|
2005
|
|
|
Besteak beste, ondorengo hauek ditugu nabarmenenak: aldakortasuna; adierazgarritasuna; kanporatzen ditugun hotsen elkarrenarteko ezaugarrien gurutzatzea, gainjartzea edo elkarrestaltzea; hots asmoa uhin akustiko egiteko giharren mugimendu bidez abian jartzen ditugun neurona sare eta giharren erabateko sinkronizatzea; malgutasuna edo egoera berrietara moldatzeko gaitasuna (ohiz kanpoko
|
bideak
|
|
|
aurrizkiak eta atzizkiak daramatzate askotan (biopolimero, sulfogatz, disolbagaitz...) eta sarritan izaten dira izen elkartuak (disoziazio konstante, kristal sistema, elek troi dentsitate...), izena+ adjektiboa moduko segidak (eremu magnetiko, osa era mineralogiko, sienita feldespatoidedun...) edo are konplexuagoak diren sintagma hedapenak (behetik gorako analisi sintaktiko, bitarrean kodetutako hamartarren batutzaile...). Ondorioz, zientzialariek ondo menderatu behar dituzte beren hizkuntzak dituen hiztegi sorkuntzarako
|
bideak
.
|
|
|
Hizkuntzaren zientzia eta teknikarako erabilerek duten berezko eremuak, terminologia berezituarena eta hizkuntza naturaletik kanpokoak diren ikur bidezko adierazpideak dira. Berezko eremu hauetan funtsezkoak dira nazioarteko estandarizazio
|
bideak
. Hizkuntza komunarekin gainezarritako eremuan, aldiz, garrantzitsuagoak dira hizkuntza komunaren joerak eta estandarizazio bideak eta ez da komenigarria bi erabilera esparruetan hizkuntza eredu desberdinen arabera aldatzea.EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOAREN EGOERAREN EBALUA ZIOA, BEREZKOAK DITUEN EZAUGARRIEN ARGITANHizkuntz galeraren ezaugarrietako bat da hiztun komunitatean erabileraren maiztasunagatik eta erabiltzen duten hizkuntzaren kalitateagatik bereiz Laburtzapenen deklinabidearen inguruan ikus Zabala (1994), formula kimikoen irakurbi deaz, Odriozola (1994) eta Osasun Zientzietako laburtzapenez, Ugarteburu eta Irazusta (1994) eta Ugarteburu (1997).
|
|
|
Berezko eremu hauetan funtsezkoak dira nazioarteko estandarizazio bideak. Hizkuntza komunarekin gainezarritako eremuan, aldiz, garrantzitsuagoak dira hizkuntza komunaren joerak eta estandarizazio
|
bideak
eta ez da komenigarria bi erabilera esparruetan hizkuntza eredu desberdinen arabera aldatzea.EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOAREN EGOERAREN EBALUA ZIOA, BEREZKOAK DITUEN EZAUGARRIEN ARGITANHizkuntz galeraren ezaugarrietako bat da hiztun komunitatean erabileraren maiztasunagatik eta erabiltzen duten hizkuntzaren kalitateagatik bereiz Laburtzapenen deklinabidearen inguruan ikus Zabala (1994), formula kim...
|
|
|
, [buru belarri] Adb....). Era berean, atribuzio elkarteak edo tautologiak bezalako emankortasun txikiko elkarketa
|
bideak
ustiatuz lortu dira beste hainbat termino ere: arroka ama, elementu aztama, lurzoru, larruazal...
