|
2000
|
|
|
Legeek euren eskuetan dagoen oro egiten dute ezkontzetan desbideraketa eta gaitzespenak saihesteko, horiek konponezinak baitaitezke; kontratuegileei den askatasunik zabalena ekartzen diete; kontratuari ere publizitate itzela; gurasoen adostasuna eskatzen dute, adostasun hori hartzen
|
dutelako
, gurasoen arretak moldatua eta sentimendurik hunkigarrienek ukitua, beste edozein zuhurtziaren gainetik. Neurri horiek gorabehera, legeek ez badute euren objektua betetzen, ez dira eurak salagarritzat hartu behar, gizateriaren ahulezia berezkoak baino.
|
|
|
Askatasun eza, bahiketa, norbanako zehatz batekiko errakuntza, horiek guztiak ere, izadiaren eragozpenak dira, ezkontzarako adostasuna baztertzen
|
dutelako
. Gurasoen edo tutoreen parte hartzea lege positiboek agintzen dute eta horren ez izanak ez du erakartzen beste ondoriorik deuseztasun zibila baino.
|
|
|
—1995ean Iñaki Iñurrietak euskaratutako edizioan, Klasikoak bilduman—). Gure aurrekoak eta gu bezalakoak ez direnak —beste kulturetakoak— primitiboak eta basatiak dira, gure zientzia eta teknologia lortu ez
|
dutelako
. Orduan, errito guztiak sasizientzia dira (sasimedikuntza sendatzeko, sasifisika euria eragiteko eta uzta biltzeko).
|
|
|
Honela bada, egungo jendea bortxaezinezko zerbaiten aitzinean bailegoen gelditzen da natur legeen aitzinean, antzinako jendeak Jainkoaren eta patuaren aurrean egiten zuen bezala. Eta, izan ere, batzuek eta besteek arrazoia dute, Antzinakoak argiagoak dira, dudarik gabe, muga zehatz bat ezagutzen
|
dutelako
; sistema berrian, aldiz, dena argiturik bailitzan azaldu behar den bitartean (Tractatus Logico Philosophicus 6.371 eta 6.372).
|
|
2001
|
|
|
Nire gogoko bi azterlari sakon aipatuko eta eztabaidatuko ditut, bata filosofoa eta bestea zientzialaria, biok arrazoimen eta adimenaren arteko aldea edo desberdintasuna egiatzat ematen
|
dutelako
, arrazoimena adimenaren eta nahimenaren gidari eta gaineko eginez; eta izaki eta bizidun guztien artean gizakiaren natura bereizia aitortzen dutelako, arrazoimenaz, kontzientziaz eta askatasunaz osatua. Arrazoimenaren eta adimenaren bereizketa hori eginez eta gizakiaren askatasunari eta naturari dauzkaten iritzi baieztakorrak onartuz, niretzat ere eremu irekia zabaltzen dutelako eztabaidan jarduteko eta nire iritziak argiago emateko.
|
|
|
Nire gogoko bi azterlari sakon aipatuko eta eztabaidatuko ditut, bata filosofoa eta bestea zientzialaria, biok arrazoimen eta adimenaren arteko aldea edo desberdintasuna egiatzat ematen dutelako, arrazoimena adimenaren eta nahimenaren gidari eta gaineko eginez; eta izaki eta bizidun guztien artean gizakiaren natura bereizia aitortzen
|
dutelako
, arrazoimenaz, kontzientziaz eta askatasunaz osatua. Arrazoimenaren eta adimenaren bereizketa hori eginez eta gizakiaren askatasunari eta naturari dauzkaten iritzi baieztakorrak onartuz, niretzat ere eremu irekia zabaltzen dutelako eztabaidan jarduteko eta nire iritziak argiago emateko.
|
|
|
Nire gogoko bi azterlari sakon aipatuko eta eztabaidatuko ditut, bata filosofoa eta bestea zientzialaria, biok arrazoimen eta adimenaren arteko aldea edo desberdintasuna egiatzat ematen dutelako, arrazoimena adimenaren eta nahimenaren gidari eta gaineko eginez; eta izaki eta bizidun guztien artean gizakiaren natura bereizia aitortzen dutelako, arrazoimenaz, kontzientziaz eta askatasunaz osatua. Arrazoimenaren eta adimenaren bereizketa hori eginez eta gizakiaren askatasunari eta naturari dauzkaten iritzi baieztakorrak onartuz, niretzat ere eremu irekia zabaltzen
|
dutelako
eztabaidan jarduteko eta nire iritziak argiago emateko. Filosofoen artean Kant hautatu dut.
|
|
2002
|
|
|
Presoek ez daukate ihes egiterik, ikuskatzaileen zaintzapetik ihes egingo balute ere, kanpoan dauden hamaika oztoporekin egingo bailukete topo eta, beraz, ihesaldietan pentsatzerik ez dago, inondik inora ere. Hori horrela, beraz, leihoak ipiniko dira leotzetan, ez bakarrik preso dagoenari zor zaion begiruneagatik, baizik eta osasuneta garbitasun baldintza oinarrizkoenek hori eskatzen
|
dutelako
; arrazoi ekonomikoek ere horixe eskatzen dute, espetxe barruan egin beharreko lanek argi ugari eskatzen dute-eta; zer merkeagorik, bada, leihoetatik sartzen den argia baino!
