|
2001
|
|
|
Hala ere, lehenik jakin behar dute zein oinarri biokimiko eta fisiologikotan hobetzen diren laguntza ergogenikoek kirol errendimendua, haren mitoak eta errealitateak, eta nola aplikatzen diren kirol jardueran.Atleta askok uste dute elikagai, prestakin edo gehigarri jakin bat kontsumituta nabarmen handituko dela haien errendimendua.Hala ere, konposatu horiek kontrako eragina izan dezakete elikadura plan egoki bat ordezten dutenean.Azpimarratu behar da substantzia horien erabilera ez dela errendimendu handiko atletak soilik; nerabe kirolari askok erabiltzen dituzte, eta, kasu askotan, entrenatzaileek gomendatzen dituzte gimnasioetan. Zein dira eskuragarri
|
dauden
substantzia ergogenikoak. Laguntza ergogenikoak honela sailka daitezke:
|
|
2002
|
|
|
Eragin nabarmenena hamarkada batean baino gehiagoan tea erregularki hartu zuten pertsonengan hauteman zen. Ikertzaileek diotenez, polifenolek (tean
|
dauden
substantziak) gaixotasun kardiobaskularrei eta minbiziari aurrea hartzen lagun dezakete. Te berdea, hartzitu gabea, eta te beltz txinatarra, hein batean hartzitua, oso edari ezagunak dira Asian; mendebaldean, berriz, te beltz hartzitua, askotan esnea hartzen duena.
|
|
|
“Ikusi duguna da —azaltzen du Verfaillie doktoreak— izaki, sagu eta arratoien hezur muinetik hazitako zelula ama helduak bereiz daitezkeela, eta zelula bihur daitezkeela gibeleko zelulen antz handia duten eta haiek bezala funtzionatzen duten zelula”. Aurkikuntzak frogatzen du zelula ama heldu horiek gai direla normalean gibelean
|
dauden
substantzia eta elementuak bereizteko. Ikertzaileentzat, zelula aldatu horiek oso erabilgarriak izan litezke zenbait zirrosi mota eta gibeleko gutxiegitasunak tratatzeko, eta, gainera, zelula iturri baliotsua izango lirateke gibeleko gaixotasun genetikoak dituzten pazienteentzat.
|
|
2003
|
|
|
“Horrek adierazten du usaimen sistemak konbinazio sistema bat erabiltzen duela usainen identitatea irudikatzeko”. Sudurrak, nerbio usaimenez hornitua, ahoaren barruan
|
dauden
substantzien gustua bereizten du. Izan ere, dastamensentsaziotzat hartzen diren sentsazio askok usaimenean dute jatorria.
|
|
2004
|
|
|
Mina da garrantzitsuena, eta egitura minberen konprimaketagatik ez ezik gune mamitsuan
|
dauden
substantzia aktibatzaileen eraginagatik ere gertatzen da.
|
|
|
Greenpeaceren txosten baten arabera, haurren heriotza tasa, asma, alergiak, minbizia, patologia autoimmuneak, autismoa, garatzeko ezintasunak eta ugalketarako desorekak areagotu egin litezke, egunero erabiltzen diren produktuetan
|
dauden
substantzia kimiko jakin batzuen eraginpean egoteagatik. “Ondare kimikoa.
|
|
|
Duela urtebete eskas, Nature aldizkarian, txokolate mikatz edo beltza, hau da, esnerik edo esnekirik gabea, hartu eta ordubetera plasman
|
dauden
substantzia antioxidatzaileen kopurua %20ra arte igotzen zuten ikerketen berri eman zen. Emaitzen arabera, txokolate mota horrek lagundu egin zezakeen gaixotasun kardiobaskularrei edo zenbait minbizi motari aurrea hartzen, batez ere esnearen edo deribatuen ehuneko aldakorrak gehitzen diren kontsumo modu ohikoenekin alderatuta.
|
|
2005
|
|
|
bitamina kantitateak. Hala ere, bere konposizioagatik nabarmentzen dena kantitate txikitan dauden baina hornituta
|
dauden
substantziak dira. onura fisiologiko nabarmenak:
|
|
|
Zer gertatzen da lehenago baimendutako gehigarriekin, aspalditik erabiltzen ari direnekin? Merkatuan
|
dauden
substantzia guztiak berrikusten saiatzen da Europako Batzordea. Gainera, orain dela 25 urteko ezagutza ez da oraingoaren berdina, eta produktuek ez dute baimen iraunkorrik; urte batzuk irauten dute, eta handik urte batzuetara enpresak berriz eskatu behar du berrikuspena.
