|
2001
|
|
|
Gainera, gehienetan hobeto egokiturik egoten dira ingurunera, erakargarriago izaten dira besteentzat, hasierako inpresio hobea sortzen dute eta eraginkorrago, osasuntsuago eta
|
buruko
gaixotasunak izateko joera gutxiago dutela uste izaten da.
|
|
2005
|
|
|
Osasun Sailak
|
buruko
gaixotasunak dituzten pertsonekiko gizartea sentsibilizatzeko kanpaina jarri du abian
|
|
|
Gehienetan, nahaste arinak eta iragankorrak izaten dira. Espainiako Osasun Ministerioak zehaztu du
|
buruko
gaixotasun larri eta kronikoen taldeak biztanleriaren %1i eragiten diola (430.000 pertsona inguru). Horietatik erdiek minusbaliotasun maila bati lotutako nahaste larria dute, eta horrek mendekotasun iraunkorra dakar gaixoarentzat.
|
|
2006
|
|
|
Maiatzeko azken edizioan, TIME astekariak ‘autismoaren ezkutuko munduari buruzko pista berriak’ aztertu zituen azalean. Leo Kanner estatubatuar psikiatra izan zen, eta autismo terminoa sortu zuen lehen aldiz, orain dela 60 urte, garapenaren nahasteen taldearen barruan koka daitekeen
|
buruko
gaixotasun bati buruz hitz egiteko. Ezaugarri hauek ditu:
|
|
|
" Gure herrialdean 1.700.000 pertsonak jasaten dute pobrezia larria" Tipologia askotarikoa da, eta batez ere hiri handietan biltzen da. Immigrazioa, langabezia edo
|
buruko
gaixotasunak dira egoera horiek eragiten dituzten arrazoiak. Pobreen eta aberatsen arteko desberdintasunak areagotu egiten dira egunetik egunera, eta herrialdearen ongizate estatuaren kontzeptua higatu egiten da.
|
|
2007
|
|
|
Testuen, bideoen eta infografien bidez, gida interaktiboak gaixotasun psikiatriko hori zertan datzan azaltzen du, sintomak zein diren, nola diagnostikatzen den, gaixoen bilakaera nolakoa den, nola tratatu daitekeen eta zer arrisku edo konplikazio izaten diren. Hala, argitaratutako gida eskizofrenia duten pertsonei eta haien senideei zuzenduta dago, munduko biztanleriaren %1i eragiten dion eta Espainian diagnostikatutako 400.000 kasu inguru dituen
|
buruko
gaixotasun baten berri emateko. «Eskizofrenia minimizatu ezin den gaixotasuna da», nabarmendu du Bernardok, «baina ez da dramatizatu behar».
|
|
2008
|
|
|
Depresioa eta
|
buruko
gaixotasunak kezka iturri dira zientzialarientzat, eta buruhauste handiak sortzen dizkiete.
|
|
|
Psikofarmakologiaren historiak agian zerikusia izan du. Arbesuk esan nahi du fluoxetina (‘Prozac’ ospetsua) agertu zela 1984an, bai eta
|
buruko
gaixotasun jakin batzuetan emaitza onak izan dituzten beste psikofarmako batzuk ere, ondo onartzen direnak, erabiltzeko errazak direnak eta albo ondorio gutxi dutenak. Lan, familia eta ekonomia arazoen ondoriozko egokitze nahasteetarako ez dago tratamendu farmazeutikorik Psikofarmakoen aurrerapen horiei esker, zenbait herritar Lehen Hezkuntzako medikuarengana joan dira mirarizko pilula batetik, beren kabuz arintzen ez dakiten buruko ondoeza sendatzeko.
|
|
|
Patologia Dualeko Espainiako Elkarteko zenbait adituk Espainian egingo den espezialitate horretako nazioarteko lehen biltzarraren aurkezpenean azaldu dutenez, buru eritasuna eta mendekotasun jarrerak elkartzeko ideia ez da guztiz berria, baina ia hamar urte behar ditu zabaltzeko. Diagnostikorik eta tratamendurik gabe Ezin da jakin oraindik mendekotasunak eragiten dituen
|
buruko
gaixotasunak, edo alderantziz Laurogeita hamarreko hamarkadan, ‘Epidemiological Catchment Area’ izeneko azterlan batek, ECA Proiektuak, gaixotasun mentalak Estatu Batuetako biztanleen artean duen eragina aztertu zuen, eta jakinarazi zuen nahaste psikiatrikoak zituzten pertsonen erdiek, gainera, mendekotasun jarrera ere bazutela, legez kanpoko drogen kontsumoa kasu. Baina oraindik ez dago arazo horri buruzko daturik Espainian, eta Patologia Dualaren Azterketa eta Ikerketarako Espainiako Elkartea (AEIPD) ez zen sortu duela hiru urte eskas arte.