|
|
2019
|
|
|
Era horretakoak dira, izan ere, berriki onartua izan den UPV/EHUren Euskararen III. Plan Gidarian() jasotzen diren asmoak eta
|
bideak
euskararen normalizazioa lortzeko bidean: euskararen normalizazioaren gidaritza daramaten erakundeekin elkarlana sustatu; euskalgintzan diharduten
|
|
|
Kempis-en Imitatio Christi berri bat. N. Echánizen Izeko aberatsa/ Irulearen negarra liburua inprimatzeko baimena J. C. Sudupe bikario jeneralak 1952ko urrian eman zuen, baina Kristo’ren antz
|
bideak
1953ko irailera arte itxaron behar izan zuen, seguru asko erbesteko E. Larrañaga apaizak anonimoki itzulia zelako (cf. Iztueta & Iztueta 2006:
|
|
|
Gainera, R. Lafonek frantziskotarrari idatzitako gutunean, hura ere lapurtera literarioaren alde agertzen zen estandarrerako.785 Euskaltzain berria, era berean, lapurtera klasikoaren
|
bideak
eragiten zuen erabateko oposizioaren jakitun zen. A. M. Labayenek oso argi adierazi zion F. Krutwigez uste zuena:
|
|
|
Galde diet ongi al diren Españia’ko nausien mende; ezetz erantzun diate: alde guzietan gosea, autamenaren
|
bideak
itxirik, elizgizonak (goienekoak beintzat) nausiakin bat egiñik, Eleiza gaizki ikusia, denak erlijioagandik aldentzen; ala ere Españia’ko elizgizon asko edo geienak indarrez erria bereganatzeko itxaropenean (Barandiaran 2009: 762).
|
|
|
M. Azkuek euskararen alde egindako lana goratzeaz gain, erbesteko euskal idazleak euskaltzain jeltzaleen ondorengoak zirela adierazi zuen: " Beraz, zuk, Eguzkitzak, Olabidek eta abar uŕatutako
|
bideak
barna ibilli gabiltz". 558 Preso egondako edota erbestean hildako kideak aipatzean, euskaltzainburuak erraz uler zezakeen posizio politikoa markatu zuen.559
|
|
2021
|
|
|
" Asko lezakete beste modu batez jokatuta. Zuk zeniozun bezela, erria piztu arazteko
|
bideak
artu bear ditugu[...]"
|
|
|
Haren kosmologiaren eta arrazoiketa esoterikoen hariari jarraitzea ez da erraza suertatzen, baina igarle sena behintzat ezin zaio ukatu Xahori. Euskara hutsezko lehen aldizkaria kaleratu zuen, Uskal Herriko Gazeta (1848), gisa horretako bigarrenak, Azkueren Euskalzalek(), argia ikusi baino mende erdi bat lehenago, eta ordurako euskara batuaren, hizkuntzaren ofizialtasunaren nahiz euskarazko irakaskuntzaren beharraz ere gogoetatua zen, aurretik aitzindari bakarti batzuek baino urratu ez zituzten
|
bideak
seinalatuz. Era berean, 54 Haren lehen liburuak, zuberotarrez idatzia, Azti begia zeraman izenburutzat:
|
|
|
" Pedro Mari Otaño eztarri txarrekoa omen zan[...] Orregatik, Katarro edo Ka tta rro esaten omen zioten gaitz izenez. Orrek galerazi zion plazetan kantatzea[...] kanturako
|
bideak
itxita zeuzkan ezkero, idazteari ekin zion, eta orduko eta geroko euskaldunentzat altxor bat utzi" (1993a: 223) 107.
|
|
|
Artean, edozein bertsolari bezela izan zan. Emendik aurrera, naiz eta bertsolari kutsua iñoiz ere ez galdu, garai artako olerkari edo itz neurtzailleen
|
bideak
probatzen asiko da. (Zavala, 1993a:
|
|
|
157). Zenbait ñabarduratan hartutako
|
bideak
itzulerarik ez zuela izango ere ikusten zen, ordea: berezko senaren garrantzia azpimarratzen zuten bertsolarien gehiengoa 50 urtetik gorakoa zen; eta hautu hori egiten zutenen artean ere gehiengoa bertso eskolen aldeko ageri zen, bertsolari guztien% 91,4k bertsolaritza zabaldu eta hobetzeko balioko zutela uste baitzuen;% 7,2k bakarrik egiten zuen balorazio negatiboa, bertsolariak berdindu egingo zituztela, bertsolaritza hotzagoa zekartela eta gisakoak aipatuz (id.:
|
|
|
Bertsolaritzak, komunikabide edo hedabide sozialetatik —euskarazko irratietatik eta Euskal Telebistatik bereziki— jaso duen indar eragilea eta biderkatzaileari esker, bere arrakasta euskal gizarte osora iristeko aukera izan du, inoiz izan duen proiekzio sozialik handiena lortuz[...] bertsolaritzak erreprodukzio
|
bideak
bermatu behar ditu, eta bide horietan hedabideek oso paper garrantzitsua betetzen dute: prentsak, irratiak eta batez ere telebistak, ziurtatzen dute gertaera kultural batek behar duen sozializazio prozesua.
