|
2007
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko
|
dute
etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko
|
dute
etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran: euskal elebidunek ia beti euskaraz hitz egiten
|
dute
etxean eta lagunartean; elebidun orekatuek, berriz, euskaraz erdaraz beste egiten dute eta, azkenik, erdal elebidunek erdara erabiltzen dute nagusiki.
|
|
2010
|
|
|
Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan. euskal autonomia erkidegoan bertan ere halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen: euskal autonomia erkidegoan seme alaben %86k euskara jasotzen
|
dute
etxean; baina %71k besterik ez nafarroan; eta %45era ez dira iristen iparraldean. erratzeko beldurrik gabe esan dezakegu euskararen hiru lurraldeen arteko alde hauek lurralde bakoitzeko herritarren atxikimendu maila ezberdinen adierazle direla. hezkuntza sistema da hiztunen gehikuntza gehien ahalbidetu duena. Joan den mendeko 80 hamarkada arte oro har erdalduna zen irakaskuntza, derrigorrezkoa nahiz unibertsitatekoa. ikastolena zen salbuespen bakarra. baina, ikastolei ondo merezitako merezimendu guztiak aitortugaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute.
|
|
2011
|
|
|
Are gehiago: kalera atera aurretik ere topo egina izango
|
dute
etxetik euskaldun diren haurrek (erabat etxetik erdaldun direnek) erdararekin, telebista eta irratia dela medio. edota, ziaboga bizi baten ondorioz, espero al du inork euskaldun guztiok eta erdaldun gehienak eTB 1 edo euskarazko leku komunikabideen kontsumitzaile suhar bihurtuko garela kolpean, honegatik edo hargatik, halakorik gertatzen ez bada, eta hori da askogatik probableena, erdara izango da hemendik 10, 15 edo 20 urteko haur gehienen etxeko eta kaleko hizkuntza nagusia:
|
|
2012
|
|
|
EAEko 16 urtetik gorako elebidunak etxean jaso duten hizkuntzaren arabera nolakoak diren aztertuko dugu orain. Elebidunen erdiak baino gehiagok (%51) euskara soilik jaso
|
dute
etxean, hau da, euskaldun zaharrak dira. Elebidunen %12, 3k euskara eta erdara jaso dute, eta jatorrizko elebidunak dira.
|
|
|
Horrezaz gain, gaur egungo transmisioa nolakoa den jakiteko, 2 eta 15 urte bitarteko seme alabak dituzten inkestatuek zein hizkuntza transmititu duten aztertu da. Datuen arabera, guraso biak elebidunak direnean, EAEko seme alaben %85ek euskara hutsik jaso
|
dute
etxean, %78k Nafarroan eta %54k Iparraldean. Euskara erdararekin batera jaso dute EAEko %11k, Nafarroako %17k eta Iparraldeko %33k.
|
|
2013
|
|
|
Funtsean, euskal giroa bizi izan
|
dute
etxean eta hortik kanpora ere ziurtatu nahi izan diete euskaraz bizitzeko aukera. Berbarako, denak ibili dira euskal dantza taldetan eta Txatxilipurdi elkarteak kudeatutako udaleku zein aisialdi zerbitzuetan, aurrerago euren hitzetan jasoko dugunez.
