|
2005
|
|
|
Matrize horietan adierazita
|
dauden
komunitateak hainbat modutan iker daitezke. Esate baterako, espezieen arteko harremanak, laginen arteko antzekotasuna, edo komunitatearen indizeak:
|
|
|
Globalizazioak giza antolamenduaren eskalaren aldaketa edo eraldaketa bat adierazten du. Halaz, antolamenduak elkarrengandik urrun
|
dauden
komunitateak lotzen ditu, botere harremanen irismena areagotuz gainera mundu osoko lurralde eta kontinenteetan zehar (Held, McGrew, 2003). Horrek ez du, dena den, gizarte global harmoniatsu eta kulturalki integratua izango denik adierazten, zeharo bestelakoa baizik.
|
|
2006
|
|
|
Eremu horretan bizi diren biztanle gehienak landakoak dira, eta gehienetan ez dira oinarrizko beharrak betetzen. Osasun sistemak ez daude herritar guztien eskura; izan ere, bertan
|
dauden
komunitate askok ordubetez mugitu behar dute, batez beste, hurbilen dauden osasun zentroetara iristeko. Bereziki gogorra da eremu horretako emakumearen egoera, gehienetan kaltetuena baita, eta pobreziaren feminizazioaz eta osasun eta hezkuntzaren arloan pairatzen duten desabantailaz ere hitz egiten da.
|
|
|
Hala, proiektuaren amaieran, eremu osoan emakumeak babesteko eta sustatzeko egitura antolatu bat egongo da. Egiten diren jardueren artean, brigada medikoen bidez zuzeneko arreta ematera bideratutakoak nabarmentzen dira, hau da, osasun langileak urrutien
|
dauden
komunitateetara eramatea, urrutien dagoen biztanleriari estaldura emateko. Bestalde, eta osasun idazkaritza inplikatuz, hitzaldiak ematen dira ikastetxeetan nerabeekin eta gurasoekin, sexu transmisiozko gaixotasunak, emakumeen aurkako indarkeria edo droga mendekotasunen prebentzioa bezalako gaiak jorratzeko; askotan, neska gazteen nahi gabeko haurdunaldien kopuru handiarekin lotuta egoten dira.
|
|
2007
|
|
|
Preso politikoa ote zen galdetu genionean, ezetz esan zuen, eurek atxiloturiko maputxeei comunero esaten dietela. Maputxeen lurrak berreskuratzeko borrokan
|
dauden
komunitateak batzen dituen Arauko Malleko Koordinakundeko agintaria da Hector Llaitul. Ez da, gainera, irakurleontzako ezezagun bat:
|
|
|
Hauxe da nazioartekoekimenek, azken finean, bultzatzen dutena: informazio genetikoa eskura izatea, informazio horren testuingurua alde batera utziz eta ondorioz, testuinguru horietan (Hirugarren Munduan)
|
dauden
komunitateak baztertuz. Komunitate horietan, bizitza bere osotasunean ulertzen da, historia baten barruan; teknozientziak, ordea, ikuspuntu atomista bultzatzen du:
|
|
2008
|
|
|
Zer egin kasu horietan atezaina bizi zen etxebizitzarekin, edo erretiroa hartzeko unea iristen zaionean? Aukera errentagarrienetako bat atezaintza saldu edo alokatzea da, erreformei aurre egiteko, higiezina modernizatzeko edo, besterik gabe, bizilagunek egunero behar dituzten zerbitzuak (argia, gasa, elektrizitatea edo garbiketa…) emateko behar den dirua lortzeko modu bat, bereziki, zorpetze egoeran
|
dauden
komunitateentzat. Beste batzuetan, ordea, komunitateak erabaki du atezainari etxebizitzaren biziarteko gozamena ematea, nahiz eta hark erretiroa hartu.
|
|
|
Adituek gomendatzen dute egunero asko erabiltzen den igerileku batean gutxienez bi saio egitea astean behin ura tratatzeko eta garbitzeko, eta bat hilean behin talka egiteko. Bainu seguruaren kostua Igerileku bat, eta are gehiago haurrak
|
dauden
komunitate batean badago, erabilera ludikoa duen instalazio bat da. Guztion dibertsioa segurtasunez bermatzeko, ezinbestekoa da sorosle baten zerbitzuak izatea.
