultura, herri honek garrantzitsutzataukeratzen dituen elementuen sinbolizazio interpretatzailean datza. Aukeraketa, arbitrarioa da, inolako esentziek determinatzen ez dutena; arlo kontzeptuala eta praxisoziala inplikatzen ditu, pentsamenduaren eta ahalgarrien teilakapena delako.
|
|
2001
|
|
|
Ugari izan dira ikas estiloen eta irakaskuntza metodoen artean dagoen loturaaztertu
|
duten
teoriak eta ikerketak. Lockhart ek eta Schmeck ek (1983), esatebaterako, ebaluazio metodoen diseinuak ikasleen ikas estiloetara egokigarriak izanbehar zutela azpimarratu zuten, ikasle bakoitzaren kasuan benetan suertatutakoaurrerapena neurtu ahal izateko.
|
|
|
Galaxien eraketarako beharrezkoa omen den neutrinoz edota balizko neutralinoz osaturik legokeen eta erradiatzen ez duen materiari materia iluna deritzo, eta haren aurkikuntza eredu estandarra baino haragoko fisikaren berriematea ahalbidetu lezakeen urrats garrantzitsua izango litzateke. Bestalde, eredu estandarretik kanpo dagokeen fisikaren berri ematen
|
duten
teorien artean hauek ditugu: grabitazio semiklasikoa, soken teoria (teoria honen arabera grabitoiak ‘sokak’ izeneko dimentsio bakarreko izakien kitzikapenak besterik ez dira), begiztako grabitazio kuantikoa (loop quantum gravity) eta kosmologia kuantikoa.
|
|
2002
|
|
|
Hizkuntza deskribatzen
|
duten
teorietara itzuliz,, jakintza zientifikoa? (hizkuntzaren deskribapena) lortzen da hizkuntza bat maila zientifikoan deskribatzendenean.
|
|
|
Horretarako, trebakuntza estrategikoa eta ikas estiloak kontuan hartzeak dibertsitatearen onarpenari emangodiote bide. Hori guzti hori, jakina, hizkuntzaren ikuspegi diskurtsiboa geure eginez.Hemen argi utzi nahi dugu autonomia eta ikasten ikastea ezin direla hizkuntzariburuzko ikuspegi estruktural batekin bateragarriak izan, eta, ezinbestez, giza komunikazioa aztertzen
|
duten
teoria linguistikoek gidatu behar dituztela gure hizkuntza analisiak.
|
|
2003
|
|
|
Neurri batean interesgarria den edozein teoria emaitza esperimental anitzekin gatazkan dago. Gertakariekin bat egiten ez
|
duten
teoriak ezabatuko lituzkeen faltsapen printzipio batek zientziaren osotasuna ezabatu luke (edo zientziaren zati zabal bat errefusaezina dela onartu luke). Teoria on batek bere lehiakideek baino gehiago azaltzen duela (bere lehiakideen arrakasta eta porrotak azaldu eta gertakari berri eta orain arte ezezagunak aurreikusten dituela) baieztatzen duen argibidea ere ez da oso errealista.
|
|
2004
|
|
|
Ekintza baten zuzentasuna ekintza hori bumtu duen pertsonaren motibazioan oinarrituta baino gehiago ekintzak eragindako ondorioen arabera juzgatzen
|
duten
teoria etikoezjardungo dugu orain hemen. Teoria horien artetik, utilitarismoa izan da filosofia moraleaneraginik handiena izan duena.
|
|
|
Arazo horiez harago, egin daitekeenaren eta debekatua dagoenaren arteko mugetanmugitzen den moralitate gisa ulertu behar da moral kristauaren funtsa. Jatorri eriijiosoa
|
duten
teoria moral gehienak eskema horretan oinarritzen dira. Ondoren ikusiko dugunez, badaalabaina Jainkoari erreferentziarik egin gabe eskema horren antzekoa darabilen teoriarik.
|
|
|
Nork bere teoria defendatzeko eskubide osoa du, eta teoria guztiek dute zilegitasun bera. Baina inork ez du frogek gezurtatzen
|
duten
teoriari eusteko eskubiderik.
|
|
2005
|
|
|
Ukitzen dituen gaien artean, honako hauek daude: Giza eskubideen kontzeptua eta huraxe lege ataletan jasotzeko jarraitzen diren irizpideak; laguntza humanitarioa izateko eskubidea defendatzen
|
duten
teoriak; laguntza humanitarioan inplikaturik dauden giza eskubideak; eta gaiari dagokionez estatuek dituzten betebeharrak.
|
|
|
Gas hori bat batean agertu zen eguzki gainazalaren azpian, eskualde magnetiko batetik gertu, eta, beraz, bi eremuen arteko talkak eragin zuen sugar hori. Aurkikuntza horrek zalantzan jartzen ditu fenomeno horiek nola sortzen diren azaltzen
|
duten
teoria konbentzionalak; izan ere, 2002ko uztaileko deiadarra “espero zitekeena baino askoz eremu zabalagoan gertatu zen”, azaldu zuen Louise Harrak, ikerketaren arduradunetako batek. “Datuek erakusten dute aldaketa magnetikoak eskala txikian erregistratu zirela jardunean zegoen eskualde nagusiaren inguruan, harik eta leherketa gertatu zen arte, eremu hori guztia estali baitzuen”, gehitu zuen.
|
|
|
Erabiltzaileen etxeetan instalatutako haririk gabeko bideratzaileetatik Interneteko seinalea igortzen du. Sare horiek oinarritzen
|
duten
teoriaren arabera, elkarren hurbileko banda zabaleko emisiogune asko elkartuta, haririk gabeko eremu zabala sor daiteke. Duela gutxi, Fon izeneko proiektu bat agertu da Espainian, herritarren sareen fenomenoa negozio gisa errentagarri bihurtzeko.