|
|
|
Hala ere, baliteke emaitzarik ez lortzea. Egoera horietan, garbigarri kimikoetara jotzea da alternatiba, merkatuan
|
dauden
substantzia askoz urragarriagoak baitira. Horregatik, produktuaren etiketan zehaztutako jarraibideei kasu egin behar zaie, eta, erabili bitartean, kontu handiz ibili behar da:
|
|
|
Gaur egun, Europako Batasunak (EB) karbono monoxidoaren, nikotinaren eta alkitranaren ehunekoei buruzko informazioa ematera baino ez du behartzen, nahiz eta Osasun Sailari “garrantzitsua iruditzen zaion jakitea zer eduki dagoen benzopirenoan eta nitrosaminan, kantzerigenoak eta mendekotasuna areagotzen dutenak baitira”. EBk aztertu du nola zehaztu tabakoan
|
dauden
substantzia horien mailak. Azterketa pertsonen erretzeko era birsortzen duen makina erretzaile baten bidez egiten da, nahiz eta zenbait zantzuk adierazten duten erretzaileek makina homologatu horiek baino sakonago xurgatzen dutela, eta, beraz, “mailak errealitatera egokitu dira”.
|
|
|
Horrenbestez, eta substantzia horien eraginpean ahalik eta gutxien egoteko, osasun agintariek kasu bakoitzerako erabakiak hartzeko tresna bat izan dezakete. Orain, Europako Batzordeak interesa duten alderdiekin hitz egingo du HMen ikuspegi bat aplikatzeari buruz, bai gizakien bai animalien elikaduran
|
dauden
substantzia horiei lotutako arriskuen kudeaketan. Gaur egun, agintariek onartzen dute propietate genotoxikoak (DNA, zelulen material genetikoa, kaltetu dezaketenak) eta propietate kantzerigenoak dituzten substantziek ondorio kaltegarriak izan ditzaketela osasunean, nahiz eta dosi txikitan izan.
|
|
|
Joera horrek jarraituko du indarrean dagoen produktu kimikoen erregulazioa hobetzen ez bada», ohartarazi zuen orduan erakundeak. Europako Batzordearen datuen arabera, merkatuan
|
dauden
substantziek merkaturatutako substantzien guztizko kopuruaren %99 baino gehiago hartzen dute, eta ez daude saiakuntza baldintza berei lotuta. 1981ean, 100.106 substantzia zeuden deklaratuta, eta, kalkuluen arabera, gaur egun 30.000 substantzia merkaturatzen dira bolumenetan tona batetik aurrera.
|
|
|
Etiketatze baldintza berriek, Giza Elikaduraren Batzorde Zientifikoaren irizpidean jasotakoek, kontsumitzaileen babesa areagotzea dute helburu, batez ere elikagairen bati alergia edo intolerantzia diotenak. 2003/ 89 Zuzentarauaren transposizioaren ondorioz etiketatzeari buruzko arau orokorrean egiten diren aldaketek osagaien erregulazioari eragiten diote, hau da, elikagaiak fabrikatzeko edo prestatzeko erabiltzen diren eta oraindik produktu amaituan
|
dauden
substantziei, gehigarriak barne. Zein da arauaren berritasun nagusia?
|
|
2006
|
|
|
Horrenbestez, teknologia hori aplikatzeko, aldez aurretik aztertu behar dira instalazioa eta hura ezartzeak ekar ditzakeen kostuak. Mikroiragazketa eta elikagaien segurtasuna Elikagaien segurtasunaren arloan, eta kutsadura kimikoari dagokionez, iragazki espezifikoak erabiltzeak elikagaietan
|
dauden
substantzia toxikoak atxiki litzake, hala nola mikotoxinak, sendagaien edo pestiziden hondakin batzuk. Bereziki gomendagarria da animaliak edo nekazaritzako ustiategiak kalterik egiten ez dutela bermatzea.