|
|
2009
|
|
|
Era berean, berotze globalak prozesu biologikoen urtarokotasunari eragiten dio, eta itsasoko eta ur gezako elikagai sareak aldatzen ari dira, eta horrek ondorio aurresanezinak ditu arrantza ekoizpenean. Neurri handi batean arrantzaren mende
|
dauden
komunitateei dagokienez, arazo larriak eragingo dizkie tokian tokiko arrain eskuragarritasuna murrizteak edo haien bizibideen ezegonkortasuna handitzeak. “Arrantza toki asko ekoizpen ahalmenaren mugan ustiatzen ari dira.
|
|
|
Kezkagarria da klima aldaketak ekosistema ozeanikoetan eta haien biziraupenean izan ditzakeen ondorioak aztertzea”, azaldu du Kevern Cochranek, txostenaren egileetako batek. Aditu horren iritziz, beharrezkoa da presako ahaleginak egitea arrantzaren eta akuikulturaren mende
|
dauden
komunitateei klima aldaketarekiko erresistentzia gaitasuna indartzen laguntzeko, bereziki ahulenei. Arrantza ekoizpena FAOren txostenaren arabera, arrantza ekoizpena 143,6 milioi tonara iritsi zen 2006an (92 milioi harrapaketa arrantza eta 51,7 milioi akuikultura).
|
|
|
Zein diren mapan ikusten ez diren komunitate horiek? Hain zuzen, aurrerapenaren haizeak apurtu eta txikitu dituen ahozko komunitateak, zeinei historiaren aingeruak harriduraz eta errukiz begiratzen dien; historian zehar suntsituta izan diren ahozko komunitate etiko kulturalen hondarrak; Estaturik gabeko komunitateak, desagertzeko zorian
|
dauden
komunitate nekazari zaharrak... Ijitoen komunitatea ere, talde zabal horretan sartuko litzateke.
|
|
2011
|
|
|
Hori dela eta, ezin eman daiteke orokortzeko moduko arrazoi unibertsal bakar bat; kontuan hartu beharra dago hizkuntza bakoitzaren historia eta idiosinkrasia. Hizkuntzen ukipen egoeren artean desberdintasun itzelak daude; bistakoa da erabat desberdinak direla, esate baterako, ekonomia ahaltsuen presiopean baztertuta
|
dauden
komunitate indigenen hizkuntzen kasua, beste talde indigena batzuen presiopean dauden komunitate indigenen hizkuntzen egoera, eta prestigio historiko eta ekonomiko handia izan arren munduko hizkuntza nagusien eraginpean dauden hizkuntzen egoera. Hain zuzen ere, egoera bakoitzean oso arrazoi eta ondorio desberdinak ageri dira?
|
|
|
Hori dela eta, ezin eman daiteke orokortzeko moduko arrazoi unibertsal bakar bat; kontuan hartu beharra dago hizkuntza bakoitzaren historia eta idiosinkrasia. Hizkuntzen ukipen egoeren artean desberdintasun itzelak daude; bistakoa da erabat desberdinak direla, esate baterako, ekonomia ahaltsuen presiopean baztertuta dauden komunitate indigenen hizkuntzen kasua, beste talde indigena batzuen presiopean
|
dauden
komunitate indigenen hizkuntzen egoera, eta prestigio historiko eta ekonomiko handia izan arren munduko hizkuntza nagusien eraginpean dauden hizkuntzen egoera. Hain zuzen ere, egoera bakoitzean oso arrazoi eta ondorio desberdinak ageri dira?
|
|
|
Hezkuntza esperientzia batzuek lortu nahi dute hezkuntza zentroak sartuta
|
dauden
komunitatearekin lotzea. Lurralde eremu jakin bateko, herria, hiria edo auzoa?
|
|
|
Erabateko elkar ulertzea gertatu behar da ala nahikoa da pixka bat ulertzea? Irizpide honen ahultasuna erakusten duen beste adibide bat izan liteke ahoz bakarrik egiten duten eta bata bestearengandik gertu
|
dauden
komunitateena. Litekeena da A komunitateak gertuen daukan B komunitatearekin X hizkuntzan elkar ulertzea.
