|
2009
|
|
|
Geldiarazi zuen maseratia, jarri zuen aurkako norabidean siluetari bizkar emanez, azeleratu zuen gero eta gehiago, gero eta gehiago? Teofilo Maria nahastuta zegoen, baina esku eskuan zuen bera izaki ezin boteretsuago bihur zezakeèn arma,
|
buruko
nahasmendua burutik ezaba ziezaiokeena: lastertasuna; harrapatu zuen bere maseratiak berrogeita hamar kilometro orduko abiadura, hirurogei, laurogei, gidariaren aurpegiera, tentsioak moldatua eta egituratua zegoen ostera:
|
|
|
Bizi guztirako espetxe zigorra ezarri zioten atzo Josef Fritzli, alabarekin izandako seme bat hiltzen uzteagatik. Zigor hori segurtasun handiko psikiatriko batean beteko du, defentsa abokatuak
|
buruko
nahasmendua duela ziurtatzen duen txosten mediko bat aurkeztu ostean. Sankt Poltengo auzitegian eman zuten zigorraren berri, Austrian.
|
|
|
1990 urtean homosexualitatea buruko gaitzen zerrendatik atera zen arren, elkarteek gogorarazi dute transexualitatea 1980 urtetik
|
buruko
nahasmendutzat hartzen dela. Horrek egoera kontraesangarriak sortzen dituela azaldu du Sarai Montesek, Errespetuz pertsona transexualen integrazio eta defentsarako euskal elkarteko presidenteak.
|
|
|
Geldiarazi zuen maseratia, jarri zuen aurkako norabidean siluetari bizkar emanez, azeleratu zuen gero eta gehiago, gero eta gehiago... Teofilo Maria nahastuta zegoen, baina esku eskuan zuen bera izaki ezin boteretsuago bihur zezakeèn arma,
|
buruko
nahasmendua burutik ezaba ziezaiokeena: lastertasuna; harrapatu zuen bere maseratiak berrogeita hamar kilometro orduko abiadura, hirurogei, laurogei –gidariaren aurpegiera, tentsioak moldatua eta egituratua zegoen ostera:
|
|
2012
|
|
|
Eta orduan, pena garratzezko egun batzuk joanda, aldaketa nabarmena gertatu zen nire adiskidearen
|
buruko
nahasmenduaren ezaugarrietan. Desagertuak zituen ohiko manerak.
|
|
2013
|
|
|
Bat batean agertzen den garuneko zirkulazioaren
|
buruko
nahasmendu horri apoplexia ere esaten zaio, baina iktusa da izendapen arrunta. Gertaera horri heltzeko orduan, prebentzioan jarri behar da arreta nagusia, bizimodu estiloari oso lotua doan nahasmendua baita.
|
|
|
–Ba, psikotikoek
|
buruko
nahasmendu bat dute, noski, hain zuzen ere errealitatearekiko ukipen falta dakarren nahasmendua. Nahaste horrek haien nortasunean eragina du eta jokabide sozial arruntaren gaiztotzea dakar.
|
|
2014
|
|
|
Dena den, Raventosek garbi utzi digu hau guztia ez dela soilik krisiaren ondorio, ezarri diren austeritate politika neoliberalen ondorio ere badela, eta hor gobernuek erantzukizun zuzena dutela. Islandian eta Suedian, esaterako, babes sozialerako neurriak hartu dituzte, eta krisiaren aurreko osasun indize berdintsuak mantentzea lortu dute(); murrizketak errezeta nagusi diren Espainiako Estatuan aldiz, biderkatu egin dira
|
buruko
nahasmenduak, %19 egin dute gora depresio kasuek, %8, 4 antsietateari loturikoek, %4, 6 alkoholismo arazoek, eta muturreko egoerak, suizidioak, gehitu egin dira nabarmen zer esanik ez politika bortitzak jasan dituen Grezia herrialdean. Antsiolitiko eta antzerako farmakoen kontsumoa handitu egin dela azaldu digu Raventosek.