|
|
|
Hala ere, fabrikatzaileek “itxura batean gozatutako tabakoaren alderdi hori ustiatzen jarraitu nahi dutela erakusten dute, aurrekoak imitatzen dituzten kaxatxo berriak aurkeztuz, langileak engainatzen jarraitzeko”, adierazi du Carlos Jiménez Ruiz doktoreak, Madrilgo Erkidegoko Osasun Publikoaren Institutuko Tabakismo Unitateko zuzendariak. Aditu horrek azaltzen du nikotina eta mundrun gutxiko zigarretak “ez direla osasungarriagoak, lehenik, erretzaile askoren kontzientzia lasaitzeko eta erretzeari uzteko erabakia atzeratzeko balio dutelako; eta, bigarrenik, zigarro horiek kontsumitzen dituztenek aldaketa intentsitate handiagoarekin konpentsatzeko joera dutelako, eta, ondorioz, tabakoan
|
dauden
substantzia kaltegarrien xurgapena areagotzen delako”. “Erretzaile askorentzat, egunean zigarro gehiago erretzea da konpentsazioa”, gehitu du medikuak.
|
|
|
Sendagaiak faltsutzea osasun publikoko arazo handienetako bat bihurtu da azken urteotan. Medikamentu horiek guztiek papareak, logotipoak, barra kodeak, hologramak eta sendagai legitimoen kanpo identifikazioa dituzte, baina ez dute substantzia terapeutikorik, dosi desegokietan edo arriskutsuetan dituzte, eta, batzuetan, faltsutzaileen eskura
|
dauden
substantzia kaltegarriekin formulatuta daude. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) kalkuluen arabera, saldutako sendagai guztien %15 faltsuak dira, eta, larriena, kopuru hori %50etik gorakoa da Asiako eta Afrikako zenbait lekutan.
|
|
|
Plastikoak, garbigarriak, herbizidak eta fungizidak, besteak beste. Gizakiarekin etengabe lotuta
|
dauden
substantzia kimikoak dira, eta ez dira nabaritzen osasunean dituzten ondorioak. Gutxienez, epe laburrean.
|
|
|
Disruptore endokrinoek hormona sistemaren funtzionamendua oztopatzen dute eta hormona naturalak ordezkatzen dituzte, haien ekintza blokeatuz edo mailak handituz edo txikituz. Mercedes Marcok dioenez, inguruan
|
dauden
substantzia disruptore hormonalen dosiek ez dute zelularik hiltzen, baina oso txikiak izan arren, organismoaren bizi komunikazioen sarea sabotatzen dute eta era guztietako kalteak eragiten dituzte. Epe luzeko ondorioak hainbestekoak dira, ezen, espezialistak dioenez, «beldurra ematen du ondorioak pentsatzeak», eta arriskuan jartzen dute espezie askoren biziraupena.
|
|
|
Baina “kontrol egokiaren” ikuspegiak ez du babesa bermatzen, herritarra ez baitago substantzia bakar baten mende, baizik eta ezagutzen ez den efektu konbinatua izan dezakeen koktel baten mende. Azkenik, adierazi dute REACH araudiak aukera ematen diela industriei
|
dauden
substantzien alternatiba seguruago bat alde batera uzteko, eta ez dutela ordezkapen plana aurkeztu beharrik.
|
|
2007
|
|
|
Ohiz kontsumitzen ditugun elikagaietan
|
dauden
substantzia askok nerbio sistema estimulatzen dute: kafeina dugu horietan nabarmena.
|
|
|
Uretan disolbaturik
|
dauden
substantzien mota eta kopuruak aldatu egiten dira, ura irteniko iturriaren inguruetako ezaugarri geologikoen arabera.
|
|
|
Hexaklorobenzenoa dioxina arriskutsuenetako bat da eta Stockholmeko Hitzarmenean debekatu egin zen. Gaineratu dute tokiko biztanleen osasuna arriskuan dagoela, airean
|
dauden
substantzia toxikoek ez ezik, baita hondakin arriskutsuen garraioak ere, zeinak gero eta ustekabeko isurketa gehiago eragiten baititu, eta instalazio horietan gertatzen diren istripu ugariek ere, hala nola leherketek, gas ihesek eta suteek. Beste arazo bat ihes gasen iragazkietan pilatzen diren hondakinak dira, toxinak dituzte eta segurtasun zabortegi batean utzi behar dira.