|
|
|
Aldiz, beste kasu batzuetan, gehienetan, oinarri oinarrizko gabeziak izaten dira lehendabizi konpondu beharrekoak. Esaterako, demografikoki oso ahulduta
|
dauden
komunitateetan, aurren aurrena egin beharreko zeregina eguneroko bizitzako jardun informaletan hizkuntza txikia txertatzea da.
|
|
|
Hirvonenen arabera, eredu honek ez du bermatzen jatorriz norvegiera egiten duten haurrek samiera ikastea. Eredu honetako eskolak
|
dauden
komunitate askotan samiera ez da apenas erabiltzen eta horrek ez du batere laguntzen haurrek eskolan samieraz ikasteko. Hirvonenek, halako egoeretan, irakaskuntza baliabideen eta metodoen garrantzia azpimarratzen du, eta adibide modura, Risten irakaslearen lekukotza uzten digu (34 or.):
|
|
|
Estresa askatzeko langile humanitarioei nola lagundu ere adierazten du. Gidak arreta berezia jartzen du nerabeak, ezgaitasunak dituzten pertsonak eta diskriminazioaren edo indarkeriaren biktima izateko arriskuan
|
dauden
komunitateak babestean. “Krisi humanitario bat izan berri duen norbaiti laguntzea, entzutea, konfiantza ematea eta egoera praktikoaren kontrola berreskuratzen laguntzea funtsezkoa da larrialdi egoeretan”, esan zuen Leslie Snider Gerrako Traumarengatik Fundazioko Herbehereetako aholkulari nagusiak.
|
|
2012
|
|
|
Batzordearen arabera, azken hilabeteetan ugaritu egin dira erlijioen arteko borrokak. Ondorioz, asko gaiztotu da gutxiengoan
|
dauden
komunitateen egoera. Palestinarren, kurduen, eta armeniarren egoera larria nabarmendu dute, batez ere.
|
|
|
Botere publikoek Deklarazio honetan aldarrikatutako eskubideak aplikatzeko neurri egoki guztiak hartu dituzte, zeinek bere jardun eremuan. Zehazkiago, nazioarteko funtsak eskura jarri dira, baliabide eskasian nabarmenki
|
dauden
komunitateen hizkuntza eskubideen egikaritza sostengatzeko. Halaber, botere publikoek beharrezko sostengu guztia eman dute hainbat komunitateren hizkuntzak kodetzeko, transkribatzeko, irakasteko eta administrazioan erabiltzeko.
|
|
|
Kulturari erreferentzia egiten diotenean, hedabideek irudikatzen duen gizartearen esparru sinbolikoa indartzen dute. Horregatik, nagusitasun egoeran
|
dauden
komunitateen kultura erreferentziak asimilatzaileak izan daitezke. Kultura asimilatzaileak hizkuntza gutxituen mehatxua (espainiarra eta frantsesa, euskararen kasuan) edo globalizazioaren eredua (AEBkoa) izan daitezke.
|
|
|
batetik, elikagaien segurtasuna eta, bestetik, klima aldaketa bizkortzen duten berotegi efektuko gasen emisioak murriztea. FAOk gogorarazi zuen nekazaritza eta haren mende
|
dauden
komunitateak oso ahulak direla klima aldaketarekiko; beraz, nekazaritza eredu berriak nekazaritza sistemak indartzen lagunduko du, fenomeno horrekiko erresistenteagoak izan daitezen. Horretarako, nekazaritzako sistemetan aldaketak egin dira, berotegi efektua eragiten duten gasen emisioak murrizteko eta karbono atmosferikoa harrapatu eta atxikitzeko nekazaritzak duen potentziala handitzeko.