|
|
2015
|
|
|
Eta kontua da, batzuk, penitentzia handiengatik eta otoitz eta lo galduengatik eta bestela ere bai, izaera ahulekoak direla; atseginen bat edo beste izandakoan, berezko izaera hari loturik geratzen zaie eta, barruko nolabaiteko poza eta kanpoko erortze eta halako ahulezia sentitzen dituztenez gero, espirituala deitzen dioten lokartzeren bat gertatzen denean, esandakoa baino pixka bat gehiago dena, bata bestea bezalakoa delakoan daude eta beren burua hartan murgiltzen uzten dute. Eta zenbat eta gehiago utzi beren burua hartan, gehiago murgiltzen dira, berezko izaera gehiago jotzen duelako ahuleziak, eta beraiei liluramendua iruditzen zaie; nik, berriz,
|
buruko
nahasmendua deitzen diot, han denbora galtzen eta osasuna hondatzen egotea ez baita horixe baino besterik.
|
|
2016
|
|
|
Irudia: Prentsa Buru gaixotasunaren errealitatea Munduko populazioaren %25ek
|
buruko
nahasmendua jasaten du Espainiako Osasun Mentaleko Konfederazioaren arabera, gure herrialdean populazioaren %19, 5ek buru nahasmenduen bat izan du bere bizitzan zehar eta, gaur egun, espainiarren %9k osasun mentaleko arazo bat du. Eskizofrenia bezalako gaixotasunek Espainiako populazioaren %0, 7 inguru eta nahasmendu bipolarra %0, 5ean eragiten dute; dena den, kezkagarriena da tratamendua behar duten buruko gaixotasunen bat duten pertsonen erdiak baino gehiagok ez duela horrelakorik, eta portzentaje esanguratsu batek ez duela egokia jasotzen.
|
|
|
Mundu mailan, herritarren% 25ek hartzen du parte. Munduko Osasun Erakundearen arabera (OME), lau pertsonatik batek
|
buruko
nahasmendua du. Depresioa eta antsietatea:
|
|
2017
|
|
|
Munduko Osasun Erakundeak adierazi du hondamendietako fase kritikoan agertutako
|
buruko
nahasmendu larrienen gehiengoa hobeto artatzen dela sendagairik gabe, lehen sorospen psikologikoaren printzipioak aplikatuz.
|
|
|
Beste zeregin batzuk, pertsona boluntarioei eta komunitateko liderrei zuzendutako hezkuntza lana izango da, lehen sorospen psikologikoa emateko, babes emozionala eskaintzeko, ohiko erreakzioak eta
|
buruko
nahasmendu larriak ezagutzeko, eta suizidioak eragozteko gai izan daitezen.
|
|
2018
|
|
|
Bizitza osoan substantzia batekin eta bestearekin engantxatutako batek deitzen du, zuk entzuten diozu, aholku ematen ahalegindu, baina saiatzen dituzun bide guztiak probatuak eta agortuak ditu berak, eta hala ere ez da osatzen, ez da hobetzen. Politoxikomania ez da xehetasun bat baino, edo gaitz konplexuago baten aurpegi gordinena soilik, horrez gain hor daude
|
buruko
nahasmenduak, brote psikotikoak, haluzinazioak, bere senetik kanpo ibiltzeak, psikiatrikoko egonaldiak, eta kartzela, eta familiak inposibletzat jotzea, eta inguruko denak gorrotatu baina aldi berean ingurukoen maitasuna behar izatea?
|
|
2020
|
|
|
Borjak
|
buruko
nahasmenduren bat zeukan, une oro edozein elkarrizketako protagonista izatera bultzatzen zuena nik asmatu nuen, nik aurkitu nuen, baina oraingoan posiblea zen bat ere esajeratzen ez egotea.
|
|
2021
|
|
|
Baina orduan
|
buruko
nahasmendutzat hartzen du DSMk asexualitatea?
|
|
|
Bitartean, arauak betearazteko polizien moduak kritikatzen hasi ziren;
|
buruko
nahasmendu bat zuen gazte bat jo eta atxilotu zuten Bilboko San Frantzisko auzoan. Kulturgileek greba digitala egin zuten.
|
|
|
COVID pandemiak areagotu egin ditu gaztetxoen
|
buruko
nahasmenduak eta arazo psikologikoak, Unicefen arabera. 11 minutuan behin nerabe batek bere burua hiltzen du munduan; urtean 45.800ek
|
|
|
Unicefek mundu osoko gobernuak deitoratu ditu «konpromiso politiko faltagatik». Izan ere, organismoaren arabera, umeen eta nerabeen osasun mentalean inbertitzen den kopurua «ezdeusa» da egun. Osasun aurrekontuen %2 bakarrik zuzentzen da
|
buruko
nahasmenduak sendatzera eta saihestera. Hala ere, Nazio Batuen Erakundearen organismoaren ikerketak nabarmendu du gobernuek anbizio handiko xedeak ipini dituztela, eta txiroenek %5era heldu nahi dutela, eta aberatsenek, berriz, %10era.
