|
2000
|
|
|
Halaber, etniak noraezekoa du nazioaren sostengua, abertzaletasunarenbarne kohesiorik gabe historian barrena datorren oinarri etnokulturalak nazionalismoaren aroan zer eginik ez daukalako. Eta, azkenik, baina ez azken, nazioak behar beharrezkoa du estatuaren sostengua, nazio identitatearen elementuak gizarte harremanen sarean Estatuaren esku bakarrik
|
dauden
botere eskumenei esker hezurmamitzen direlako.
|
|
2011
|
|
|
Koldo Callado EHUko Farmakologia Saileko irakaslearen berbetan," debekua sustengatzen duten interes guztiak ez dira ekonomikoak izango, baina haiek existituko ez balira askoz errazagoa litzateke hau guztiau normalizatzea". Calladorentzat oso zaila da ulertzea tabakoa legezkoa izatea eta kalamua ez," munduko gobernuen atzean
|
dauden
botere faktikoek negozioa banatzen dutela pentsatu gabe". Horri gehitu egin behar zaizkio arriskuen prebentzioan, adiktoen erreabilitazioan, substantzien kontrolean edo besterik gabe jazarpenean diharduten ehunka erakunde eta taldeak.
|
|
|
Hizkuntzen atzean
|
dauden
botere eta erabaki politikoak ere ez dira zilegi hizkuntza batzuk beste batzuen azpian jartzeko. Izan ere, erabaki politikoen ondorioz hizkuntza batek estatus ofiziala izateak ez dauka zerikusirik hizkuntza horren berezko ezaugarriekin.
|
|
2012
|
|
|
Hizkuntza komunitate bateko edozein kidek eskubidea du bere hizkuntzan erlazionatzeko eta harrera izateko hizkuntza hori berezkotzat duen lurraldean bere baitan
|
dauden
botere publikoen, eta administrazio dibisioen zerbitzuen aldetik, zentralak, lurraldekoak, tokikoak edo lurraldez gaindikoak izan.
|
|
|
Jose Allende-k (2000) eta beste zenbait autorek nabarmentzen dutenez, arriskua dago maila lokaletik ere prozesu zentralizatzaile hori kopiatzeko «hirienbotere» zalantzagarriaren ondorioz, nazio estatuak hiri estatuekin ordezkatu nahianmega hiriak eta metropoli barruti handiak sustatzeko joerari jarraiki; landa inguruneahustea eta biztanleria eta, batez ere, boterea hiri handietan pilatzea eragingo lukehorrek. Lurralde eredu polarizatuak aurrera eginez gero, nazio estatu zentralistareneredua kopiatuko lukete hiri estatuek, baina, lurralde eredu zehaztugabean gertatzendenaz bestela, herritarren uniformizazio desideologizazioa ekarriko lukeen joera batbultzatuko lukete eta, ondorioz, globalizazioaren muinean
|
dauden
botere faktikoekonomiko finantzarioen helburuak izango lirateke indartuko liratekeenak.
|
|
|
Aurten 89 urte beteko ditu eta beti bezain bizkor jarraitzen du, lanean beti ere. Beti bezain kritiko, batez ere indarrean
|
dauden
botereekin, injustiziaren aurka borrokatzen, ahulen alde azalduz beti, idazle eta ekonomista handi hau, Jose Luis Sampedro, ez dago prest oraindik ere amore emateko. Edozein motatako alienaziotik iheska (etxean ez dauka telebista aparailurik) lanari ekiten dio gogotik gaur egun ere.
|
|
2014
|
|
|
«Materialitateaeta interpretazio markoak zeharo elkarlotuta daude» (Butler, 1998: 218) etaperformancearen bidez sor daitezkeen genero eraikuntza desberdinek egun gizoneta emakumeen artean
|
dauden
botere harremanak eralda ditzakete:
|
|
2015
|
|
|
Guk partaidetzan erabiltzen dugun teknika bat soziograma da. Soziogramak lurralde batean, herri batean...
|
dauden
botere harremanak irudikatzeko tresna eskaintzen du. Orduan, demagun herribatean gaudela; herri horretan dauden eragileak zeintzuk izan daitezkeen pentsatuko dugu.
|
|
|
Guk partaidetzan erabiltzen dugun teknika bat soziograma da. Soziogramak lurralde batean, herri batean...
|
dauden
botere harremanak irudikatzeko tresna eskaintzen du. Orduan, demagun herribatean gaudela; herri horretan dauden eragileak zeintzuk izan daitezkeen pentsatuko dugu.