|
|
|
Izan ere, garapen fasean dauden ehunetan eragin handiagoa izateaz gain, oraindik ere heltze fasean dauden organoen bidez ezabatzeko zailagoak dira. Babyfood proiektua Haurrentzako elikagai komertzialetan
|
dauden
substantziek haurren osasunean dituzten ondorioak ikertzeko, Babyfood proiektua sortu da. Europako Batasunaren ekimen berri bat da, Europako Batasuneko funtsekin finantzatua.
|
|
|
Txirrindularitza eta futbola, arrisku handiagoa Bat bateko heriotzaren estatistika beltzaren gailurrean futbola eta txirrindularitza daude. Litekeena da kasu gehienak kirolik praktikatuenetako batzuk direlako izatea, baina kontuan izan behar da, batez ere, txirrindularitzak esfortzu maila handia eskatzen duela eta baimenduta ez
|
dauden
substantziak (dopina) asko erabiltzen direla. Kirol horretako alarma 1965ean piztu zen, Tom Simpson britainiarra bat batean hil zenean Frantziako Tourrean, Mont Ventoux a igotzen ari zela.
|
|
2008
|
|
|
Hala ere, industrian kontserbatzaile gisa erabiltzen diren produktuak sintesi kimikoaren bidez lortzen dira. Harremanetarako urtikaria Urtikaria mota hau janarietan, kosmetikoetan eta jantzietan
|
dauden
substantzia kimikoekin azala ukitzean sortzen da. Larruazalaren gainazaleko hantura prozesua da, eta erraz antzematen da, azalean baba edo zurrunga gorrixkak agertzen baitira, azkurak oso gogaikarriak.
|
|
|
Eraginkorra izan dadin, egunean hainbat aldiz irentsi behar da (medikuak agindutakoaren arabera), otordu bakoitza baino bi ordu lehenago eta urarekin, ez beste likidoekin. Taninoek, kafea, tea eta ardoa bezalako elikagaietan
|
dauden
substantziek, ikatzaren eraginkortasuna murrizten dute.
|
|
|
Irudia: Wikipedia Italiako agintarien arabera, dioxina maila handiko mozzarella gaztak (pestizidetan
|
dauden
substantzia potentzialki kantzerigenoak edo produktu kimikoak, plastikoa eta beste material batzuk erretzean sortzen direnak) alarma piztu du azken egunotan, eta lasaitasuna eskatzen dute, kasu mugatuak baitira. Joan den astean, Napoliko Fiskaltzak ikerketa bat hasi zuen Campania eskualdean, herrialdearen hego mendebaldean, baimendutakoa baino dioxina maila handiagoko bufalo esnearekin egindako mozarrella batzuk detektatu zituenean.
|
|
|
Alde horretatik, “nanoekotoxikologia” diziplina sortu berria da oraindik. Adibidez, nanopartikulek ingurunean
|
dauden
substantziekin erreakziona dezakete edo ingurunean dauden erreakzioak katalizatu. Inguruko mikroorganismoentzat toxiko ere izan litezke, eta horrek bide eman lezake kate trofikoko toxikotasunaren biometaketa gerta dadin, gizakiei handiki iritsiko litzaiekeena.
|
|
|
“Alergia mota ohikoenak sistema immunearen erreakzio gisa agertzen dira beti, substantzia jakin batzuen aurrean. Diagnostikoan, eskuragarri eta egiaztatuta
|
dauden
substantzia alergenikoen estraktuetara mugatzen dira adituak; baina, askotan, gaixoek zenbait estraktuekin erreakzionatzen dute eta zehaztasun diagnostikoa erlatibizatzen dute”, erantsi du. Errinitisaren eta bronkioetako asmaren ondoren, medikamentuekiko alergia hirugarren kontsulta arrazoia da alergia unitateetan Gai horien konposizio molekularretik soilik zehaztu daitezke sentsibilizazioaren jatorri desberdinak, identifikatu daiteke alergeno komuna den eta alergeno desberdinek funtzio baliokideak izan ditzaketen.
|
|
2009
|
|
|
Mateusz Atroszko Kea erabiltzea da haragia, arraina eta esnekiak kontserbatzeko metodo zaharrenetako bat. Zur nobleen sugarik gabeko errekuntzak sortutako kean
|
dauden
substantzien ekintzan oinarritzen da. Ekintza hori kea lehortzearen ondoriozkoa da, bai eta eragin antiseptikoa duten substantziak (fenolak eta azetonak, besteak beste) eta kolorea, zaporea eta usain bereizgarriak ematen dituztenak ere.