|
|
2006
|
|
|
zerbait berria sortzen ari da, zehazki ez dakigu zer den, baina zerbait sumatzen da. Feminismoa ala feminismoak (hala nahi izanez gero) gune komun bat
|
duten
teoria edo teoria sorta dira. Gune komun hori MFren erronkarik handiena da XXI. mendean, feminismo guztien zeregin nagusia:
|
|
|
Carranza eta Gonzalez-ek (2003) jasotzen
|
duten
teoria jarraian datozenhipotesietan oinarritzen da: a) haurrek jaiotzetik jokabide patroietan banakakoezberdintasunak agertzen dituzte.
|
|
|
Sailkapen horretako puntu batetik aurrera teoria subjektibistak proposatzea izan da joera nagusia. Koloreekin jada kutsu subjektibista
|
duten
teoriak proposatu ohi dira. Propietate etikoen gainean are eta gehiago.
|
|
2007
|
|
|
Euskara eta Kaukasoko kartveliar hizkuntzen arteko senidetasuna defendatzen
|
duten
teoriak oraintsuago sortuak dira. Hizkuntzen tipologiak ikertzen hasi zirenean hizkuntzalariek idoro zuten euskara eta beste batzuk" ergatibo" tipokoak zirela, indoeuroparrak eta beste asko" nominatibo" tipokoak.
|
|
|
Oraintsura arte indarrean egon dira euskara Eurasiako hizkuntza zaharrekin lotu nahi izan
|
duten
teoriak ere: batez ere kaukasiar hizkuntzekin, baina baita paleosiberiar, fino ugriar eta indoeuropar hizkuntza zaharrekin ere.
|
|
|
Atal honetan, Piaget-en ereduan oinarrituz, gizarte ezagutzaren garapenaestadiotan gertatzen dela aldezten
|
duten
teoriak izango dira hizpide. Estadiotanoinarritutako eredu asko daude; besteak beste, Feffer ek (1959), Flavell ek (1968) eta Selman ek (1971a, 1971b, 1980, 1989) besteen ikuspegia hartzeari buruzproposatutakoak; Kohlberg ek garapen moralari (1963, 1969) eta generoestandarizazioari buruz (Kohlberg, 1966) garatutakoak; Furth ek (1980) mundusozietalaren ulermenaren garapenari buruz landutakoa, eta Damon ek (1983) gizarte harremanei buruzko ezagutzaren garapenari buruz aurkeztutakoa.
|
|
|
Bestalde, giza garapenaren ikerketan gertatutako aldaketa teorikoen eraginaere izan zuten ikerketa horiek. Hala, garai hartan gizarte ezagutzaren garapeneantestuinguruak duen garrantzia azpimarratzen duten ikuspegiak indartu ziren, eta, ondorioz, ikerketa horiek egin ziren nagusiki testuinguruaren eragina azpimarratzen
|
duten
teorietan oinarrituz; besteak beste Bronfenbrenneren ean (ikusI. kapitulua), Vygotsky renean (ikus III. kapitulua), eta Erikson enean eta, Europan, irudikapen sozialei buruzkoan (ikus III. kapitulua) (Emler, Ohana eta Moscovici, 1987; Doise, Staerkle, Clemence eta Savory, 1998). Ikerketa horietan azpimarratzen zen haurrek gizarte munduan duten esperientzia ez dela zuzenekoa, haienerkidegoan dauden interpretazioen bidezkoa baizik.
|
|
|
Arrazoibide edo judizio moralaren garapena lehenesten
|
duten
teoriek prozesukognitibo ebolutiboak dituzte oinarritzat, uste baitute garapen moralak garapenkognitiboa duela euskarri. Labur esanda, gaitasun kognitibo orokorren garapenakbaldintzatzen ditu arrazoibide moralaren gaitasunean gertatzen diren aurrerapenak, eta aurrerapen horiek jokabide moral helduagoak ekartzen dituzte.
|
|
2008
|
|
|
Irudia: SINC plataforma LHCren helburua misterioak argitzen laguntzea da, hala nola materiaren azken egitura, funtsezko indarren propietateak eta Unibertsoaren bilakaera azaltzen
|
duten
teoriak. LHC eraikitzeko planak ez ziren onartu 1994 arte, eta 1996an obrak hasi zirenetik, CERNek Jura mendikatearen (Frantzia) eta Geneva aintziraren (Suitza eta zorupea) artean eraiki du, 50 eta 150 metro bitarteko sakoneran, 27 km-ko tunela.
|
|
|
Sagran hitz gutxiko gizona da, baina inspiratzen denean bukaerarik ez
|
duten
teoria konspiratzaileak azaltzen ditu. Nor, zer?
|
|
2009
|
|
|
Generoaren eraginak bikote harremanak bizitzeko desberdintasunak dakartzala defendatzen
|
duten
teoria esanguratsuenen artean, teoria biologikoak eta izaerapsikosozialeko teoriak nabarmen ditzakegu. Teoria biologikoen arabera, emakumezkoek eta gizonezkoek euren erlazioetako gertaerak modu ezberdinean prozesatzen dituzte, bai maila kardiobaskularrean, endokrinoan, immunologikoan, neurosentsorialean, baita maila neurofisiologikoan ere.
|
|
|
Egunkarien negozio era krisian dagoela onartzen du adituak, baina ez du sinesten kazetaritzaren amaiera iragartzen
|
duten
teoria apokaliptikoetan. Egun dagoen arazorik handiena kazetaritza negozio errentagarria sortzea da.
