2009
|
|
utzi
|
dute
emakumeek
|
2012
|
|
Arnasa hartu du hizketan hasteko, baina egongelaren erdian egurrezko aulki zahar batean eseri den emazteak hartu dio aurrea. Olibak, patatak eta antxoak parez pare dituztela, Josuk eta Norak sofatik entzun
|
dute
emakumearen solasa. Josuri begiratzen dio batez ere, hura delakoan bietan jantziena.
|
2013
|
|
Galderak: Amari buruzko erreferentziek behar bezain agerian uzten
|
dute
emakume ereduzkoa izan zela makaltasunaren eta kemenaren arteko muga lerroa ezerezteko baldintza nagusia egonarria dela irakasteko orduan?
|
2014
|
|
Eta inork espero ez duenean, Txomin agertu da, lehengo eguneko gizon sendo bizarduna. Oihuka agurtu
|
dute
emakumeek. Mahaira hurbildu eta amaren parean dagoen emakume ile horiaren aldamenean makurtu da plastikozko poltsa zuri batekin, eta han barrukoa erakutsi dio, diskretuki.
|
2017
|
|
Dolores Julianok (2008) sakondu du ideia horretan: “Feminismoaren iraultza handia ez da izan arauak ez betetzea, hori betidanik egin izan
|
dute
emakumeek, baizik eta beraiek auzitan jartzea, beren ekitate falta eta suposatzen duten justiziarik eza azaleratzea” (2008: 14).
|
|
Baina orduan, zer zen festa hura, nahi nuena nahi bezain luzaz begiratu ahal izatea! Begira daukat baina nik begirago daukat bera, eta ilea lotzeko erabiltzen duen plastikozko pintza gaitzesten dut, permanente kizkur beltzak eta urrezko eraztunez kargaturiko hatzek nire kasta sistema propioan azkeneko mailetara eramaten
|
dute
emakume on puska hura, eta bazkalostean balkoian jaten duen Frigopie aren ikuskizunak eduki niezaiokeen begirune apurra akabatu du. Gas eta metal usainak okitu egiten naute.
|
2019
|
|
Gizonek taxuturiko tradizio eta moldeetan, gizonekin batera, eta gorputz maskulinoen artean eta aldamenean sortzen
|
dute
emakume bertsolariek (sarritan, saioan gutxiengoa direla), eta ezinbestean daude haien iritzi eta balorazioekin, haien esperientziarekin, presentziarekin eta egiteko moduekin zeharkatuta. Bertsolariak ezin du, Harkaitz Canok amesten zuen idazlea nola, artista abuhardillatua izan; behartuta dago autoa, solasa, komunitatea eta errelatoa konpartitzera edo, gutxienean, negoziatzera.
|
|
Emakumeen gorputzen eta kanpo irudiaren gaineko epaia atergabea da bertso munduan eta handik kanpo. Oholtzan itxuraz diskretuak izan nahi dutela aipatzen
|
dute
emakume bertsolari askok. Entzuleen arreta bertsora bideratu nahian traba zaie gorputza.
|
|
Testigantzetan hamahiru aldiz aipatzen da “demostratu beharra”. Ordainsari duina merezi ote duten ala ez zalantzan jartzen
|
dute
emakume bertsolari zenbaitek, maila nahikorik ba ote duten, jardun honetarako balio ote duten. Ukaezintasuna eta bikaintasuna ezin izan litezke izateko modu bakarrak, eraiki dira oasiak basamortuan.
|
|
Lan horri esker esparru batzuetan prestigioa lortu
|
dute
emakume bertsolariek, haien diskurtsoak eta bertsokerak. Aldi berean, lehenago bertsozalea ez zen jendea bertsozaletu dute eta plaza berriak sortu.
|
|
Identitate feminista askatzailetzat
|
dute
emakume bertsolari gehienek. Kontzientzia eta kontzientziaurrea bereizten dituzte batzuek (Agirreazaldegi, Akizu, Amuriza, Artetxe, Bartra, Enbeita, Ibarzabal...), kontzientzia feministak euren buruaren eta bertsotarako testuinguruaren irakurketa erabat aldatu baitie.
|
|
Sistemak ezarritako konpetentziaren eta jardun indibidualistaren aurrean ahizpatasuna aldarrikatzen eta praktikatzen
|
dute
emakume bertsolari batzuek (topa ahizpatasunaren alde! [6]). Logika horretatik sortu dira Ez da kasualitatea saioak, Ahalduntze Bertso Eskola, Txakur Gorria kolektiboa eta elkar hartzeko beste hainbat bide informal.
|
2020
|
|
Gaixotzen ari naiz zuri begira. Nondik atera
|
dute
emakume hori? ”.
|
|
Hori dela eta, Ongizate Estatu familistetan batik bat, emakumeen parte hartzea lan merkatuan oso murritza izan da, urteetan zehar hala erakutsi
|
dute
emakumeen langabeziaren{ 7} edota lan baldintzen datuek (langabezia oso altua izan da eta gehienak aldi baterako lanak edo lanaldi erdiak izan dira). Beraz, Ongizate Estatuak, “enplegu osoko” jendarte gisa irudikatu den horrek, herritar jakin batzuei baino ez dizkie eskubideak bermatu.
