|
2002
|
|
|
Haatik, MCCren bilakaera ez da guztiz leuna izan; bere helburuak lortzekoezarritako arau zurrunek eta buruan
|
dauden
enpresen arteko loturagune sektorialberriek (integrazio bertikala) arazoak sortu dituzte, banakako kooperatiben autonomia makalduz. Kooperatibismoaren funtsezko ataletako bat enpresen subiranotasuna da, hain zuzen ere, eta horren ukapenak egoera korapilatsuak sortu ditu; horrenondorioz, 1993an enpresa batzuek taldea utzi zuten, Ulma enpresak esaterako, osoesanguratsua berau.
|
|
|
Lan sozietateak ekonomia sozialean
|
dauden
enpresa guztien %25 baino gutxiago dira. Azken bi urteotan sorturiko enplegu berriak aldi baterakoak dira heinhandi batean (%80 baino gehiago).
|
|
|
ASLE barruan
|
dauden
enpresak sektoreka banatzen baditugu, argiro islatzenda gehienek industria izaera dutela, sektore horretan 164 enpresa eta lanpostuguztien %82 baitaude. Zerbitzuen sektorean, ostera, 55 enpresak dihardute, enpleguaren %15ekin; eta eraikuntzan 3 enpresa baino ez dira ari.
|
|
|
Zerbitzuen sektorean, ostera, 55 enpresak dihardute, enpleguaren %15ekin; eta eraikuntzan 3 enpresa baino ez dira ari. Beraz, begi bistakoa daelkarte horretan
|
dauden
enpresa gehienak industrialak direla, eta azpisektore esanguratsuenen artean honako hauek azpimarra ditzakegu: arte grafikoak, galdaragintza, estanpazioa, altzarigintza, makina erreminta, ebaketa tresnak, industriakimikoa, etab.
|
|
|
Halaber, ASLEn
|
dauden
enpresen salmenta kopurua, 1994an, 360,61 milioieurokoa izan zen, eta hortik %25 esportazioek osatu zuten.
|
|
|
Ekonomia Itunaren azken aldaketatik aurrera (1997), araugintza ahalmenautonomoa duten zergen artean honako hauek daude, zenbait arlotan muga batzukbadituzte ere: Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga, Ondarearen gainekoZerga, Sozietateen gaineko Zerga (EAEn soilik zergapeturik
|
dauden
enpresentzat), Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zerga, Ondare eskualdaketen eta EgintzaJuridiko Dokumentatuen gaineko Zerga (zenbait alorretan estatuaren arauak onartuz) eta tokian tokiko tributuak. Araugintza ahalmen autonomoa baina mugatutaduen tributua Jokoaren gaineko Tasa fiskala da.
|
|
2004
|
|
|
Eta horrek dakarkigun galdera nagusia hauda: Euskal Herriko enpresa kooperatiboek egiten al dute atzerrian
|
dauden
enpresetan Euskal Herrian bertan egiten duten ezagutzaren kudeaketa. Eta bereziki, hirugarren munduan kokatzen diren taldeko enpresetan?
|
|
|
Bazkideak, batik bat, herrialdehartzailekoak eta gizarte ekonomiaren munduarekin zer ikusirik ez dutenakdira. Atzerrian
|
dauden
enpresen lautik bat soilik sortu da hutsetik hasita; besteak, jadanik merkatuan zeuden enpresen kapitala erosiz eskuratu dira.
|
|
|
Ekonomia globalak kapitalen enpresen bidea sustatzen du. Ikus dezakegugizarte ekonomiaren alorrean
|
dauden
enpresa batzuk, batez ere kooperatiba handiak, beren ezaugarri propioak galtzen ari direla, eredu kapitalistaren mesederako.Hala ere, ezin ahaz dezakegu, aldi berean, lankidetzarako eremu eta aukera berriaksortzen ari direla. Eredu edo formula juridikoen mugek ez dituzte demokrazia industrialaren ikuspegitik sortzen diren kezkak eta erronkak agortzen.
|
|
|
Hala ere, ez dugu ahaztu behar maila handi batean ezberdinak diren kulturakbiltzen dituela euskal lankidetzak: komunitarismo euskaltzalean oinarritutakoikastolak; lan sozietateak5, kultura sindikalean sustraiturik
|
dauden
enpresa ereduak; eta azkenik, Arizmendiarrieta, Arrasateko Taldearen (egungo MCC) bultzatzaileizandakoaren kristau pertsonalismo komunitarioa (Zelaia 1997). Eragin horiekguztiek euskal lankidetzari bestelako izaera edo kutsua ematen diote:
|
|
2008
|
|
|
Baina honek guztiak mugak ditu. Kooperatibek gizartean duten irudiaren garrantziaren aurrean, erakunde publikoen aurrean eta kooperatzaileen beraien aurrean, ez du ematen oso logikoa denik kooperatibaren izena erabili ahal izatea kooperatibaren betiko egituretatik urrunegi
|
dauden
enpresa motak bideratzeko.
