|
2001
|
|
|
Elikabide hipokaloriko (kaloria urrikoa) zorrotza ezin zaio amari aholkatu, ekoizten
|
duen
esnearen kopurua horren ondorioz murriztu egin daitekeelako, ama haurrak nutrizio egoera okerrean ipinita.
|
|
|
Hala ere," nutrizio egokia" kontzeptu klasikoaren ordez" nutrizio optimoa" kontzeptua erabiltzen da, aurreko definizioaz gain, osasuna sustatzeko, ongizatea hobetzeko eta gaixotasunak garatzeko arriskua murrizteko elikagaien ahalmena ere barne hartzen duena. Esparru horretan elikagai funtzionalak agertzen dira, eta horietako bat omega 3
|
duen
esnea da.
|
|
|
Elikagai funtzionalen kontsumoak osasunean izan dezakeen eragin ongilearen interesa, kontsumitzen diren elikagaien eta populazioaren osasun egoeraren artean harreman estua dagoela, berariazko gaixotasunen prebentzioa eta tratamendua baieztatzen duten azterketa zientifikoetatik abiatzen da. Elikagai funtzionalak Omega 3
|
duen
esnea elikagai funtzionalaren adibide bat da, eta honela defini daiteke: osagai bat edo batzuk gehitu edo kendu zaizkion produktu eraldatua, edo haren egitura kimikoa edo mantenugaien bioerabilgarritasuna aldatu duena, edo faktore horien konbinazioa.
|
|
2002
|
|
|
Gainera, edukiz nahiko diferenteak diren eskolak prestatu behar izaten ditu. Azkenekoz, eskolan erabiltzen duen hizkuntzak arazo larriak sortzen dizkio, hizkuntzaz duen ziurgabetasunari gaineratzen baitzaio hizkuntza horretan eskolak prestatu beharra, hartarako behar duen terminologia asmatu beharra, edo bera bezalatsukoa izan daitekeen besteren batek asmatu duen terminologiari eutsi beharra, jetziko
|
duen
esnea gaina eta guztiarekin ageriko zaiolakoan. Bazkarik gabeko belaian alhan denak ez du elikadura egokirik aurkituko.
|
|
2004
|
|
|
Magnesio eta kaltziodun gaztak, bitaminak dituzten gurinak, Bifidus bakteriez gatzatutako edo mamitutako jogurtak, zuntzez aberastutako edari eta fruta zukuak, berezko gainaren ordez omega
|
duen
esnea... Modu honetan transformatutako elikagai ugari aurkituko dugu supermerkatuetako sail eta apalategi gehienetan.
|
|
|
Garapena beste era batera ulertzeko guztion ber heziketa ere ezinezkoa bide da Naturgintzako intelektualentzako. Zer egin digute horrenbeste irauten
|
duen
esneari oraindik ere esne deitzeko gauza izan gaitezen. Horrenbeste errepide behar al ditugu?
|
|
|
Gaspar Anabitarte COAGeko esne sektorearen arduradunak esan zuenez, “gure ustiategietan Administrazioak presio handia egiten du nahi den kalitatea lortzeko eta Europako araudiak ezartzen duen bezala, industriak esne mota hori inolako kontrolik gabe sar dezake”. Nekazaritza erakundeak ez du zenbatu Espainiak beste herrialde batzuetatik inportatzen
|
duen
esne kontzentratuaren kopurua. Hala ere, Kantabrian, eskualderik kaltetuenean, berreratutako 100.000 litro esne sartzen ari dira urtean, merkatua “desorekatzeko” adina, adierazi zuen Anabitartek.
|
|
2005
|
|
|
Mantxako gaztaren batez besteko proteina edukia %25 da, hau da, oinarri
|
duen
esnearena bider bost eta txahal xerrarena (%20) baino ere handiagoa.
|
|
2009
|
|
|
Gantz gutxien
|
duen
esne postrea, berriz, banillazko flana da(% 1,4).
|
|
|
Egunero esne osoarekin elikatzen diren haurrek, batez beste, lau kilo gutxiago pisatzen dute. Gainpisua duten eta egunero esne osoa kontsumitzen zuten haurren eta esne osoa kontsumitzen ez zutenen artean ere desberdintasunak aurkitu dituzte; izan ere, %3ko gantz kantitatea
|
duen
esnea hartu ohi duten adingabeek pisu gutxiago dute. Datu horiei eman dakizkiekeen erantzunen artean, ikertzaileek adierazi zuten egunean esne osoa edaten duten haurrek GMI apalagoa izan dezaketela, freskagarri gutxiago edaten dutelako edo beren pisuari eragiten dioten beste elikagai batzuk jaten dituztelako.