|
|
|
«bi laguntza sare daude erabat bereiziak gaixo bakar batentzat». Hala, ez da batere arraroa gaixoa ukatzea ukitzen dituen ate guztietan, batzuetan mendekotasuna duelako eta beste batzuetan
|
buruko
gaixotasuna duelako. «Egoera tamalgarriak gertatu dira», dio Álvarez Varak.
|
|
|
buru eritasunetan inplikatutako mekanismo asko mendekotasun jokabideetan ere badaudela, «berez buru eritasun bat», gogoratu zuen Szermanek. Hala ere, oraindik ezin da jakin mendekotasunak eragiten dituen
|
buruko
gaixotasunak, edo alderantziz. Patologia duala duten pazienteek, sarritan, diagnostikatzeko koadro kliniko konplexuak izaten dituzte, non buru gaixotasunaren eta mendekotasun jarreraren sintomak ez baitira hain argiak.
|
|
|
Azterketa baten arabera,
|
buruko
gaixotasunak izateko arriskua %25 murrizten da jarduera fisikorik bada.
|
|
2009
|
|
|
Azken horrek ahalbidetzen digu berehalako erabakiak hartzea edo diskurtso bat egituratzea. Jakina da lan memoria hori, laburragoa,
|
buruko
gaixotasunek (eskizofrenia eta depresioa, esaterako) eragiten dutela, nahiz eta oraindik kausa efektu erlaziorik ez izan. Jakina da, halaber, lan memoria handiena duten pertsonek lortzen dituztela puntuaziorik altuenak adimen testetan; beraz, zientzialariek uste dute memoria horrek zeregin berezia izan dezakeela norbanakoaren gaitasun kognitiboan.
|
|
|
Halaber, “estimu berritua” hartzen dute iraganeko bizipenengatik, depresio sintomak murrizteagatik eta ezbeharraren aurrean sendotzeagatik, Sareak ziurtatu duenez. Adineko pertsonek hobeto egiten diote aurre
|
buruko
gaixotasunari, trebetasun sozialak garatzen dituzte eta malgutasuna eta enpatia bezalako ezaugarriak sustatzen dituzte. Onura kognitiboek memorizatzeko gaitasuna handitzen dute.
|
|
2010
|
|
|
Hala ere, pertsona guztiek ez dute horretarako gaitasunik. Bereziki,
|
buruko
gaixotasunek edo zahartzaroko dementziak eragindakoak. Espainiako Neurologia Elkartearen arabera, Sitges 2009 txostenean, garapen intelektualean atzerapen batek edo morbo prozesu batek muga dezake, modu iragankorrean edo iraunkorrean.
|
|
2011
|
|
|
Autoreek ondorioztatu zuten kausazko mutazioen eragina hesteetako peptido basoaktiboa seinaleztatzeko mekanismoaren bolumena igotzea dela. “Aurkikuntza izan liteke
|
buruko
gaixotasunari buruzko azterketa genetikoetatik datorren helbururik onena. Horri eskaintzen zaizkio medikuntza genomikoa, gene garrantzitsuak aurkitzea eta informazio genetiko hori erabiltzea tratamendu estrategia posible bat lortzeko”, adierazi zuen Sebatek.
|
|
|
Ahozko hizkuntzako trebetasunak ere garrantzitsuak dira kezkak artikulatzeko, sintomak zehaztasunez deskribatzeko eta galdera egokiak egiteko. Pertsonarik ahulenak 65 urte baino gehiago dituztenak dira, gutxiengoen populaziokoak, etorkinak, erosteko ahalmen txikia dutenak eta
|
buruko
gaixotasunak dituztenak. Bestalde, ezagutzarik eza azaltzen duten arrazoien artean, aipatzekoak dira hezkuntza aukera gutxi, ikasteko zailtasunak edo adimen urritasuna helduengan.
