|
2000
|
|
|
Baina, Lingua Navarrorum zer zen jakiteko, inork zalantzarik izan ez dezan, on zaigu agiriak lekuko jartzea. Liburu honetan bertan (68 orrialdean)
|
dugu
Iruñeko apezpiku Petrus II.aren aipamen hura, unamaizter eta buruzagi hitzak erabiltzen dituena. Beraz, hori irakurriz ez dago inondikako zalantzarik Lingua Navarrorum euskara zela eta ez beste.
|
|
|
Bertanirakurri ziren artikuluekin. Biolentzia? izenburua zeraman liburua osatu zen.Aurtengoan, berriz, burujabetasunari buruz hitz egin
|
dugu
Iruñeko Larraona ikastetxean, eta, EZBAIKA elkartearen laguntzari esker, udako ikastaroan hitz egindakoa argitaratzeko aukera izan dugu.
|
|
2005
|
|
|
Frantses estatuak tresna honen bitartez euskaldunoi egiten digun iruzurra salatzeko. 26an, manifestazioa egingo
|
dugu
Iruñean, euskararentzat ofizialtasuna aldarrikatuko dugu. Ekimen honekin amaituko dugu asterako egindako planteamendua.
|
|
2006
|
|
|
Historia egin ondotik, eskualdeko talde eta alberdi politiko guzien artean lan egiteko premia azpimarratu zuen Patxiku Irisarrik. «Hainbat talde aritu gara hobekuntzak eskatzen, soilik guztiok batera aritu garenean lortu
|
dugu
Iruñean kasu egitea. 1990ean eskualdeko udal ia guztiek onartu zuten Belateko tunelaren proiektua gauzatzeko mozioa eta orduan lortu zen lana egitea».
|
|
2008
|
|
|
Euskararen Jatorriaren batzarrak ez du zerikusirik izan gai honekin. Publikoki eskatu
|
dugu
Iruña Okako informazioa argitaratzea, 3 biltzarra antolatu genuen bertan, nazioarteko batzorde zientifikoa eratzea, 10 bat urteko plangintza arkeologikoa eta bitarteko teknikoak aztarnategia arakatzeko baldintza onenetan, duela bi mila urteko euskara ikertzeko duen aberastasunagatik. Beste 400 bat urtetan euskaraz eztabaidatzen jarrai dezagun beste kate-begi bat BERRIA kazetan, adeitasunez.
|
|
2009
|
|
|
–Zure aitaren agindua beterik, noizbait eramanen
|
dugu
Iruñera.
|
|
|
hiru zapore mota eta kristal zurrunezko litro erdia. Beste lokaltasunak ari dira gurera iristen edari mailan ere, Bionadea eta Fritz Kola freskagarriak dastatzeko aukera
|
dugu
Iruñeko La Hormiga Atómican, adibidez. Plazer txikiak txikienen txokoetan.
|
|
2010
|
|
|
Jakina da, nolanahi ere, alde ikaragarria egon daitekeela errealitate beraren hautematean, eta herri bereko errealitate soziolinguistikoa oso modu ezberdinean jasotzen dutela, maiz, pertsona ezberdinek. Gogoan
|
dugu
Iruñeko Unibertsitate Publikoan duela zenbait urte egindako mahai inguru batean ikusitakoa: hizlarien artean leitzar gazte eta ezagun bat ari zen.
|
|
|
Nolanahi ere Iruñean egoera aldatuko dela espero du. " Egoera konplikatua da baina honi buelta emateko aukera handia
|
dugu
Iruñean. Pabilioia jendez gainezka izanen dugu eta hasieratik aterako gara irabaztera, eta lehen partida hori irabazi beharra dago nola edo hala.
|
|
|
Nik uste dut aurten oso garrantzitsuak diren eta datozen hilabeteotan zeresana emango duten film garrantzitsu batzuk izan ditugula. Astebetez zinemagileen komunitate moduko bat sortu
|
dugu
Iruñean, bestalde. Dokumentalari buruzko ikuspuntuak trukatzeko gune bihurtu da jaialdia.
