|
2000
|
|
|
Halperinen ustetan eta lehen adierazi legez, eskubide politikoen murrizketak zekarren eskubide zibilak gehitzea. Portalisek, aldiz, eskubide zibilak zabalagoak nahi
|
ditu
gizabanako bakoitzarentzat. Atzerritarrei ere aitortu beharrekoak:
|
|
2001
|
|
|
Ildo horretatik, Berger etaBradac i (1982) jarraituz, hizkuntzak ziurgabetasuna gutxitzeko izandezakeen eragina azaltzeko, lau eredu planteatzen dira: 1) Norbaitek, taldearteko ezberdintasunei buruz edota talde pertenentziari buruzko iritziakemateko, beste talde baten hizkuntza erabiltzen duenean, eta taldeartekoezberdintasunak txikiak direnean, ziurtasuna ere gutxitzen da; 2) Taldearteko antzekotasuna epaitzeko, ezaugarri edo egoera psikologikoak erabiltzen dira; 3) Hizkuntzak talde pertenentziari buruzko iritziak ematera bultzatzen
|
ditu
gizabanakoak; horren ondorioz, antzekotasunaren oinarriakdiren ezaugarri psikologikoak ere epaitzen dira; kasu horretan antzekotasunak ziurgabetasuna gutxitzen du; 4) Antzekotasun iritzi bat izango litzatekehizkuntza eta ziurgabetasunaren gutxitzearen arteko bitartekaria. Gudykunst eta Lim ek (1986) eredu hauek birmoldatzen dituzte, topo egitekomunikatiboak sailkapen bat proposatuz:
|
|
2002
|
|
|
Jauzi mental horrekaldaketak dakarzkio eskema psikologikoari, bai botereguneekiko, bai ohiturekikoeta bai elkarbizitzeko pentsamoldeak aldatzeko premia bistaratuz. Aurrerantzean, beraz, korporazio berria bere osotasunean eta marken politika ere barneratubeharko
|
ditu
gizabanako kooperatibistak.
|
|
2003
|
|
|
Horiek ere, bertan emango diren zuzenbide publikoko hainbat erregela jakinekotzat jotzen dute. Begi bistakoa denez, zuzenbide publikoak hurbileko harremanak
|
ditu
gizabanakoekin. Horrexegatik komeni da aurrerago agertzea horiei zuzen eta hur hurretik interesatzen zaizkien gaiak.
|
|
2006
|
|
|
Aro modernoak dakarren baldintza berri horrek baditu aspektu positiboak, lokarri feudalekiko askatasuna ekarriko baitu. Baina, gizarte modernoak bestelako bidetik bultzatzen
|
ditu
gizabanakoak, ez askatasunaren erabilera positiboaren bidetik: bizitzak duen berezko segurtasun eza autoritate eta botere ezberdinekiko morrontza bidez gaindituko da, eta konformismoa izango da aro modernoaren autoritate anonimo eraginkorrenetakoa.
|
|
2007
|
|
|
Herrien psikologia abian jarri zutenen ideia nagusiak bi hauetara bil ditzakegu: 1) psikologiak aintzat hartu behar
|
ditu
gizabanakoa aurkitzen den gizarte hori moldatzen duten indar historikoak eta egitura sozialak, eta 2) ez dago psikologia benetan zientifikorik hizkuntzaren zientziarik gabe? 669 Aipatu bi fundatzaileen jarraitzaile inportanteena Wundt izan da. –Wundt ek, dena dela, ez zuen onartzen psikologia esperimentala eta psikologia kolektibo edo kulturala bata bestetik banatzea.
|
|
|
Egituraturik daudenean, ikertzaileak galdera berakegiten dizkie gizabanako guztiei ordena berean. Erdi egituratutakoetan, berriz, ikertzaileak galderak zein haien ordena aldatu egiten
|
ditu
gizabanakoaren arabera.
|
|
2008
|
|
|
Ikarak paralizatu egiten
|
ditu
gizabanakoak. Hondamendiz betetako hizkerak, Hollywoodeko estilokoak, ez du argitzen ez nor garen eta ez nora goazen.