|
|
|
Lan batzuk lasaiak izango dira eta beste batzuk, berriz, nekezak, hartara, egunean zehar ariketa eta atsedena tarteka daitezen. Neurriok ezin hobeak dira espetxeetako ekonomia malgutzen
|
dutelako
.
|
|
|
Elikagaiak ez dira nahastuko eta ura emango zaie edaten; ogia bada elikagairik merkeena, hori emango zaie jaten presoei; baina ez da komeni, oro har, elikagai landurik presoen dietarako, lurrak berak nahikoa fruitu ematen baitu, janaria lantzen ibili beharrik gabe ere. Nork esango luke irlandarrez, arraza behe mailako batekoak direnik, patata baizik jaten ez
|
dutelako
–Nork esango luke, halaber, eskoziar mendiko biztanleak gerlari ahulak direnik, olo irinez elikatzen direlako?
|
|
2003
|
|
|
Hartara, argitaratu arte ez dute inor behartzen. Hortik dator, etorri ere, lege naturalek iragana eta etorkizuna zehazten dituztela eta nahierarakoek, aldiz, etorkizunari buruz dihardutela, soil soilean, iragana beti erabaki behar
|
dutelako
aurreko legeek. Ondorio hori sortzeko, idatzi, argitaratu eta erregistratu egiten dira, inork ezin salbuets dezakeela bere burua haien ezagupide ezaren bidez. Hala ere, bakoitzari beren beregi eurok jakinaraztea erraza ez den neurrian, nahikoa da legearen indarra izan dezaten, jendaurrean agerian jartzea; orduan egiten dira erregela publiko, guztiok bete beharrekoak.
|
|
|
Erlijioak agintzen du, eta horren ministroek halaxe betearazi behar dute, denbora botereei men egin behar zaiela, ondokoagatik: botereen aginteak eta botereen ondoriozko zigorrek beldurra sortarazten
|
dutelako
, men egite hori oinarrizko eginbeharra delako eta norberaren kontzientziak zein ordena maitatzeak ondorio hori dakarrelako; edu berean, erlijioaren erabilpenari eustea eta ordena horri kalte egiten diotenaren kontra agintea nahiz indarra erabiltzea, denbora botereentzako legeak ez ezik, agintzen dutenentzako eginbeharrak ere badira. Bi botere horiek, beraz, bide bertsutik doaz, elkarri laguntza eskainiz, eta espiritu agintearen muinak politika agintearen kontrakoa eskatzen duela dirudien arren —ulerbidez, erlijio ministroek kriminalaren bizitza eskatzen dutenean, penitentziaren bat bakarrik ezarriko diote, baina politikak heriotza zigorra ezarriko luke—, ez da horrela:
|
|
|
23 Lege aldaezin eta nahierarako legeei buruzko hausnarketek edota legeon izaera, zuzentasun nahiz agintearen inguruan egindakoek erakusten dute behar beharrezkoa dela horien espiritua aztertzea, aldaezintasun ezaugarriak bereiztea, erregela orokorrak eta bereziak desberdintzea eta azaldu gainerako desberdintasunak egitea; gauza bera esan daiteke, aurki azalduko direnei buruz. Hala eta guztiz ere, esperientziak erakutsi digu ohar horien oinarriak zeharo natural eta positiboak diren arren, batek baino gehiagok ez dituela ezagutzen edo gutxiesten dituela, eta lege naturalen eta nahierarakoen arteko desberdintasuna ere ez dutela onartzen, uste
|
dutelako
horiek guztiek izaera, zuzentasun, aginte eta ondore berberak dituztela, ondokoagatik: legeok gai naturalen nahiz gai asmatuen inguruko erregela multzo nahasgarri bat osatzen dute, eta guzti guztiei lege izena jarri zaie.
|
|
|
Seme alabek ere maitasuna zor diete euren gurasoei, eta maitasun hori bat etorri behar da seme alabon eginbeharrekin, alegia, mendekotasun, esker on, obedientzia eta bestelako eginbeharrekin. Izan ere, seme alabek eginbehar horiek bete behar dituzte, gurasoengandik eskuratu
|
dutelako
biziaren onura, eta Jainkoak berak erakusten digu gurasorik gabe seme alabek ez luketela bizirik izango. Horregatik, seme alabek mota guztietako laguntzak eta zerbitzuak egin behar dizkiete gurasoei, batez ere, zahartzaroan, gaixoaldian eta bestelako beharrizanak tartean daudenean.
|
|
|
Beharrizan horiek guk bizia jasotzeaz batera sortu dira. Horregatik, berezkoa da gurasoak hildakoan seme alabek jasotzea haien ondasunak, haiengandik bizia hartu
|
dutelako
eta bizi horren eranskin gisa ondasunak jaso behar dituztelako.
|
|
|
Horiei ematen zaien izena ulertzeko, hauxe izan behar da kontuan: aurrekoak eta ondorengoak lerro berean daude, lerro hori eratzen baita gurasoengandik seme alabengana; albokoen kasuan, berriz, bakoitzak bere lerroa du eta lerro hori beste lerro batzuekin batzen da, oin berbera
|
dutelako
. Horregatik esaten da albokoak bata bestearen ondoan daudela.