|
|
|
Landareek burdinaren eta proteinen xurgapena alda dezaketen taninoak dituzte Baina mineral honek beste etsai batzuk ditu. Fitatoek ere, gari zahian eta zerealen oskolean
|
dauden
substantziek, ezin hobeto xurgatzea eragozten dute. Horregatik, zuntz gehiegi duen dieta kaltegarria izan daiteke.
|
|
|
“Nagusiki bi arazo dituzten konposatu kimikoez ari gara: kasu batzuetan, elementu biometagarriak dira, hau da, nahiz eta kontaktua duela zenbait urte gertatu, eragina geroago ager daiteke, organismoan metatu eta irauten dutelako, pestiziden kasuan bezala; beste batzuetan, berriz, egunero erabiltzen diren produktuetan
|
dauden
substantziak dira, hala nola plastikoetan, detergenteetan edo kosmetikoetan, eguneroko bizitzatik ezabatzen oso zailak direnak, eta olearen eraginpean etengabe egotea dakarte”, azaltzen du. Ikerketa hainbat ondoriotara iritsi da, eta UGRrekin batera proiektua gauzatzen duten zazpi taldeak bateratu dituzte.
|
|
|
Ohiko kontsumo produktu askotan
|
dauden
substantzia kimikoen taldea dira ftalatoak. Zenbait azterlanek substantzia mota batzuek ingurumenean eta osasunean dituzten ondorio negatiboak adierazi dituzte.
|
|
2010
|
|
|
Gizarte Segurantzaren Sistemak (2006) sei multzotan biltzen ditu: agente kimikoek, fisikoek eta biologikoek, beste ataletan ez
|
dauden
substantziak eta agenteak arnasteak eta agente kartzinogenikoek eragindakoak. Zerrenda horretan patologia ugari badaude ere (30.000 inguru), beste patologia batzuk zalantzan daude, hala nola hotzaren eraginpean egoteak eragindakoak, zuntz mineralen, artifizialen edo sintetikoen aspirazioagatiko bronkio biriketako gaixotasunak (biriketako minbizia) eta amianto hautsa arnasteak eragindako laringeko tumoreak.
|
|
|
Glasgowko Unibertsitateko (Eskozia, Erresuma Batua) ikertzaileek egindako ikerketa batek frogatzen du polifenolak, fruta eta barazki askotan
|
dauden
substantzia antioxidatzaileak, zukuen bidez irenstean ere xurgatzen dituela organismoak. Prototipo gisa erabilitako edaria polifenole iturri natural gisa elikagai aberatsak hautatu ondoren egin zen, hala nola mahatsa, sagarra, fruitu zitrikoak eta te berdea.
|
|
|
Polifenol ugariko elikagaiek, hala nola marrubiek, ahabiek eta fruitu lehor batzuek, zahartzeak eragiten duen narriaduratik babesten dute garuna, inflatorioaren eta antioxidatzaileen kontrako eraginengatik. Estatu Batuetako hainbat erakundek egindako ikerketa batek, Amerikako Elkarte Kimikoaren azken Topaketa Nazionalean aurkeztua, garunari modu naturalean metatzen diren eta hainbat patologiarekin lotuta
|
dauden
substantzia toxikoak ezabatzen laguntzen diotela erakusten du; esaterako, helduaroan oroimena galtzea. Shibu Poulose ikertzaileak azaldu duenez, aurreko azterketek iradoki zuten zahartzearekin zerikusia duen faktoreetako bat organismoa hondakin toxikoak ezabatzeko ahalmenetik galtzea dela.
|
|
|
Zapore berrien azterketa haiek arautzen dituzten jarraibide berrien arabera egiten da. Ekimen honen bidez, EBn gaur egun eskura
|
dauden
substantzia aromatizatzaile guztiak ebaluatu nahi dira, azken datu zientifikoen arabera. Aroma jakin batek eskatutako baldintzak betetzen ez dituela adierazten duten arrazoiak atzemanez gero, Europako Batzordeko arrisku kudeatzaileei jakinaraziko zaie, eta haiek erabakiko dute erabiltzeari utzi ala ez.