|
|
|
Honek, ondorioz, Euskararen lehenetariko aldarrikapen ofizialak ekarri zituen. Honen adibide
|
dugu
Iruñeko apezpikuen kasua; Aita Sainduak baimenduta, hauen izendapena Espainiako erregeen eskuetara pasatu zen, ez zen gehiago Iruñeko kalonjeek hautatua izango, ordu arte izan zen bezala. Honen aurrean, 1539an, kalonjeek enperadoreari bertakoa aukeratzeko egokitasunaz arrazoiak azaldu zizkioten, haien artean hizkuntzarena"... porque ademds que saben la lenguay conocen la cualidad y condiciones de cada uno de aquella tierra[...] serd amado, obedecido y temido de los subditos por ser natural, porque la gente vascongada, que es la mayor parte y la que mayor necesidadpadece de buen pastor de todo aquel reino, ama sobre todas las naciones, a su naturalezay lenguay se dexa fdcilmente domary suljetarse a ella, siendo indomita para otras naciones", nafar gehienak euskaldunak zirela alegia.
|
|
2011
|
|
|
Martxoaren 26an eta 27an Teatre Lliure konpainiaren es lana izango dugu ikusgai. Molière handiaren Tartufo obra klasikoa apirilaren 8an eta 9an izango
|
dugu
Iruñan eta antzezlanen sailak itxiko du Lola Herrerak bere azken obrarekin, Querida Matilde.
|
|
2012
|
|
|
«Badago beste froga bat hemendik gertu. Espetxe berri bat
|
dugu
Iruñean, garbitua, prestatua... eta hutsik». Bilduk, NaBaik eta Ezkerrak kritikatu egin dute UPN eta PP batzordera ez joatea.
|
|
2013
|
|
|
Urte kidea
|
dugu
Iruñeko espetxea, Pamplonako Presondegi Probintziala izendatua (PPP hizkiekin ezaguna). Europako kartzelen artean hedaturik zegoen egitura panoptikoa zuen, hau da, erdigune baten inguruan galeriak zituen eta norabide erradialean luzatzen ziren.
|
|
|
Biharamun goizean aurpegia eguzki sartu zen etxeko dendara, erdi oihuka erdi kantari," Ze, Karmen, ze berri
|
dugu
Iruñetik?". " Hik nola ikasi dun, Xole?" galdetu zion amak, harriturik.
|
|
2014
|
|
|
Iruñean azken bi hamarkadetan izandako bilakaeraren lekuko dugu Euskal Jai (gehiago ere bai), eta haren inguruan mugitu den guztia. Hala, ikusten
|
dugu
Iruñeko Gaztetxeak iraun zuen hamar urteetan herri ekimenez orotariko ekintza eta jarduerak egin ahal izan zirela hiriaren bihotzean bertan; ehunka edo milaka gazteren, eta ez hain gazteren, eta auzoko haur eta helduen topalekua izan zela; hiria bisitatzen zutenentzat erreferentzia gunea zen, adibidez, mendian bizi zirenen eta hiriaren arteko lotura gunea.
|
|
|
Tramankulu ikusgarririk gabe, gorputza gorputzarekin batuz. Datorren ekainaren 8an giza kate erraldoi bat osatuko
|
dugu
Iruñea eta Durango artean; eta egun horretan ere lotzen gaituzten kateak haustea izango dugu helburu; hain zuzen ere, lotzeko tresna moduan erabiltzen den katea, giza kate bihurtuz, eskutik eskura elkartasuna pasatuz, eskubidea gauzatzea. Posible den ala ez?
|
|
2015
|
|
|
Baina denboraldia hasi berri dugu eta gauza horiek aurrerago ikusten dira. Pentsatzen
|
dugu
Iruñeko taldeak izango direla faboritoak, baliabide gehienak dituztelako, baina ikusteko dago” azaldu du Etxarrikoak. Etxarrik Infanzonesen kontra bana berdinduz hasi zuen denboraldia aurreko astean.
|
|
2016
|
|
|
Baina aldaketa epe luzeko helburua da; ez da lau urtean gertatuko. Ez
|
dugu
Iruñearen historian anekdota hutsa izan nahi?.
|
|
|
|
dugu
Iruñeko gotzainak bere gutuna ez zuela euskaraz eman, alabaina antzeko helburuak zituen Cola gasteiztarrak bere liburu batean jaso zuenez, Soroak eginiko itzulpen horretaz goza gaitezke egun. Jose Cola Goitik atzerria ezagutzeko aukera izan zuen, bada, azken karlistadan, arazo politikoak tartean, Ameriketara joan beharra izan baitzuen. 1880.ean itzuli zenean, ikusitakoen zein ikasitakoen berri eman zuen La emigracion vasco navarra arrakasta itzeleko idazkian eta 1883 urteetan hiru argitaraldi izan zituen, aiseki agortu zirenak.