|
|
|
Are gehiago, batzuek euren ondasunak edota bizia lagunengatik ematen dituzte; bada, adiskidetasunaren ondore horietarako ere, nolabaiteko aintza edo gozamena bilatzen dute, edo eurentzat interesgarri den beste gauza erakargarriren bat aurkitu nahi dute, gauza erakargarri hori lagunen interesarekin nahasita dagoela. Kontrara, norbaitzuek elkar maite badute, on gorenarekin lotuta egoteko espiritua
|
dutelako
, ez dute euren interes pertsonala bilatzen, baizik eta guztioi erkide zaien mesedea. Mesede horren izaera gainerako ondasun guztietatik desberdina da oso, eta, horregatik, ezin du inork bere buruarentzat gorde; alderantziz, guztiontzat berdin izatea nahi du, eta ahalegin guztiak egingo ditu besteek ere hori lor dezaten.
|
|
|
Ondorenez, adiskidetasun mota guztiak ezaugarrietan oinarritzen dira, lagun batek bestearengan halakoak bilatzen dituelako. Era berean, adiskidetasun mota guztiek kontuan hartzen dituzte lagunak eskaintzen dituen zerbitzuak, mesedeak eta bestelako abantailak, lagunaren meritu horiek erakargarri direlako, eta bestearen estimua eta maitasuna eragiten
|
dutelako
.
|
|
|
Hari berberari segiz, Jainkoaren nahia da gizonezkoa eta emakumezkoa elkarrekin egotea, bi biok osotasun bakar eta banaezina eratzen
|
dutelako
. Hori dela eta, ezkontza ezin izango da inoiz ere desegin, hori legebidez egin bada.
|
|
|
Ikerkuntza proiektu banakoaren emaitzak ez zaizkie axola, eta oso zaila izango da interes hori berriro piztea harik eta, parekotasunaren ez kontserbazioaren kasuan bezala, ikerkuntzak ustekabean paradigma aldaketa baterantz zuzendu eta ondorioz ikerkuntza gidatzen duten usteak eraldatzen diren arte. Hori hala da, hain zuzen ere, zientziaren historialari zein dibulgatzaileek arretarik handiena paradigma aldaketan bukatzen diren pasarte iraultzaileetan jarri
|
dutelako
, eta zientzialari handienek ere denbora tarte gehienetan ezinbestean egiten duten lan mota, hein handi batean, ahantzi egin dutelako.
|
|
|
Ikerkuntza proiektu banakoaren emaitzak ez zaizkie axola, eta oso zaila izango da interes hori berriro piztea harik eta, parekotasunaren ez kontserbazioaren kasuan bezala, ikerkuntzak ustekabean paradigma aldaketa baterantz zuzendu eta ondorioz ikerkuntza gidatzen duten usteak eraldatzen diren arte. Hori hala da, hain zuzen ere, zientziaren historialari zein dibulgatzaileek arretarik handiena paradigma aldaketan bukatzen diren pasarte iraultzaileetan jarri dutelako, eta zientzialari handienek ere denbora tarte gehienetan ezinbestean egiten duten lan mota, hein handi batean, ahantzi egin
|
dutelako
.
|
|
|
...u gaitezke, zientzia enpirikoek hain zuzen besarkatzen ez dutena —ezta zentzu zabalenean ulertuta ere, hau da, gizarte zientziak kontuan harturik— Horrez gain, filosofiak arauemailea izan behar ote duen, hots, zientziari arauak eman behar ote dizkion, ez da a priori dakigun zerbait, filosofiaren izaera arauemailea eta deskribatzailea nahasten diren osagaiak direlako eta jite kontingentea
|
dutelako
. Zientziaren filosofia, horrela, enpiristatzat har genezake, ezagutzaren aurrerapausoez arduratu eta horiekin batera lan egiten duen bitartean.
|
|
2004
|
|
|
Alabaina, ez da bera ondo jabetzen argudio horrek hedaduraz hitz egiteko orduan erakusten duen ahultasunaz, bere metodoaren marko estura mugatu gura izanez gero bereziki. Izan ere, adigai fisikoak oroimenean oinarritzen baditugu nekez esan ahal izango genuke ideia argi eta bereiziez dihardugula; izan ere, oroitzapen ariketa ezabatua izango da beti, bere berezko ahultasunak eta ezabadurak ezinezkoa egiten
|
dutelako
hura argitasunaren eta bereizitasunaren baldintzen markoan sartzea. Berak aipatzen duen oroitzapen ariketa horrek aurrez ez luke izan behar inolako harremanik sentimenekin; ariketa razional hutsa, transzendentala, izan luke, subjektuaren eta objektuaren etena gainditzen duena.
|
|
|
Izan ere, hautu zuzen hori eta erabateko askatasuna Jainkoarengan emango lirateke modurik behinenean. Berak gure nahimen bera dauka, baina berak beti arrazoimenaren eta egiaren arabera erabiltzen du askatasun hori, osotasunaren ezagupena duelako eta berarengan bat egiten
|
dutelako
askatasunak eta nahimenak euren dimentsio osoan.
|
|
|
Aristotelesi esker dakigu adierazpen perpausak direla zerbaiten egiatasuna edo faltsutasuna adierazten (ahal) dutenak, beste perpaus motek horrelakorik ezin dutelarik. Egia esan, ‘adierazpen perpaus’ esapideak ez dirudi oso egokia, funtsean perpaus mota guztiek zerbait adierazten
|
dutelako
. Perpaus ‘enuntziatzaileak’ deitzeak ere ez du arazoa konpontzen, perpaus guztiek zerbait ‘enuntziatzen’ dutelako.
