|
2001
|
|
|
Oso gogoan izatekoak dira Steven Pinker irakasleak, buru hizkuntzaz, egindako ekarpenak, alegia, giza hiztunak halako mekanismo biologikoen sorta batduela eta horrelakoei esker txikitan hizkuntzak erraz samar ikasten direla. Zenbateta adinean aurrerago,
|
beste
hizkuntza bat ikasterakoan, hainbat eta gehiago kalkatubeharra izaten da hasierako edo jatorrizko hizkuntz sistemaren gainean. Azkenikerketen arabera, adina faktore erabakigarria da hizkuntza ikasteko ahalmenarenfosilizazioan.
|
|
2002
|
|
|
Alde batetik, ezinezkoa egiten zaigulakohamaika txanda antolatzea; eta, bestetik, ikasle guztientzat onuragarria delako: goi urratsetan daudenentzat aukera ezin hobea da ikasi duten guztia praktikan jartzekoeta entzule arretatsuak edukitzeko, eta behe urratsekoei komunikazio estrategiakaktibatzen laguntzen die, ulermen estrategiak besteak esaten ari direna ulertzeko, eta komunikazio estrategiak dakiten gutxi horrekin parte hartzeko eta hizlaria
|
beste
hizkuntza batera ez pasatzeko; azken finean, hauek izango dira beste testuinguruetan erabili dituzten estrategiak.
|
|
|
Deboziozkoak ez diren orrihauek kontrakoa esatera datoz: hizkuntza gertaerak gramatikaren edo testuarenikuspegitik aztertu partez, kaosaren isla moduan aztertzea proposatu nahi dute, baihiztunen arteko harremanak azaltzerakoan, bai
|
beste
hizkuntza bat ikasi nahi duenikaslearen aldetik.
|
|
|
|
beste
hizkuntza bat ikastearren
|
|
2007
|
|
|
Greziaren jeinuaren alboan herri hebrearraren jeinua ere bazegoen, paregabea bera halaber, adiera bietan, konparaezina legez eta bikaina legez:
|
beste
hizkuntza bat, beste mundu ikuskera bat, eta bestelako hizkuntza eta bestelako nazio batek galdatzen zuen poesia maisuzkoa. Herder-ek irakatsi dio munduari poesia hebrearra begi berriekin ikusten, ikasten.
|
|
|
Eta bol. I, 347 (II, 22 kap., § 6 eta 7). «Honek argi jartzen digu zergatik dauden hizkuntza guztietan hitz partikular asko,
|
beste
hizkuntza bateko hitz bakarraz ezin itzul daitezkeenak. Izan ere, nazio bateko moda, ohitura eta usadioen eraginez nazio horretan hurbilekoak eta beharrezkoak direlako, beste batean, erabiltzeko aukerarik izan ez dutelako edo ideia horiez ohartu ere egin ez direlako?
|
|
|
Heidegger-ek berak ez al du pentsatu geure egunotan, filosofiarako hizkuntza egokiak grekera eta alemana direla? (Eta fakto bat da, Heidegger-en beraren obra, imajinaezina dela gure inguruetako
|
beste
hizkuntzaren batean sortzea) 588 Fakto historiko bat da, grekoak eta alemanak garabide bereziak eskaini dizkiotela filosofiari. Eta fakto historiko bat da, mendetan Mendebaleko metafisika dominatu duten kategoria eta problema guztiak, eta horiek tratatzeko moduak, eta logika eta zientzia formalizatzeko sintaxia (aski da gogoratzea 2+ 2= 4 edo S > P euskaraz
|
|
|
Mounin en kritika da, Whorf, analisiek ematen dutena baino, askoz harago doala bere ondorioetan. Adibidez, hizkuntza batek gertakariaren hainbat aspektu zuzenean aditz formekaz adierazten badu, eta
|
beste
hizkuntza batek ez, horrek ez du esan gura, bigarren horrek gaitasuna ez duenik aspektu horiek beste baliabide batzuekin adierazteko. Eta, orokorki, «por el hecho de estar presente o ausente una categoría gramatical no se puede concluir que está presente o ausente una categoría lógica que se supone corresponder a aquélla»1533.