|
|
2011
|
|
|
Ur horiek eragotzi egin zuten, erradioaktibitatea zela eta, zentral nuklearreko langileek instalazio horietako zenbait arazo konpontzea. Ur horretan
|
dauden
substantzia poluitzaileen kontzentrazioak legezko muga baino 100 aldiz handiagoa dela kalkulatzen da, baina TEPCOk adierazi zuen maila nahiko baxua dela. Isuritako uraren zatirik handiena instalazio batzuetan gordeta zegoen, eta gainerakoa lur azpiko ura zen, bosgarren eta seigarren erreaktoreetatik hurbil dagoena.
|
|
|
“Azukreen eta aminoazidoen arteko elkarreraginak hidroximetil furfural bat eragiten du; akrilamida sortzeko, berriz, ezinbestekoa da asparagina aminoazidoa egotea”, azaldu zuen CSICek Pilar Montero Elikagaien eta Nutrizioaren Zientzia eta Teknologia Institutuan. “Mendebaldeko dieta osatzen duten elikagaietan oso zabalduta
|
dauden
substantziak dira, batez ere labekatutako eta frijitutako produktuen gainazalean. Zaurituak, aldiz, ez dira ukituko», esan zuen Monterok.
|
|
2012
|
|
|
Carrie Cizauskas Gida berrian, balio harmonizatuak identifikatzen dira alderdi hauetarako: gorputzaren pisua, likido kopuru osoa, elikagaietan edo uretan
|
dauden
substantzia kimikoen kontzentrazioak eta zenbait substantziaren toxikotasuna zehazteko azterketa esperimentaletan erabilitako dosiak. Balio lehenetsiak arriskuak ebaluatzeko prozesuaren faseetan erabili ohi dira.
|
|
|
Legeria berriak elikagaietan erabili ahal izango diren substantzien zerrenda zabala ezartzen du, eta, Europa mailako onespen prozesua amaitzen denean neurri hori orain onartu da arloko ministro kontseiluan, fabrikatzaileei sei hilabeteko epea emango die arau berrietara egokitzeko. Zerrendan ez
|
dauden
substantzia guztiak debekatuko dira aldi iragankor horren ondoren. Zerrenda laster argitaratuko da Interneten, EBren arabera “kontsumitzaileei, elikagaien fabrikatzaileei eta kontrolerako agintari nazionalei gardentasuna eta substantzien identifikazioa errazteko”.
|
|
|
Ingurumenean dauden zenbait kutsatzaile kimikok, nahiz eta haien esposizio iturri nagusia dieta izan, obesitatea eta bestelako gaixotasunak izateko joera izan dezakete, hala nola 2 motako diabetesa. Kimikari disruptore endokrinoak (EDCak) elikagaietan eta eguneroko beste produktu batzuetan
|
dauden
substantzia toxikoak dira, sistema endokrinoarekin elkarrekintzan aritzen direnak eta gorputzak muskuluaren ordez gantza metatzea eragiten dutenak. Horrela iristen dira toxikoak dietara, kutsatzaileek gizakiarengan dituzten ondorioekin, eta joan etorriko harremana, gizentasunak ere kutsatzen baitu.
|
|
|
Bitaminek txakurraren gorputzaren funtzioak erregulatzen dituzte (gibela, giltzurruna, bihotza, azala), eta beharrezkoak dira animalia hazteko. Baina txakurraren gorputzean eta elikagaietan
|
dauden
substantziak dira, bi taldetan sailkatuta: liposolubleak, gantzetan kokatuak (A, D, E eta K taldekoak), eta hidrosolubleak, produktu urtsuetan disolbatzen direnak (B eta C taldekoak).
|
|
|
Bizitza baliagarria luzatzen dute, erakargarriagoak egiten dituzte, koloreak, zaporeak eta lurrinak ematen dituzte eta, gainera, patogenoak ugaritzea saihesten laguntzen dute, eta horrek elikadura intoxikazioak oztopatzen ditu. Hala ere, kasu askotan, elikagaietan
|
dauden
substantzia kimikoak ez dira horietako batzuk, baizik eta gehitu egin behar dira, kalte handiagoak saihesteko. Beharrezkoa da plagizidak erabiltzea, baina neurri handiagoan edo txikiagoan gero kontsumitzen diren elikagaietara pasatzen dira.