|
|
|
ehun mila argi urteko diametroa
|
duen
Esne Bidea
|
|
|
Heriotzatik libratzeko edo berau urruntzeko ilusioa saltzen digu. Gorputzaren dekadentzia da saihestu beharreko horrore postmodernoa, eta bifidus aktiboa duen jogurta da ona; Omega 3
|
duen
esnea, lagungarria; hipertentsioaren kontrako botika, ezinbestekoa; kolesterolari eusteko, soja, berriz. Gaur, beste zentzu paradigma batzuek agintzen digute segurtasunaren ilusioa:
|
|
|
– Gure tribuetan arbolaren baten larrua urratuz erdiesten da ikusezintasunaren ahala multiplikatzen
|
duen
esne zuri malgua. Akwa zenak ur hura edaten zuen eta ehizara zihoan.
|
|
2010
|
|
|
Elikadura arloko industriak irtenbidea eman nahi izan dio azken arazo horri, eta laktosa gutxi
|
duen
esnea merkaturatzen du, laktasa erantsita.
|
|
|
Dietista nutrizionistek egunean hiru fruta errazio jatea gomendatzen duten arren, hori da gehien kontsumitzen den elikagaietako bat, bai haurretan bai helduetan. Jateko interesa dela eta, elikagai industriak fruta zukua
|
duen
esne edari bakarra diseinatu du. Edari hori bitamina gehigarriekin eta gehigarri zerrenda luzearekin osatzen da.
|
|
|
Lehiaketara aurkezteko beharrezkoa izango da bertako baserritarrekin edo baserriren batekin tratua egitea baserrian bertan batutako esnea makinan saltzeko: " Adibidez, baserritarrek elkarte bat sortuko balute euren esnea horra bideratzeko, edo baserritar bat arduratzea berak produzitzen
|
duen
esnea horra eramateaz… ez duguna nahi da enpresa handi komertzial horietako batek hartzea makina hori bere esnea bertan saltzeko", azaldu dute Obra eta Zerbitzu Sailetik.
|
|
|
Haren gorputz ttipia oraino ahula da, baina Zerua eta lurra haren aitzinean ikaran daude. Bularretik edaten
|
duen
esnea Arimaren indarra da. Zerbitzari leial batzuek HURA zaintzen dute.
|
|
2011
|
|
|
Prozesu horren bidez, gantza lortzen dute batetik, bestelako esneki batzuetan erabiltzeko, eta, bestetik, gantz kopuru doitua
|
duen
esnea.
|
|
|
MIREIA. (barre) Niri gauza bera gertatuko litzaidake. (sukaldetik hartu
|
duen
esnea eskaintzen dio)
|
|
|
Beraz, ez da egia esnea ekoizteko beharrezkoa denik. Barazkiz, frutaz, zerealez eta proteinaz osaturiko dieta osasuntsua da zure semeak behar
|
duen
esnea ekoizteko behar duen guztia. Gainera esnea edo deribatuak hartzen baditu, komeni zaion kaltzio kopuru egokia bermatuko da, baina, kopuru txikiagoan, berdeko landareak, fruitu lehorrak, sardinak eta arantzekin jan daitezkeen merlenkak ere lor ditzake.
|
|
|
Abeltegi batean hazi gaixto ereile da, beraz, behi zaharra. Harek ematen
|
duen
esnetik, gordinik edan lukeelarik, jendeak berak bil dezake gaitza. Ez balu ere oraino gaitzik behi zaharrak, laneko zain gutiago du, jana baitu, aldiz, bertze batek bezala:
|
|
|
Hala ere, ez jakinagatik zertako edari epela alde
|
duen
esneak, badakigu hala dela: badugu, beraz, zeren jakinaren arabera ari.
|
|
|
Eta erran dugu, aipu dugun gaitzak edo gutitzen edo ere kentzen diela kabaler jana. Baina, bada bertzerik ere, mina lotzen zaionean behi esnedunari errapetik eta titietarik; orduan ez dakioke nekez baizik ken
|
duen
esne gutia. Horra zenbait hitzez gaitz horren itxura, eta ondorioetarik zenbait.
|
|
2012
|
|
|
Osagaiekin «jolasteko» aukera polita eskaintzen du etxetresnak. «Intxaurrari laranja zatitxo bat eta kakao pixka bat botaz gero, intxaurra, laranja eta txokolatezko zaporea
|
duen
esnea ateratzen da. Muga bakarra norberaren gustuak dira.