|
|
2008
|
|
|
Elebitasunaren azterketa sakonagoa egin ahal izateko, ordea, talde elebiduna beste bi taldetan bereizi da: euskara nagusi dutenena eta
|
beste
hizkuntzaren bat nagusi dutenena. Horrela, bada, haurrak hiru multzotan bereizi dira, entzuten duten euskararen arabera:
|
|
2009
|
|
|
Bulegoetarako aplikazioak dira (37), besteak beste Openoffice eta Microsoft Office; oinarrizko aplikazioak (31), doako zein ordaintzeko sistema eragile nagusiak hartzen dituztenak, Interneten nabigatzeko programak (70), dokumentaziorako (57), hizkuntzak erabiltzeko (hiztegiak, zuzentzaileak, eta abar, 50), irakaskuntzan erabiltzeko (78), entretenimendurako (33) eta bestelakoak (13). Herena produktu bertakotuak dira, hots,
|
beste
hizkuntza batean egindako aplikazioen euskaratzeak. Gainerakoak euskaraz sorturiko aplikazioak dira.
|
|
2011
|
|
|
Orixek Krutwig-i 1951 urtean idatzitako eskutitzean, adibidez, argi adierazten zuen euskara landu behar zela Filosofia edo Hizkuntzalaritzan, baina ez zientzietan aritzeko. Jakintza horiek hizkuntza izorratzen zuten eta, hobe zen, euskara ez
|
beste
hizkuntza bat erabiltzea:
|
|
|
nederlandera hizkuntza den ala ez erabakitzeko orduan, adibidez, ez da gauza bera pertsona batek beste hizkuntza indoeuropar batzuk jakitea (daniera, ingelesa, alemanera, latina?) ala soilik, adibidez, suediera jakitea. Azken horrentzat nederlandera hizkuntza izango da, baina agian, hizkuntza indoeuropar gehiago egiten dituenak ez du hain garbi izango nederlandera hizkuntza bat den ala berak egiten dituen
|
beste
hizkuntzetako baten aldaera bat.
|
|
|
talde edo praktika baten gehiagotzeak beste baten gutxiagotzea dakar ezinbestean. Alegia, hizkuntza bat gutxiagotzeak
|
beste
hizkuntza bat handiagotzea dakar berekin. Hizkuntza gutxituak nahitaez alboan hizkuntza «handitu» bat eskatzen du.
|
|
|
Ingelesa 70 estatutan da ofizial (askotan beste hizkuntzaren batekin batera); lehen hezkuntzan irakaskuntzarako erabiltzen den hizkuntza kopurua ziur asko ez da 500era gerturatu ere egiten. Horrek esan nahi du, munduko hiztun gehienek bereaz gain
|
beste
hizkuntza bat ikasi beharra daukatela, gehiago edo gutxiago, baldin eta hezkuntza formala jasoko badute, irakurriko badute, zerbitzu publikoetara sarbidea izango badute edota euren herriko bizitza publikoan parte hartuko badute.
|
|
|
Alegia, belaunaldiz belaunaldi, hizkuntza bat hitz egiten, idazten, irakurtzen, ulertzen duten lagunak gero eta gutxiago izatetik dator hizkuntzarentzat mehatxua. Horrelako prozesuak gertatzen diren komunitateetan, ondorioz, «jatorrizko» hizkuntza alde batera utzi eta haren ordez
|
beste
hizkuntza batera pasatzen dira, hizkuntza handiago batera.
|
|
|
Erabilera batzuk ez dira besteak baino balio txikiagokoak. Adibidez, Interneten dagoen hizkuntza batek ez dauka Interneten ez dagoen
|
beste
hizkuntza batek baino balio handiagoa. Izan ere, kontrako argudioa ere balegoke:
|
|
|
Hala ere, munduko estatuen erdia baino gehiago elebakarra da ofizialki. Ingelesa 70 estatutan da ofizial (askotan
|
beste
hizkuntzaren batekin batera); lehen hezkuntzan irakaskuntzarako erabiltzen den hizkuntza kopurua ziur asko ez da 500era gerturatu ere egiten. Horrek esan nahi du, munduko hiztun gehienek bereaz gain beste hizkuntza bat ikasi beharra daukatela, gehiago edo gutxiago, baldin eta hezkuntza formala jasoko badute, irakurriko badute, zerbitzu publikoetara sarbidea izango badute edota euren herriko bizitza publikoan parte hartuko badute.
