|
2008
|
|
|
Ernout Meilleten hiztegian irakurtzen dugu lat. grandis> hitzaren etimologia iluna dela, eta behar bada malgutasun apur batekin epaitu behar genituzke hitz ilunak argi tzeko egiten diren saioak, horren zoroak izan arren. Baina Vennemannek aspalditik indoeuroperaren bitartez ondo baino hobeto azalduta dauden germaniar edo greziar hitzak ere azaldu nahi izan
|
ditu
euskararen medioz. Venemannen iritziz gr.
|
|
|
Badira, orobat, hiztegiak, goitik behera eta xehetasun guztiekin eus kara aztertzen duten hitz bildumak. Gutxiago
|
ditu
euskarak, ordea, eremu lexiko jakin batetik hasi eta harenak biltzen dituztenak. Horri ekin nahi izan diogu oraingo honetan.
|
|
|
Beste arlo askotan bezala, lexikologiaren arloan ere ikerlan ugari ezagutu
|
ditu
euskarak azken urteetan. Azkuek (1923) landu zituenetik, hirurogei bat urtean ez dugu berrikuntza handiegirik aurkituko euskal gramatiketan hitz berriak sortzeko euskarak hain bereak dituen hitz elkarketa eta eratorbi deaz.
|
|
2010
|
|
|
Administrazioaz kanpoko lankidetza bideak ere badira tartean. Unibertsitate eta ikerketa alorreko aholku elkarteak bidelagun
|
ditu
Euskara Zerbitzuak jestio lan horretan, lau programa horien hainbat eginkizunetan. Euskalgintzaren alorreko eta Jaurlaritzaren esparruko beste hainbat entitaterekin (HABE, IVAPeko IZO, euskaltegiak, argitaldariak eta abar) lankidetzan jardun ohi du, orobat.
|
|
2012
|
|
|
–Intxaur azal baten barruan? (1983d) deituriko narrazioan, Hamlet antzezlanaren hainbat pasarte tartekatzen
|
ditu
euskarara itzuliak. Izenburua bera ere Shakespeareren hitzek osatzen dute:
|
|
|
Autore nolabait ospetsu horien poemez gain, herri zapalduetako literatura ez hain ezagunak ere itzuli
|
ditu
euskarara Sarrionandiak; Euskal Herriak bezala herri eta kultura indartsuago baten zapalketa jasan behar izan duten herriei ahotsa itzuli nahi izan die horrela. Besteak beste, palestinar borrokako poemak aipa genitzake:
|
|
|
160 Sarrionandiak, poema horretaz gain, John Donneren beste hiru poema eskaintzen
|
ditu
euskaraz Hezurrezko xirulaken: –Filosofia berria?,. Zer egin dugu?
|
|
|
Sarrionandiak erabilitako zubi testuak, jakina, ez dira atal honetan aipatu ditugun hamahiru liburuetara mugatzen; beste makina bat iturri irakurri eta kontsultatu bide
|
ditu
euskaraz eskaini dizkigun poemak itzultzeko. Ezinezkoa litzateke, ordea, iturri guztiak banan banan eta ziurtasun osoz identifikatzea; beraz, oraingoz nahikoa izango zaigu lagin hau Sarrionandiak erabilitako zubi hizkuntzen eta zubi testuen inguruan hainbat ondorio ateratzeko.
|
|
|
Alexandr Pushkin idazle errusiarraren itzulpen bat litzateke adibide egokia: Hezurrezko xirulaken Pushkinen bi poema ematen
|
ditu
euskaraz Sarrionandiak,. Bohemiar kanta, eta. Goiz argiarekin?, biak poema oso eta beregainak diren inpresioa emanez.
|
|
|
Sarrionandiaren itzulpengintzaren berritasuna, baina, ez da testuen hautaketara mugatzen; itzulpena eta literatura ulertzeko duen moduak ere hankaz gora jartzen
|
ditu
euskararen eta Euskal Herriaren aldeko defentsarekin tematuta zeuden idazle eta itzultzaileen ideiak. Haientzat, literaturaren funtzioa egia eta edertasuna bilatzea zen, errealitatearen txokorik ezkutukoenak aurkitueta haiek paperean islatzea, nahiz eta, egiteko horretan, idazlearen gaitasun inperfektuen ondorioz errealitatearen perfektutasuna desitxuratuta gertatu.
|
|
2016
|
|
|
Bigarren arazoa aipatzen du Arestik, idazle falta, baina nahiz eta falta izan kanpoko antzerkiak nahi
|
ditu
euskaraz:
|
|
|
Horregatik, gerla ondoko euskal kulturarentzat momentu historikoaren ulertzeko tresna gutxi utzi dizkigu. Hala ere, zenbait aldiz aipatzen
|
ditu
euskaraz idazteko hautua, Euskal Herriarekiko loturak, talde lana, Larzabalen garaia ekintzarena baitzen, Frantziaren eraginaren garaia, gerla orduan bukatua baitzen, euskara eta euskal kultura bizirik ziren garaiak, azaletik desagertzeko arriskua urrun ikusten baitzen.