|
|
|
26.Zuzendaritza kontrolatzeko ordezkaritza kostuak, egile askoren ustez, txikiagoak dira langileen esku
|
dauden
enpresetan, hobeto ezagutzen dutelako jarduera.
|
|
2009
|
|
|
Langilea kaleratubeharrean izan den enpresarentzat ere, seinale ona ez da. Baina langabeziahanditzen bada, enplegatu horiek kontratatzeko prest
|
dauden
enpresek merkeagoegin ahal izango dute eta aukera zabalagoa ere izango dute. Beraz, onuradunak erebadaude horrelako egoeretan.
|
|
|
Krisialdian
|
dauden
enpresa handiak erreskatatzeko prozedurak desagertu behar dira. Gizartearen interesen aldetik beharrezkoa izanez gero, hartzekodunen konkurtsoak ezarri lirateke, ahal den neurrian jarduera berregitea ahalbidetzeko asmoz.
|
|
|
Egoera horiek, epe luzera, kalte handia egin diote zenbait jarduera sektoreren egitura eta enpresa eraginkortasunari. Neurri batean, adibidez, AEBren jarduerasektore batzuen eraginkortasunik eza eta arazo estrukturalen jatorria, ziur asko, oligopolio egoeran
|
dauden
enpresa batzuen interes partikularrak gehiegi babestea izan daiteke, hainbat egilek azpimarratu duten moduan.
|
|
|
helburu sozialak dituzten enpresek beste enpresek kanporatzen dituzten bezainbat kostu barneratzen dituzte: errenten birbanaketa, prestazioen estalpena, langileen errentaren babesa, etab. Enpresa horiek, jakina, kalte zuzenak jasotzen dituzte besteekiko beraien lehiakortasunean funtzio horiek guztiak Estatuak bereganatzearen ondorioz, zeren beraiekin lehian
|
dauden
enpresa gehienek erakunde publikoen esku uzten baitituzte kostu horiek guztiak.
|
|
|
Nahiz eta beste jarduera mota batzuetan kokatuta
|
dauden
enpresen lepotik izan, gure enpresa egitura lehiakorragoa bihur dezakeen kostuen kanporatze bakarra kanpo merkataritzan aritzen diren enpresen kostuena da.
|
|
|
Alde batetik, langileen lan baldintzak eta ongizate mailak babesten dituzte. Baina, bestaldetik, diru ezarleen esku
|
dauden
enpresen eta langileen esku daudenen arteko lehia nabarmen murrizten dute, langileen interesen integrazioaren aldetik.
|
|
|
– Gakoak diren sektoreetan
|
dauden
enpresa handiak «ezin daitezkeela itxi» oso hedatua dagoen pentsamoldea.
|
|
|
Bestaldetik, garrantzi handikoa da ere, industria politiken barruan, egin beharreko aukeraketa hau: egoera zailean
|
dauden
enpresei laguntzak ematea ala lehiakorrenak edo etorkizun onena duten enpresei laguntzea.
|
|
|
Garapen endogenoan, herrialdean bertan dauden baliabideak erabiltzen dira, martxan
|
dauden
enpresen garapena sustatuz eta enpresa berrien sorrera piztuz.
|
|
2010
|
|
|
ETNek sarri erabili ohi dute bidehau; izan ere, enpresa hauek eskuarki sarrerako hesi gogorrak dituzten merkatuetanjarduten baitute eta horietan enpresa berri bat sortzeak merkatutik kanporatua izateko arriskua norberaren gain hartzea lekarke. Haatik, batzuetan arazoak dituzteneta merkatutik ateratzekotan
|
dauden
enpresak eskuratzen dituzte ETNek; normalean horren atzean egon ohi den arrazoia da enpresa horrek baduela ETNak dakartzan aktiboen osagarri den aktiboren bat (adibidez, merkatuaren ezagutza edotaospea), horrek merkatu horretan instalatzeko bidea erraztuko dio inbertitzaile atzerritarrari. Besterik gabe jadanik existitzen diren enpresak eskuratzera bideratutakoinbertsioek ez dute eragiten herrialdean instalaturiko ahalmenaren gehikuntzarik.Halere, batzuetan enpresak behin eskuratuta, beren jarduera maila igotzen dute, baita inbertsio berriak eginez ere.
|
|
|
Hauxa da klusterra definitzeko modu bat: «Arlo edo sektore batean harremanetan
|
dauden
enpresek eta hauekin erlazioan dauden erakundeek, geografi esparruan hurbil daudenak, osaturiko taldea, baterako lan esparruek eta jarduera osagarriek loturik» (Oxford Research AS, 2008).