|
|
|
Esperientziak esaten duenez, amak likido asko hartzen baditu (zukuak, infusioak, saldak, edariak etaa freskagarriak), edo ur asko duten elikagai ugari jaten baditu (fruta, entsalada asko, eta abar) edo gozo asko, gerta daiteke sortzen
|
duen
esnea urtsuagoa izatea (ez hain trinkoa), haurra ez asetzea behar bezala eta, ondorioz, maiz maiz eskatzea bularra.
|
|
|
Gazta onduek listuaren fluxua handitu eta hortzak babesten dituzte. Gaztak, gainera, kaltzioa, fosfatoak eta kaseina ditu, desmineralizaziotik babesten
|
duen
esne proteina. Janari bat gazta zati batekin bukatzeak lagundu egiten du jatordu berean kontsumitutako karbohidrato ugariko elikagaiek sortutako azidoen eraginari aurre egiten.
|
|
|
Eta zuen espiritua. Badakizue beste aldekoak zertaz ohartzen diren behiak eman
|
duen
esneaz ari zaretela frantsesez. Zuen gutxiagotasun usteaz, mendeetako mespretxuak eragin dizuen lotsaz, mendeku eta zigorrekin abaildu zaizuen estimuaz...
|
|
2013
|
|
|
Horrelakoek nahastea sortzen dute elikagai funtzionalaren definizioaren gainean. Oro har, osasunean onura eragiteko asmoz, osagairen bat gehitu (omega 3 gantz azidoa
|
duen
esnea), areagotu (kaltzioan aberastutakoa esnetan), kendu (laktosarik gabekoa), ordezkatu (fruktosa glukosaren ordez) edo bioerabilgarritasuna aldatu (kolesterola gutxitzeko, adibidez) zaien elikagaiei deitzen zaie funtzional.
|
|
|
Izan ere, xurgapenak uzkurdurak eragin ditzake. Haur berria jaio ondoren, aldi berean bularra ematen jarrai daiteke, ez baitu eraginik jaioberriak jasotzen
|
duen
esnearen nutrizio balioan. 4 Bular gutxi duten emakumeek esne gutxiago sortzen dute:
|
|
2014
|
|
|
Substantzia horrek zapore garratza eta mikatza du, eta horrek kontraste egiten du amaren esnearen zapore gozoarekin; beraz, haurtxoak errefusa dezake. Hala ere, ariketa bizia eta moderatua egin ondoren haurrek amaren esneari egiten dioten erreakzioa ebaluatzeko New Hampshireko Unibertsitatean (AEB) egindako ikerketa batek ondorioztatzen du ez dagoela alderik haurrak hartzen
|
duen
esne kopuruan, ez eta haren aurrean duen erreakzioan ere. Hori bai, zientzialariek gomendatzen dute bularra gutxienez ariketa egin eta ordubetera eskaintzea, eta hori, beraz, moderatua izatea.
|
|
2015
|
|
|
Atzean lagata nituen Madrilen egindakoak eta lehenagoko guztiak. Azkue doktorearen Sistemak eragindakoa baino poz handiagoa neraman barnean egoki kokatu ezinda eta iruditzen zitzaidan uholdeka irtengo zitzaidala kanporantz poz hura guztia, ontzian gainezka egiten
|
duen
esneak bezala, eta gainezkako haren bitartez bustitakoan, poztu egingo nituela inguruko oro ere neure zorionaren bitartez.
|
|
|
Azalpena sinplea da: elikagai horiek sor ditzaketen haizeak amaren hestean sortzen dira, digestioa egitean, eta, beraz, ezin dira transmititu haurrak edan behar
|
duen
esnera. Irakurri gehiago edoskitzeari buruz.
|
|
|
Ohikoagoa da, ordea, haurtxoa ez dela behar adina elikatzen. Behar
|
duen
esne guztia hartzen ari den jakiteko modurik praktikoena da pozik egotea, lasai lo egitea eta osasuntsu agertzea, pisuz eta gernuz gora egiteaz gain, adinaren parametroen arabera. Artikulu honek adierazten ditu haurra ondo elikatzen dela, nola hauteman ez duela nahikoa esne hartzen eta arazo hori gertatzeko arrazoi ohikoenak.
|
|
|
satisfazio eza, haurra maiz negar eginda, hartualdi luzeak edo oso ohikoak, eta posizio gutxikoak, oso ohikoak, lehorrak, gogorrak eta kolore berdekoak. Zergatik ez du hartzen haurrak behar
|
duen
esnea. Zein dira haurrak nahikoa esne ez hartzeko arrazoi ohikoenak?