|
|
2014
|
|
|
Ikerketa honetan parte hartu duten gazteak ez dira testuinguru oso euskaldun batean bizi (Bilbon). Gehienek ez
|
dute
etxetik euskara jaso, eta eskola bihurtzen zaie, kasu gehienetan, euskara ikasteko gune estrategiko eta eraginkor ia bakarra. Ikasle etorkinen eta autoktonoen
|
|
2017
|
|
|
Bakun laburpena. ...izan dituztela bizitzako inflexio puntuetan (mudes), adibidez, gaeltacht eremura (distritu irlanderadunak) bisitan joatearen eraginez edo unibertsitateko eskoletara joatean. zer konpetentzia izan eta zenbat denbora eskaintzen dioten, hiztun berriek hainbat modutara erabiltzen dute irlandera. batzuk kezkatuta daude irlanderaz hitz egiteko aukeren faltagatik, baina beste batzuek irlandera erabiltzen
|
dute
etxean seme alabekin. gaeltacht eremua garrantzitsua da hiztun berrientzako, baina era askotako iritziak daude han hitz egiten diren dialekto tradizionalen garrantziari edo autoritateari buruz. zenbait hiztun berrik uste dute beraiek ez dutela gaeltacht komunitateetan duten irlanderaren ezagutza maila bera. • Hitz gakoak:
|
|
|
• zenbait hiztunek irlanderarako gaitasun aktiboa
|
dute
etxean irlanderaz hitz egin dietelako (zenbaitetan ingelesarekin batera), baina haien inguruko komunitatea ez zen irlanderaz mintzatzen. hau da, bada jendea irlanderaz hazi dena Gaeltacht eremutik kanpo, sarritan irlanderaz hitz egiten hazi ez ziren gurasoek irlanderaz eginda. Fenomeno hori irlandako hizkuntza politikaren ibilbide luzearen ondorio da (1922 urtetik). luzea da, espainian laburragoa baita katalana, euskara eta galegoa sustatzeko hizkuntza politikaren ibilbidea, trantsiziotikoa, hain zuzen. irlandan ia mende batez hizkuntza biziberritzeko ahaleginean egon ondoren, familia gutxi batzuk izan dira, Gaeltacht eremutik kanpo, irlandera etxeko hizkuntzatzat hartu eta hurrengo belaunaldiari transmititu diotenak. edonola ere, nahiz eta jatorri hori duten batzuek beren burua" hiztun zahartzat" duten, askok ez dute horrelakotzat, eta uste dute ez direla Gaeltacht eremuko
|
|
|
...u soziolinguistikoak muga dezake erabilera hori. pertsona asko arduratuta daude gai horrekin, beldur baitira ez oten duten irlandera erabiltzeko gaitasuna galduko hura ez erabiltzeagatik. zenbait hiztunek aipatu dute ekitaldi kulturalek, hala musikak nola antzerkiak eta irlandar hizkuntzaren kulturarekin lotutako ekitaldiek hizkuntza erabiltzeko aukera ematen dutela. zenbait hiztun berrik adierazi
|
dute
etxean irlandera erabiltzen dutela eta seme alabei transmititzea dela haien eginbeharra.
|
|
|
Guraso diren hiztun berriek era askotako bizipenak izan dituzte etxean irlandera erabiltzeari dagokionez. Batzuek adierazi
|
dute
etxean irlandera erabiltzea erabaki dutela, edo ingelesa eta irlandera biak batera. Haurrek, ordea, ez dute beti irlanderaz ondo hitz egiten ikasten edo ez daude irlanderaz hitz egiteko prest. ditut irlanderaz hitz egiteko aukera berdinak eta uste dut irlandera okerrera egin duela[...] Raidió na Gaeltachta [irlanderazko irratia] entzuten dut autoan lanerako bidean eta lanetik bueltan eta unibertsitateko lagunekin hitz egiten dudanean guztietan irlanderaz egiten dut gehienbat// baina egiari zor uste dut lehen baino gutxiago egiten dugula irlanderaz gure artean ehuneko 60 edo agian 50 izango da orain// ohitura galtzen ari gara.
|
|
|
7.3 Irlanderaren erabilera familian guraso diren hiztun berriek era askotako bizipenak izan dituzte etxean irlandera erabiltzeari dagokionez. batzuek adierazi
|
dute
etxean irlandera erabiltzea erabaki dutela, edo ingelesa eta irlandera biak batera. haurrek, ordea, ez dute beti irlanderaz ondo hitz egiten ikasten edo ez daude irlanderaz hitz egiteko prest. beste batzuek ez zieten haurrei irlanderaz hitz egin, baina haur horietako batzuk hiztun berri bihurtu ziren hezkuntza sistemaren bitartez. b4 (60 urte, emakumezkoa) gizonezko irlandardun batekin ezkondu ze...
|
|
|
4.3.2.1. Euskararen ezagutza ikasleek orokorrean ezagutza maila ona daukatela aitortu dute. batzuentzat euskara da ama hizkuntza eta beste batzuek gaztelera ikasi
|
dute
etxean eta euskara eskolan ikasitakoa izan da.
|
|
2018
|
|
|
5 Gazteei buruzko ezagutza eta jarrera datuek erakusten dutenaren arabera, pentsatzekoa da joera honetan bihurgune bat gerta daitekeela datozen hamarkadatan. Ikuspegi ezkorrenen arabera, ordea, ezagutzak eta jarrerak ez
|
dute
etxeko hizkuntza transmisioaren gorakadarik bermatzen bere horretan.