|
|
Are gehiago, zer ondorio ditu emakumeentzat haien lanaren herena eta, kasu askotan, erdia musu truk izateak? Zergatik egiten
|
dute
emakumeek lana dohainik. Zergatik dituzte gizonek baino diru sarrera gutxiago nahiz eta lan handiagoa egin?
|
2021
|
|
Hori dela eta, emakumeari debekatuak izan zaizkio biak ala biak. G. Angela Murak eta Leonor Ruiz Gurillok (2014) aipatu bezala, historikoki zenbait lanek determinatu izan
|
dute
emakumeak ez zirela gai ez umorea erabiltzeko ezta interpretatzeko ere. Kontrara, ordea, Las humoristas saiakeran (2017) Isabel Franc ek azaldu bezala, ez dira gutxi izan erresistitzeko, borrokatzeko, bizirauteko nahiz ahalduntzeko umorezko armak erabili izan dituzten andreak.
|
|
Lana aipatzen
|
dute
emakumeek, baita aisialdiaz galdetzen dietenean ere. “Dibertitzeko askatasun gehiago zuten mutilek.
|
2022
|
|
Sindikatuek ere izan dituzte beraien emakumeen arloak, aurrez aipatutako taldeekin intentsitate eta konpromiso maila ezberdinetako harremanak mantendu dituztenak. Elkarte horiek lan izugarria egin
|
dute
emakumeen topagune izan, beraien ahotsak jaso eta horiei tokia egiten. Beraien behar eta aldarrikapenei forma eman eta artikulatzeko funtsezkoak izan ziren, garaian garaiko bestelako konbergentziak sortzeko.
|
|
Elkarteen nolakotasunari lotuta, topaketetan beste alderdi hau ere azpimarratu zen: ezinbestekotzat jotzen
|
dute
emakume askok elkarteen oinarriei buelta ematea. Elkartea bazkideek eratzen dute, eta horiek dira gero batzordeak osatzen dituztenak.
|
|
Parte hartzeko orduan eragin zuzena (izan) duen faktorea da gainera, eta generoak pisu handia izan du. Banaka elkarrizketatutako emakumeen erdiak baino gehiagok ezagutzen
|
dute
emakumeren bat zeinarentzat mugikortasuna parte hartzeko oztopo bat den.
|
|
Hortaz, zer egin behar
|
dute
emakumeek, gizonek egin behar ez dutena, modu berean parte hartzen uzteko?
|
|
Topaketa kolektiboetan ere azpimarratu zen erabakiguneetako jarreraren garrantzia. Batere parte hartzen ez duten gizonak ere badirela jakitun izanik, espazio horietan emakumeek duten jarrerak berebiziko munta duela uste
|
dute
emakume askok. Jarrera aktiboa beharrezkoa dela deritzote, eta horrek eragina duela aurreiritzi eta estereotipoen apurketan.
|
|
Hori da elkartearekiko dugun penetako bat. Gaur egun oso gutxi parte hartzen
|
dute
emakumeek, egituragatik eta erakundea egiten ari denagatik. Sinesgarritasuna galdu du emakumeari dagokionez; orduan, oso parte hartze txikia dago, emakumeen parte hartzea jaitsi egin da, eta parte hartzeko interes gutxiago dago.
|
|
Bere ustez, funtsezko hiru arrazoik azaltzen
|
dute
emakumeen parte hartzerik eza, eta horiek aztertu eta osatuko dira, ekarpenak eginez:
|
|
Landa eremuaren inguruan, hiru ezaugarri demografiko jaso zituen Sampedrok (1996), zenbat eta gune isolatuagoa izan (komunikabideak, biztanle kopurua…) orduan eta bistakoagoak zirenak [8]. Era berean, ezaugarrion elkarrekiko erlazioa argia da, jarraian ikusiko den bezala, eta zuzeneko harremana
|
dute
emakume nekazarien testuinguruaren azterketarekin.
|
2023
|
|
Rubinek azpimarratuko zuen, halaber, derrigorrezko heterosexualitatearen bitartez gauzatzen dela trafiko hori, zeren gizonek biolentzia jasaten dute gizon izateko (performatibitatea errepikapena/ bazterketa), baina ez trafikoaren objektu izateko. Aldiz, emakumeek biolentzia jasaten
|
dute
emakume izateko baina, horrez gain, trafikoaren objektu izateko ere. Horren oinarrian dago heterosexualitatea prozedura instituzionalizatua dela; produkzio katean beharrezkoa den etorkizuneko lan indarra bermatzeko, beharrezkoa da erreprodukzioa modu eraginkor batean funtzionatzea, eta horretarako beharrezkoa da heterosexualitatearen (binarismoaren eta lanaren banaketa sexualaren) erreprodukzioa.
|