|
|
|
Zorabioa izan,
|
buruko
nahasmendua izan. Horrela dator Luzaideko Hiztegian:
|
|
2022
|
|
|
Ikerketetan ikusi duzue urdail hesteetako gaixotasunetan hiru faktoreen arteko lotura dagoela:
|
buruko
nahasmendu batzuei lotutako gene aldaerak, mikrobio jakin batzuen presentzia...
|
|
|
zerbait gertatzen da, baina ez da ikusten, ez dago hanturarik edo ultzerarik. Ikerketetan ikusi dugu badagoela nolabaiteko gainjartze bat
|
buruko
nahasmenduen eta urdail hesteetako nahasmenduen artean. Susmoa da mekanismo biologikoak partekatzen dituztela, ez duela batak bestea sortzen, baizik eta badagoela beste zerbait horiek sortzen dituena.
|
|
|
OME Osasunaren Mundu Erakundearen datuen arabera,
|
buruko
nahasmenduen erdiak 14 urterekin edo lehenago hasten dira. Munduko nerabeen %10 inguruk dute buru nahasmenduren bat, baina gehienetan ez dira diagnostikatzen eta tratatzen, eta, sarritan, bere horretan jarraitzen dute helduaroan ere.
|
|
|
Uste dugu, beraz, berrikuspen honek gehitu eta indartu egiten dituela aurreko ikerketetan aurkeztutako aurkikuntzak. Hala ere, etorkizunean kontrol metodologiko zorrotza duten azterlanak egin lirateke, eta horrek
|
buruko
nahasmenduetan esku hartzearen eraginkortasunari buruzko ondorio sendoak ezartzen lagun lezake.
|
|
|
Uste dugu, beraz, berrikuspen honek gehitu eta indartu egiten dituela aurreko ikerketetan aurkeztutako aurkikuntzak. Hala ere, etorkizunean kontrol metodologiko zorrotza duten azterlanak egin lirateke, eta horrek
|
buruko
nahasmenduetan esku hartzearen eraginkortasunari buruzko ondorio sendoak ezartzen lagun lezake.
|
|
2023
|
|
|
Eta narratiba ezberdinak ere behar dira. Normalizatu egin da sufrimendu psikikoa eta
|
buruko
nahasmendu ohikoenak izatea gauzei ezezkoa emateko argudio baleko bakarra. Alegia, esaten da:
|
|
|
Txostenaren arabera,
|
buruko
nahasmendua izan zen presoen %32ri gehien eragin zien gaixotasuna, nahiz eta portzentaje hori «ziur asko» gutxietsita dagoen, kutsatu ezin ziren gaixotasunak atzemateko zailtasunagatik. Dokumentuan jaso dutenez, heriotza kausa nagusia suizidioa izan zen:
|
|
|
Horiek horrela, Nazio Batuen Erakundearen osasun agentziak gomendatu du inbertsio handiagoa egitea kartzeletako osasun mentaleko zainketetan, baliabide eta langile gehiagorekin; izan ere, kartzeletan eskuragarri zeuden psikiatren ratioak biztanleria orokorraren antzekoak ziren duela hiru urte, nahiz eta espetxeetan «drogen kontsumoa eta
|
buruko
nahasmenduaren kasuak ugariagoak izan». Presoen %8k droga menpekotasunen bat zuten, eta 92 pertsona hil ziren gaindosiaren ondorioz.
|
|
|
Gerrak ondorioak ditu lehen lerrotik kanpo ere: umeen ospitalean, kontatu zidaten inbasioaz geroztik bikoiztu egin dela
|
buruko
nahasmenduak dituzten haurren kopurua.
|
|
|
Badira, halaber, nortasun faktore eta faktore psikologiko espezifikoak, pertsona
|
buruko
nahasmenduen aurrean ahulagoa izan dadin eragiten dutenak. Azkenik, nahasmen mentalek ere arrazoi biologikoak dituzte, faktore genetikoen edo desoreka biokimiko zerebralen mendekoak, adibidez.
|