|
2000
|
|
|
edozein kritikaz gaindi (positiboa izan zein negatiboa izan) dagoela dirudi. Horregatik, eta eztabaidari nolabaiteko abiapuntu teoriko bat ematearren, Fito Rodriguez-ek filosofia existentzialetik birpentsatuko
|
du
autodeterminazio kontzeptua. Konkretuki, askatasunaren irakurketa existentziala oinarritzat hartuz, Euskal Herrian autodeterminazioa aldarrikatzeari buruz egin du hausnarketa.
|
|
2001
|
|
|
Plano politikora etorriz, Batasunak Eusko Legebiltzarrean esan zuen gizarteak ez direla autodeterminatzen herriak baizik. Alegia, Euskadik edo Euskal Herriak herri delako izango
|
du
autodeterminazio eskubidea, ez gizartea delako. Ados, baina egia da ere lurraldeak ez direla berez autodeterminatzen, lurraldeek hiritarrak dituzte beren baitan.
|
|
2002
|
|
|
Ez bere konstituzioan ez legedian, Kanadako Konstituzioak ez
|
du
autodeterminazio eskubidea zehazki onartzen. Kanadako Auzitegi Gorenaren ebazpen ospetsuan Konstituzioaren hainbat printzipio sakon aipatzen da eta egoera desblokeatzen laguntzen dute:
|
|
|
Juan Jose Ibarretxek ez bide
|
du
autodeterminazioari buruzko erreferenduma egitea posible ikusten. Zuk erreferenduma edo kontsulta egiteko aukera ikusten duzu?
|
|
2003
|
|
|
bat, biltzen gaituen kontzeptua autodeterminazioarena da; bi, gatazka konpontzeko gakoa autodeterminazioan dago. Gure ustez, Euskal Herriko gehiengo ixila autodeterminazioaren aldekoa da eta irtenbiderik ez egoteaz nazkatuta dago; eta, gainera, sumatzen
|
du
autodeterminazioan dagoela giltzarria. Nola egingo dugun?
|
|
|
Bere lehen masa ekitaldia Bilbon egin
|
du
Autodeterminaziorako Biltzarrak eta bertan jakinarazitakoaren arabera, maiatzeko hauteskundeetan biltzar nagusietara eta foru legebiltzarrera aurkeztuko dira. Orain ikusi da zer gertatzen den, Espainiako Gobernuak zer jarrera hartzen duen mugimendu politiko berriarekiko.
|
|
|
Bestetik, Ibarretxek bere proposamenean autodeterminazio eskubidea aipatzen du, espreski aitortzen
|
du
autodeterminazio eskubidea. Eskubide horren garatzean, erreferendumaren pauso horretan, EAEko herritarrek dute zilegitasun eta aukera gehien.
|
|
|
Ezin daitezke kategoria horiek era absolutuan definitu, gertatuzko eta berezko elkarkidetzak eta interdependentziak kontuan hartu gabe. Garrantzi gehiago
|
du
autodeterminazioaren edukia zer den argitzeak, erabakimena era absolutuan eztabaidatzen nekatzeak baino. Kontua ez baita hitzaren azalekoa gordetzea eta bere muinaren edukia galtzea.
|
|
2005
|
|
|
Herriaren izena, identitatea eta izana ukatzen ditu. Ez
|
du
autodeterminazio
|
|
2006
|
|
|
Daniel Philpottek demokraziari loturik ikusten
|
du
autodeterminazio eskubidea. Hala aldarrikatzen du ezin nabarmenago ‘In Defense of Self Determination’ artikuluan.
|
|
|
Alegia, leialtasun identitario jakin bat sentitzen zutenek eskubide hori euren programa politikoan txertatzen zuten bezala, estatu bateko herritar zirenek eskubide bera ukatu egiten zuten. Hala ere, ikusitako teorietatik bakarrak mugatzen
|
du
autodeterminazioaren auzia fenomeno nazionalistara; besteek demokraziarekin, justiziarekin eta gatazka politikoen konponbidearekin harremanetan ulertzen dute.
|
|
2008
|
|
|
30 urte pasa dira eta aukera abertzale politikoak ez
|
du
autodeterminazioa gauzatzerik izan herri honetan. Bere ordez, erabakitzeko eskubidea gizarteratu du alabaina.