|
|
|
Ez, baina oso antzeko datuak dira. GNAk produktu bati gehitzen zaizkion edo berariazko tratamendu baten ondoren elikagaietan
|
dauden
substantzia kimikoei egiten die erreferentzia, hala nola pestizidei. IDT, berriz, gutxi gorabehera zenbatesten da elikagaiek ingurumenaren kutsaduraren bidez izan dezaketen kutsatzaile kimiko baten kantitatea.
|
|
2013
|
|
|
. Arrautzarekiko alergia – batik bat, establezimenduan
|
dauden
substantzia batzuek eragindakoa oso ohikoa da, batez ere haurrengan eta hazten ari dela dirudi. Gaur egun ez dago horrelako tratamendurik, nahiz eta haurtxoen kasuan bat bateko eragina izaten duten haurtxo askotan.
|
|
|
Irudia: Mike Johnson Migraina eragin dezaketen elikagaiak Janarian
|
dauden
substantzia batzuek erreakzio immunologikoa eragiten dute, eta ondorioz, immunoglobulina eta, beraz, amenak. Aminek, berriz, hantura eragin eta buruko mina eragin dezakete. Kasu batzuetan, aminen edo aminen alergia ez izan arren gertatzen da hori.
|
|
|
Hor sartzen dira jokoan kaloria asko dituzten elikagaiak, edo elikagai gaziak. Animaliak, Clifford B. Saper eta kolaboratzaileak Neuron aldizkarian 2002ko urrian, energia berriztatzeko beharretik harantzago
|
dauden
substantzia gozo eta gaziak kontsumitzeko joera dugu, eta, aldi berean, substantzia oso neketsuak edo gaziak saihestu nahi ditugu, elikagai pribatuen artean ere gertatzen den portaera. Aukeraketa horiek azalpen egokigarriaren bidez justifikatzen dira:
|
|
2014
|
|
|
Datuak Biltzeko Unitatearen (DATEX) parte da tresna hori, eta elikagaien kontsumoari eta produktu kimikoen detekzioari buruzko zenbakiak bildu eta aztertzen ditu. Zifrei esker, elikatze katearen barruan substantzia toxikoen eraginpean
|
dauden
substantziak azkarrago detektatzen dira. Elikagai inkestak eginez lortzen dira datuak, kategoriatan banatuta:
|
|
|
Zorabioak, dardarak, insomnioa edo antsietatea dira, besteak beste, sentsibilitate kimiko anizkoitza ziurtatzen duten sintomak. Egoera horretan, pazienteak ezinegona ematen dio inguruan
|
dauden
substantzia kimikoen dosi baxuko esposizioaren eta zenbait elikagairen eraginpean egoteari. Sintoma dietetikoak arintzeko, batzuetan, elikagai kategoria osoak kentzen dira, neurri erradikal bat, nutrizio arloko desoreka handiak eragin ditzakeena eta osasunarentzat arrisku gutxi dituena.
|
|
2015
|
|
|
Hori banaketa sarera pasatzen da. Espainian, Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioak ezartzen du araudi nazionala, Europako legedian oinarritzen dena, uretan
|
dauden
substantzien kontzentrazio maximoak zehazteko. Arduradun hauek autonomia erkidego bakoitzari dagozkionak izango dira, udalerri bakoitzak zehazki, eta, azken batean, kontsumitzaile bakoitzak, iturritik ateratzen den edateko ura zaintzeko ardura ere badu, adibidez, barne instalazioa egoera onean mantenduz.
|
|
2016
|
|
|
Izozkia bezalako elikagaietan, kristalak sortzea saihestu nahi da, kontsumitzaileentzat arriskurik izan ez arren, produktu hori baztertzeko arrazoi izan baitaitezke. Usaina. Propietate hori definitzeko eta karakterizatzeko zailenetako bat da, eta elikagaietan
|
dauden
substantzia lurrunkorrek eragiten dute, dela modu naturalean, dela prozesatzearen ondorioz (elikagai gehigarrien bidez, hala nola aroma artifizialak erabiliz). Landare produktuak konposatu lurrunkor horietan aberatsagoak direla uste da; horiek ere entzima erreakzioen ondorioz bigarren mailako produktu gisa agertzen dira, hala nola Maillard en erreakzioaren edo azukreen karamelazioaren ondorioz.