|
|
2017
|
|
|
Bai, aldaketa erabatekoa izan da. Lankidetza hitzarmena sinatu
|
dugu
Iruñeko Udalarekin, eta horrek erabateko aldaketa ekarri du orain arte erakundeetatik jaso dugunarekin. Hitzarmen horren bidez, udala azken eguneko bestako antolatzaile ere bilakatu da, neurri batean.
|
|
2018
|
|
|
Bai, denbora dezente pasatzen
|
dugu
Iruñean; taldeak etxe bat du hor. Talde profesionaleko atzerritarrak daude, eta haiekin entrenatzen dugu.
|
|
|
Tomas Ignazio Lizasoain misiolari ibili zen han, eta, dirudienez, berak eraman zuen. Haren bataio agiria aurkitzeko etorri naiz, besteak beste, baina ez
|
dugu
Iruñean aurkitu. Agian inguruko herri batean jaio zen.Baduzu denborarik zerbait aurkitzeko. Ate asko irekita utzi ditut ezagutu ditudan historialariei esker.
|
|
|
Gure Esku Dagoren ustez, herritarrok, ezinbestean, mugitu beharra daukagu erabakitzeko eskubideari bidea zabaltzeko. Horregatik, maiatzaren 19rako erabakitzeko eskubidearen aldeko mobilizazio berezi bat antolatu
|
dugu
Iruñeko Gaztelu plazan: nafarron erabakimena adierazteko giza armarria.
|
|
|
hizkera batean anekdotikoa (esate baterako, hiztun gutxi batzuek edo hiztun guztiek baina gutxitan darabiltelako) edo indartsua den, auzo bakar batekoek besterik ez darabilten, ezaugarri sozialen araberako erabilerarik dagoen (adibidez, gazte edo emakumeen artean gehiago erabiltzea) eta beste. Bistakoa denez, egun euskara berriz bizirik badago ere, ezin
|
dugu
Iruñean egiten zen euskalkiaren ezaugarrien bila metodo hau erabili, ez baita hizkera horren hiztunik geratzen.
|
|
|
Bai argitaratutako tituluen kopuruan, bai gaien eta ikuspuntuen ugaritasunean, gero eta sakontasun handiagoko lanak agertu dira, haien artean hainbat doktorego tesi. Gaurko egunean ongi ezagutzen
|
dugu
Iruñeko historia, baina ikuspegi orokorra falta zen, azken ikerkuntzen emaitzez eta berritasun metodologikoez eguneratua. Horixe baita liburu honek bete nahi duen hutsunea.
|
|
|
Iruñearen historiaren aldeko interesa zientifikoago bilakatu zen XIX. mendetik aurrera, eta XX. mendean ugaritze nabaria izan zen, bai argitaratutako tituluen kopuruan, bai gaien eta ikuspuntuen ugaritasunean, gero eta sakontasun handiagoko lanak agertu baitziren, tartean hainbat doktorego tesi. Gaur egun ongi ezagutzen
|
dugu
Iruñeko historia, baina ikuspegi orokor bat falta zen, azken ikerkuntzen emaitzez eta berritasun metodologikoez eguneratua. Horixe baita liburu honek bete nahi duen hutsunea.
|
|
|
J. Fontainek ez zuen zalantzarik izan mendebaldeko Pirinioen inguruko kultur esparru distiratsu batez hitz egiteko. Hortxe
|
dugu
Iruñea. Hiri txikia, baina Baskoniako erdigunea; lehiakide izan lekiokeen Andelos aspaldi despopulatu da.
|
|
|
Hantxe, Rekaredo katolizismora bihurtu zen Toledoko III. Kontzilioan, topo egiten
|
dugu
Iruñeko lehen apezpiku ezagunarekin: Liliolo.
|
|
|
armarriari eusteko darabilen enborraren ondoan oparotasunaren adarra dugu ikusgai. Ziurrenik, garaiko eskultura zibilik ederrena
|
dugu
Iruñean. Benefizentzia eta karitatearen adierazle dugu Mariblanka.
|
|
|
Datu base bizia denez, ikerlan berriei eta beste ikerketa proiektuen emaitzei esker etengabe elikatzen baita, eguneratuta dago une honetan, eta beraz, ahal zen zehaztasun mailarik handienarekin aurkeztu ahal izan dugu txosten honetan azaldutako informazio guztia. Nafarroan izandako errepresioari buruzko proiektu orokorrean jasotako informazio hori kontrastatu egin
|
dugu
Iruñeko hirian gertatutako errepresioari begira espezifikoki jasotako informazioarekin. Emaitzak aukera eman du tokiko lanen (esate baterako, txosten hau bera) eta Nafarroa osoa hartzen duen lan orokorragoaren arteko izaera osagarria azpimarratzeko; izan ere, bi perspektiba horiek, tokikoak eta orokorrak, elkar elikatu dute, eta ondorioz, zehatzagoak dira erabilitako erreferentzien multzoan jasotako datuak.