|
|
2010
|
|
|
Mundu paraleloei buruzko liburu honetan unibertsoaren sorrera azaltzeko teoriak aztertzen ditu. Big Bang leherketa aztertzen du, bai eta fisika osoa barne hartu nahi
|
duten
teoriak ere. Halaber, multibertsoaren kontzeptuaz sakon dihardu.
|
|
2011
|
|
|
Pixkaren bat sinplifikatuz, esan liteke identitatearen inguruko eztabaida antagonikotzat har daitezkeen bi kontzepziok antolatu eta baldintzatzen dutela. Hala, mutur batean, identitatea sentimenduarekin edo borondatearekin lotzen
|
duten
teoriak dauzkagu eta bestean, berriz, identitatea «objektiboak» diren ezaugarriek determinatzen dutela diotenak, hau da, lurraldeak, larruazalaren koloreak, hizkuntzak eta horrelakoek.Arras da interesgarria ohartzea identitatearen funtsari buruzko gogoeta hauei, tradizio ilustratu frantsesaren eraginez edo, automatikoki nola bestelako nozio eta balio batzuk ere erantsi ohi zaizkien.Hala, identi... Baina iruditzen zait beste zenbait tokitan eta beste zenbait kasutan problematikoa eta injustu samarra gertatzen dela.Har dezagun, esate baterako, Frantzia.
|
|
|
...za bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia adierazpenek gaur egun forma eta adierazpenik ankerrenetan suspertu eta jarraitzen dutelako, bai eta beste ideologia eta praktika batzuetan oinarritutako bereizkeria edo arraza edo etnia nagusikeria, Gogorki arbuiatuz arraza nagusikerian oinarri duen doktrina oro, bai eta ustez ezberdinak diren giza arrazen existentzia frogatu nahi
|
duten
teoriak ere, Aitortuz arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduei aurre ez egitea eta ez salatzea, horien aurkako lana guztiona izanik, bereziki agintari publiko eta maila guztietako politikoena, halakorik ez egiteak horien iraupena bultzatzen duen faktore bat dela, Berretsiz estatuek biktima guztien giza eskubideak eta oinarrizko eskubideak babestu e... Aintzat harturik eta aitorturik Hegoafrikako buru den Thabo Mbeki jaunak egindako. XXI. menderako ikuspegia izeneko Adierazpena, Hegoafrika berriko lehenengo burua izan zen Nelson Mandela jaunak izenpetua, Giza Eskubideen Nazio Batuen goi Ordezkariaren eta Munduko Konferentziaren Idazkari Nagusiaren ekimenez, eta 74 estatu buruk, gobernu buruk eta kargudunek sinatua, Berretsiz kultura aniztasuna gizateriaren aurrerakada eta, oro har, ongizatearentzat osagai baliotsua dela, eta hori balioetsi, gozatu, benetan onetsi eta gure gizarteak aberasten dituen ezaugarri iraunkor gisa hartu behar dela, Aitortuz, arraza bereizkeriak, genozidioak, apartheidaren krimenak eta esklabotzaren debekuak, giza eskubideen instrumentuek ezartzen dituzten betebeharretan definitzen diren bezala, ez dutela inolako salbuespenik onartzen, Entzun ondoren munduko herriak eta hauek dituzten nahiak aintzakotzat hartuta, nahi horiek direlarik justizia, guztion aukera berdintasuna, giza eskubideen gozamena, barne hartuta garapenerako, bakean eta askatasunean bizitzeko eskubidea eta ekonomia, gizarte eta kultura bizitza eta bizitza zibil eta politikoan bereizkeriarik gabe eta berdintasun baldintzetan parte hartzea, Aitortuz gizarte eraketan gizabanako eta herri guztiek duten parte hartze bidezko, ekitatezko, demokratiko eta baztertzailea ez dena lagungarri izan daitekeela arrazismorik, arraza bereizkeriarik, xenofobiarik eta horiekin lotura duten intolerantzia modurik gabeko mundu bat lortzeko, Azpimarratuz nazio eta mundu mailan erabakiak hartzean, bereizketarik gabe guztion ekitatezko parte hartzearen garrantzia, Baieztatuz arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduak, arrazismo eta arraza bereizkeriaren baliokide direnean, giza eskubide guztien urratze larriak direla eta eskubide horien gozamen osoa oztopatzen dutela, gizaki guztiak aske eta duintasun eta eskubideetan berdinak jaiotzen direlako egi nabaria ukatzen baitute; herri eta nazioen arteko harreman baketsu eta adiskidetsuak oztopatzen baitituzte, eta barneko zein nazioarteko gatazka ugariren oinarrizko arrazoiak baitira, gatazka armatuak barne, eta horrek biztanleriaren nahitaezko lekualdaketa eragiten duela, Aitorturik beharrezkoa dela nazio mailan eta nazioartean, arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduei aurre egiteko neurriak hartzea, giza eskubideak, ekonomia, gizarte, kultura eskubideak eta eskubide zibil eta politiko guztien gozamen osoa ziurtatzeko helburuarekin; eskubide horiek guztiak unibertsalak, banaezinak, elkarren mendekoak eta elkarri lotuak baitira, eta herrialde guztietako gizon, emakume eta haurren bizi baldintzak hobetzeko, Berretsiz halako helburua, giza eskubideen sustapen eta babeserako eta arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduen aurkako borrokaren helburuak lortzeko asmoarekin, nazioarteko lankidetza gehitzea beharrezkoa dela, Aitorturik xenofobia, bere adierazpen ezberdinetan, gaur egungo bereizkeria eta gatazka iturri eta modu nagusienetakoa dela, eta horri aurre egiteko estatuek eta nazioarteko erkidegoak presako arreta ipini eta neurriak berehala hartu behar dituztela, Guztiz jakitun izanik, nazioarteko erkidegoak, gobernuek eta tokiko agintariek egindako ahaleginak