|
|
|
Hori dela-eta, ideologia feminista edota parekidea partekatzen duten bikoteen barnean gauzatzen diren negoziazio prozesuak dira ikergai lan honetan, zeren genero harremanen eta horien azpian
|
dauden
botere harremanen adierazpen argia baitira. Zentzu horretan, negoziazio prozesu horietara hurbiltzean eta horien inguruan gauzatzen diren tentsio, gatazka, adostasun nahiz desadostasunetara gerturatzean, genero harremanak parekideak izateko dauden oztopoetara hurbiltzen gara.
|
|
|
Gaur egun botere politiko eta ekonomikoek eskaintzen digutena ikusita oso argi dago egoera ez dela aldatu. Nahikoa da indarrean
|
dauden
botere politiko eta ekonomikoetatik eskaintzen digutena. Eskubide sozialak bertan behera, herritar gehienen pobretzea eta prekarizazioa, pribatizazio etengabeak, zerbitzu publiko eta ondasun komunen aurkako erasoak, gure bizitza eta ingurumenarekiko multinazionalen diru gosea, desberdintasuna handitzen, demokrazian bizitzeko eta gehiengo sozialaren alde erabakitzeko burujabetza izateko aukerarik gabe.
|
|
|
Ardatz ‘errealak’ momentuko errealitatearen mugak jartzen dizkio gauzen egoera aldatu nahi duen subjektu politikoari. Hori egiteak,
|
dauden
botere erlazioak onartzen dituenez, gauzen egoera aldatzea ezintzen du. Ardatz sinbolikoak, aldiz, botere erlazio berriak ‘asmatzen’ dituenez, konfrontaziorako subjektu politiko indartsuagoa marratu dezake.
|
|
|
Hala, bada, zein modutan hasi behar dugu joko identitarioa? Erantzunak asko esango liguke harreman inguru horretan
|
dauden
botereei buruz, asko esango bailuke inguru horretan ezarri diren egiei buruz. Eta horregatik ere, erantzunak argi ikusaraziko liguke kapital ontologikoen banaketa zein injustua den.
|
|
2016
|
|
|
Hala, erabakitzeko eskubidea ez denez fenomeno natural bat eta jendarte harremanen bidez eraikitakoa denez, jendarte horretan
|
dauden
botere harremanen baitan egingo du aurrera edo atzera. Aurrera egin ahal izateko, botere harreman horien azterketa kritikoa egiteaz gain, botere harreman horiek eraldatuko dituen ekintza eraginkorra diseinatu da.
|
|
2017
|
|
|
Gaian jarraituz Ozaita (2014) bere ikerketan hitanoaren barnean
|
dauden
botere harreman arauekin apurtzearen aldeko erantzunekin ere topatu zen elkarrizketatutako gazteen aldetik guk orain aurkitu dugunaren antzerakoa baina modu orokorrago batean. Bere aburuz botere harremanetan oinarrituriko arau hauek apurtzearen aldeko jarrera marko handiago batean kokatu behar da:
|
|
|
106). Arazoa da mihiztadura pentsamenduak ez duela tresna analitiko zehatzik espazioaren ekoizpenean
|
dauden
botere harreman sistemikoak ikertzeko. Müllerrek esan moduan (2015), mihiztadura pentsamenduak asoziazio kate amaigabeak lot ditzake eta, azkenean, inoiz ez azaldu zer alde dauden, eta zergatik, sareak sortzeko eta espazioak ekoizteko prozesuetan.
|
|
|
Ikusi dugun moduan, demokratizazioak integrazio sozio-ekonomikoa dakar berekin; ez, ordea, esklusioa desagertzea, demokratizazioak ez baitu paradisua esan nahi, talde batzuen eskaerak gobernatze prozesuan integratzen dituzten erakundeek beste talde batzuenak kanpoan utzi behar baitituzte, ezinbestean, ez soilik baliabideak mugatuak direlako, baizik eta talde batzuen eta besteen interesak bateraezinak izan ohi direlako (gogoan izan 2 tesi nagusia, etengabeko gatazkaren ingurukoa). Hala ere, eta klase eta interes sozio-ekonomikoak gizartean eraikitzen direlako, demokratizazioak berekin dakar, halaber, elkarrekiko mendekotasuna eratzea klase sozio-ekonomikoen artean; hau da, elkarren aurkako taldeak elkarren mendean daude etengabe, eta ordena modernoari eusten diote, erakunde izeneko egitura objektiboetan gauzatuta
|
dauden
botere erlazioak, gizartean eraikiak, erreproduzituz, pertzepzioen, disposizioen eta interesen bidez.
|
|
|
Horretarako, Zimmermann-en arabera,, egiturazko aldaketak egin behar dira, eta aldi berean hiztunen kontzientziak landu beren hizkuntzarekin leialak izateko eta, ondorioz, erabiltzeko? 197 Hizkuntzaren normalizazioak bi alorrak landu behar ditu, hortaz. Batetik, elkarren ondoan eta elkarrekin bizi diren nazio linguistikoen artean
|
dauden
botere desorekak gainditu behar dira; bestetik, berriz, mendeko hizkuntzan mintzo diren hiztunen jarrera eta praxi linguistikoak auzitan jarri behar dira, beren hizkuntzaz daukaten ikusmoldeak eta jokabideak ez dutelako bat egiten normalizazioaren planteamendu nazionalarekin.