|
|
2017
|
|
|
Irudia: Likka Landare jatorriko elikagaietan
|
dauden
substantzia fitokimikoak dira barazkien kolorea. Landare apopiloetan, defentsa natural gisa jarduten dute, eta infekzioetatik eta mikrobioetatik babesten dituzte, eta kolorea, usaina edo zaporea ematen diete.
|
|
|
Nazioarteko erakundeek, hala nola Osasunaren Munduko Erakundeak (OME) edo Estatu Batuetako eta Europako ingurumen agentziek (EPA eta AEMA, hurrenez hurren) horretan dihardute. «Europako Batasunak (EB) zaintzapean
|
dauden
substantzien zerrenda bat du, eta azterketak egiten dira haien eragina eta isurketetan eta uren kalitatean zer muga jarri behar liratekeen definitzeko. Urtero konposatu berriak sartzen dira», adierazi du Mikel Ibarra Aclimako proiektu zuzendariak, Euskal Herriko ingurumen enpresen taldeak.
|
|
2018
|
|
|
Espainian, biztanleen %30ek du alergiaren bat. Osasun arazo hori gorputzak ingurunean
|
dauden
substantzia jakin batzuei (hautsa, polena, animalia ilea, baita elikagai batzuei ere) ematen dien erantzun immunologikotik dator. Erantzun horren jatorria kutsadurarekiko etengabeko esposizioa, elikadura txarra edo osasunerako kaltegarriak diren beste faktore batzuk dira, hala nola tabakoa edo alkohola.
|
|
2019
|
|
|
Toxikologiako adituak lasaitu egiten gaitu, baina esaten du «bai haurtxoaren galtzetinean eta bai beste ehunetan ere, segur aski ez nahasteko bezain txikia izango dela molekula horien kontzentrazioa», bai, ordea, poluitzaile horiek izan dezaketen batuketa efektuagatik. Oleak dioenez, «uretan
|
dauden
substantzia kimiko eta toxikoei, kosmetikoei, janariren batean aurkitutako hondakinei, plastikoei, jostailuei, ingurumenari eta baita etxean ere, ehunkiak gehitu behar dizkiegu», dio Oleak. Sendagilearen arabera, bereiz nahiz banan banan, ez dira kaltegarriak, «nahasketak eta substantzia horien guztien efektu konbinatuak haurraren gorputzean eragin dezaketen koktel efektuagatik kezkatu genuke».
|
|
2020
|
|
|
Modan daude. Ez genuen inoiz antinutrienteez hitz egin, baina orain landare elikagai askotan eta animalia jatorriren batean
|
dauden
substantzia kimiko horiek guztion ahotan daude. Zergatik?
|
|
|
Tabako keak ere baditu, baina maila baxuetan. Bestalde, furanoa eta haren konposatu metilfuranoak konposatu organikoak dira, eta elikagaien tratamendu termikoan eratzen dira, elikagaietan modu naturalean
|
dauden
substantzia aitzindarietatik abiatuta, hala nola bitamina, karbohidratoak, aminoazidoak, gantz azido asegabeak eta karotenoideak. Aitzitik, PCBak nahita sortu behar dira.
|
|
2022
|
|
|
Fruitu gorri batzuk, hala nola ahabiak, gorriak, zistitisa tratatzeko erabili dira. Izan ere, zenbait ikerketa klinikok frogatu dute azido hipurikoak eta proantozianidinak, fruitu horietan
|
dauden
substantziek, bakterioaren ahalmena murrizten dutela. E. coli.
|
|
2023
|
|
|
Azterlanaren egile nagusiaren arabera, Mina Kwon Seulgo Unibertsitate Nazionaleko (Hego Korea) Psikologia Departamentukoa da, eta emaitza horien arabera, “kafeina duten freskagarrien eguneroko kontsumoak etorkizun hurbilean substantziak kontsumitzea iragartzen du”. Eta azalpen bat izan daiteke “kafeina eta azukrea duten freskagarrietan
|
dauden
substantziek ondorio toxikologiko bat eragin dezaketela garunean, eta, ondorioz, pertsona sentikorragoa izan daitekeela drogak indartzeko (alkohola, esaterako) ”. ➡️ Sarrerako atearen hipotesia “Sarrerako atearen hipotesia” edo “erantzukizun komunaren hipotesia” deitzen zaio horri.
|