|
|
|
Gizon ausarta izan dela, hori ezin da ukatu, baina askotan ezjakinenak izan ohi dira ausartenak, zoritxarrez. Adibide bat, Espainian
|
dauden
komunitateak aipatzerakoan esaten du" Bizkaian eta Gipuzkoan" (ez du probintzia gehiago aipatzen), iparraldean, Frantziako mugaren ondoan," herri bat dagoela", Euskal Herria, ezaguna egin dena" bere txapela bitxi" horrengatik eta ETA talde terroristarengatik, eta beste hizkuntza indoeuroparrekin loturarik ez daukan bereagatik. Hori irakurtzean pentsatzen du irakurleak gai guztiak lantzerakoan horrelako zehaztasuna erabili badu, bada, ez dela harritzekoa kritikoek txikitu izana.
|
|
2013
|
|
|
Horrenbestez, praktika linguistikoak praktika sozial orokorren azpimultzo bat dira (oso berezia, hori bai), eta batak ez dira ulertzen besteak gabe. Adibidez, ezinezkoa da kode aukeraketak eta txandakatzeak ulertzea baldin eta ez baditugu kontuan hartzen tartean
|
dauden
komunitateetako botere harremanak. Halaber, hizkuntza baten egitura geolektala edo soziolektala ezin da ulertu baldin eta ez bada erlazionatzen hizkuntza hori hitz egiten duen komunitatearen konfigurazio espazialarekin eta egitura sozialarekin.
|
|
|
Arau ez idatzi batzuek zuzentzen dute pertsonen gizarte portaera, baina talde kultura bat osatzen dute besteekin elkarreragiteko moduan. Interneten ere hainbat jokabide kode daude, “netiketa” izenburupean sailkatuta, sare sozial bakoitzean
|
dauden
komunitateen arabera. “Netiketa” hori mundu erreala gidatzen duten arauen egokitzapena da, eta, oro har, besteen errespetua eta begirunea erakustea du helburu.
|
|
|
«Lur eremu handiak erostea da esportaziorako edo bioerregaiak ekoizteko monolaborantzetarako». Lurrak atzerriko herrialdeetara enpresak eta gobernatuak saltzen dira eta bertakoei kentzen zaie haietan hazteko aukera, baina, horrez gain, IO, «giza eskubideen urraketak, bizirik irauteko lurraren menpe
|
dauden
komunitateen bizibideak suntsitzea eta pertsonak behartuta daude». Manos Unidasek beste kezka bat nabarmentzen du:
|
|
2014
|
|
|
Bolivian azken urteetan osasun sistema nahikotxo hobetu egin da eta orain populazio nukleoetatik oso urrun
|
dauden
komunitate askotan ambulategi edo kontsultorio propioak ikus daitezke. Teorikoki zerbitzua dohainik da eta ala da gobernu zentralaren aldetik baie medizinen birkarga udalek antolatzen dute eta apur bat kobratzen diete biztanleei.
|
|
2015
|
|
|
Arreta giza mailan jartzen badugu, zuk esan duzuna horrela delauste dut. Bi hizkuntza indarrean
|
dauden
komunitate batean, betiere elebidunak abantaila gehiagoizango ditu hizkuntza bakarra dakienak baino. Zehazki gurean, erdal elebakarren, elebidunen etaeuskal elebakar gelditzen diren gutxi horien artean, inongo zalantzarik gabe onura gehien elebidunak dauzkagula uste dut, eta egoerarik txarrena euskaldun elebakarrak izango duela, inongo zalantzarik gabe ere.
|
|
2020
|
|
|
Historiaren zehar gertatu den bezala, herrialde boteretsuen hizkuntzak dira prestigiodunak mundu globalizatuan; garapen bidean
|
dauden
komunitateek ikasi eta erabili beharrekoak.
|
|
|
Eta, bestalde, ezinbestekoa da tokiko iraunkortasunaren euskal eredua garatzea. Tokian tokian
|
dauden
komunitate lokalak iraunkorrak izan daitezen, gure kasuistikara egokituko den eredu bat behar dugu.
|
|
|
Gure ikerketetako parte hartzaileak, gehien bat, datu base batean topatzen ditugu, eta gehienetan unibertsitateko ikasleak dira. Batzuetan, lagin jakin bat bilatzen dugunean, hiztun horiek
|
dauden
komunitateetara bertara jo behar izaten dugu. Adibidez, pasa den urtean zeinu hizkuntzan eta ingelesez elebidunak ziren pertsonak behar nituen.