|
|
|
Egia esan, ‘adierazpen perpaus’ esapideak ez dirudi oso egokia, funtsean perpaus mota guztiek zerbait adierazten dutelako. Perpaus ‘enuntziatzaileak’ deitzeak ere ez du arazoa konpontzen, perpaus guztiek zerbait ‘enuntziatzen’
|
dutelako
. Hoberik ezean eta esperoan, eta gaizki ulertuak saihestearren, hobe genuke perpaus apofantikoak deitzea, Aristotelesen esapideaz baliatuz.
|
|
|
" Logikari kontraesanen dion zerbait hizkuntzan irudikatzea, geometrian koordenatuen bidez espazioaren legeei kontraesanen dien irudi bat irudikatzea bezain ezinezkoa da" (3.032). Perpaus apofantikoak ez diren perpausekin, ordea, ezinezkoa dateke inferentzia logikorik egitea, egiatasunik edo faltsutasunik adierazten ez
|
dutelako
, adieraz ez dezaketelako, hain zuzen ere.
|
|
|
Eta izan ere, batzuek eta besteek arrazoia dute. Antzinakoak argiagoak dira, dudarik gabe, muga zehatz bat ezagutzen
|
dutelako
; sistema berrian, aldiz, dena argiturik bailitzan azaldu behar den bitartean (6.372).
|
|
|
Etika transzendentearen eta immanentearen arteko auzia konplexuago da, inondik ere. Hemen badirudi antagonismoa saihestezina dela, sinesmenak eta konbikzioek berebiziko pisua
|
dutelako
, batetik, eta etika baten eta bestearen arteko muga argiago datekeelako, bestetik. Diogun, auzia hobeki kokatzearren, etika transzendenteak direla Jainko pertsonal baten errealitatean edota jainkozko edo transzendentziazko errealitate batean etikotasuna oinarritzen eta zimendatzen dutenak, errealitate transzendente horren ezaugarrikerak era eta forma ezberdinak har ditzakeela.
|
|
2005
|
|
|
Arean ere, ondo hausnartuz gero, zuzenbide horren printzipioak kanporatu egiten dira eta begi bistan daude, zentzumenen bitartez antzematen dugun guztia bezalaxe. Printzipio horiek, bestalde, ez dute inoiz hutsik egiten, zentzumenek ere inoiz hutsik egiten ez duten bezalaxe, ondo eratutako organoak dituztelako eta sentitzeko behar den oro
|
dutelako
. Oinarri hori hartuta, Euripidesek Polinizes jartzen du hitz egiten, Feniziarrak deituriko lanean, eta horren inguruan argi eta garbi adierazten du arrazoi zuzena izan zuela:
|
|
|
Ohiturak, bestalde, ez dira berdinak, Tulioren hitzetan agertzen den moduan, hau da, ez lege idatzia, naturala baizik; Sofoklesenean ere dator, ez idatzia, jainkoen zuzenbidea baizik; Laktantziok filosofoei errietan egiten die, armadako kontuetan ari direnean ez
|
dutelako
egiten egiazko justiziarekin, bizimodu eta ohitura zibilekin baino. Haiek halako idazleak irakurtzen ez badituzte, gutxienez Baldo irakurri behar zuten, hark erakutsi baitzuen.
|
|
|
Giza izakiek, funtsean, ez diote elkarri ulertzen zeinu eta kontzeptu jakin batzuetan ados jarri direlako bakarrik, baizik eta, batez ere, guztiek giza natura bat eta berean parte hartzen
|
dutelako
.
|
|
2006
|
|
|
Aurren doa Agamemnon15, aurren doa, ausardiaz beteta, Hektor16, heriotzari batere muzinik egin gabe. Sentipen sendoen jabe direlako, arriskua maite
|
dutelako
, botere egarri direlako17.
|
|
2007
|
|
|
Fisika hori postulatzeko lehen filosofoek darabilten metodoan ezin da ikusi guk zientziatzat hartzen dugun jarduera bat, besteak beste, ez
|
dutelako
esperimentazioa ezagutzen80 Aitzitik, lehen filosofia naturala egitura dogmatiko baten emaitza da:
|
|
|
241 Artzeren aditzera emandako esaldi ezaguna honakoa da: " Hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez
|
dutelako
, dakitenek erabiltzen ez dutelako baizik".
|
|
|
241 Artzeren aditzera emandako esaldi ezaguna honakoa da: " Hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez dutelako, dakitenek erabiltzen ez
|
dutelako
baizik".
|
|
|
Horregatik, eta kontzeptu horiek guztiak baztertu gabe," Vasken" 207 hitza proposatzen du, hain zuzen, estatu eta probintzia ezberdinetan banatutako euskaldun guztiak deitura komun baten azpian biltzeko asmoz. Humboldtek, beraz, euskal nazio batez hitz egiten digu, hain zuzen euskaldun guztiek —muga politikoaren auzia alde batera utzita— jatorrizko euskal hizkuntz komunitate bat osatzen
|
dutelako
, alegia, haiek euskara partekatzen dutelako eta partekatzen duten heinean.
|
|
|
Horregatik, eta kontzeptu horiek guztiak baztertu gabe," Vasken" 207 hitza proposatzen du, hain zuzen, estatu eta probintzia ezberdinetan banatutako euskaldun guztiak deitura komun baten azpian biltzeko asmoz. Humboldtek, beraz, euskal nazio batez hitz egiten digu, hain zuzen euskaldun guztiek —muga politikoaren auzia alde batera utzita— jatorrizko euskal hizkuntz komunitate bat osatzen dutelako, alegia, haiek euskara partekatzen
|
dutelako
eta partekatzen duten heinean.