gorabehera, arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduen oinazeak irauten duela eta giza eskubideen urraketen, sufrimenduen, desabantailen eta indarkeriaren arrazoi izaten jarraitzen duela, erabilgarri eta egoki diren baliabide guztien bitartez egin behar zaiela aurre, lehentasun osoko gai gisa, ukituak diren erkidegoekin lehenespenezko kooperazioarekin, Ikusirik ardura handiz arrazismo, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduen kasu bortitzek irauten dutela, eta gainera gaur egun oraindik proposatzen direla, modu batera edo bestera, arraza eta kultura jakin batzuen nagusitasunaren teoriak, garai kolonialetan zehar sustatu eta burutuak izan zirenak, Kezkaturik arrazismo, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia adierazpenek gaur egun forma eta adierazpenik ankerrenetan suspertu eta jarraitzen dutelako, bai eta beste ideologia eta praktika batzuetan oinarritutako bereizkeria edo arraza edo etnia nagusikeria, Gogorki arbuiatuz arraza nagusikerian oinarri duen doktrina oro, bai eta ustez ezberdinak diren giza arrazen existentzia frogatu nahi duten teoriak ere, Aitortuz arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduei aurre ez egitea eta ez salatzea, horien aurkako lana guztiona izanik, bereziki agintari publiko eta maila guztietako politikoena, halakorik ez egiteak horien iraupena bultzatzen duen faktore bat dela, Berretsiz estatuek biktima guztien giza eskubideak eta oinarrizko eskubideak babestu eta sustatzeko eginbeharra dutela, eta emakumeei eragin diezaieketen askotariko bereizkeria moduak aintzat hartzen dituen genero ikuspegia ezarri luketela, eta beraien eskubide zibil eta politiko, eta ekonomia, gizarte eta kultura eskubideen gozamena mundu osoko gizartea garatzeko ezinbestekoa dela, Aitortuz arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduak ezabatzeko borrokaren inguruan gero eta globalizatuagoa den munduak aurkezten dituen erronka eta aukerak, Erabakia harturik noiz eta globalizazioaren eta teknologiaren garaian, horiek lagundu dutela modu nabarian halakoak lortzeko:
|
|
|
Aintzat harturik eta aitorturik Hegoafrikako buru den Thabo Mbeki jaunak egindako. XXI. menderako ikuspegia izeneko Adierazpena, Hegoafrika berriko lehenengo burua izan zen Nelson Mandela jaunak izenpetua, Giza Eskubideen Nazio Batuen goi Ordezkariaren eta Munduko Konferentziaren Idazkari Nagusiaren ekimenez, eta 74 estatu buruk, gobernu buruk eta kargudunek sinatua, Berretsiz kultura aniztasuna gizateriaren aurrerakada eta, oro har, ongizatearentzat osagai baliotsua dela, eta hori balioetsi, gozatu, benetan onetsi eta gure gizarteak aberasten dituen ezaugarri iraunkor gisa hartu behar dela, Aitortuz, arraza bereizkeriak, genozidioak, apartheidaren krimenak eta esklabotzaren debekuak, giza eskubideen instrumentuek ezartzen dituzten betebeharretan definitzen diren bezala, ez dutela inolako salbuespenik onartzen, Entzun ondoren munduko herriak eta hauek dituzten nahiak aintzakotzat hartuta, nahi horiek direlarik justizia, guztion aukera berdintasuna, giza eskubideen gozamena, barne hartuta garapenerako, bakean eta askatasunean bizitzeko eskubidea eta ekonomia, gizarte eta kultura bizitza eta bizitza zibil eta politikoan bereizkeriarik gabe eta berdintasun baldintzetan parte hartzea, Aitortuz gizarte eraketan gizabanako eta herri guztiek duten parte hartze bidezko, ekitatezko, demokratiko eta baztertzailea ez dena lagungarri izan daitekeela arrazismorik, arraza bereizkeriarik, xenofobiarik eta horiekin lotura duten intolerantzia modurik gabeko mundu bat lortzeko, Azpimarratuz nazio eta mundu mailan erabakiak hartzean, bereizketarik gabe guztion ekitatezko parte hartzearen garrantzia, Baieztatuz arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduak, arrazismo eta arraza bereizkeriaren baliokide direnean, giza eskubide guztien urratze larriak direla eta eskubide horien gozamen osoa oztopatzen dutela, gizaki guztiak aske eta duintasun eta eskubideetan berdinak jaiotzen direlako egi nabaria ukatzen baitute; herri eta nazioen arteko harreman baketsu eta adiskidetsuak oztopatzen baitituzte, eta barneko zein nazioarteko gatazka ugariren oinarrizko arrazoiak baitira, gatazka armatuak barne, eta horrek biztanleriaren nahitaezko lekualdaketa eragiten duela, Aitorturik beharrezkoa dela nazio mailan eta nazioartean, arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduei aurre egiteko neurriak hartzea, giza eskubideak, ekonomia, gizarte, kultura eskubideak eta eskubide zibil eta politiko guztien gozamen osoa ziurtatzeko helburuarekin; eskubide horiek guztiak unibertsalak, banaezinak, elkarren mendekoak eta elkarri lotuak baitira, eta herrialde guztietako gizon, emakume eta haurren bizi baldintzak hobetzeko, Berretsiz halako helburua, giza eskubideen sustapen eta babeserako eta arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduen aurkako borrokaren helburuak lortzeko asmoarekin, nazioarteko lankidetza gehitzea beharrezkoa dela, Aitorturik xenofobia, bere adierazpen ezberdinetan, gaur egungo bereizkeria eta gatazka iturri eta modu nagusienetakoa dela, eta horri aurre