|
|
2022
|
|
|
Rojavan estatu multietniko bat proposatu dute, [Siriako] erregimenak zeukan arabiar nortasun irmo eta mugiezin horren aurrean. Badakite gaur gaurkoz ezinezkoa dela independentzia edo mugen aldaketarik planteatzea Ekialde Hurbilean, baina bai estatu horretan
|
dauden
komunitate guztiak onartuko dituen eredu bat proposatzea. Era berean, ikusi zuten oposizioa oso bizkor lerratu zela islamismo sutsu baterantz, eta ez zuten onartu.
|
|
|
Eduk paperean irakurri du: " Nafarroan
|
dauden
komunitate islamiar guzti guztiak daude zure lehendakaritzapeko elkartearen barrenean?". Bizkarrak uzkurtu ditu adostasun ezaxola batez, eta bolalumaz ezabatu du paperetik.
|
|
|
Hori da, emakumeen mugimenduak supergizakiaren inperioan zehar zabaltzen duen berri ona, arrisku bizian
|
dauden
komunitateek jasotzen duten berri itxaropentsua.
|
|
|
Singulartasun horiek goian aipatutako biziraupen komunitateak dira, hau da, desagertzeko arrisku bizian
|
dauden
komunitateak. Komunitate horiek feminismoaren mezu itxaropentsua jaso behar dute bizirik irauteko, bestela, supergizakiak zapalduta, desagertu egingo dira.
|
|
|
205). Pentsamendu eskola horren erronkarik handiena botere harremanak etengabe eta modu ebolutiboan berrasmatzea izan da, fundazio itunaren jatorrian
|
dauden
komunitate politikoei eta nazio historikoei kalterik egin gabe. Tradizio horrek forma desberdinak hartu ditu denboran zehar, eta, oro har, federalismo pluralistaren adierazpenik aurreratuena dela esaten da (Caminal, 2002; Karmis, 2006).
|
|
|
Gaur egun, subiranotasunak lehenik eta behin erlazionala izan behar du, eta partekatua gero. Subiranotasun horren partekatze justuak emango die bidea maila desberdinetako agintari politikoei erabakiak hartzeko orduan benetako ahotsa izateko, baita estatu baten lurraldean
|
dauden
komunitate politikoek egingo dituzten hautuetan ere. Horrenbestez, jarduera eremu desberdinen eta erakunde politikoen barnean jardute demokratikoa islatzeko subiranotasun erlazionalari buruzkoa izango da analisi hau.
|
|
|
Legitimitarearen auzia âdela konfiantzazko loturan sakon  tzearen bidez, dela tartean
|
dauden
komunitate politikoen elkarrekiko aitortzan sakontzearen bidezâ komunitateen arteko harremanen bidegurutzean egon behar da nahitaez. Gainera, 1960ko hamarkadan Quebecen Iraultza Lasaia hasi zenetik Kanadako negoziazio konstituzionalen erdigunean egon den auzi nagusia bertan zenbait demos edo subjektu politikoren presentzia aitor  tzea izan da.
|
|
|
Lurralde federalismo kontzeptuak ez ditu eztabaiden erdigunean jartzen itun federalaren oinarrian
|
dauden
komunitate politiko nazionalak edo nazio eratzaileak; aitzitik, politika publikoak komunitateen iritziak kontuan hartu gabe ezartzea defendatzen du. Lurralde federalismoaren formula da indar politiko zentralizatzaileek maizen bilatzen dutena, eta, alde handiarekin, hura da nagusi ikerketa federalen arloan (Requejo, 2005; Requejo eta Nagel, 2011) 29 Hori gertatzen da, neurri handi batean, sistema federal asko ezartzeko erabili den eredu estatubatuarra ageriko gobernu modu bihurtu delako.
|
|
|
Eredu federalaren abantaila nagusia da, eredu unitarioak ez bezala? aukera ematen duela nazioak itunaren oinarrian bertan
|
dauden
komunitate politiko gisa aitortzeko behar diren instituzioak garatzeko.