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, Aristotelesentzat definizioa ez da estatutu linguistikoa besterik ez duen esakune bat, izatearen kausa adierazten duen eta, ondorioz, estatutu ontologikoa duen esakune bat baizik. Beraz, definizioa, zentzu nagusian, substantziarena izango da, eta substantziak ez direnek bigarren mailako zentzuan izango dute definizioa, ez substantzia baten menpe daudelako, substantzien osotasuna ez
|
dutelako
baizik; adibidez, hiru metroko izate ez substantzialaren definizioa, substantziaren arabera aldatzen ez bada ere (hiru metroko luzera luzera berbera baita beti), substantzia batean eman behar da derrigorrez. Aristotelesen beraren adibidea jartzeko, hiru metroko baino, hiru metro substantzia batean da definitzen dena.
|
|
|
Halako ideia hartu zuen, agian, izaki guztien elikagaiak hezeak direla, eta berotasuna bera ere uretatik sortu eta uretan bizi dela ikustetik (errealitate guztien sorburua errealitate guztien printzipioa baita). Horregatik hartu zuen ideia hura, errealitate guztien haziek ere izaera (physin) hezea
|
dutelako
, eta ura, gauza hezeentzat, haien izaeraren printzipioa da. Batzuen ustez jainkotasunaz eztabaidatu zuten lehenengoek ere —antzinakoek eta gaurko belaunalditik oso urrun dauden horiek— horrelako iritzia izan zuten izadiari buruz, Ozeano eta Tetis genesiaren gurasoak egin baitzituzten, eta jainkoen juramentuaren lekukoa, ura — [olerkariek] Estigia deiturikoa— Zaharrena baita estimagarriena, eta juramentuaren lekukoa, estimagarriena.5
|
|
|
formak partikularrak badira, orduan haiek ez dira ez definigarriak, ez ulergarriak izango. Izan ere, Sokrates, bere formarekin identifikatuta, ezin izango da definitu (errealitate partikularrek definiziorik ez
|
dutelako
) eta, ondorioz, ezin izango da ulertu ezta ezagutu ere. Beste aldean, formak unibertsalak badira, orduan beren existentzia ez da burujabea izango; izan ere, unibertsalak errealitate partikularretan ematen dira edo errealitate partikularrez predikatzen dira, eta ondorioz beren existentzia partikularren existentziaren menpe dago.
|
|
2009
|
|
|
" Zorionaren sorrarazleak" salatuak izan dira bere zintzotasun arauemailearekin despotismo utopikoa sorrarazi omen
|
dutelako
. Baina materialismo historikoa, hain zuzen, utopiaren dekoratu itzelak eta eraikuntza handiak desmuntatzen saiatzen da.
|
|
|
Baina, lehenik, Marxek Hegeli egiten dion kritika eta eraikitzen duen pentsamendua ulertzeko, beharrezkoa da Feuerbachek Hegeli egiten dion kritikaren zati bat azaltzea. Hegelek esan digu kultura jakin bateko gizakiaren pentsamendu eta ekintzak determinatuak daudela izpiritu berdin baten menpe operatzen
|
dutelako
. Feuerbachen ustez, horixe tautologiarik inozoena besterik ez da.
|
|
|
Nietzschek, horrela, poeta eta artista askok egin bezala," herri atzeratuetara" egiten du ihes; ez atzeratuak direlako, baizik eta herri modernizatuek galdu duten zibilizazio apur bat kontserbatzen
|
dutelako
oraindik horiek. 1875 inguruan Alemania eta Europa —Alemaniak dominatzen duena— gogortuz doaz:
|
|
|
Nietzschek esaten digunez: " Temo que no vamos a desembarazarnos de Dios porque seguimos creyendo en la gramatica". 81 Hitzek munduko gauzaren bat zuzenean designatzen
|
dutelako
sinesmena metafisika hutsa da. Niaren eta subjektuaren superstizismoa gramatikaren sedukziotzat dauka Nietzschek.
|
|
|
Hizkuntzak, beraz, hasierako metafora horietatik munduaren eta gizakiaren metafisika bat egiten du. Filosofiak eta kristautasunak, ordea, ez dute bakarrik munduaren metaforizazio (sinplifikazio) bat egiten, mundutik kanpoko metafisika (horixe baita metafisis, meta haraindi; fisis natura) bat (metafisika baten metafisika bat, beraz) ere, Nietzschek esan bezala, hasieran izan den subjektu kreatzaile hori ahaztu
|
dutelako
. Eta, horrela, Nietzschek filosofiari eta kristautasunari egiten dien kritikan sartzen gara bete betean.
|
|
|
Jainkoa ohartu egiten da. Jainkoak, beraz, bere esana bete ez
|
dutelako
paradisutik bidali eta sufritzera kondenatzen ditu. Hortxe, bada, hauxe ikusten da:
|
|
2010
|
|
|
Bestela esanda, Jainkoaren kasuan, legea ezin da izan, inola ere, borondatearen osteko egintza. Gauza bera gertatzen da beste edozein legegilerekin, Jainkoaren muinean dagoen legearen errealitatean parte hartu eta berori imitatzen
|
dutelako
.