egiteko estatuek eta nazioarteko erkidegoak presako arreta ipini eta neurriak berehala hartu behar dituztela, Guztiz jakitun izanik, nazioarteko erkidegoak, gobernuek eta tokiko agintariek egindako ahaleginak gorabehera, arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduen oinazeak irauten duela eta giza eskubideen urraketen, sufrimenduen, desabantailen eta indarkeriaren arrazoi izaten jarraitzen duela, erabilgarri eta egoki diren baliabide guztien bitartez egin behar zaiela aurre, lehentasun osoko gai gisa, ukituak diren erkidegoekin lehenespenezko kooperazioarekin, Ikusirik ardura handiz arrazismo, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduen kasu bortitzek irauten dutela, eta gainera gaur egun oraindik proposatzen direla, modu batera edo bestera, arraza eta kultura jakin batzuen nagusitasunaren teoriak, garai kolonialetan zehar sustatu eta burutuak izan zirenak, Kezkaturik arrazismo, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia adierazpenek gaur egun forma eta adierazpenik ankerrenetan suspertu eta jarraitzen dutelako, bai eta beste ideologia eta praktika batzuetan oinarritutako bereizkeria edo arraza edo etnia nagusikeria, Gogorki arbuiatuz arraza nagusikerian oinarri duen doktrina oro, bai eta ustez ezberdinak diren giza arrazen existentzia frogatu nahi duten teoriak ere, Aitortuz arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduei aurre ez egitea eta ez salatzea, horien aurkako lana guztiona izanik, bereziki agintari publiko eta maila guztietako politikoena, halakorik ez egiteak horien iraupena bultzatzen duen faktore bat dela, Berretsiz estatuek biktima guztien giza eskubideak eta oinarrizko eskubideak babestu eta sustatzeko eginbeharra dutela, eta emakumeei eragin diezaieketen askotariko bereizkeria moduak aintzat hartzen dituen genero ikuspegia ezarri luketela, eta beraien eskubide ...za bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia adierazpenek gaur egun forma eta adierazpenik ankerrenetan suspertu eta jarraitzen dutelako, bai eta beste ideologia eta praktika batzuetan oinarritutako bereizkeria edo arraza edo etnia nagusikeria, Gogorki arbuiatuz arraza nagusikerian oinarri duen doktrina oro, bai eta ustez ezberdinak diren giza arrazen existentzia frogatu nahi
|
duten
teoriak ere, Aitortuz arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduei aurre ez egitea eta ez salatzea, horien aurkako lana guztiona izanik, bereziki agintari publiko eta maila guztietako politikoena, halakorik ez egiteak horien iraupena bultzatzen duen faktore bat dela, Berretsiz estatuek biktima guztien giza eskubideak eta oinarrizko eskubideak babestu e... herriak elkartzea, berdintasun, duintasun eta solidaritatean oinarritutako giza familia kontzeptua praktikan jartzea, eta XXI. mendea giza eskubideen mendea eta arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduak ezabatzeko mendea izan dadin, bai eta gizabanako eta herri guztien benetako aukera eta tratu berdintasuna lortzeko ere, 1Adierazpen eta Egintza Programa honen ondorioetarako, ulertzen da genero hitzak bi sexuei, gizona eta emakumeari, egiten diela erreferentzia, gizartearen testuinguruan.
|
|
|
Adierazten dugu gizaki guztiak aske jaiotzen direla, berdina izanik duintasun eta eskubideetan, eta euren gizarteen garapen eta ongizatean era egituratzailean lagundu ahal izateko aukera daukatela. Arraza nagusikeria doktrina oro zientifikoki faltsua, moralaren aldetik kondenagarria, sozialki bidegabea nahiz arriskutsua dena, errefusatu beharra dago, giza arraza bereizien existentzia zehaztu nahi
|
duten
teoriekin batera;
|
|
|
Motibazio modu hori, autozehaztu gabeko kanpo motibazioarekin zerikusirik ez duena, jarduera fisikoa epe luzera mantentzearekin lotuta dago, eta horrek ere hobetu egiten ditu jarduera fisikoak bai gorputzari bai ariketa fisikoa egiten duenaren buruari ekar diezazkiekeen ondorio positiboak lortzeko aukerak. “Orain, adinekoen artean ariketa fisikoa egiteko motibazioa areagotzeko programa egituratu bat garatu eta probatzen dugu, gaur egun ikertzaileen artean babes handiena
|
duten
teorietan oinarritua”, dio Lindwall ek. Lan honen emaitzen arabera, ariketa fisikoa egiteko gomendioak buru eritasunaren aurkako prebentzio neurri ahaltsua dira helduengan.
|
|
2012
|
|
|
Atal honetan, oinarri nagusitzat itzulpenaren epistemologia modernoa
|
duten
teoriak aztertuko ditugu. Horrek ez du esan nahi, ordea, zenbait teoriak itzulpenaren epistemologia postmodernoaren zantzurik izango ez duenik.
|
|
|
hizketa versus idazketa, idazlea versus itzultzailea, jatorrizkoa versus itzulpena, arrazoia versus irudimena, zentzua versus forma, adierazia versus adierazlea eta abar. Kontzeptu eta terminologia desberdinekin, baina bereizketa dualista hori ia beti islatzen da itzulpenaren epistemologia modernoa oinarri
|
duten
teorietan. Hor ditugu, esate baterako, itzulpen zuzena/ zeharkako itzulpena (Vinay & Darbelnet), baliokidetza formala/ baliokidetza dinamikoa (Nida), baliokidetza testuala/ korrespondentzia formala (Catford), itzulpen komunikatiboa/ itzulpen semantikoa (Newmark), batzuk baino ez aipatzearren.