|
|
|
Oso emaitza onak eman dizkigu. Hain bertsozalea ez den jendearengana iristeko
|
bideak
zabaldu dizkigu. (J.
|
|
|
" Ebaluaketa. Auto ebaluaketa eta sekretokeria gailentzeak bertsolari askoren arteko komunikazio eta transmisio
|
bideak
zabaltzea ekarri du. Gaur bertso eta saio asko komentatzen da adin eta jatorri desberdineko bertsolarien artean ere" (Egaña, 1995:
|
|
|
Helburu zabal eta anbiziotsuak zituen planteamenduak: " Bilketa lanean, ahozko inprobisazio kantatua ez diren generoetara zabaldu, euskarazko ahozkotasunaren ekosistemaren mapa osatu, nazioartean dauden antzeko zentroekin sare bat osatu eta, koordinazio lanaren ardura bere gain harturik, lan honetan diharduten beste erakundeekin elkarlanerako
|
bideak
eta prozedurak finkatzea" (Barandiaran, 2008: 131).
|
|
|
Esaterako, Koldo Tapiaren azalpenak: " 2003ko urte hartan batzuk tira egiten ari ginen fuerte ikusten ari ginelako ikerketaren
|
bideak
lehentasuna hartu behar zuela, hor behar genuela azpiegitura sendoa sortu, bertsolaritzak, bertsogintzak eta euskalgintzak orokorrean zituen beharretik erantzuteko. [...] buruan genuen institutu baten itxura antzeko zerbait izan lukeela, eta Unibertsitateak barruan egon behar zuela.
|
|
|
Urtean sei edo hamasei ekitaldi bertsolari bat, bi edo taldeak jorratu nahi dituen gaiak jorratuz, iruditzen zaien ikuspegi, tonu eta muturretik hartuta. Horrek beste lanketa eta jarduera bat eskatzen du, aurrez asko saiatzea,
|
bideak
ondo finkatzea eta, gainera, plazan sorpresarako tokia utzi eta erabiltzea[...]. (Murua, 2002:
|
|
|
Orain kontua zera da: alde batetik, hori ez galtzeko
|
bideak
jartzea; eta beste aldetik, saturazio puntura inoiz iritsi gabe, beti margina bat gordez funtzionatzea" (Siadeco, 1995: 40).
|
|
|
Ahalegin jarraitu bat egin da, bada, medioekin sor daitezkeen harremanak zaintzeko: "[...] noizean behin bilerak egitea komeni da, elkarren berri izateko, elkarlanerako
|
bideak
bilatzeko, medioek egingo luketenaren eta horretarako dituzten edo ez dituzten bitarteko eta aukeren berri jakiteko, eta harreman sano eta estuagoa lortzeko" (Elortza, Sukia eta Murua, 2008: 53).
|
|
|
Bestalde, mugimenduak egindako
|
bideak
, pilatutako esperientziak eta bere baitan garatutako gogoeta partekatuak bestelako balio gehigarri batzuk planteatzeko aukera ere ireki dute. Horrela, azken zikloan bertsolaritzak bere eraketan izan duen esperientzia euskal kulturgintzaren beste alor batzuetarako edo nazioartean aurki daitezkeen gisako beste fenomeno batzuetarako erreferentzia bat izan daitekeela aipatu izan da:
|
|
|
Dorronsoro, J. eta Lekuona, J.M (1987). Bertsolaritza modernoaren
|
bideak
.