|
|
|
Kaltetu kopuru handiena herrialde garatuenetan gertatzen da, eta badirudi emakumeak gizonak baino askoz zaurgarriagoak direla. Ikerketa baten azken emaitzen arabera, kafeinak eragin babeslea du
|
buruko
gaixotasunaren aurrean, eta adituek espero dute tratamendu terapeutikoa prebentzio agente gisa erabiltzea.
|
|
|
Ospitaleko altagatiko batez besteko egonaldia Ospitaleko alta bakoitzeko batez besteko egonaldia 6,82 egunekoa izan zen; 2009an, berriz, 6,90 egunekoa eta 2008an 6,96 egunekoa. Diagnostiko taldeen arabera, egonaldi luzeenak(
|
buruko
gaixotasunak kontuan hartu gabe) gaixotasun infekzioso eta parasitarioak (8,99 egun), jaioberrien edo jaiotzarekin lotutako gaixotasunak (8,84 egun) eta tumoreak (8,71 egun) izan ziren. Larrialdiengatik ospitaleratu ziren pertsonen alta kopurua alten %59, 2 izan zen 2010ean; 2009an, berriz, %59, 6 Alten %92, 2 sendatzearen edo hobetzearen ondorioz erregistratu zen, %3, 8 heriotzagatik eta gainerako %4a beste zentro batzuetara eramatearen edo beste arrazoi batzuen ondorioz.
|
|
2012
|
|
|
Haren emaitzak “oso onuragarriak izan daitezke kolektibo horrentzat”, uste du. Down en sindromea duten 18 eta 30 urte bitarteko pertsonek parte hartu ahal izango dute, baldin eta ezgaitasun maila ertaina badute, aldi berean
|
buruko
gaixotasunik ez badute, eta beren oroimena, arreta edo ikaskuntza ukitzen duen tratamendu farmakologikorik edo antzekorik ez badute. Parte hartzaileak plazeboarekin (printzipio aktiborik ez duen kapsula) edo EGCG nutrizio osagarriarekin tratatuko dira.
|
|
|
Adituek diotenez, bakardadeak depresioa eragin dezake bakarrik bizi diren pertsonen isolamenduaren ondorioz. Lagun eginda euskarri emozionala, gizarteratze sentimendua eta konfiantza ematen ditu, eta elementu horiek ez daudenean arrisku handia dute
|
buruko
gaixotasun askorentzat. Bakardadea eta loaren kalitate txarra Loaren kalitatea da bakardadea eta osasuna okertzen dituen beste mekanismo bat.
|
|
2013
|
|
|
Egungo krisi ekonomikoak, langileei eragiten dieten arazo psikologiko batzuk areagotzeaz gain (estresa, erreta egotearen sindromea, lanerako mendekotasuna edo mobbing a), antsietate eta depresio kasuak ere areagotzen ditu. Gainera, kalkulatzen da Espainian lau pertsonatik batek gaixotasun psikiatrikoa duela, eta biztanleen %11tik %15era bitartean, asaldura emozionalak eta
|
buruko
gaixotasunak direla eta, oinarrizko arretako kontsultara joaten dela. Hala ere, krisi egoera horren aurrean, zenbait medikuntza elkartek eta kaltetu elkartek adierazten duten bezala, osasun mentalaren esparruak eramaten du alderik okerrena osasun arloko murrizketekin.
|
|
|
Buru osasuna krisian José María Sánchez Monge Feafes eko lehendakariak, Gaixotasun Mentala duten Senide eta Pertsonen Elkarteen Espainiako Konfederazioak, dioenez, “gaur egungo krisiaren aurretik inbertsio gutxi egiten ziren buru osasunean”. Azterketa Mediko Zientifikoen Institutuaren ‘INESME’ txostenaren arabera,
|
buruko
gaixotasunak ezgaitasun globalaren %30 eragiten duten arren, 100 eurotik bost bakarrik erabiltzen dira osasun mentalean. Eta egoerak okerrera egin du.
|
|
|
Irudia: Josep M. Rosell «Eskizofrenia duten pertsonak bortitzak dira», «Ezin zara fidatu depresioa duen norbaitekin», «Ez zait gustatzen nahasmendu bipolarra duten pertsonekin harremanak izatea».