|
|
|
Postmodernismoaren ezaugarri nagusi gisa definitu dugun pluraltasunak galarazi egingo digu, beste behin ere, itzulpenaren teoria postmoderno guztiak halako izenburu baten azpian biltzea. Postmodernismo mota asko dauden bezala, itzulpenaren epistemologia postmodernoa islatzen
|
duten
teoriak ere oso ugariak dira, eta ezinezkoa izango zaigu, beraz, teoria horiek banan banan zerrendatu eta modu egituratu eta itxian deskribatzea. Lan honen azken helburua Joseba Sarrionandiaren itzulpenak eta itzulpenari buruz egiten duen gogoeta aztertzea denez, iurretarraren itzulpen filosofia deskribatzeko baliagarrien izango zaizkigun teoriak azaltzera mugatuko gara atal honetan, gure helburuarekin zuzeneko lotura ez duten teoria postmodernoak alde batera utziz edo doi doi aipatuz.
|
|
|
Postmodernismo mota asko dauden bezala, itzulpenaren epistemologia postmodernoa islatzen duten teoriak ere oso ugariak dira, eta ezinezkoa izango zaigu, beraz, teoria horiek banan banan zerrendatu eta modu egituratu eta itxian deskribatzea. Lan honen azken helburua Joseba Sarrionandiaren itzulpenak eta itzulpenari buruz egiten duen gogoeta aztertzea denez, iurretarraren itzulpen filosofia deskribatzeko baliagarrien izango zaizkigun teoriak azaltzera mugatuko gara atal honetan, gure helburuarekin zuzeneko lotura ez
|
duten
teoria postmodernoak alde batera utziz edo doi doi aipatuz.
|
|
|
Irakasteko eran eragin handiena izan
|
duten
teoriak azaldu ondoren, laburbiltzeko asmoz, ez dugu ahaztu behar, edozein ikaskuntza prozesu erabili aurretik, honako alderdi hauek kontuan hartu behar ditugula:
|
|
|
Teoria egoki baten ezaugarriak Baliotasun enpirikoa: behaketa baten ondoriozko probek zein mailatan sostengatzen
|
duten
teoria bat. Zuhurtasuna:
|
|
2013
|
|
|
adingabeek nola kontrastatzen dituzten hipotesiak datuekin, kausa eta efektu erlazioak ezartzen dituzte eta estatistiketatik, esperimentu informaletatik eta besteei ikusi eta entzuten ikasten dute. Emaitza horiek kontraesanean daude haurren ezagutza irrazionala, ilologikoa eta hemen eta orain mugatua dela defendatzen
|
duten
teoriek. Haurrak, nola arrazoitu?
|
|
|
Esan eta egin, garai batean erabiltzen zituzten ontzien modukoak eraiki, eta, ibili ibilian, lortu egin zuen halakoekin ozeanoak aldenik alde igarotzea. Gainera, parkearen kanpoaldean ikusgai daude balentria harrigarri haien lekukoak.Haren ildokoak dira, bestalde, aspaldiko egiptoarrak, hititak, olmekak, maiak eta Kanarietako guantxeak jatorri berekoak izan daitezkeela baieztatzen
|
duten
teoriak. Guztiek egin zituzten piramideak, eta eguzkiaren gurtzaile izanik, guantxeek izan ezik, azal zuriko bizardun jainkoak zeuzkaten.
|
|
2014
|
|
|
Denboraren gurpilean ziklo bat gehiago, beste milaren ondoren eta beste milarekin gero?... Gezurra dirudi, baina XIX. mendea, hain razionala eta zientifikoa, historia, orain arte dingili dongolo jaiki erorika ibili den hori, hemendik aurrera guztiz bestelakoa eta betirakoa izango dela serio serio ziurtatzen
|
duten
teoria diferentez beteta dago, hasi Hegelekin edo klase gizarteen eta, prehistoriaren, bukaera berehalako iragarri duen Marxekin, gizagaindikoaren etorrera ikusi uste duen Nietzscherekin, eta, hirugarren estadioa?
|
|
|
Altsazia frantsesa da libertatea lortzeko Iraultzak piztu zuen borondatez, eta Alemaniarekin lotzen duen hizkuntzaren komunitatea borondate horrek gaindituko du. Hemen, beraz, nazioaren oinarria etnian eta kulturan ikusi nahi
|
duten
teorietatik oso urrun gaude? 33.
|
|
|
Gorputzez hitz egiten
|
duten
teorien inguruan kontzepturen bat erabili beharkobagenu hau dena laburtzeko, Foucault-en bioboterea egin genuke geure, nahiz eta kontzeptu horrek gehiago hitz egin estatuek gorputzak ekoizteko, kontrolatzeko eta manipulatzeko duten gaitasunaz. Foucaultek gorputz horiek gorputzotseinak bezala izenpetu zituen.
|
|
|
Laburbilduz, nerabezaroa hasierako buru jarduera teorikoaren lekukoa da, eta ibilbide luzea du. Nerabeak saiatzen dira bizitzako esperientziei buruz gogobeteko azalpena eskaintzen
|
duten
teoriak diseinatzen. Baina hura koherentziarekin lortzeko ahalmena poliki poliki garatzen da.
|
|
|
Estrategia horiek oso erabilgarriak dira eguneroko bizitzan, eta, bereziki, triangeluen ezaugarrietan oinarritzen dira. Antzinatik gaur egun arte, bizitzako arazo asko konpontzeko baliatu ditu gizakiak, eta, oraindik ere, berebiziko garrantzia
|
duten
teoria biziak dira.
