|
2004
|
|
|
Oceana talde ekologistak atzo salatu zuenez, 2.000 edo 3.000 lagunentzako edukiera duen gurutzaldi ontzi batek 1.000 tona hondakin sortzen ditu egunean, eta, sarritan, ingurumenari dagokionez sentikortasun handia duten eremuetan, lurrean debekatuta dauden isurketak egiten dituen nazioarteko hutsune legalari esker. Oceanak atzo argitaratu zuen “Gurutzaontzien bidezko kutsadura” txostenak erakusten duenez, gaur egun ontzi horietako 300 inguruk milioika bidaiari garraiatzen
|
dituzte
mundu osoan zehar. Hiri ibiltari horiek igerilekuak, zineak, jatetxeak, saunak, tenis pistak, tindategiak eta argazki dendak dituzte.
|
|
|
Topaketan parte hartu duten adituek eta zientzialariek adierazi zuten uraren arazoa orain inoiz baino indartsuagoa dela, eta oso gutxi aurreratzen dela irtenbideak aplikatzeko orduan; izan ere, gaur egun, planetako 6.000 milioi biztanletik 2.000 milioi ur garbia eskuratzeko arazoak dituzte eta 2.400 milioi saneamendu sistema egokiak. Bi faktore horiek urtean 1.200.000 heriotza eragiten
|
dituzte
mundu osoan, unibertsitateko irakasle, filosofo, antropologo eta Zientziarako, Hezkuntzarako eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundeko (Unesco) Bioetika Unitateko zuzendari ohi Georges Kutukdjianek ohartarazi zuenez. “Konponbiderik eza are nabarmenagoa da freskagarriak dauden baina ur garbirik ez duten Afrikako herri askotan; izan ere, eskuak garbitu eta garbitzea nahikoa da urtean milioi bat heriotza saihesteko Afrikan”, gehitu zuen.
|
|
2005
|
|
|
Urtero 26.000 heriotza eta mutilazio baino gehiago eragiten
|
dituzte
mundu osoan
|
|
2006
|
|
|
Oraingoz, ez dira izan munduan ura partekatzeko espero zen bezain eraginkorrak baliabide hidrikoei buruzko 3.800 adierazpen aldebakarrekoak, aldebikoak edo alde anitzekoak, edo konbentzionalak, horietatik 286 tratatu baitira. Munduko egoera Kutsadura hidrikoak eta saneamendu sistema ez eraginkorrek urtean 2,2 milioi pertsona hiltzen
|
dituzte
mundu osoan Baliabideak gizateria osoarentzat dira, baina baita bizirik irauteko ura behar duten gainerako espezieentzat ere. Munduan urtean 4.000 km kubiko ur ateratzen dira, eta kontsumoa, hau da, erabili ondoren naturara itzultzen ez den ura, 2.500 eta 3.000 km kubiko artekoa da.
|
|
2007
|
|
|
Ondorio horretara iristeko, Max Plank Institutuko mikrobiologoek, 1999tik, bakterioaren laginak jaso
|
dituzte
mundu osoan zehar, endoskopia bidez, eta gero laborategian hazi dituzte. Guztira, 51 talde etnikoren 532 andui lortu dituzte.
|
|
|
1918koa (baliteke hegaztietatik), 1957koa (txerrietatik) eta 1968koa (hegaztietatik). Halakoren bat gertatzea saihesteko, osasun eta abeltzaintza erakundeek neurri oso zorrotzak ezarri
|
dituzte
mundu osoan eta maila guztietan. Horrez gain, ikertzaileak lanean ari dira, hipotesi okerrena egia bihurtuz gero, egoerari aurre egin ahal izateko.
|
|
|
Konpromiso hori hainbat herrialdek sinatu dute, besteak beste, Espainiak, bai Osasun Ministerioak bai autonomia erkidegoek. Eragin nosokomiala OMEren datuen arabera, 1,4 milioi pertsonak baino gehiagok osasun arazoak
|
dituzte
mundu osoan, ospitale giroan sortutako infekzioengatik. Infekzio nosokomiala gaixoek pairatzen dituzten ondorio kaltegarrien %30 da.
|
|
|
Gatazka batean bota zituztenean esplotatu ez ziren luku bonbetatik ateratako milioika azpimuniziok 400 milioi pertsona mehatxatzen
|
dituzte
mundu osoan, Handicap Internacional erakundeak salatu zuenez. Orain arte, 300 azpimunizioraino aska ditzaketen 360 milioi ponpa erabili dira mundu osoan, nahiz eta %5 eta %30 artean (22 eta 132 milioi artean) ez diren ustiatzen; beraz, arrisku larria dira herritarrentzat, erakundeak Genevan aurkeztu duen txostenak dioenez.