|
|
|
Azpimarragarria izan zen sustatzaile nagusiek nola goraipatu zuten XVII. mendean bertako apezpikuak antolatu zituenetik ez zirela horrelako lehiaketak Iruñean egin. Bukatu zirenean, hurrengo mendera arte ez
|
dugu
Iruñeko Udala kultur sustatzaile gisa ikusiko (Barandiaran, 1999, 94).
|
|
|
Etorkinen jaioterria azterturik hobeki ezagutzen ahal
|
dugu
Iruñean bizi ziren euskaldunen kopurua, baina horrek ez digu konpontzen Bonaparteren mapan dagoen informazio gabeziaren arazoa, hau da, hizkuntzaren erabileraren inguruko baloreen, eta aldi berean, Iruñeko euskaldunen esperientziaren gaineko informazio falta. Azken batean, balore eta esperientzia hauek erabakigarriak baitira hizkuntza batetik bestera pasatzeko ohitura hartzerakoan.
|
|
|
Hurbilpen honen bidez, hobeki ulertuko
|
dugu
Iruñea nola bilakatu zen euskararen hilobia XIX. mendean zehar, nahiz eta oraindik erabilia izan edo euskararen aldeko mugimendu intelektuala jaio, Asociacion Euskara de Navarraren eskutik, garaiko hainbat idazle eta intelektual ospetsuk bultzaturik. Geroxeago itzuliko gara elkarte honengana, baina, nahiz eta garrantzi eta balio handiko lana egin, argi dago bere ekinbidearen bidez ezin izan zuela gainditu gazteleraren nagusitasunaren aldeko prozesua (Nieva Zardoya, 1999).
|
|
|
Hizkuntzek eta hizkerek bere berezko dute etengabe aldatzea, eta garaian garaiko egoera aldakorra eta datuen eskasia oztopo dira halako galderei arrapostu zuzena emateko. Datozen lerroetan hizkuntzalaritzak eta dialektologiak horrelako aztergaiei ekiteko darabiltzaten oinarri teorikoak eta metodoak aurkeztu nahi ditugu, eta horiek zorrotz aplikatuta erakutsiko
|
dugu
Iruñeko euskalki delakoaz ezer gutxi jakiterik dagoela eta galderak berak ñabardurak behar dituela.
|
|
|
San Ferminen irudia dagoen San Lorentzo eliza ondotik abiaturik, gogoratuko
|
dugu
Iruñean Sanferminak ospatuagatik ereSan Fermin ez dela hiriko zaindaria, jende aunitzek bertzela uste arren, Nafarroakoa baizik, San Frantzisko Xabierkoarekin batera. Iruñeko patroia San Saturnino" gloriosoa baita, Iruñeko eta Nafarroako kristandadearen Aita Printzipala", idatzi zuen aspaldian Iruñea ondoan jaio eta Compañia karrikako Jesuiten ikastetxean ikasitako Joakin Lizarragak.
|
|
|
Ez monografikoki, baina ikertuago dago urte haietako hiriburuaren eremu urbanoa, haren auzo eta kale sarea eta antolamendua. Ikuspegi urbanistiko batetik, Juan Jose Martinena Ruiz
|
dugu
Iruñeko burguak zehazkien ikertu dituena (1974) XII XVI. mendeen artean, eta hortik lor ditzakegu hizpide ditugun urteetako egoera eta aldaketak. Bertze ikuspegi militar batetik, egile honetaz gain, Florencio Idoate (1954) eta Ma Itziar Zabalza Aldave (1997) ditugu erreferentzia.
|
|
|
Esan
|
dugu
Iruñeak eta Turkuk antzerako ezaugarri historiko eta demografikoak dituztela, eta honela, noosferaren alderaketan, interesgarria gertatuko zaigu bi hiri horien hirigintza ereduak konparatzea. Horretarako, baliatu egingo dugu Anderssonek (1983) Turku hiriaren garapenaren gainean egin zuen azterketa, adibide gisa.