|
|
2018
|
|
|
«Planto egin dugu, hezkuntza eredu honek merkatura bideratzen gaituelako». Horrez gain, azpimarratu zuten sistema «kapitalista, heterosexual eta kolonialaren barruan» dagoen erakundea dela unibertsitatea, eta sistema horretan
|
dauden
botere harremanak islatzen direla bertan. Alabaina, talde horren ustetan, greba egiteko aukera izatea pribilegioa izan da:
|
|
|
naturalaren eta originalaren ideiaren parodia. Nahiz eta eraikuntza heterosexistak izan generoa egiteko eskura
|
dauden
botere/ diskurtso leku bakarrak, galdera hau da: eraikuntza hauek zein beste modutara jar daitezke zirkulazioan?
|
|
|
Ez da falogozentrismoa edo hegemonia heterosexuala kritikatzeko ahaleginaren frakasoa, kritika politikoak desegin balu bezala kritikari feministaren sexualitate kulturalki eraikia. Sexualitatea kulturalki eraikitzen bada
|
dauden
botere harremanen barruan, boterearen «aurretik», boteretik «kanpo» edo boteretik «harago» dagoen sexualitate normatibo bat postulatzea ezintasun kultural bat da, eta politikoki bete ezina den amets bat, gerorako uzten duena oraintxekoa den ataza zehatz bat: boterearen beraren baldintzetan sexualitaterako eta identitaterako aukera subertsiboak berrasmatzea.
|
|
2019
|
|
|
Zergatik da garrantzitsua epaileek sentsibilitate sozial hori edukitzea? Haiena delako azken hitza gizartearen oinarrian
|
dauden
botere harremanek zuzenean zeharkatutako dozenaka kasutan.
|
|
|
Halakoak ez dira gertatzen soilik genero gaiekin. Bestelako egoeretan ere indarrean
|
dauden
botere harremanak elika ditzakete epaileek, euren erabakiekin desorekak areagotuz. –Epaimahai batek ez badauka sentsibilitaterik gai ekonomiko jakin batzuekiko, soldatei, pobreziari edota etxe kaleratzeei dagokienez, adibidez?, eta iruditzen bazaio garrantzitsuagoa dela bankuak mantentzea, zailagoa izango da gobernu baten erabakiei kontrastea egiten dieten irtenbideak topatzea?.
|
|
2020
|
|
|
Hor falta da esatea estatuaren krimenak eta bidegabekeriak beti, irakurri ondo, beti, larriagoak direla, inpunitatez eta mila modutako tolerantzia edo are elkarlanez egiten direlako. Alderdien azpitik eta gainetik
|
dauden
botereez; oso ere ondo babestuta, beraz. Askoz hobeto babestuta, noski, disidenteak baino, hauek direnik eta azkarrenak izanda ere.
|
|
2021
|
|
|
7 Autoreek (op.: 45) Ekintza Pedagogiko Action Pédagogique (AP) frantsesez oro objektiboki biolentzia sinbolikotzat hartzen dute, botere arbitrario batek inposatutako kultur jarduna den heinean. gabe egon ohi da. Bestetik, kanpora begira, kontuan eduki behar dira mendeko kulturaren eta kultura nagusiaren artean ezarrita
|
dauden
botere harremanak, kultura esparru nagusiaren eraginak eta arauak mendeko esparrura zabaltzen baitira era askotara. Izan ere, mendeko kultura/ hizkuntzaren esparru intelektualean kokatzen den kulturgilearen botere sinbolikoa, hau da, gizartean aginte kulturalarekin eragiteko ahalmen legitimoa, mendeko kulturaren indarraren edo ahuleziaren araberakoa izan ohi da.
|
|
|
Mikel Otero EH Bilduko legebiltzarkideak «bidegabekeriatzat» jo zuen EAJren eta PSEren asmoa, eta aurpegiratu zien zuzenketa «atzeko atetik» onartzea eta botere banaketak «birrindu» nahi izatea. «Gure herrian aspaldirik ezarrita
|
dauden
botere orekak apurtu nahi dituzue. Boterea zentralizatu nahi duzue udalak ahulduta eta eskumenak urratuta».