|
|
2012
|
|
|
Euskal Herriko eraikuntza kulturala Euskal Herrian bizi diren kulturgileenadministrazio auzotartasunean oinarrituta eraiki behar dela diotenen arabera, aldiz, Euskal Herrian bizi direnek egiten dute euskal kultura, kontuan hartu gabesorkuntzarako euskara, gaztelania, frantsesa edo
|
beste
hizkuntzaren bat erabiltzenduten. Beraz, edozein delarik darabilten mintzaera, euskal lurrean sortzen direnadierazpen kultural guztiak modu berean lagundu eta babestu behar dira.
|
|
|
Era berean, Europako lurraldeetan asentatu ziren Jafeten beste semeek bestehizkuntzak izan zituzten: grekoek bat, blakoek eta bulgariarrek beste bat[...] era bereanbaskoiek eta nafarrek[
|
beste
hizkuntza bat, euskara]. Eta hala, zetubalak herritanugaldurik [Pirinioetatik] Hesperiako lurralde lauetara jaitsi ziren eta egun Hiberus [Ebro] deitzen den ibaiaren ondoan herriak, auzoak eta gotorlekuak eraiki zituzten, etahan asentaturik, lehenago zetubal deitzen zirenak, Hiberus [Ebro] ibaiaren izenarenkorrupzioz zeltibero deitu ziren (Jimenez de Rada, 1987:
|
|
|
bat, eskaintzaren izakinak, iraupena eta erabilgarritasuna mugatuak direla esatea; bi, produktuak edo zerbitzuak sendatzeko balio duela esatea; eta hiru, gero emango ez diren sariak eskaintzea. Era berean, deigarriak dira zerrendan sartutako suposamendu jakin batzuk; esate baterako, saldu osteko zerbitzua zer hizkuntzatan emango den ez esatea, baldin eta saldu aurreko zerbitzua
|
beste
hizkuntza batean eskaini bazen.
|
|
|
Izan ere, Legeak berak jasotzen dituen jokaera desleialen artean oso eraginkortasun maila apala dutenak ere jasotzen ditu. Adibidez, desleialtzat jotzen du Europar Batasuneko merkatari batek ondasun bat saltzen duenean, hizkuntza jakin bat erabiliz, eta erosleari jakinarazten ez dionean salmenta osteko zerbitzua
|
beste
hizkuntza batean jasoko duela soilik (Tato, Fernández eta Herrera, 2010: 93).
|
|
2015
|
|
|
Lexiko horiek sortzerakoan, euskaraz aplikatu daitezkeen kostu baxukohiru estrategia aztertu ditugu lan honetan: (i)
|
beste
hizkuntza batean existitzen diren lexikoak euskarara itzultzea edo proiektatzea; (ii) corpusetatik polaritatea adierazten duten terminoak automatikokierauztea; eta (iii) EBLetan dauden hitzen polaritatea markatzea.
|
|
|
Polaritate lexikoak sortzeko aukera zuzena dirudi
|
beste
hizkuntza batean dagoeneko sortuta dagoen lexiko bat itzultzea hiztegi elebidunak baliatuz. Estrategia honek, hala ere, bere arazoak ditu; itzulpenprozesuaren ondorioz ematen den kalitate galerari aurre egin behar dio.
|
|
|
Sorburu testuko UFa hitzez hitz itzultzen denean gertatzen dakopia zuzena. Hitzez hitz itzultzen dena, baina,
|
beste
hizkuntza bateko UFa denean (gaztelaniakoa, kasu gehienetan), zeharkako kopia izango dugu esku artean. Beraz, bi hizkuntza elkarrekin etaelkarbizitza hori orekatua ez izateak eragina dauka hizkuntza gutxitura egindako itzulpenetan.
|
|
2017
|
|
|
Idazle batek bere lana itzultzeko erabakia hartzen duenean, modu kontzientean hartuko duerabaki hori, baina hainbat arrazoik bultzatuta har dezake. Publiko zabalago batera iristeko edonorberaren lana
|
beste
hizkuntza batean lantzeko autorearen borondateaz gainera, badira literatursistemaren nolakotasunari lotutako arrazoiak ere; argitaletxeei errentagarriagoa egiten zaiela etaitzulpenaren prestigioa txikia dela, kasurako. Autoitzulpena sustatzen duten motibazioakaskotarikoak izan daitezke, bada, ikertzaile ugarik erakutsi dutenez (hala nola Gentes, 2013; Lopez Gaseni, 2005; Parcerisas, 2002).
|