|
|
|
Vigotskiren teoria soziokulturala prozesu kognitiboei buruzkoa da, eta, horretan, umearen izaera aktiboa aldarrikatzen du eta, halaber, testuinguru sozialak eta historikoak umearengan eragiten dutela. Haren ustez, prozesu kognitiboen jatorria soziala da, hau da, elkarrekintza sozialean eratzen dira eta gero barneratzen
|
ditu
gizabanakoak. Esaterako, heldu batek haur bati irakurtzen irakasten dionean, irakurketa ez ezik, transmititzen dio hizkuntza kulturaren ezaugarri garrantzitsua dela.
|
|
2009
|
|
|
Proteina, koipe eta animalia koipe gutxiago hartzen bada eta, bestalde, zuntz gehiago eta alkohol gutxiago kontsumitzen bada, haragi kontsumoaren eta obesitatearen arteko erlazioa alderatzen duten azterlanen arabera, dieta ovolactovegetariana eta beganoa egiten dutenek gorputz masaren (GMI) indize txikiagoa dute haragia kontsumitzen dutenekin alderatuta, edo arraina kontsumitzen dutenekin, baina haragia jaten ez dutenekin alderatuta. GMIk bere pisuagatik katalogatzen
|
ditu
gizabanakoak, pisu osasungarri batetik abiatuta (normopisua), hori funtsezkoa baita bihotz hodietako eritasunei aurrea hartzeko. Zenbat eta pisu gutxiago izan, orduan eta gantz gutxiago izaten da gorputzean, eta intsulinarekiko sentikortasuna hobetu egiten da; horrek, era berean, II. motako diabetesa izateko arriskua murrizten du.
|
|
|
Nolanahi ere, esan dugunez, giza eskubideak ez bezala, hizkuntza eskubideak balio unibertsalez finkatzeke daude oraindik, eta litekeena da horrek ere zenbait diskurtsori bidea erraztea. Horrela, zenbaitek kontrajarri egiten
|
ditu
gizabanakoaren askatasuna eta hizkuntza politika.
|
|
2010
|
|
|
Altuerak ongi ezagutzen den osagai genetikoa duen bezala, eta biztanleria orokorrak onartzen duen bezala, pisuaren kasuan antzekoa gertatzen da. Hau da, giza gorputzak zenbait tresna
|
ditu
gizabanako bakoitzaren “berezko” pisua mantentzen saiatzeko. Pisua irabaztean nahiz galtzean, genetikak baldintzatzen du pisu hori.
|
|
|
Bai gizonengan bai emakumeengan, genetikak funtsezko zeregina du muskulaturaren garapenean. Gizakiaren izaerak muga batzuk
|
ditu
gizabanako bakoitzarentzat, entrenamenduaren eta elikaduraren arabera aldatu ahal izango direnak, baina ez haratago. Ez dirudi zentzuzkoa iraupen atleta bat kulturista bihurtzen saiatzea, eta alderantziz.
|
|
|
Hor gauzatzen da mundu osaketa linguistikoaren egiazko ekintza, eta zinez pentsaezina da ekintza horrek —ez gizabanakoaren aldetik ez gizadiaren aldetik— eragiteko modu berdina izango duenik. Hizkuntza komunitatearen legearen bortxaezintasunak, bestetik, antzeko indarrez kontsideratzen
|
ditu
gizabanakoa eta gizadia: gizabanakoa, hain zuzen, berori —munduaren izendatze prozesuaren baitan— leku altuagotik has daitekeen heinean kontsideratzen du, alegia, bere hizkuntza indarraren garapen indibidualean posible izango zena baino leku askoz ere altuagotik; gizadia, berriz, banakoaren giza hizkuntza indarra —munduaren osaketa linguistikoaren ekintza historikoaren jardueraren bidez— hizkuntzaren giza zereginaren soluzioaren barruan sartuta dagoen heinean kontsideratzen du.
|
|
2014
|
|
|
Vygotskyren teoria soziokulturala prozesu kognitiboei buruzkoa da, eta, horretan, umearen izaera aktiboa aldarrikatzen du eta, halaber, testuinguru sozialak eta historikoak umearengan eragiten dutela. Haren ustez, prozesu kognitiboen jatorria soziala da, hau da, elkarrekintza sozialean eratzen dira eta gero barneratzen
|
ditu
gizabanakoak. Esaterako, heldu batek haur bati irakurtzen irakasten dionean, irakurketa ez ezik, transmititzen dio hizkuntza kulturaren ezaugarri garrantzitsua dela.