|
|
2016
|
|
|
Lan hau Irismeloko Unibertsitateko (Erresuma Batua) zientzialariek zuzendutako irismen handiko ikerketa baten parte da, baina unibertsitate desberdinetako 300 aditu inguruk parte hartzen dute, gehienak Europa, Estatu Batuak, Australia eta Kanada. Sasia Hagenaar ek, bere arduradunetako batek, baieztatzen du ikerketaren ondorioek «osasun globaleko egoera hobea duten pertsonek adimen maila handiagoak lortzeko probabilitate handiagoa
|
duten
teoria bermatzen dutela». Adimen motak eta haurren garapena gaur egun Baina kontuz ibili behar da adimenaz hitz egitean.
|
|
2017
|
|
|
Gure hurbilketak ez ditu kontuan hartzen Sen en (1999) ez Nussbaum en (2001) gaitasun teoriak, oso oso ezberdinak baitira gure printzipio filosofikoak eta teorikoak. Dena dela, gaitasunaren kontzeptua, gure hurbilketan, politikoa da, eta, hein horretan, gaitasun sozial gisa ulertu behar da, eta horren esangura tinko lotu behar da ongizate sozialarekin eta ez gaitasuna apolitikoki ulertzen
|
duten
teoriekin. Nussbaum dela-eta, badugu helburu bat berdina:
|
|
|
Azkenik, nazionalismoak gure aroan duen arrakasta ezin da termino moraletan aztertu, zeren, nazionalismoaren arrakasta liberalen moral eta arrazoi unibertsalaren aurkakoa bada, orduan, haien arrazoi eta moral unibertsalak ezin du mundua azaldu, eta errealitatea azaldu ezin
|
duten
teoriek ezin dute errealitatea eraldatu.
|
|
2018
|
|
|
Gaur egungo gizartea auzitan jartzen
|
duten
teoriak jaso ditugu. Edozein liburu dendatan aurki ditzakezun gaiak dira, baina ikuspuntu kritiko batetik helduta.
|
|
|
Engelsen espekulazioan, feminismo sozialistan eta antropologia estrukturalistan sustraitutako feminismoetan hainbat saio egin dira historian edo kulturan kokatzeko zein unetan edo egituratan ezarri zen genero hierarkia. Halakoetan asmoa izan da halako egitura edo aro giltzarrizko horiek isolatzea, emakumeen mendekotasuna naturalizatu edo unibertsalizatu gura
|
duten
teoria erreakzionarioak arbuiatzeko. Ahalegin garrantzitsuak dira zapalkuntzaren keinu unibertsalizatzaileak kritikoki kolokan jartzeko, eta zapalkuntza auzitan jartze duen gaur egungo eremu teorikoaren osagai dira.
|
|
|
Foucaulten kritika genealogikoak modua eman digu kritikatzeko kulturan bazterrekoak diren sexualitate moduak kulturalki ulertezina denaren eremura bidaltzen Dituzten teoriak, bai Lacanenak eta bai Lacanen ostekoak. Eros askatzailearen ideiarekiko lilura galdu duenaren abiapuntutik idatziz, Foucaultek uste du sexualitatea boterez gainezka dagoela eta kritiko agertzen da legearen aurreko edo osteko sexualitatea aldarrikatzen
|
duten
teoriekin. Hala ere, aztertzen ditugunean Foucaultek sexuaren kategoriak eta sexualitatearen botere erregimena kritikatzen dituen pasarteak, argi ikusten da bere teoriak emantzipazio ideal aitortu gabe bati eusten diola, eta gero eta nekezago gertatzen dela ideal horri eustea, baita bere aparatu kritikoaren tarte estuaren barruan ere.
|
|
|
Generoa gauzapen edo taularatzetzat harturik, auzitan jarri dugu genero identitatea finkoa denik, eta zenbait «agerbideren» bitartez kanporatzen den barruko sakontasuna denik. Erakutsi dugu jatorrizko desira heterosexual gisa eraikitzen dela inplizituki, baita jatorrizko bisexualitatea postulatzen
|
duten
teorietan ere. Era berean, erakutsi dugu esklusio eta hierarkia estrategiak daudela indarrean sexu/ genero bereizketaren formulazioan ere, postulatzen duenean «sexua» diskurtsoaren aurretikoa dela eta sexualitatea kultura baino lehenagokoa dela, eta, zehazki, sexualitatearen eraikuntza kulturala diskurtsoaren aurrekoa balitz bezala aurkezten duenean.
|
|
|
«Duela hamarkada bat, nesketan pubertaroa 10,8 urterekin hasten zen, eta gaur egun pubertaroa 9,8 urterekin hasten da». Aurrerapen hori azaltzen
|
duten
teorien artean, gehiegizko pisua, obesitatea eta sedentarismoa, benetako epidemia Espainian: haurren obesitatea% 15 inguru dira, eta gehiegizko pisukoak% 24 Hipotesi hori batez ere nesketan aztertzen da, eta leptina gantz zelulek sortzen duten hormona bat da, pubertaroko heltzearen hasieran parte hartzen duena.
|
|
2019
|
|
|
Kontalari mota honen berezitasunez idatzi zuen lehena Wayne Booth izan zen, The Rhetoric of Fiction (1961) izeneko lanean. Boothek zehazturiko kontalari mota honen baitan ikerketek garatu
|
duten
teoriaren arabera, ez fidagarritasun horren zantzuak sor ditzake testuak berak, baina baita idazle irakurlearen balore nahiz esperientziak ere. Boothen arabera, autore errealak bere subjektibotasuna bere narratzailearen atzean kokatzen duen egile inplizituaren bitartez transmititzen du, bere buruaren beste bertsio bat balitz bezala (70).
|
|
|
Autoreek proposatutako teorien gaineko sailkapenari jarraipena emanik, bi multzo bereizi dira BA teoriei dagokienez. Alde batetik, norbanakoen elkarrekintzen gaineko teorien multzoa, eta, bestetik, norbanakoen garapena sustatzen
|
duten
teoriak.
