|
2021
|
|
|
—Txertuk; zergatik ardotegian beti nire ondoan esertzen den (Iraola). Ezen partikula lagun
|
duela
ere erabili izan da forma hau, ahozkoan batez ere, zergatik{ ezen ∼ eze ∼ ze}... n aldaeretan:
|
|
|
Oihenarte); Nire buruak ere eman dit franko lan (Labaien); Bazuen oinen azpian ur franko (Axular); Haren bihotzean gaixtakeria franko atetu baita (Artxu); Haiek badute leku franko (Axular). Franko adberbioa aurreko izenak mugatzailea
|
duela
ere erabiltzen da: Bazterra franko badiat kurriturik (J.
|
|
|
Hainbat atsegin izan nuen ikustez, non uste bainuen behin ere ez nintzela geldituko haren eskua trinkatzetik (Mirande); Hainbeste lan egiten zuen, non beldur izaten bainintzen maiz, bera ere gaixotuko ez ote zen (Irigoien); Baina hainbeste mindu ziren, non esan zion batek besteari[...] (Urruzuno). Sintagmak postposizio atzizkia
|
duela
ere erabiltzen da: Hainbeste denboraz espero izan du arrakasta, non orain ezin baitio uko egin (Etxezarreta); Hainbestetan irakurri zuen Pedrok gutuna, non, azkenean, buruz ikasi baitzuen (Irigoien).
|
|
|
36.7.3j Gorago aipatu ditugun berehalako eta jadaneko adieretan ez ezik (§ 36.5.1b), balio prospektiboa edo destinatiboa
|
duela
ere erabiltzen da ne (ra) ko forma: Ura sartu dut motxilan, egarritzen naizeneko; Egik laguna ez behar duanean, baizik behar duaneko; Gela hau prestatu dugu, zure laguna etortzen denerako.
|
|
|
Ez da hori gertatzen, ordea, ohiko erabileran bederen, moduan morfemarekin eginiko perpausetan(* zuk moduan,* lagunari moduan,* lagunekin moduan); gauza bera gertatzen da aditzondoekin (atzo bezala, baina* atzo moduan), batzuek, beste askotan moduan eta, egunero moduan gisakoak esaten badituzte ere. Izan ere, aurrean absolutibo mugagabea
|
duela
ere erabiltzen den arren, bezala morfemaren antzera (lagun leial moduan), genitiboaren ondoko postposizio gisako erabilera du ohikoena (zure moduan, lagunen moduan, atzoko moduan, baina* zure bezala,* lagunen bezala,* atzoko bezala); oinarrian izena duen sintagma gisa ere joka dezake, are adjektiboaren laguntza duela: Lanean jardun dut betiko modu aspergarrian.
|
|
|
Hogei urte zuela egin zutenaz oroiturik (Axular); Iaz hartu zuen zuela hiru urte bidali zioten gutuna. Ohikoagoa da hiru urte lehenago bidali zioten gutuna gisakoak erabiltzea, eta
|
duela
ere erabiltzen da inoiz: Aita hila zuten, duela ordukotz hamar urte (J.
|
|
|
Aditzaren zein formari atxikitzen diogun postposizioa (aditz partizipioari edo aditz izenari), horren arabera zentzua aldatzen da. Lehendabiziko formaren bidez kontzesio perpausak lortuko ditugu batez ere (kausazko balioa
|
duela
ere erabili izan da zenbaitetan tradizioan); bigarrenaren bidez, kausazkoak edo helburuzkoak. Bietan, a mugatzailea erabiltzen da. TUAGATIK → KONTZESIOA/ (KAUSA)
|
|
|
Zerbait gustatzen zait (perts.); Norbait gustatzen zait(+ perts.). Batzuetan pertsonari dagokion predikatuaren erreferentzia
|
duela
ere erabiltzen dugu: Lur baizen ez garela/ kanpotik iduri arren/ zerbait bertze garela (Tartas); Ezkongaietan zerbait banintzen/ ezkondu eta ezer ez (Iparragirre); Zerbait bazelakoan/ ta azkenean hutsa/ horrek ez dik balio/ zakurraren putza (Txirrita); Jakina!
|