|
|
|
Haurtxo batek beste amaren esnea hartzeko arriskua Giza Esneko Bankuen Espainiako Elkarteak (AEBLH) ohartarazi du, ez bakarrik aizundu daitekeelako edo produktua manipulatzeko behar diren zainketengatik, eta, gainera, «administrazioak bere osasunerako arrisku batzuk izan ditzake». Arrisku horien artean daude gaixotasun infekziosoekiko esposizioa, hala nola giza immunoeskasiaren birusa (GIB) eta zitomegalobirusa (CMV), bai eta medikamentuak, legez kanpoko drogak edo poluitzaile kimikoak ere, emakumearen gorputzetik sortzen
|
duen
esnera pasatzen direnak. Hori dela eta, ezinbestekoa da esnearen osasun kontrola.
|
|
2016
|
|
|
Alde batetik, hiru hilabeteei haurrak xurgapenaren teknika ikasi du. Horregatik, hartualdiak laburragoak dira, behar
|
duen
esne guztia ateratzeko denbora gutxiago behar baitu. Era berean, amaren gorputzak «esnea ekoizteko sistema prozesua optimizatzeko» aldatu du, Alba elkarteak adierazten duenez.
|
|
|
Zenbait sinesmenen oinarrian, mikroorganismoak irensteko arriskua konpentsa dezaketen mantenugai gehigarriak daude. Baina Europako herrialde gehienetan, tratatu gabeko esnearen kontsumoa ez dago baimenduta, mikroorganismoak hartzeko arriskua baitago, tratamendu termikoren bat jasan
|
duen
esnea baino askoz ere handiagoa. Artikuluak azaltzen du zein diren arriskuak murrizten dituzten prozesu termikoak eta esne gordinaren patogeno nagusiak zein diren.
|
|
|
Beraz, mastitisaren aurkako prebentzio onena eskaera edoskitzea eta hartualdi bakoitzean bularra ondo hustea da. Haurtxoak amak ekoizten
|
duen
esne guztia hartu ezin badu, eskuz ateratzea edo sakaletxoa erabiltzea gomendatzen da. Bularra emateko jarrera, mastitisa saihesteko beste gako bat Esnearen atxikipen guztiek ez dute mastitisa eragiten.
|
|
2017
|
|
|
Jakiekin nola lan egiten zuen begira egon gintzaizkion tarte luze bat. Izozkiak egiteko erabiltzen
|
duen
esneari ere su kolpe bat ematen dio. Han ez da ezer mahaira ateratzen suaren lurrin, kerik edo berorik gabe.
|
|
2018
|
|
|
Labeko parrilak marruskatu ditu, barruko aldea bikarbonatozko nahasketa batekin igurtzi du, gau osoan utziko dio eragiten. Hozkailuan duen guztia atera du, epea pasatuta
|
duen
esne gaina eta zabalduta dagoen tofua bota. Gainontzekoa kartoizko kutxa batean sartu du Laszloren etxera jaisteko.
|
|
2019
|
|
|
Gaztaren berezitasunengatik galdetuta, ardi latxak
|
duen
esnean egin du azpimarra, adieraziz ardi latxak ematen duen esne gordina bera" berezia" dela. Gainerakoan gustura daude aurtengoan lortu duten gaztarekin, baita salmenta kopuruarekin ere.
|
|
|
Gaztaren berezitasunengatik galdetuta, ardi latxak duen esnean egin du azpimarra, adieraziz ardi latxak ematen
|
duen
esne gordina bera" berezia" dela. Gainerakoan gustura daude aurtengoan lortu duten gaztarekin, baita salmenta kopuruarekin ere.
|
|
2021
|
|
|
7.680€. Esnearen ekoizpena hobetzen
|
duen
esne neurgailu berritzaile bat erosteko, kalitateari buruzko datuak denbora errealean bilduz.
|
|
|
Datu globalak dira, eta ñabardura asko izan ditzakete maila lokalean. Oxford-en azterketak jasotzen
|
duen
esnearen aztarna (litro bakoitzeko hiru kilogramo CO2 baliokide) Euskadiko baserrietan gertatzen denaren ia hirukoitza da (1,2 kilo batez beste), Klima Aldaketarako Euskal Zentroko ikertzaileek egindako kalkulu baten arabera (Basque Climate Change Center, BC3). Nola aldatu gure kontsumoa Faktore horien guztien artean, gure platerean jarri nahi dugun elikagai mota da erabakigarriena.