|
|
|
Kontzeptuaren inguruan aurreko guztia ezagutu ondoren, hurrengo lerroetan, intersekzionalitatearekin zerikusia
|
duten
teoria eta praktika ikusiko ditugu, lanketa honetako helburuari, ustez, bakoitzak zerbait aportatuko baitio. Plateroren hitzetan oinarrituz hautatutako autore guztiek, planteamendu ezberdinak egiten dituzten arren, honakoa daukate komunean:
|
|
2020
|
|
|
Hau da: " gaitz" horien iturburu bila, kausa post natural edo antinaturalen bat aipatzen
|
duten
teoriek (a), natura eta kultura bi mundu ezberdin eta apartekotan ebakitzen dituzten hipotesi dualistek (b), edota gizona sortu eta gerozko" erortza" edo" bekaturen" bat imajinatzen duten asmazio guztiek (c), funtsean" gaitz" haien agerpen konkretu batzuetarako okasioak edo aitzakiak bakarrik begiesten dituztela. Ez iturburuak berak.
|
|
|
Hau da: ‘gaitz’ horien iturburu bila, kausa post natural edo antinaturalen bat aipatzen
|
duten
teoriek (a), natura eta kultura bi mundu ezberdin eta apartekotan ebakitzen dituzten hipotesi dualistek (b), edota gizona sortu eta gerozko ‘erortza’ edo ‘bekaturen’ bat imajinatzen duten asmazio guztiek (c), funtsean ‘gaitz’ haien agerpen konkretu batzuetarako okasioak edo aitzakiak bakarrik begiesten dituztela. Ez iturburuak berak.
|
|
|
Azurmendik bereizketa horiek egiten ditu modernitatearen baitan nazio estatuaren sorrera justifikatzen
|
duten
teorietatik urrunduz. Azurmendi Herodotorenganaino iristen da nazioaren izaera historiko eta prepolitiko hori esplikatzeko garaian.
|
|
|
Zentzu horretan, nazionalismoak eta nazioek funtzio bat jokatu dute, baina orain globalizazioaren testuinguruan galtzen ari dira. Noski, Azurmendik ez du ukatzen modernitateak (eta estatu modernoaren sorrerak) naziogintzan duen eragina, baina urrundu egiten da nazioa estatugintzara mugatzen
|
duten
teorietatik.
|
|
|
Muga hau beti izan da teoria errealitatea baino gehiago. Frantziako eta Espainiako gobernuek ezarri
|
duten
teoria, beren aduana agenteek patruilatzeko. Hemen bizi direnak ez dira frantsesak, ez espainolak, ez.
|
|
2021
|
|
|
1 Nire esker ona adierazi nahi diet Jose Antonio Mujika Alustiza eta Patxi Salaberri Zaratiegi irakasleei lan honi egindako ohar eta ekarpenengatik. zabalkunde handiko aldizkari eta liburuetan karrikaratzen dituzte. Merezi du, horrenbestez, defendatzen
|
duten
teoriak egiantzik baduen berresten edo ezesten ahalegintzea.
|
|
|
Paul Platzerrek aztertu ditu beren ofizioak hartu duen norabideaz etsita goi karguetatik desertatu duten hainbaten kasuak. Horietako asko ezkondu litezke hedabideek zabaldu
|
duten
teoria ofizialarekin, ongizate pertsonalaren bila edo aukera profesional hobe bat eskuratzeko errekonbertitu direla. Batzuengan, halere, zentzu kolektibo sakona aurkitu du, gizartea sakonetik eraldatzeko irrika, jasanezinak zaizkielako injustiziak, zanpaketak eta bizitzaren suntsiketa.
|
|
|
Baina orain, hori guztiori pikutara joan da, eta ideia iraultzaileak ez dira erreferentzia akademikoak. Ikerle eta kazetari anitz lerratu dira Abortizkeria politikoaren@ gaiztakeria ontologikoa oinarritzat
|
duten
teorien atzetik, eta joan, oso urrun joan dira ere, edozein oposizioa kriminalizatzeko. Gurean, eta gertatu zena ezin konprenituz, ikerle eta kazetari horiek errealitatea okertu dute barregarritasunaren mugaraino.
|
|
2022
|
|
|
75 Ikuspegi horretatik batuaren eta euskalkien arteko gatazka hobeto uler daiteke. Halaber, mintzoa herri baten espirituarekin nahasten
|
duten
teoria etnikoen mistizismo irrazionala agerian geratzen da.
|
|
|
ez da gogoan hartzen egiazki gertatu zenaren alternatibarik, eta inork ezin izan zuen jokatu zuen moduaz bestela jokatu. Xehetasun guztiak ilunduz, dena ‘agertzen’
|
duten
teorien artean, ‘ghettoko pentsamoldea’ bezalako nozioak aurkitzen ditugu europar juduen artean; edo aleman herriaren erru kolektiboa, haren historiaren ad hoc interpretazio batetik aterea; edo era berean burugabea den judu herriaren errugabetasun kolektibo moduko bat badelako baieztapena. Klixe horiek guztiak bateratzen dituen ezaugarria da epaia alferrikakoa egiten dutela, eta haiek erabiltzeak ez duela inolako arriskurik.
|
|
|
ikergaia zertan den ikustea, lau kausen teoria proposatu ahal izateko. Horrela, bada, aurreko ezagutzak ez dira balio historikoa
|
duten
teoriak, aurreko aro bateko elementuak, baizik eta ikerketa eremu baterako hurbilketak, nolabait elkarrekin eta nor bere bidetik bilatzen ari garen hori jada esaten dutenak.
|