|
|
|
– Batzuetan (energia, azpiegiturak) nazionalizazio prozesua berrindartzeko aukera gorde nahi du gobernuak eta, hori dela-eta, nahiz eta sektorean
|
dauden
enpresa batzuk pribatizatu, hornitzaileetako bat edo batzuk erakunde publikoen esku mantendu nahi ditu gobernuak.
|
|
|
Gehienetan, enpresa eta sektoreen neurrien arabera. Hau da, benetako lehian
|
dauden
enpresak babestu beharrean, enpresa handiak babestu ohi ditu protekzionismoak leku askotan (Adams eta Brock, 2004) 19.
|
|
|
Bestaldetik, enpresa publikoen benetako agintea ez dago enpresaren beraren kudeatzaileen esku, gobernuaren esku baizik. Eta gobernuari ez zaio batere erraza izaten sektore publiko osoan
|
dauden
enpresa guztiei buruzko informazioa kudeatzea. Jabe pribatuak espezializatuagoak dira, eta askoz hobe ezagutzen dituzte beren enpresak eta dagokien sektorea.
|
|
|
Garapen endogenoan, herrialdean bertan dauden baliabideak erabiltzen dira batez ere garapen politikan, martxan
|
dauden
enpresen garapena sustatuz eta enpresa berrien sorrera piztuz.
|
|
|
Bestaldetik, garrantzi handikoa da ere, industri politiken barne, egin beharreko aukeraketa hau: egoera zailean
|
dauden
enpresei laguntzak ematea edo lehiakorrenak edo etorkizun onena duten enpresei laguntzea (Burton, 1983).
|
|
|
Teorian, merkatu perfektuetan, merkatuan lehian
|
dauden
enpresek ez dute merkatu ahalmenik.
|
|
|
Askotan, sektore batean indartsu
|
dauden
enpresa horiek beraiek arduratu ohi dira merkatu horretara sartzeko ia ia gaindiezinak diren muga «pribatuak» ezartzen direla ziurtatzeaz.
|
|
|
Sektore politika baten ondorioa izan litzateke ere, nolabait, zerbitzu publikoak hornitzen dituzten edo enpresa publikoekin lehian
|
dauden
enpresa pribatuei bideratutako laguntza politika (adib., hezkuntza, osasuna?).
|
|
|
Fiskaltzaren, aktiboa (sindikatuen estatutoak aurkaratzeko (LPLren 171.1 art.), eta pasiboa (hitzarmen kolektiboa aurkaratzen denerako (LPLren 162.6 eta163.4 art.), edo sindikatuen estatutoak aurkaratzen direnerako (LPLren 165.2 art.) eta askatasun sindikaleko eskubideen babeserako (LPLren 175.3 art.); Entitate Kudeatzaileen eta Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusiarena (LPLren 140 art.) eta Soldatak Bermatzeko Funtsarena (LPLren 23 art.). Azken horrek, LPLren 23.1 artikuluarekin bat, alderdi gisa esku hartu ahal izango du prozesuaren izapidetzako edozein fase edo unetan, baldin eta langile auzilariei soldatak ordaintzeko edo kalte ordainak emateko erantzukizunik erator badaiteke. Gainera, konkurtso prozeduraren batean sarturik
|
dauden
enpresen kasuan, eta dagoeneko kaudimengabe deklaratu edo desagertuetan, epaileak ofizioz edo alderdien eskariz alderdi gisa deituko du (LPLren 23.2). Gai honetan sakontzen dute García Murcia, J. k,. Sobre la posición del FOGASA en el proceso laboral?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1995/ 74 zk.; Ramos Torres, M. k, La actividad procesal del fondo de garantía salarial, Tirant lo blanch, Valentzia, 1999; Roqueta Buj, R. k, Las prestaciones del FOGASA, Tirant lo blanch, Valentzia, 1997, eta Echezarreta Bedia, M. A. k, Posición Jurídica del Fondo de Garantía Social en el Proceso Laboral.
|
|
2012
|
|
|
Bertan esaten denaren arabera, nahasteko arriskuak hauxe esan nahi du: zer arrisku dagoen publikoak sinesteko bi produktu enpresa berarenak direla (nahasteko arriskua, zentzu hertsian), edo, gutxienez, elkarren artean juridikoki eta ekonomikoki lotuta
|
dauden
enpresenak direla (asoziazioa egiteko arriskua). Nahasteko arriskua dagoen jakiteko, bi faktore hartu behar ditugu kontuan:
|
|
2015
|
|
|
Udalerri euskaldunetan
|
dauden
enpresen maila teknologikoa aztertuta, kategorizazio bat daukagu. Kategorizazio horrek, besteak beste, lurgune euskaldunean maila teknologiko apaleko enpresak nagusitzen direla esaten digu,% 33a.
|