|
|
|
Eta aukera baliatu du Van Walsumek Mendebaldeko Sahararen independentzia ezina dela berresteko. Haren iritziz, Marokok ez
|
du
autodeterminazioari buruzko galdeketarik egingo NBEko Segurtasun Kontseiluak presio egiten ez badio; eta Segurtasun Kontseiluak ez du estu hartuko horrek eskualdean izan ditzakeen ondorioen beldur. «Ez dago ezer nazioarteko zuzenbidean Segurtasun Kontseilua derrigortzen duenik eskura dituen baliabide guztiak erabiltzera NBEko Batzar Orokorraren eta Nazioarteko Justizia Auzitegiaren ebazpenak indarrean jartzeko».
|
|
2009
|
|
|
Haren esanetan, Kongresu Nazionaleko Alderdia, iparraldean nagusi dena, oztopoak jartzen ari zaie 2011rako erreferenduma egiteko lanei. . Hego Sudango Gobernuak kezka agertu nahi
|
du
autodeterminaziorako galdeketa egiteko garaian agertutako arazoen inguruan?, adierazi du Elkarlanerako ministroak.
|
|
2012
|
|
|
Soilik subjektu politiko bat bazara negoziatuko dute zurekin; horrela ez bada, ez dute negoziatuko, inposatu egingo dizute. Gernikako Akordioak ez
|
du
autodeterminazioa, independentzia, planteatzen. Geroratu egiten du.
|
|
|
> 2003: Espainiako hauteskundeei begira, Batasunak proposatzen
|
du
autodeterminazioaren aldeko abertzale guztien elkartzea.
|
|
2013
|
|
|
Arrazoi humanitarioak Gerra Hotzetik hona bizi dugun demokrazia kontzeptuaren gorakadari loturik doaz. Demokrazia gakoa izanik, herritarraren borondatean jarri nahi da protagonismoa, eta hor garrantzi berri eta berezia hartzen
|
du
autodeterminazio eskubideak; kontzeptu zaharra berori, baina urte hauetan berpizturik aurkitzen duguna. Izan ere, autodeterminazioa tresna ezin egokiagoa bihur daiteke herrialde bateko biztanleek euren iritzia plazara dezaten, eta gehiengoaren ustea nagusi dadin.
|
|
|
Argudioari jarraiturik, Europako hainbat nazionalismok aukera egokitzat jo
|
du
autodeterminazioa euren lurralde eskaerari bidea zabaltzeko, ez harrezkero gerra egoera bat zegoelako (gatazka armatua egon ahal zen arren), ezta momentuan bertan gauzatu nahi zelako ere. Aitzitik, negoziazio batzuetan herrialde jakin bati autodeterminazio eskubidea onartzea berme nahikotzat jo daiteke gatazka konpontze bidean sartzeko, inoiz eskubidea gauzatzeko aukera izango duela ziurtaturik.
|
|
2015
|
|
|
Oraindik ez dago batere garbi testuinguru horretan nola geratuko den erabaki eskubidea, baina oso posible da orain bezala geratzea: hau da, Eusko Legebiltzarrak onartua
|
du
autodeterminazio eskubidea, baina ez da ezer egiten uneren batean herritarrek horren gainean erabaki dezaten.
|
|
|
Estatuko biztanleak aberkide izateak erraztu egiten du arazo kolektiboen konponketa. Helburua hori izanik, Millerrek onuragarritzat jotzen
|
du
autodeterminazio eskubidea (1997: 124).
|
|
|
Bere azterketan Nazio Batzordeak nabarmentzen
|
du
autodeterminazio eskubideak Europa zaharrean ere balio duela, eta ez dela zuzena eskubide hori hirugarren munduko egoera kolonialetara mugatzea. Bestalde, norberaren herriarekiko nahitasuna eta atxikimendua, haren ezaugarriak mantendu eta garatu nahia, eta etorkizuna nazio gisa lantzeko borondatea bizipen sakonak dira askorentzat, eta bere askatasun pertsonalaren adierazpen; hortaz —dio ELAk— kontraesana da norbanakoen askatasuna aldarrikatzen den bitartean, herriei bere etorkizuna erabakitzeko askatasuna ukatzea.
|
|
2016
|
|
|
Euskal Herriak ez
|
du
Autodeterminazio Eskubiderik. Nork eta zertan funtsaturik erabaki du ezetz?