|
|
2020
|
|
|
Herritarrei ere eskari zuzena, «denen bultzada» delakoan: «Lehen bezala, orain ere gure goxotasun, irudimen eta kemen guztia
|
dugu
Iruñean euskaraz bizitzeko».
|
|
2021
|
|
|
Ipuingarria izango da egitasmoan parte hartuko duten kontalarietako bat da, bai eta antolatzailea ere. " Espazio bat sortu nahi izan
|
dugu
Iruñean, ahozkotasunari eta ipuinei toki bat emateko", erran du.
|
|
|
38.4g Ekialdeko euskalkietan turik forma erabiltzen da inoiz giza jarrera adierazten duten eskerrak (eman), atsegin izan, urriki izan eta ahalke izan gisako aditzekin: Jainkoari eskerrak bihurtzen dituzte[...], batek irabazi handi bat eginik, bertzeak bere burua irabazterat utzirik (Laphitz); Etxerat itzuli (zen), ziolarik, atsegin zuela, Jainkoaren aitzinean agertzeko behar zuena eginik (Hiriart Urruti);
|
dugu
Iruñean ez gelditurik, ostatu on batean (J. Etxepare); Aita ahalge zen semeak ohointza hori eginik (Lafitte).
|
|
|
|
dugu
Iruñan ez gelditurik, ostatu on batean. Zer bitxikeria bertzalde, halako hiri zahar
|
|
|
Iruñeko geltoki zaharrean euskara da guk erabiliko dugun hizkuntza. Jolasa eta solasa gure arbasoek utzitako kodean gaurkotuko
|
dugu
Iruñean datorren urriaren 28an. Iruñeko eta Iruñerriko euskaldunak deituak gaude esku hartzera eta hitz egitera:
|
|
|
Azaroaren 6a: NUPen euskara bultzatzeko garaia2021eko azaroaren 6an, larunbata, euskaltzaleok hitzordua
|
dugu
Iruñeko Baratxurien Plazan (Errekoleten Plazan), eguerdiko 12etan.NUPeko Euskara Taldeak egin du deialdia, Nafarroako Unibertsitate Publikoan euskarazko ikasketak bultzatzeko. Horretarako euskarazko ikasketak garatzeko organo bat sortzeko proposatu du, NUPen egituraren barruan, botere betearazleekin.Osorik euskaraz Magisteritza besterik ezin da egin (NUP eratu aurretik sortu zen aukera hori, unibertsitate esparruan Nafarroa Zaragozako barrutian zegoenean).
|
|
2022
|
|
|
Orduan, horrela egingo dugu. Hirurok udaldea pasatuko
|
dugu
Iruñean.
|
|
|
Horri buruz hitz egin nahi nizun. Ia hilabetea pasatuko
|
dugu
Iruñean eta ez dakit nor eta zer topatuko dugun.
|
|
|
Lan honek lagundu dezakeelakoan dago: «Askotan uste
|
dugu
Iruñean dena dela kea, zarata eta porlana, baina hor ditugu parkeak, Arga eta Sadar ibaiak... bizitza asko dugu. Hiriko bizitza basatiari balioa eman nahi diogu».
|
|
|
Laba elkartearekin elkarlanean, joan den denboraldian estreinatutako podcastarekin jarraituko dugu: Ongi egiten
|
dugu
Iruñekoak izateko, Iker Tubiak eta Yasmine Khrisek gidatuta, Iruñerriari buruzko umorezko podcasta. Inkestek diote FMari fidel zaizkionak 50 urtetik gorako herritarrak direla.
|
|
2023
|
|
|
Ez diote hiriaz deus galdetu, ezta, zer dakit nik, emaitzek ahalbidetuko balute, utzi berri duen UPNren hautagaia babesteko prest dagoen ere. Erantzuna ez
|
dugu
Iruñekook behar, baina, tira, gizalegez balitz ere... Hemen beste galdera batzuk ditugu, halako tertulietan nekez entzunen ditugunak hiri buruzagia inoizka aipatuko duten arren telebistetan.
|
|
|
' Berriketan'. Oraingoz, soilik entzuteko da Iker Tubia kazetariak BERRIAn egiten duen Berriketan podcasta —Iruñeko Laban, jendaurrean, Ondo egiten
|
dugu
Iruñekoak izateko podcast umoretsua gidatzen aritu zen Tubia, Yasmine Khris Maansrirekin batera— Astean hirutan gaiak mimoz lantzen ditu kazetariak, eta oso gustura entzuten da podcasta. Bide luzea egingo duela antzeman daiteke.
|