|
|
|
Bigarrenez, ulertzen dugu legea gizakientzat eman behar dela, azpiko izakiek ez
|
dutelako
egintza moralak burutzeko gaitasunik, eta, ondorenez, ezin dutelako legea jaso, behin baino gehiagotan esan den moduan. Aingeruak, ostera, Jainkoaren legea jasotzeko gai izan arren, ez ditugu oraingoan aztertuko, hitzaurrean iragarri nuen bezala.
|
|
|
Bigarrenez, ulertzen dugu legea gizakientzat eman behar dela, azpiko izakiek ez dutelako egintza moralak burutzeko gaitasunik, eta, ondorenez, ezin
|
dutelako
legea jaso, behin baino gehiagotan esan den moduan. Aingeruak, ostera, Jainkoaren legea jasotzeko gai izan arren, ez ditugu oraingoan aztertuko, hitzaurrean iragarri nuen bezala.
|
|
|
Accursioren glosa eta bertan izendatutako beste doktoreak interpretatu eta onartu behar ditugu, aipatzen dituzten testu juridikoen arabera, eta beste zerbait baieztatu bazuten, euren teoria ez da benetakoa. Ildo horretatik, Justinianoren Kodeko bi legeek bertan aipatutako norbanakoen onura jorratzen dute nolabait, baina legeok agindua barneratzen dutenez, ez dira eman norbanako horientzat, baizik eta erkidegoarentzat, eta legegilearen mendeko guztientzat, mendeko horiek harako pertsonei emandako immunitatea errespetatu behar
|
dutelako
. Aurrerago azalduko dugun bezala, pribilegioa itxuraz arau berezia izan arren, benetako legea izan daiteke.
|
|
|
Hori berori adierazten du Zizeronek, are zabalago. Plutarkok defendatzen du estatuaren barruan ederrena dela haren legeen zuzentasuna, lege horiek bereziki zaintzen
|
dutelako
guztion ontasuna.
|
|
|
Hori dela medio, legea erkidegoarentzat ematen bada, lege horren oinarrizko eta ezinbesteko xedea izan behar da erkidegoaren beraren ontasuna. Ikuskera teleologikoak ere arrazoi bikaina eskaintzen digu, helburuek egintzekin proportzioa gorde behar
|
dutelako
, bai eta horien printzipio eta ahalmenekin ere. Zernahi gisaz, legea jokabide moral ororentzako erregela da, eta, ondorenez, jokabide moralaren aurreneko printzipioa izan behar da, orobat, legearen aurreneko printzipioa.
|
|
|
Bigarren mailako premisari dagokionez, eta, zehatzago, ahal espiritualaz denaz bezainbatean, hori begi bistakoa da, Liburu Santuak gogoan izanez gero. Egin eginean ere, prelatuei artzain deitzen zaie, bizia eman behar
|
dutelako
euren ardiengatik; eta administratzaile deitzen zaie, ez jabe; eta Jainkoaren ministro, ez, ordea, aurreneko arrazoi. Hortaz, ahalmena edo boterea erabiltzen denean ere, horien guztien betebeharra da Jainkoaren gogoa betetzea.
|
|
|
Beste ontasun batzuk, aldiz, guztionak edo erkideak dira, bigarren mailan bakarrik, eta, nolabait esateko, [estatuaren onerako] ematen direlako. Baina, zuzenean, ontasun partikularrak dira, pertsona pribatu zehatz batentzat emanak direlako, eta zuzen zuzenean haren ongizatea bilatzen
|
dutelako
. Edonola ere, horiei ere ontasun erkide deitzen diegu, bi arrazoi tartean daudelako.
|
|
|
Izen hori ematen zaio, hura zuzeneko zein printzipiok eragin eta printzipio hori aintzat hartuta. Ez zaio giza lege deitzen, gizakien gain ezartzen delako; ez zaio izen hori ematen, halaber, gizakiengan ematen delako, horiek euren burua gobernatzeko lege hori bete behar
|
dutelako
. Zin zinez, arrazoi horiek guztiak lege horri aplika dakizkioke, baina ez dagozkio lege horri bakarrik.
|
|
|
Hartara, giza lege esamoldea erabiltzen da, gizakiek zuzenean prestatu eta aldarrikatu
|
dutelako
. Zuzenean diot, jatorrian giza lege oro, neurri batean bederen, betiko legearen ondorioa baita, harako hitzak gogoratuz:
|
|
|
Horiek alde batera utzita, kristauen erlijioak aitortzen ditu, ordea, Elizaren legeak edo lege kanonikoak, halakoak kanon sakratuetan eta aita santuen dekretuetan barruratzen diren neurrian. Batzuek esaten dute horiek ez direla giza legeak, Jainkoaren legeak baino, Jainkoak berak beren beregi emandako ahal berezi batetik datozelako, eta zehatz mehatz naturaz gaindiko helburua, Jainkoarenganako kultura eta arimen salbazioa
|
dutelako
xede. Nolanahi ere, izatez giza legeak dira, Juan Andresek egoki erakutsi zuen moduan, Nicolas Tudeschik hura aipatzen duela, dekretaletatik hartuta, zalantzarik gabe.