|
|
|
ez langabezia, ez gizarte politikak, ez hezkuntza, ezta osasungintza ere". Sozialistak" abenturatzat" jo
|
du
autodeterminazio eskubidea eta argi utzi du PSE EE horren aurkakoa dela.
|
|
|
12 Giovanni Forno Florezek XVI. mendean kokatzen
|
du
autodeterminazio printzipioaren lehen aurrekaria. Francisco de Vitoriak Amerikako herri indigenei aitortu zien burujabetza printzipioa Relectiones Theologicae De Indis (1539) liburuan:
|
|
|
15 Kanadako Auzitegi Gorenak, Quebeceko aldebakarreko sezesioari buruzko irizpenean, aitortzen
|
du
autodeterminazio printzipioa gaur egun nazioarteko zuzenbidearen printzipio nagusi bat dela. Honela jasota dago 114 puntuan:
|
|
2017
|
|
|
Gure Esku Dago ko kide Angel Oiarbideren hitzak dira. Aditu eta parlamentari zenbaitekin batera, parte hartuko
|
du
Autodeterminazioa Europako Batasunean. Erabakitzeko eskubidea izeneko jardunaldietan datorren asteazkenean, Europako Parlamentuan.
|
|
2018
|
|
|
Iñigo Urkullu lehendakariak adierazi duenez, EAJk estatus politiko berrirako egindako proposamenak ez
|
du
autodeterminaziorako eskubidea planteatzen; bainan," legezkoa eta adostua" izanen den erabakitzeko eskubidea defendatu du. EAJk Legebiltzarrean aurkeztutako dokumentuaren arabera, Estatutu berrirako itunak aldebikotasuna izanen luke ardatz, eta bi aldeek errespetatuko dutela bermatu lukete.
|
|
2020
|
|
|
Cominek ere konfrontazioaren alde hitz egin du, eta nabarmendu
|
du
autodeterminazio eskubidea gauzatzeko «ekintza gehiago, konpromiso gehiago eta sakrifizio gehiago» dituztela, «beti ez indarkeriaren bidetik». Hark ere «prestatzera» dei egin die independentisten, konfrontazioa ondo ateratzeko baldintzak ezin direlako «inprobisatu».
|
|
2021
|
|
|
Bestetik, ditxosozko genero autodeterminazioa ez da neoliberalismoaren azken amarrua, non generoaren supermerkatuan gaur bata eta bihar bestea kontsumitzeko aukera dugun. Butlerrek berak sexu eta generoaren auziari propioki eskainitako liburuetako (2006, 2018, 2020) artikulu bakarrean aipatzen
|
du
autodeterminazioa, eta oso bestelako terminoetan egiten du. Berak azaltzen duenez, baldintza sozial eta material jakinen baitan baino ezin daiteke gauzatu:
|
|
2023
|
|
|
JABITXIN: Galdera aproposa behar
|
du
autodeterminazio prozesu txukun batek. Egin dezaket galdera ezeroso bat?
|
|
|
Jarduneko gobernuko bozeramaile Isabel Rodriguezek nabarmendu zuen, atzo, agerraldi batean, Espainiako Konstituzioaren esparruak «soilik« duela lekua Espainian —ez
|
du
autodeterminazio eskubidea jasotzen— eta Katalunian, eta kataluniarrek azkeneko bozetan erakutsi dutela esparru hori «gogoko« dutela. Izan ere, Kataluniako alderdi independentista guztiek elkarrekin —JxC, ERC Esquerra Republicana eta CUP— baino boto gehiago lortu ditu PSCk.
|
|
|
Testuak, baina, haratago jotzen du, eta prozesuaren fase ezberdinei erreparatzen die. Batetik, azaltzen
|
du
autodeterminazio eskaeraren «legitimotasun demokratikoa» neurtzeko zenbait irizpide egon daitezkeela; hala nola, hautu horren aldekoek botoen eta ordezkaritza politiko instituzionalaren ehuneko esanguratsu bat izatea —nahiz eta gehiengoa ez izan— edota galdeketa bidez herritarrek nahi hori adieraztea. Era berean, azaltzen du estatuak ez badu borondate hori ebaluatzeko tresnarik martxan jarri nahi, EBko erakundeei dagokiela «tresna demokratiko alternatiboak» haien eskura jartzea.
|