|
buruko
gaixotasunei lotutako estigmak gizartean oso errotuta jarraitzen dute. «Nahiz eta, zorionez, gero eta gutxiago —azaldu du Domingo Díaz del Peral psikiatrak—, Munduko Osasun Erakundeak (OME) eta beste erakunde batzuek egiten duten lanari esker, nahiz eta, zorionez, ikuspegi zientifikoa/ osasuna/ la estigma kide psikiatrikoa, gero eta ikuspegi zientifiko txikiagoa duten_ a href= »https ://www.consumer.es/salud/ la enfermedad mental como estigma familiar.html» gaixoen senitartekoen artean, hainbat kanpaina egin dira.» Estigma buru eritasunean Zer da norbait estigmatizatzea buruko patologia Medidas de seguridad.
|
|
|
Antsiolitiko bidezko tratamenduak aplikatzen dira, edo zakur zaharrak senilitate arazoak dituztelarik, sendagai espezifikoak agintzen dira, kasuaren arabera. Zakurretako loaren alterazioak beste faktore batzuen ondorio izaten dira, hala nola estresaren,
|
buruko
gaixotasunen edo garuneko tumoreen ondorio, baina ez alderantziz. Horregatik, egoera horiek tratatu eta konpontzen badira, loaren asaldura desagertu egingo da.
|
|
|
Irudia: Ed Yourdon Bost pertsonatik batek
|
buruko
gaixotasunen bat du: depresioa, antsietate trastornoa, adikzioak, eskizofrenia, etab. Patologia psikiatrikoa izateko arriskua genetikak zehazten du, hau da, «zaurgarritasun biologiko» esaten zaio, eta giroari, berriz, pertsonaren bizipenei, hau da, familiaren bizipenei edo aurre egin behar dien ingurukoei, hala nola maite duen pertsona baten heriotzari edo enpleguaren galerari.
|
|
|
Ondoriorik interesgarrienetako bat da langabezian eta gizarte egoera onean dauden emakumeak direla buru nahasmendua izateko arrisku handiena duen kolektiboa. Depresioa, antsietatea eta elikadura arazoak Langabezian eta gizarte egoera onean dauden emakumeak dira buru nahasmendua izateko arrisku handiena duen kolektiboa Azterketa askok adierazten dutenez, emakumeen generoak arrisku handiagoa du
|
buruko
gaixotasuna gizonek baino. Batez ere depresioaren eragina eta antsietate trastornoak askoz handiagoa delako horietan.
|
|
2014
|
|
|
Baina, bizi esparru horretan zerbait ongi ez dabilenean, sexologian edo sexologoan aditua den psikologo bati galdetzea komeni da, sexu osasunean eragiten duten beste faktore psikologiko edo sozial batzuk egon baitaitezke. Kasu askotan, detonantea arazo psikologikoa edo
|
buruko
gaixotasuna izan daiteke, depresioa adibidez. Ez da ahaztu behar Espainiako Estatuan oso handia dela antidepresiboen eta antsiolitikoen kontsumoa, eta badakigu botika horiek eragindako pertsona erlaxatu edo lasaitu egiten dutela zentzu guztietan, eta, beraz, baita haien sexu desira ere.
|
|
|
«Giza elkartasunaren sare zabala dira, beti behar duten pertsonei laguntzeko prestatuta», azpimarratu du. Solidarioak antolatzeak Madril, Sevilla, Granada eta Murtziaren artean banatuta ditu bakarrik bizi diren adineko pertsonei laguntzen dieten 800 boluntario, kartzeletako kultur jardueretan parte hartzen dute, ezintasunen bat edo
|
buruko
gaixotasunen bat duten pertsonekin ibiltzen dira, etxerik gabeko pertsonekin ibiltzen dira edo bakardadean dauden pertsonak bisitatzen dituzte. Ekintza horiek egiteko ez dira beharrezkoak «trebetasun edo gaitasun bereziak».
|
|
2015
|
|
|
Osasun mentalaren duintasuna Gaixotasun mentalak dituzten pertsonek dituzten zailtasunei buruz herritarrak kontzientziatzea da egun honen helburua Osasun Mentalerako Munduko Federazioak (World Federation Mental Health) «Osasun Mentalaren duintasuna» leloa aukeratu du, gaixotasun mentala duten pertsonek eta, oro har, gizartekoek egunerokoan gaixotasun mentala duten pertsonek eta haien senitartekoek dituzten zailtasunei buruz herritarrak kontzientziatzeko. Arreta espezializatu eskasari, baliabide ekonomikoen eskasiari, ezjakintasunari eta osasun mentalari buruzko kontzientziazio faltari buruzko zailtasunak, eta
|
buruko
gaixotasunen bat dutenen estigma eta gizarte isolamendua. Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsaleko lehen artikuluak dioenez, «gizaki guztiak aske jaiotzen dira, eta berdinak duintasunean eta eskubideetan».