|
|
|
Zernahi gisaz, kontuan hartu behar da justizia hitza bi modutara interpreta daitekeela. Lehenengo eta behin, justizia bertute orokorra izan daiteke, bertute guztiek loturak dituztelako ekitatearekin eta ekitate hori nolabait gauzatu egiten
|
dutelako
. Eta, bigarrenik, justizia bertute berezia ere bada, eta, horren arabera, justizia da nori berea ematea.
|
|
|
Ezberdintasunak ezberdintasun, baina, zera eransten dute Serrak eta Vilak: " Gaur egun geroz eta zailagoa da ‘psiko linguistika’ eta ‘hizkuntza psikologia’ elkarren artean bereiztea", hain zuzen, hizkuntz ikerketa guztietan aspektu pragmatikoek garrantzia hartu
|
dutelako
eta, horrela," posizio funtzionalistek goraka egin dutelako" 211.
|
|
|
Ezberdintasunak ezberdintasun, baina, zera eransten dute Serrak eta Vilak: " Gaur egun geroz eta zailagoa da ‘psiko linguistika’ eta ‘hizkuntza psikologia’ elkarren artean bereiztea", hain zuzen, hizkuntz ikerketa guztietan aspektu pragmatikoek garrantzia hartu dutelako eta, horrela," posizio funtzionalistek goraka egin
|
dutelako
" 211.
|
|
|
" deutsch" hitzak —berori zentzu zabalean herriaren izena bihurtu aurretik— ama hizkuntza komuna eta, horrekin, hizkuntza komunitatea adierazten zituen. Karlomagnorekin ezarritako theodisca lingua delako kontsiderazioa, finean, alemaniarrek euren burua hizkuntza komunitate bezala atzematearen ondorioa da, ze beroriek egiaz ama hizkuntzan bat egiten
|
dutelako
eta duten heinean ezagutzen dira herri bezala. Ez da harritzekoa, beraz, pentsamendu horrek aurrerantzean ere lehen mailakoa izaten jarraitu badu, eta ezta ere alemaniarrek gaurdaino funtsean hizkuntza komunitate beraren kide direla sentitu badute.
|
|
|
Ezeren aurretik, baina, interesgarria dirudi pragmatikaren oinarrizko motibazioari begirada historiko bat botatzea eta, zehazki, hizkuntzaren hainbat filosofok haren ibilbidearen hastapenetan eduki duten esanahia eta garrantzia gogora ekartzea. Wittgenstein (1958) da lehenik aipatuko duguna, hain zuzen, bere" hizkuntza joko" eta" bizitza forma" kontzeptuek —beroriek hizketa ekintzen adierazle diren heinean— hizkuntzaren ikuspuntu pragmatikoa abian jartzen
|
dutelako
: " Hizkuntzak eta berarekin loturiko ekintzek osatzen duten multzoari", honela gure autorea," hizkuntza joko deituko diot", beti ere" espresio horrek agerian utzi behar duelarik hizkuntza hitz egitea, egiaz, jarduera edo bizitza forma baten parte dela" 51 Kontua da, bada," hizkuntza eta errealitatea" ez direla bi fenomeno paralelo —Agustinek uste zuen bezala52—, eta, hortik abiatuz, Wittgensteinek kontzeptu horiek erabiltzen dituela, labur esanda, hizkuntza fenomenoaren berezko dimentsio dinamikoa eta soziala agerian jartzeko.
|
|
|
Puntu honen amaierara iritsita —eta berriro hizkuntzaren pedagogiari zuzenean helduz—, jada aipatutako" bigarren hizkuntzaren eskurapenari" 307 buruzko ikerketa ugariek ekarritako onura aipatu nahi dugu, hain zuzen, horiek hizkuntz irakaskuntza" naturalizatzen" lagundu
|
dutelako
. Didaktika linguistikoa, finean, hizkuntz jabekuntzan oinarritzen da, eta, zentzu horretan, zera dio Corderrek:
|
|
2011
|
|
|
Metafisikaren gorabeherak Kantez gero ez daukagu hemen zer gogoratu. Kapitulu utziezina, hala ere, Nietzsche dugu, horrekin bai metafisikak, bai platonismoak eta bai kristautasunak esanahi eta balio guztiz berria hartu
|
dutelako
, eta halatan filosofia eta poesia kuestioaren zentzuak ere buelta eman duelako.
|
|
|
" Milla Olerki Eder" liburuan agertu da bere lanen bat. Ez nuke nik esango oso ona danik, ez; baña euskaldun berri batek egiñak dira, ta gauza bat erakusten
|
dutelako
aipatzen ditut emen: euskera maite izan zuela, ain zuzen.
|
|
|
Zergatik bi autore horiek eta ez beste batzuk? Bi autoreok Existentzialismoaren eragina modu berezian bizi izan
|
dutelako
.
|
|
|
Kulturak eta basakeriak, bat izan gabe, bat egiten
|
dutelako
ideia hori oso Benjaminena da, eta Benjaminen patuak berak, edo Machadorenak, ez dirudi berrespen txarra. Batzuek historiaren dialektika esaten duten hori, beharbada ez da anbiguitatea besterik.