|
|
2008
|
|
|
Ikastetxeak, enpresak, dendak, kafetegiak, baita udala ere, izan zituen helburu. Ahaleginari esker, munduko lehen hiri justua izendatu zuten, eta ordutik 1.000 herri baino gehiago lortu
|
dituzte
mundu osoan. Espainian, zazpi udalerrik dute aintzatespen hori.
|
|
|
Konpainia horrek 74 milioi bezero ditu munduan, gehienak Estatu Batuetan Aseguru etxeak CDS asko jaulki zituen, finantza tresna horiek inbertitzaileei bermatzen baitiete obligazio jaulkitzaile bat ez ordaintzea. Produktu konplexu horiek, normalean Estatu Batuetako higiezinen merkatuari lotuak, aktibo balio galera handiak eragin
|
dituzte
mundu osoan. Estatu Batuetako burtsa agintaritzak jasotako Securities and Exchange Batzordea (SEC) dokumentuaren arabera, ekainaren 30ean AIGek 441.000 milioi dolar inguru zituen metatuta produktu horietan.
|
|
2009
|
|
|
Bruno Colaisek filmerako konposatutako kantuen diskoaren milioi bi kopiasartu
|
dituzte
mundu osoan, eta estatu espainiarrean platinozko disko bi irabazidituzte. Kontzertuetan, hala ere, kantu horietaz gain, euren azkeneko lanetakokantak sartzen dituzte.
|
|
|
Hala ere, beste enpresa batzuen sustraiak Britainia Handian (apustuak egiteko ohitura handia duen herrialdea), Eskandinavian, Austrian eta Alemanian daude. Enpresa gehienak 90eko hamarkadan jarri ziren martxan eta gaur egun milaka apustu kudeatzen
|
dituzte
mundu osoan astero.
|
|
|
Hasieran garage grugea egiten bazuten ere, pop rockerako joera erakutsi zuten gero. 2 disko dituzte kalean, Songs about Jane (2002) eta It Won' t Be Soon Before Long (2007) eta 15 milioi ale baino gehiago saldu
|
dituzte
mundu osoan. Sariak ere ugariak izan dira euren ibilbidean, tartean, Urrezko eta Plationozko Diskoak 35 herrialdetan.
|
|
|
CECUk dioenez, Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) txosten batek frogatzen du erlazio bat dagoela koipe, azukre eta gatz askoko elikagaiez egiten diren sustapenen eta haurren gosearen eta kontsumoaren artean, eta horrek “gehiegizko pisua eta obesitatea eragiten die”. Bost urtetik beherako 22 milioi haurrek baino gehiagok pisu arazoak
|
dituzte
mundu osoan. Espainian, haurren eta gazteen% 40k baino gehiagok pairatzen dute arazo bera.
|
|
2010
|
|
|
Joan den urtarrilaren 12an Haitik astindu zuen lurrikararen ondorioek milaka pertsonaren sentimendu solidarioak piztu
|
dituzte
mundu osoan. Gazteak eta helduak boluntario gisa aritu dira lan premiazkoenetan.
|
|
|
Edateko ura oinarrizko ondasuna da, eta horrek eragina du osasunean, segurtasunean eta bizi kalitatean, batez ere, adin txikikoen eta emakumeen artean. Nazio Batuen Erakundearen (NBE) arabera, edateko ez den uraren kontsumoarekin lotutako ondorioek gero eta hildako gehiago eragiten
|
dituzte
mundu osoan, edozein indarkeria motak baino, baita gerrak ere. Uraren Nazioarteko Eguna dela eta (1993an ezarri zen), NBEk esan du urtean zehar hedatzen diren gaixotasunek 1,5 milioi haur baino gehiago hiltzen dituztela:
|
|
|
Gaur egun, hainbat ikerketa egiten ari dira, ezezagun horiek argitzeko asmoz. Bioteknologiari dagokionez, lehentasunezko gaixotasun infekziosoen ondoriozko alarma biologikoek, batez ere, osasun eremuan eragiten dute, eta 35 milioi pertsona baino gehiago biltzen
|
dituzte
mundu osoan. Horrez gain, kimikariak nekazaritzan erabiltzen dira, edo ingeniaritza genetikoaren espezializazioaren ondoriozko arriskua ere nabarmentzen da, oraindik ezagutzen ez diren ondorioekin.
|
|
|
Hala ere, epe luzera, bihotz biriketako osasunari eragiten diote, heriotza tasa handitzen dute eta bizi itxaropena murrizten dute: urtero milioika heriotza eragiten
|
dituzte
mundu osoan. Dena ez da kaltegarria.
|
|
2011
|
|
|
Jared (ahotsa eta gitarra) eta Shannon (bateria) Leto dira liderrak eta, 2007 urtetik, Tomo Milicevic dabil eruekin (gitarra eta teklatua). Estudioko hiru lan dauzkate kalean eta 4 milioi ale baino gehiago saldu
|
dituzte
mundu osoan.
|
|
|
Biriketako gaixotasunek heriotza asko eragiten
|
dituzte
mundu osoan. Haiek hobeto ikertu ahal izateko teknikak garatu ditugu gure lanean, karraskari txikiak erabiliz.