|
|
|
Tentazioak ugariak dira, inoiz baino ugariagoak. Horrenbesteko tentaziok, nahitaez, amaierarik gabeko exzitazioan mantentzen
|
ditu
gizabanakoak, sekulan behin betiko aseko ez duten exzitazioan, bilatzen den zoriontasuna lortuezina baita. Egungo gizarte aurreratuen logika berria argia da:
|
|
2015
|
|
|
Baina, egon lasai, zuek ez baitzarete errudun! Egon lasai, sendatuko zaituztegu-eta!" Gizarteak, kanpo eraginek, sortzen
|
ditu
gizabanako mutilatuak, zorigaiztokoak eta pairatzaileak, baina biktima horiek guztiek ba omen dute egoera horretatik ateratzerik. Gizabanakoak, gaixo omen dagoenak, bere burua biktimatzat hartzen duenean dena dago eginda; bere burua ezgaitzat hartzen du eta adituen eskuetan uzten du bere burua senda dezaten.
|
|
|
Demokrazia apolinearrak mantentzen
|
ditu
gizabanako eta jendetzak lokarturik. Musikariak zatitu eta masa desagerrarazi du; orain isiltasuna da nagusi eta nahi bezala txunditu eta liluratu dezake masa amorfo, atomizatu eta lokartua.
|
|
2016
|
|
|
Ongizate Estatu keynestarraren ikuspuntutik, gizabanakoak babesteko bidea desmerkantilizazioa zen; merkatuaren injustizien aurrean gizabanakoen segurtasuna lortzea zuen helburu. Pentsamendu korronte liberalaren ustetan, aldiz, Estatuak merkatuko injustizia horiei erreparatu gabe eskain dezake segurtasuna (segurtasun fisikoa, nazioaren mugena, etab.). Horregatik, erantzukizun indibiduala azpimarratu eta giza kapitalean inbertitzera bultzatu nahi
|
ditu
gizabanakoak, lan merkatuan euren kabuz molda daitezen.
|
|
2021
|
|
|
Izan ere, heziketa literarioaren bitartez, konpetentzia kognitibo, komunikatibo, afektibo eta hiritarrak33 garatzen
|
ditu
gizabanakoak (Granda eta Vargas, 2007 in Vargas, 2009), literaturaren irakaskuntza" ezagutzen transmisiora" mugatzen den bitartean (op.: 38). Hau da, literaturaren irakaskuntza ondokora mugatu da:
|
|
|
Umeak ezgaitu eta infantilizatu beharra dago sortzearen zirkulu primitiboa gerta dadin, Instituzioa soilik existitzen baita berak produzitutako gizabanakoek existiarazten dutelako, Castoriadisek esan bezala. Bestela esanda, Makinak modu jakin batean produzitu behar
|
ditu
gizabanakoak txikitatik, gizabanako horiek legitimatu eta betikotu dezaten Instituzioa; eta, horretan, gizabanakoak zenbat eta infantilago izan, orduan eta errazagoa izango da.
|
|
2022
|
|
|
Totalitarismo ilustratua izango da Harariren supergizakiarena. Metodo sofistikatuak eta eraginkorrenak erabiliko
|
ditu
gizabanakoak bideratu eta arrastoan sarrarazteko.
|
|
2023
|
|
|
Historiak erakutsi du gehiegizko egokitzapena ez dela bizitasun seinale on bat izan, baizik eta zahartzearen eta heriotzaren iragarpen bat, asmatzeko eta sortzeko gaitasuna galtzen delako bidean. Asmamena eta sormena galtzeak, espezializazioaren gehiegikerien zeinu negatibo gisa, zuzeneko ondorioak
|
ditu
gizabanakoarengan. Diziplina bateko prestakuntzak mekaniko bihurtzen ditu diziplina hori ezaugarritzen duten prozeduretako asko, eta, horren ondorioz, espezialistak mekanizatu dituen trebetasunetatik harago doazen eta diziplina hori garatzeko ezinbestekoak izan daitezkeen alderdiak hautemateko gaitasuna galtzeko arriskua dago.
|
|
|
Jainkoak 40 sosia sortu
|
ditu
gizabanako bakoitzeko.
|