|
|
2014
|
|
|
Har dezagun Cenerentola ko aita: bere alabetako bat printzearekin ezkontzen denean imajinatzen du jendea eroskeriak eskaintzera joango zaiola gortean zerbitzu bat lortu ahal izateko, hasieran deliberazio argiarekin jokatuko du, gero itxurazko desesperazioarekin eskakizun gehiegik bonbardatu
|
dutelako
... Une gorena da Rossiniren aria arketipikoari, zoriontasunaren une bakar horri, bizitzaren gehiegikeriaren erabateko baieztapenari, subjektua gehiegizko eskakizunek gainditzen duten uneari, aurre egin ezin dionekoa.
|
|
|
Kundry erabiltzen du ‘Grialaren’ zirkuluko kideak narkotrafikatzaileen talde kontrariokoak diraseduzitzeko. ‘Grialaren’ parean Amfortas zauritua dago, bere aita Titurelek gehiegizko drogek sortutako delirio konstante bat dauka; Amfortas izugarrizko presio pean bizi da bere bandako kideek ‘erritua egitera’ behartzen
|
dutelako
, alegia, drogen eguneroko dosia eman diezaiela. Kundryk ‘zauritu’ zuen HIESa infektatu zion, felazio bat egiten zion bitartean zakila hozkatu ziolako.
|
|
|
hala gertatzen da Menotiren operekin, harmonia pixka bat modernoak zipriztintzen ditu, melodien airean Pucciniren erakoak dira eta uste du opera eguneratu duela gaurkotasuneko gertakizun ezberdinetan oinarritzen duelako intriga. Bestela, obra berri horiek goi kulturako artean kokatzen dira eta kopiatzen dute haien aurretik egon zirenen lengoaia hori egiten du talentuz Britten ekbaina hizkera sofistikatuegiak ez die goi kulturarentzako justifikazio sakonik egiten uzten, iraultza etengabean existitu nahi
|
dutelako
, lengoaiaren berrikuste etengabea nahi dutelako. Goi kulturako artearen baldintzak erabat onartzen dituzten obra gutxiek muturrera arte indibidualizatua dagoen lengoaia konplexuren bat hautatzen dute eta goi kulturako arte gisa musikak betiereko subertsioa jasaten du; hala, azkenerako, obra horiek ez dute ia inoiz errepertorioaren parte izaten bukatzen.
|
|
|
hala gertatzen da Menotiren operekin, harmonia pixka bat modernoak zipriztintzen ditu, melodien airean Pucciniren erakoak dira eta uste du opera eguneratu duela gaurkotasuneko gertakizun ezberdinetan oinarritzen duelako intriga. Bestela, obra berri horiek goi kulturako artean kokatzen dira eta kopiatzen dute haien aurretik egon zirenen lengoaia hori egiten du talentuz Britten ekbaina hizkera sofistikatuegiak ez die goi kulturarentzako justifikazio sakonik egiten uzten, iraultza etengabean existitu nahi dutelako, lengoaiaren berrikuste etengabea nahi
|
dutelako
. Goi kulturako artearen baldintzak erabat onartzen dituzten obra gutxiek muturrera arte indibidualizatua dagoen lengoaia konplexuren bat hautatzen dute eta goi kulturako arte gisa musikak betiereko subertsioa jasaten du; hala, azkenerako, obra horiek ez dute ia inoiz errepertorioaren parte izaten bukatzen.
|
|
|
Fricka lortzeko, iturritik edan behar izan du, begi bat galdu; gehiago jakiteko, intzestu gorenera iritsiko da. Freud-entzat hor dago ezagutzaren bilaketa ororen funtsa, baita jakintza zientifikoa ere; pertsonak ikerle madarikatuak badira, haien historiaren azken hitza ‘jakin’ nahi
|
dutelako
da; alegia, lehenengo psikoanalistaren arabera, nondik datozen jakin nahi dute, nondik datozen umeak, ezkutatzen dieten sexu harremanari buruz jakin nahi dute. Eta Wotanek ez du aitarik; logikoa da gehiago ezin ikastea, eta horrek heriotzara gidatzea.
|
|
|
Gauza bera Hagenen amarekin, Grimhilde rekin. Umetokiak dira, haurdunaldian soilik dira erabilgarriak; horren ostean desagertzen dira, euren funtzioa bete
|
dutelako
. Siegmundek eta Sieglindek ispilura begiratu eta begi berberak dituztela jabetzen dira, Wotanen begiak dira, ezin konparatuzko dirdira daukate.
|
|
2016
|
|
|
Ik. analogiaren jarraipena in 121 " Geneak ez dira hautatzen isolatuak ‘onak’ direlako, baizik eta gene gordailuko gainerako geneen testuinguruan ondo funtzionatzen
|
dutelako
". Ik. orobat 328.
|
|
2022
|
|
|
Bi begiradaren arabera egin daiteke filosofia periferikoak edo europar ez direnak homologatzeko prozesu hori: analogiaz, Mendebaldeko filosofiaren antzeko zerbait delako aitortza moduan; edo, Mendebaldeko filosofiaren historiak finkatutako ereduarekin alderagarriak ez diren parametroetatik eginda ere, giza komunitate guztiek gaitasun filosofikoa
|
dutelako
aldarrikapen moduan. Lehenengoaren kasuan, bereizi egiten da zentzu hertsian (erro greziarrekoan) eta zentzu zabalean (besteenean) hartutako filosofiaren artean, edo prefilosofikoaren eta egiaz filosofikoa denaren artean.
|