|
|
2016
|
|
|
Alkarri Laneko higadurak gehien eragiten dien langileen artean daude genero indarkeriaren biktimei laguntzen dietenak Laneko higadurak gehien eragiten dien gizarteko langileen artean daude genero indarkeriaren biktimei arreta ematen dietenak. Ezintasun fisikoa edo
|
buruko
gaixotasuna duten pertsonekin batera doazenek ere pairatzen dute hori, drogazaleekin, etxerik gabeko pertsonekin edo egoera ekonomiko eta lan egoera eskasean dauden pertsonekin, eta adineko edo mendeko pertsonekin. Batzuetan, koordinazio falta eta gidalerroak izaten dira laneko ziurgabetasuna sortzen dutenak eta estresa sortzen dutenak.
|
|
|
16/ 2012 LED (EIHEB) salaketa eta erresistentzia sareak dokumentatu duenez, 2014az geroztik 2.496 pertsona dira kaltetuak. Azken lau hilabeteetan 388 etorkinek hartu dute parte, besteak beste, hiru minbizi kasu, lau gaixotasun kardiobaskular, 13 diabetes, zazpi hipertentsio, GIB zortzi, endekapenezko gaixotasunen bat, heriotza eragin dezaketen gaixotasunen sei edo
|
buruko
gaixotasun larrien bost. Errege Lege Dekretua indarrean sartu zenean, adin txikikoekin, emakume haurdunekin, salerosketaren biktima eta asilo eskatzaileekin eta beste larrialdi batzuekin salbuespenak kontuan hartzen ziren arren, kolektibo horientzako gutxieneko asistentzia urratu egin da.
|
|
|
Prentsa Buru gaixotasunaren errealitatea Munduko populazioaren %25ek buruko nahasmendua jasaten du Espainiako Osasun Mentaleko Konfederazioaren arabera, gure herrialdean populazioaren %19, 5ek buru nahasmenduen bat izan du bere bizitzan zehar eta, gaur egun, espainiarren %9k osasun mentaleko arazo bat du. Eskizofrenia bezalako gaixotasunek Espainiako populazioaren %0, 7 inguru eta nahasmendu bipolarra %0, 5ean eragiten dute; dena den, kezkagarriena da tratamendua behar duten
|
buruko
gaixotasunen bat duten pertsonen erdiak baino gehiagok ez duela horrelakorik, eta portzentaje esanguratsu batek ez duela egokia jasotzen. Mundu mailan, herritarren% 25ek hartzen du parte.
|
|
2019
|
|
|
“Prozesu psikikoetan eta nortasunaren oreka normalean asaldura bat duen buru nahastea da”, laburbiltzen du Calixto Plumedek, eta Martínezek, berriz, deskribapen zabalagoa egiten du. Alde batetik,
|
buruko
gaixotasunak psikosiak dira, “haluzinazioak edo delirioak bezalako sintomek haustura biografikoa eragiten dute, eta horrek errealitate judizioa galtzea dakar”. Bestetik, buru nahasteen ezaugarria da “egoera emozional edo jokabide bat agertzea, zeinen intentsitateak edo iraupenak eguneroko jarduerak egitea eragozten edo zailtzen duen haserrea eragiten baitu”.
|
|
2020
|
|
|
Gure inguruan norbait badugu egoera horretan, oso garrantzitsua da babestuta sentitzea. Funtsezkoa da bazkaltzeko eta atseden hartzeko ordutegiei eusten saiatzea, erritmo kronobiologikoen aldaketak kaltegarriak baitira
|
buruko
gaixotasunentzat. Komeni da, halaber, errutina finkoa izatea, laneko edo etxeko lanak barne hartzen dituen ordutegia, bai eta aisialdiko jarduerak eta maite dituenekin harremanetan jartzeko jarduerak ere.
|
|
2022
|
|
|
Landan baino ohikoagoa da hirian? Bai,
|
buruko
gaixotasunak, besteak beste depresioa, gehienbat hirietan eta ekonomikoki ahulagoak diren gizarte mailetan gertatzen dira. Diruak ez du zoriontasunik ematen, baina eguneroko bizitzan ditugun zailtasunak arintzen laguntzen du.
|