|
|
|
Energia enpresei dagokienez, inguruan interes estrategikoak dituzten konpainiak dira herri matxinaden aurrean ahulenak, hala nola Gas Natural eta Repsol. Eraikuntza enpresa batzuek ere akordioak egin
|
dituzte
mundu osoan eragina duen krisi horrek kaltetutako herrialdeetako batean azpiegiturak garatzeko. Baina, atera al daitezke onuradunak krisi honetako beste enpresa batzuk?
|
|
2012
|
|
|
2012an baita estudioetara itzuliko da The Beach Boys eta taldearen 50 urteurrena ospatzeko hainbat zuzeneko eskainiko
|
dituzte
mundu osoan zehar.
|
|
2013
|
|
|
Francis Valadj Codex Alimentariusen helburua, sortu zenetik, mundu osoko elikagaien kontrola arautzen duten araudiak bateratzea izan da. Codex en arabera, milaka milioi tona elikagai ekoizten, merkaturatzen eta garraiatzen
|
dituzte
mundu osoan. Kontsumitzaileen artean, Codex Alimentariusen erabakien irismena oso zabala da, baina ez dira lotesleak ikuspegi juridikotik.
|
|
2014
|
|
|
Garrantzia eman zaio, ordea, alderdi akademizistari, fakultatekoari. Eta horietan korronte berak lantzen
|
dituzte
mundu osoan. Orain, fakultateetatik ateratzen dena daukagu; eta gauza bera da hemen, Tokion edo New York, halere, ona da kanpoan egonaldiak egitea?.
|
|
|
2011n, meategi horietan ingurumen zuzentarauak ez betetzeagatik zigortu zuen Espainia Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak. 8 Biescasko kanpineko erriada Hondamendi naturalek eragin katastrofikoak izan
|
dituzte
mundu osoan, azken urteotan. Adituek diotenez, gizakiak naturan duen eragina eta erabaki okerrak dira, adibidez, arrisku eremuetan eraikitzea.
|
|
|
Irudia: Gorde txilibitua Ezkontzeko betebeharra duten neskatoek milioi asko
|
dituzte
mundu osoan. UNICEF haurren arteko ezkontza «askoz arruntagoa dela uste du emakumeen mutilazio genitala eta bizitza osorako desabantailen eta gabezien arrazoia«.
|
|
2015
|
|
|
Martxoak 8: emakume hauek zure eskubideak defendatzen
|
dituzte
mundu osoan
|
|
2018
|
|
|
Txina mundu mailako nekazaritzan eta elikadura ekoizpenean potentzia nagusi bilakatzeko estrategiaren barruan dago Bi guneak ekimena. Alde batetik, Erakusketa guneak antolatu
|
dituzte
mundu osoan, Tajikistanen, Mozambiken, Ugandan, Fijin, Laosen, Kanbodian... Hauetan Txinako konpainiek lekuko gobernu edo konpainiekin lan eremu bereziak antolatzen dituzte, merkataritza librezkoak.
|
|
2020
|
|
|
bere aktiboek 545 mila milioi dolar balio dute, Espainiako Estatuko BPGren herena. Bulegoak ireki
|
dituzte
mundu osoan eta milioi bat inguru langile daukate; haien eragina eta baliabideak estatu askoren parekoak dira.
|
|
|
Azken urteetako hazkunde horren eraginez, 600 langile ditu orain Pandak, hemeretzi herrialdetan bulegoak irekita, eta, enpresaren datuaren arabera, bere antibirusek eta zibersegurtasun produktuek 30 milioi erabiltzaile baino gehiago
|
dituzte
mundu osoan. Hala ere, eta Euskal Herriko jardunari dagokionez, oparoaldiak isla txikia izan du langileen baldintzetan.
|
|
2021
|
|
|
Stranger Things, Bridgerton, The Witcher, The Crown, La Casa de Papel eta Cobra Kai. Telesail horien denboraldi berrien estreinaldiek hautsak harrotu
|
dituzte
mundu osoan honezkero. Estreinatuko dituzten filmei dagokienez, berriz, Red Notice, Don' t Look Up, The Harder They Fall, Extraction eta The Old Guard dira, oraingoz, zeresanik handiena sortu duten izenak.
|
|
|
Nahikoa izanen litzateke prospektuan ohar txiki bat gehitzea, arrisku hori zehaztuz. Izan ere, horiek baino albo ondorio larriagoak
|
dituzte
mundu osoan egunero erabiltzen diren sendagai askok: antiinflamatorioak, antihistaminikoak, loa eragiteko pilulak, antisorgailuak...
|
|
2023
|
|
|
Milaka ikurrin ikusi
|
dituzte
mundu osoan egunotan, Frantziako Tourraren irudien bitartez. Atzo bertan, Ikurrina bai, espainola ez!
|