|
|
2017
|
|
|
Ethnopôle deitu proiektuan sar diteke gure asmoa. Bestalde, atlas linguistikoaz gain, euskalkietako batzorde batek euskalkietako atera daitezkeen fenomeno linguistiko aberasgarriak proposatzen
|
ditu
euskara batuan txertatzeko. Euskaltzaindiak lan hau jarraiki behar du, baina Ipar Euskal Herriko euskalkien ekarpena indartzeko xedearekin, euskalki hauek toki murriztua baitute proiektu horretan.
|
|
|
Egia da oraindik hutsune anitz badela Larrunalderen hizkuntza politikan. Baina, hala ere, deliberoak hartu
|
ditu
euskararen presentzia segurtatzeko, bai hizkuntza paisaian, bai komunikazioan, bai langileen formakuntzan ala kontra
|
|
2019
|
|
|
4 Euskaltzaindiak omendu nahi
|
ditu
euskara batuaren gune hori hainbeste ilusio, lan eta nekeri esker osatu eta osotu duten guztiak. Hortxe dira, besteak beste, beraien buru euskalduna euskara batuaren bidez alfabetatu dutenak edota euskararen mundura ikasiaren bidez etorri diren hiztun berriak, abiaburu euskara batua duten euskaldunak, euskararen demografia berrian gero eta ugariago direnak, bestalde.
|
|
|
Euskara batuak, euskaldunen eginahalak tartean direla, eremu berriak irabazi
|
ditu
euskararentzat eta euskal kulturarentzat. Hala ere, oraindik badira irabazi beharrekoak.
|
|
2021
|
|
|
Lafon-en inguruan ari izan diren Ph. Gardy (175) bezalako ikerlariek egin dituzten lanetan oinarriturik, batean aztertu
|
ditu
euskarak ezagutzen duen egoera diglosikoa eta gaurko sorkuntzak hartu dituen bideak. Euskararen hautatzeak zenbatetaraino bideratzen ote du idazkera?
|
|
|
7.2.1b Hitz elkarketa baliabide indartsua bada, are indartsuago da mendekotasunezko izen elkartuak sortzeko baliabidea; Euskaltzaindiak esan bezala (25 araua), horrelako ehunka eta ehunka sortu
|
ditu
euskarak azken hamarkadetan, terminologia beharrei erantzuteko askotan: " Erdal izen konplementazio askoren ordaina, esate baterako, horrela ematen du euskarak:
|
|
|
Bestetik, euskal ergatibitateak badu beste ezaugarri bat, alegia, perpaus intrantsitiboen subjektuak eta trantsitiboen objektuak marka bera dutela (ø). Horrek eraman
|
ditu
euskara aztertu duten zenbait hizkuntzalari (Müller 1888; Schuchardt 1893) pasibitatearen teoria garatzea. Horien artean lehen garaiko Lafon ere aipatu behar da, gero iritzia aldatu bazuen ere.
|
|
|
Gerta litekeena adierazteko, hau da, alegiaren esparruko hipotesi baten egiteko, baldintza irrealeko apodosian erabili ohi diren adizkiak erabiltzen
|
ditu
euskarak (ikus § 34.5.2.3i): adizki sintetikoak, [tuko+ izan/* edun] erdialdeko hizkeretan, eta [aditzoina+* edin,* ezan] mendebaldean eta ekialdean —zehatzago, egitura trantsitiboetan zuberotarrek [aditzoina+ iro] dute eta mendebaldeko hiztunek [tu+ egin] — Sintetikoa izan ala analitikoa, adizkiak alegiazko morfologia du eta te/ ke atzizkia darama:
|
|
|
hitz beregainak izan behar dute juntagailuaren bidez elkartzen direnak; atzizkiak edo aurrizkiak ez dira juntatzen, oro har. Eta juntadura egituren baldintza horrek desberdintasunak eragiten
|
ditu
euskara bezalako hizkuntza eransle postposiziodun baten eta inguruko erdaren artean. Haietan preposizioak izaten dira, eta hitz beregain modura azaltzen dira; orduan, batzuetan juntaturik ager daitezke:
|
|
|
dun atzizkiarekin osatutako hitzekin gertatzen dena, eta gentilizioekin (ar atzizkia erabiltzen dutenekin, bereziki). Horietan bi hurrenkerak onartzen
|
ditu
euskarak: dirudun neska, nahiz neska diruduna; frantziar idazlea, nahiz idazle frantziarra.
|
|
|
15.4.10a Adberbioak eta forma klixetuak sortu
|
ditu
euskarak berhonetan oinarrituak. Holakoak ditugu halaber, beraz, berez... eta horien gisakoak.
|
|
|
Aldiz diskurtso markatzailearen (§ 42.12) erabilerak azpimarratzen du kontrastea adibide horretan. Ohikoak
|
ditu
euskarak horrelako egiturak: bi perpaus (edo gehiago), bakoitzak bere mintzagaia duela, diskurtso markatzaileren baten bidez nabarmenduaz mintzagaien arteko kontrastea.
|
|
|
41.3a Nolanahi ere, hainbat ñabardura eskatzen
|
ditu
euskaraz oinarrizko hurrenkera subjektua — zehar objektua — objektua — aditza delako baieztapenak. Lehenik, ahozkoaz ala idatziaz ari garen:
|