|
|
|
Autoeratzea, guztiaren oinarri, metabolismo. Eta proiektuaren hiru zutabe, transmisioa, hedapena eta jakintza
|
bideak
. Beti dakizu ideia nagusi horiek aurrekoen hariren bat badutela, akaso Leintzeko kooperatiben hatsa hor izango zela oharkabean eragiten, eta transmisio sena bertsolarien aldartetik jaso genuela.
|
|
|
Abiatutako nazioarteko harremanen eta ikerketaren
|
bideak
, Elkartea sortu zuen belaunaldiak egindako tarteari dagokionez behintzat, 2007an Oral Tradition aldizkarian argitaratutako bertsolaritzari buruzko monografikoan izan zuen bere ginga. Aldizkari hori Missouriko unibertsitateak sortu zuen 1986an, John Miles Foley ikertzailearen zuzendaritzapean, eta ahozko tradizioaren ikerketaren alorrean erreferentzia da mundu mailan.
|
|
|
Aipatu beharra dago, hala ere, birsustraitzean egin den ahalegina bezainbestekoa izan dela erroak ez galtzeko jarri izan den kontua. 1990eko hamarraldian masa kulturan urratutako
|
bideak
bertsolaritzaren adierazpen tradizionalenak 716 edo funtsezko ezaugarri batzuk arriskuan jar ote zitzakeen ere piztu zen alarma, eta oreka zaindu nahi izan da, adierazpen ezberdinen bateragarritasuna eta osagarritasuna bilatuz.
|
|
|
bertsoa telebistara eroatea, txapelketetan ahalik eta hedabide gehienen atentzioa erakarri nahia, zezen plazak eta erakustazokak betetzeko apustuak eta abar. Ekintzarik masiboenak ere zein testuinguru hauskorrean egiten diren kontuan harturik, etorkizunean ere uko egin ezin dion esparrua du hori bertso mugimenduak, ezagutzaz eta irizpidez; esan gabe doa, bestelako
|
bideak
, jasoago edo ertzekoagoak[...] integratzeko sentsibilitatea eta gaitasuna izan behar dituela proiektu orokorrak[...]. Masa kulturarekin eta kultur industriaren norabide nagusiekin guztiz bat ez datozen ezaugarriak bide ditu bertsolaritzak.
|
|
|
Moeta askotako publiko baten aurrean bertsolaritzak zer bide hartu behar du? Zein dira, bestalde,
|
bideak
–Nahiko kuriosoa da fenomenoa.
|
|
|
Lagunarteko bertsogintza fresko eta ziridunari bere lekua zer ukaturik ez dago, dioguna aurrera ateratzeko. Baina Txirrita (eta sagardotegietako Txirrita bakarrik) eredu bakartzat duten nostalgikoen
|
bideak
, atzera ezezik, ezerezera eramango luke, luze gabe, bertsolaritza. (Garzia, 1993:
|
|
|
Masa kulturak, bere aldetik, azkar zirkulatuko duten merkantzia kulturak behar ditu. Zertan jokatzen ditugu euskararen komunitatearen
|
bideak
–Zer zaigu lorringarri eta zer bizigarri epe motzera eta epe luzera?
|
|
|
" Itzulpen literarioak izan dezakeen interes bakarra ekintza kreatibo (edo bir kreatibo) gisa leukakeena da". Sormenaren
|
bideak
jorratzeko ariketa da itzulpena Arkotxarentzat:
|
|
|
Mari Jose Olaziregiren Basque Litearary Historyn (2012) ikusiko dugunez, sistematikoki ematen dira euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzulitako lanen berri, besteak beste, kanpora begira idatzitako literatur historiografia delako eta euskal literatura atzerrian ezagutzera emateko saiakera bat delako. Olaziregi EHUko literatur irakaslea gurean zein atzerrian ibili izan da literaturaren alorra lantzen eta sustatzen, eta, nolabait, ildo horretan
|
bideak
jorratzeko zuzendutako lana da harena, euskal literaturari buruz ingelesez argitaratutako lehenbiziko historiografia. Proiektuaren helburua da mundu ikertzaileei euskal autoreei buruzko gaiak eskuragarri jartzea; nolabait, mendeka eta generoka erraz kontsulta zitekeen liburua egitea bilatu zen (komunikazio pertsonala, 2016/06/10).