|
|
|
2014ko datuetan ikusten denez, 90 enpresak euren hondakin organikoak bidali zituzten Caparrosora: hiltegietako odolak, olioak, industriak merkaturatu ezin
|
duen
esnea, lohiak, elikagai industriaren hondakinak... Enpresen erdiak inguru Nafarroakoak badira ere, gainerakoak Hego Euskal Herriko beste lurraldeetakoak eta Errioxa, Aragoi, Madril, Asturias, Gaztela eta Leon, Kantabria eta Kataluniakoak dira.
|
|
2022
|
|
|
Ugaztunetan bereziki, antzekotasun handiak dira. Behiak txahala edo katuak katakumea nola elikatzen
|
duen
esnez, hala amak haurra.
|
|
|
Hau da, behi batzuek A1 betakaseina nagusi den esnea ekoizten dute, eta beste batzuetan, berriz, esneak A2 betakaseina du nagusiki edo soilik. Esnearen goraldia A2 Konposatu horiekiko interesa 1990eko hamarkadan hasi zen, Zeelanda Berriko zientzialari batzuek A1 betakaseina
|
duen
esnea kontsumitzearen eta 1 motako diabetea eta gaixotasun kardiobaskularrak garatzearen arteko korrelazioak aurkitu zituztenean. Horrek interes handia sortu zuen, bai komunitate zientifikoan, bai komunikabideetan, bai enpresa eremuan.
|
|
|
Hain zuzen ere, 2000 urtean Zelanda Berrian A2 Corporation izeneko enpresa bat sortu zen, eta test genetikoak saltzen hasi zen behiek A1 betakaseina edo A2 betakaseina zuten esnea ekoizten zuten jakiteko, eta “A2 esnea” merkaturatzen hasi zen, A1 betakaseina ez zuena. Sortutako interesaren ondorioz, ikertzaile askok egin zituzten ikerketak jakiteko ea A1 betakaseina
|
duen
esne kontsumoaren eta gaixotasunen garapenaren artean kausa/ efektu erlazioa zegoen. Baita Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak (EFSA) txosten bat egin zuen.
|
|
|
Azken finean, gaur badakigu: A1 betakaseina
|
duen
esnea kontsumitzeak arazo gastrointestinalak eragin ditzake pertsona sentikorretan. Izan ere, ikerketa batzuen arabera, A2 esnearen kontsumoak kontrako sintoma gutxiago eragiten ditu laktosarekiko intoleranteak diren pertsonengan esne “normalak” baino (normalean, A1 betakaseina nagusitzen da, edo A1 eta A2 nahastea dago).
|
|
|
Oier Villanueva abeltzain ultzamarraren arabera, kutxa horiek pertsona batek batez beste urte erdian kontsumitzen
|
duen
esne kopurua adierazten du —35 litro sei hilabetez, 70 litro urtean—, eta saltoki handiek oso merke saltzen dute: «Gaur egun saltoki handietan marka zuri gisa saltzen den edozein esnek ezin du inola ere bete abeltzainen eta kateko ondorengoen ekoizpen kostua».
|
|
|
Maryse Cachenault Lurzaindiko eledunak erabakia gaitzetsi zuen atzo. «Gaur egun, lur horietarik elikatzen diren ardiek Ossau Iraty sor markako izendapena
|
duen
esnea ematen dute», ohartarazi zuen. Horrez gain, Ezpeletako piperra eta Itsasuko gereziak ekoizteko lur egokiak direla frogatzeko asmoa ere agertu zuen, auzitegiak hori ere ukatu baitu.
|
|
|
Prozedura horietakoren bat edo denak nozitu ondoren, gizakiak kontsumituko
|
duen
esnea berotuz prozesatuko da, bakterio kaltegarriak suntsitzeko. Hona, berotzeko modu batzuk:
|
|
2023
|
|
|
Bi esnetegiekin adosturik, kanpaina horretarik jalgi gasnak Buru Beltza markarekin saltzen dira. Saldu gasna bakoitz, buru beltz ekoizleari 50 zentimoko prima emanen diote saldu
|
duen
esne pintako, gainbalio bat ukan dezan. " Nahi izan dugu erakutsi posible zela egitea", argitu du Pitzinik.
|
|
|
amaren esnera edo pure suabea egiteko formulara. fruta edo barazki ahiak. jogurt naturalarekin, haurtxoentzat. Beste aukera bat da kakahuete krema bat (edo gurina) edo beste fruitu lehor batzuk (azukrerik eta gatzik gabe) eta hartzen
|
duen
esnea nahastea. Nolanahi ere, elikagai berria pixkanaka sartu duzu, kantitate txikiekin hasi eta kantitatea pixkanaka handituz.
|