|
|
|
Tzvetan Todorovek dio memoria ez dela orainean erabili behar, zeren, memoria lanak egun funtzio politikorik balu, hala erabiltzea ez bailitzateke etikoa izango; izan ere, indarrean
|
dauden
botere harremanen alde egiteko arriskua izango genuke, eta ez genuke lortuko memoria lanak lortu behar duena, hau da, injustizia garaikideen aurka borrokatzea. Todoroven saiakera, Les abus de la memoire, 1995ean argitaratu zen; gaztelaniazko itzulpena, berriz, 2008an eman zen argitara:
|
|
|
Segurtasun kulturalaren eta hizkuntza parekidetasunaren kontzeptuak ez dira inongo artikulutan agertu23 Osasun erakunde eta autoritateak dira kulturalki segurua den arreta eskaintzearen arduradunak, pazienteek eta haien komunitateek hala definituta, eta bidea eginez neurtuta osasun ekitatea lortu arte. Horretarako, ezarririk
|
dauden
botere harremanak kritikatzeko prest egon behar dute, gainerakoen kulturekiko" konpetentzia" garatzea lehenetsi baino gehiago, beren sistema kulturala eta kultura bera zalantzan jartzeko prest egon behar dute.
|
|
|
Jendartearen etengabeko eraldaketak eta bizitza publikoan askotariko partehartzearen hedapenak (kultura politikoan gertatu diren aldaketek beraz) identitate kolektibo berrien sorreran zein herritartasunaren birdefinizioetan eragin dute. Identitate berri horien adierazpen kolektiboak beste foku batzuetara bideratzen dira; hala nola kulturarekiko interes handiagoa erakusten dute, identitate indibidualaren errekonozimendua areagotzen dute, ingurumenarekiko kezka adierazi, giza eskubideen alde borrokatu, familian edo harremanetan
|
dauden
botere harremanekin hautsi, rolen eraldaketa aldarrikatu, etab. (Delgado Salazar, 2007). Adierazpen politikoaren modu berri horiek kolektibotasuna ere birdefinitzen dute, berezitasunen topaguneetan emozioak baitira ekintzarako motorra (Moran & Benedicto, 2016).
|
|
2022
|
|
|
" Egun horretan, gorputzen gaineko botere harremanak eta indarkeriak salatzen dira". Haren esanetan, haurtzaroko sexu abusuen errealitatea" egiturazkoa den indarkeria matxistaren barruan" kokatu behar da ezinbestean, indarkeriaren oinarrian
|
dauden
botere harremanak modu integralean ulertzeko. Agirresarobek azpimarratu duenez, funtzio sozial jakin bat du indarkeria horrek:
|
|
|
Horiek horrela, garai izugarri bortitz horretatik (eta hurrengo hamarkadetatik) sortu ziren ideia nagusiak lehian
|
dauden
botere konstituziogileen presentziaren aurkakoak ziren, estatu mononazionalak eskuratu berri zuen boterea ahuldu baitzezaketen, eta, aldi berean, zalantzan jartzen zuten inperioen legitimitatea, menderatzeko modu arbuiagarriak zirelakoan. Tullyk, uniformetasuna eta homogeneizazioa dakartzan konstituzionalismo moderno horren ordez, konstituzionalismo zaharra proposatzen du, bereziki jarraitutasun historiko, baimen (aldez aurretikoa) eta elkarrekikotasun nozioak planteatzen dituena.
|
|
|
Esan gabe doa bigarren mailakotzat jo diren azken diziplina horiek dutela unibertsitate barruan loturarik handiena euskararen sustapenarekin eta euskal gizarteari lotutako gaiekin. Eta, besteak beste, pentsamendu kritikoaren sorrerarako oinarri ezinbesteko direla, errealitate sozialaren gibelaldean
|
dauden
botere harremanak azaleratzeko tresnak eskaintzen dituztelako. Bestetik, baina, egitate eztabaidaezina da diziplina askoren espezializazio mailak ez duela populazio euskaldunean masa kritiko potentzialik bere produkzioaren hartzaile izateko, eta oso gutxi direla euskaraz argitaratzen diren aldizkariak.
|
|
2023
|
|
|
• Bestetik, erkidegoan
|
dauden
botereekin harremanak izateko, euskara jakitea ez da ezinbestekoa; gaztelera jakitea bai, ordea.
|
|
|
Izan ere, aldaketa sozialen norabidea jasangarritasunaren bidetik eraman ahal izateko pribilegio egoerak gaindituko dituen lehentasun agenda berri bat diseinatzea suposatzen du, egungo botere banaketa desorekatuak deuseztatuz. Inplikatutako eragileen artean aldaketa sistemikoan eragiteko hasierako baliabide eta gaitasunen egungo arrakala erraldoiak ikusirik, zalantzagarria da gizarte berrikuntzako ekimenek zenbateraino ahalbidetzen duten indarrean
|
dauden
botere harremanen erreprodukzioa, edo benetan autoritatearen banaketa berri bat sortzeko gai diren (Avelino 2021).
|