|
|
|
Gazteek beraien estatus berdinean ikusten dituzten zaharragoei, izan erreleboko kideak, edota tailerreko kidea... toka hitz egiten diete. Esan izan den bezala, gazte asko eta askok Antzuolan —eta ezta inguruko herrietan ere— hitanoa ez
|
dute
etxean jaso. Hau da, Pujolarrek dioen bezala gazteak lan mundura bertako hizkuntza praktiketan atxikitzeko asmoz sartzen dira.
|
|
|
—batek 33 eta besteak 67— adierazten
|
dute
etxeetan emakumeei noka hitz egiterakoan eten bat egon zela. Beraien hitzetan, eurei aitak tokaz hitz egin izan die beti, baina ez aitak eta ezta amak ere, beraien arrebei ez diote inoiz noka eman.
|
|
|
Transmisio informalean emandako eten hori, noketaren galeraren zio gisara ikusten dute elkarrizketatu ezberdinek; belaunaldi ezberdinetako pertsonek gainera. Esaterako, adinez alde nabarmena duten bi elkarrizketatuk —batek 33 eta besteak 67— adierazten
|
dute
etxeetan emakumeei noka hitz egiterakoan eten bat egon zela. Beraien hitzetan, eurei aitak tokaz hitz egin izan die beti, baina ez aitak eta ezta amak ere, beraien arrebei ez diote inoiz noka eman.
|
|
2019
|
|
|
nagusitasun moldaera argia izan behar du mintzajardun horrek, orain arte izan duen bezala. horrekin batera, belaunez belaun proiektatu behar da nagusitasun hori: 35 urteko proiekzioaz ari gara hizketan, ez haurrei (jaio ondoko lehen urteetan soilik) etxean euskaraz (ere) egite hutsaz. askoz zailagoa da lehena (35 urtealdiko lorpena), azkena (etxeko mahai ingurukoa) baino. euskaraz egiten segitu behar dute, orain eta gero, bertako biztanleek. hala egin behar
|
dute
etxean eta kalean, lagunartean eta ohiko gizartebizitzan. euskarazko mintzajardun arruntak nagusi izaten segitu behar du bertan. Irakurrizkoan eta idatzizkoan aurrera jarraitzeak ere mesede egingo du:
|
|
|
hiztun guztien %4, 5 inguru bizi ziren arnasguneetan bosturtekoan (euskararen kale erabilera %60koa edo handiagoa zen udalerrietan), eta kopuru horrek gutxi asko aldaketa handirik gabe jarraitzen du bosturtekoan ere. arnasgune beteen kasuan ere ez da alderik eta bosturtekoek ageri dituzten datuetan. Bi kasuetan, hegoaldeko hiztunen %1, 6 bizi ziren euskararen kale erabilera %80koa edo handiagoa zuten udalerrietan. kale erabileraren datuek, hortaz, dezente leuntzen
|
dute
etxeko erabileran oinarrituta aurkeztu dugun bilakaeraren deskribapen iluna.
|
|
|
3.3.4 Etxeko hizkuntza hamar ikasletik zortzik euskara
|
dute
etxeko hizkuntza: ez dago ia aldaketarik bi laginen artean.
|
|
|
4.1 Nola jaso eta noiz hasi erabiltzen eztabaida taldeak hasterako aurreikusi zen partaide gehienek hitanoa etxean jaso edo, gutxienez, entzungo zutela; hots, transmisioaren eredu tradizionala gailenduko zela. hain zuzen ere, mutilen erdiek hitanoa etxean jaso dutela adierazi dute. hala ere, gainontzeko mutilek aitortu
|
dute
etxean ez dutela hitanorik jaso, kalean eta berdinen artean ikasi dutela baizik.
|
|
2021
|
|
|
Erabilerari dagokionez, 2018ko nahiz 2019ko datuen arabera, gazte gehienek gehienbat erdaraz hitz egiten
|
dute
etxean, baina egunerokoan euskara gehiengoak erabiltzen du, batez ere irakasleekin. Honek ereduaren garrantzia erakusten du, ez bakarrik gaitasunari dagokionean, baita erabilerari dagokienean ere.
|
|
|
Dagestan dugu, bere hizkuntza aniztasunagatik ezaguna den eskualdea. Hizkuntza ofizialak, errepublikako konstituzioaren arabera, errusiera eta" Dagestango herri guztien hizkuntzak" dira. umeek gero eta gutxiago jasotzen
|
dute
etxetik, eta horregatik arriskuan dagoen hizkuntza da, abazera bezala.
|