|
|
|
Federalismo multinazionalak, hemen formulatutako moduan, itunaren jatorrian berean
|
dauden
komunitateekin lotu nahi du printzipio demokratikoa, komunitate horiek adiskidetzeko berezko gramatika bat garatuz, batak zein besteak bere ideal komunitarioak, tradizioak, ohiturak eta herri hizkuntza sakrifikatu beharrik gabe. Desafiorik garrantzitsuena, beraz, konstituzioak batzuetan ehunka urte dituzten menderakuntza jardunbideetatik banantzeko aukeran datza (Tully, 1995a; Borrows, 2015; 2020; Ladner, 2019; Bacon, 2020).
|
|
|
Lehenik eta behin, federalismo multinazionalak estatu baten barneko nazioen ahalduntze instituzionalaren alde egiten du, nahiz eta nazio horiek, askotan, zalantzan
|
dauden
komunitate politikoak izan (Keating, 2001a). Bigarrenik, federalismo multinazionalak identitate anitzen presentzia aitortzen du.
|
|
|
Hutsuneak egon dira, jakina, baina, oro har, aurrerapenak egin dira, baita zubiak ezarri ere, komunitateen arteko trukeetan sakontzeko eta horiek sustatzeko. Horrek konfiantzazko lotura indartzen laguntzen du, baterako proiektu ugariago eta anbiziotsuagoetan jartzen baita arreta, baita jatorrizko herrien autogobernuan ere, tartean
|
dauden
komunitateak elkarrengana hurbiltzen dituen bitartean.
|
|
|
Esperimentu federal horiek arrakasta esanguratsua izan dute konstituzionalismo zaharraren oinarrian dauden printzipioak txertatzeko izandako gaitasunari esker. Beraz, garrantzitsua da oreka egokia aurkitzea tartean
|
dauden
komunitate politikoen artean.
|
|
|
Aspaldi, Bigarren Mundu Gerrara arte Federazioko estatu kideetan aitortzen zen aginpide politikoa pixkanaka desagertuz joan zen zentro politikoaren onerako (Macdonald Batzordea, 1985). Ikuspegi monista horrek nolabaiteko astindua jaso zuen 1998ko abuztuan; izan ere, Kanadako Gorte Gorenak bere ikuspuntua eman zuen Quebecen Sezesioari buruzko Ebazpenaren bidez, zeinean printzipio demokratikoa aitortu baitzuen bai erakunde politikoen funtzionamendua, bai Kanadan elkarrekin bizitzera deituak
|
dauden
komunitate politikoen errespetua bermatu behar dituen ordena konstituzionala sostengatzen duten printzipio nagusien artean. Gogoan izan beha da Gorte Gorenak testu horren 66 paragrafoan ezarritakoa:
|
|
|
Eta ez gure kasuan aipatu dudana bezalako batasun operazio batengatik. Halakoxea da punta batetik besteraino
|
dauden
komunitateen hizkera: elkarrengandik oso gertukoa.
|
|
2023
|
|
|
Amurrioko Udalak, gaur arratsaldean egindako osoko bilkuran, Amurrioko Goikolarra auzoko bizitegi eraikinak birgaitzeko egoera zaurgarrian
|
dauden
komunitateei eta jabeei dirulaguntzak emateko Deialdiaren Oinarriak onartu ditu –Suspertze, Eraldaketa eta Erresilientzia Planaren barruan–, eta, era berean, Amurrioko Goikolarra auzoko bizitegi eraikinak birgaitzeko egoera zaurgarrian dauden komunitateei eta norbanakoei zuzendutako dirulaguntzen oinarriak eta deialdia onartu dira.
|
|
|
Amurrioko Udalak, gaur arratsaldean egindako osoko bilkuran, Amurrioko Goikolarra auzoko bizitegi eraikinak birgaitzeko egoera zaurgarrian dauden komunitateei eta jabeei dirulaguntzak emateko Deialdiaren Oinarriak onartu ditu –Suspertze, Eraldaketa eta Erresilientzia Planaren barruan–, eta, era berean, Amurrioko Goikolarra auzoko bizitegi eraikinak birgaitzeko egoera zaurgarrian
|
dauden
komunitateei eta norbanakoei zuzendutako dirulaguntzen oinarriak eta deialdia onartu dira.
|