|
|
|
Jarduera horiek guztiek indartu egiten dute euskal literatura itzuliaren barne eremuaren autonomizazioa eta barne eremuko produktu espezifikoak sortzea; izan ere, Etxepare Euskal Institutuak nazioartean egindako sustapenak eta zabalkundeak euskal literatura ikusarazteko bestelako
|
bideak
zabaldu ditu, eta, nahitaez, itzulpenaren bidetik pasatzen da ikusgaitasun hori. Lehenago ere ematen zituen laguntzak Eusko Jaurlaritzak euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzulpenak egiteko, baina Etxepare Euskal Institutua agertu
|
|
|
14 Besteak beste, harenak dira Diccionario General y Técnico (Ediciones Vascas, 1977) gaztelania euskara eta euskara gaztelania hiztegia eta Gipuzkoako hainbat herritako toponimia biltzeko lanak. 1982an, Latina eta erromanikoaren eragina euskaran (Sendoa) argitaratu zuen; 1985ean, Euskal lirika tradizionala (Haranburu); 1983an, Lizardiren lirika
|
bideak
(Haranburu); 1984an, Miranderen poesigintza (Haranburu). Literatur sorkuntzan ere oparoa izan da Mujika:
|
|
|
Aurrerantzean, baina, ez zuen eskolak bide luzeagorik egin: itzultzaileen prestakuntza ez ofizialean hainbat urteko bidea eginda, Martuteneko Itzultzaile Eskolak ateak itxi zituen, eta itzultzaileen prestakuntzarako
|
bideak
beste batzuk izan ziren orduz geroztik. Nolanahi ere den, eskolak sustapen lanak egin zituen EIZIE elkarte sortu berriarekin batera, eta elkarrizketak abiarazi zituen, esaterako, Euskal Herriko Unibertsitatearekin eta Nafarroako Unibertsitate Publikoarekin, itzultzaile ikasketak arautzeko aurreproiektuei ekiteko (Zabaleta, 1989:
|
|
|
84 2013ko uztailean EHUren XXXII. Donostiako Uda Ikastaroen programan antolatutako Azkenaldian euskarara itzulitako literatura:
|
bideak
, joerak eta esperientziak ikastaroa aipatzen du Zalduak," Euskaratutako literaturaren harreraz zenbait gogoeta" izenburuko mahai inguruan parte hartu baitzuen. Hona hemen Gorka Bereziartuak idatzitako kronika:
|
|
|
Julia, berriz, ziur da Homo Faber euskaratua oparitu ziola, esan baitzion euskara herdoiltzen ari zitzaiola eta irakurri behar zuela" (124 or.). Halaber, joera du aurreiritziak alde batera utzita literatur lanak gozarazteko nahia sustatzeko: ...hagitz ongi idatzia dagoela eta egilea polemista handia dela eta polemista handiek erasotzen dituzten jarrerak hobeto ulertzen laguntzen duela argudiatuz" (22 or.); eta, ez hori bakarrik, Martini ezezagun zaizkion emakumezko idazleak ere deskubriarazi dizkio (109 or.). Ildo horretan, itzultzailea kulturarteko zubigile da, bai eta elkarturik egon ez diren munduen arteko bitartekari; ateak eta
|
bideak
irekitzea da haren asmoa, nolabait. Bada, hain zuzen ere," parte hartzen duten itzultzaileekin"," itzultzaile eragileekin"," ikusgai dauden itzultzaileekin" lotutako ideiak dira horiek:
|
|
|
(2013): " Literatura Unibertsala bildumaren
|
bideak
" in Lapurdum, XVII, 93; linean: http://lapurdum.revues.org/2418#tocto1n5 (kontsulta data:
|